Nghiên cứu tác dụng điều trị hội chứng rồi loạn Lipid máu của chế phẩm Mecook

Ch­¬ng I Tæng quan tµi liÖu 1.1. Héi chøng rèi lo¹n lipid m¸u: Rèi lo¹n lipid m¸u lµ sù mÊt th¨ng b»ng vÒ sè l­îng hoÆc chÊt l­îng cña c¸c thµnh phÇn lipid trong m¸u: Cholesterol (CT), Triglycerid (TG), Lipoprotein cã tû träng thÊp (Low Density Lipoprotein – LDL, dÔ g©y VX®M) Lipoprotein cã tû träng cao (High Density Lipoprotein – HDL, cã t¸c dông b¶o vÖ chèng VX®M ). Apoprotein A1, Apoprotein B... §Þnh l­îng c¸c thµnh phÇn nµy gióp chóng ta ®¸nh gi¸ ®­îc t×nh tr¹ng RLLPM. Khi cã rèi lo¹n chuyÓn ho¸ lipid, kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn lipid ®Òu t¨ng, mµ cã lo¹i t¨ng nh­ng còng cã lo¹i gi¶m bëi vËy côm tõ “Rèi lo¹n lipid m¸u” ®· ph¶n ¸nh chÝnh x¸c t×nh tr¹ng bÖnh lý [9]. 1.1.1. §¹i c­¬ng vÒ lipid m¸u. Lipid kh«ng tan trong n­íc, ®­îc vËn chuyÓn trong m¸u d­íi d¹ng kÕt hîp víi mét protein ®Æc hiÖu gäi lµ apoprotein t¹o nªn phøc hîp gäi lµ lipoprotein (LP). LP cã khèi l­îng ph©n tö cao tan trong n­íc, phÇn lipid cña LP cã c¸c chÊt cholesterol toµn phÇn, cholesterol este ho¸, photpho lipid, triglycerid. PhÇn protein cña LP gåm c¸c apoprotein. 1.1.1.1. §Æc tÝnh vµ cÊu t¹o cña lipid. * TÝnh chÊt vËt lý: Tan trong dung m«i h÷u c¬, kh«ng tan trong n­íc. * CÊu t¹o ho¸ häc: Mét alcol kÕt hîp mét acid bÐo nhê liªn kÕt este t¹o thµnh c¸c lipid ®¬n gi¶n. NÕu kÕt hîp thªm c¸c acid phosphoric, c¸c base amin, c¸c lo¹i ®­êng th× t¹o thµnh lipid phøc t¹p. 1.1.1.2. Ph©n lo¹i lipid: cã 2 lo¹i: * C¸c lipid ®¬n gi¶n: - Glycerid: Cã nhiÒu trong mì, dÇu thùc vËt. Monoglycerid cã trong c¬ thÓ víi nång ®é thÊp vµ ®­îc hÊp thô ë niªm m¹c ruét. - Triglycerid cã nhiÒu h¬n, chiÕm 95% ë tæ chøc mì, 30% lipid cña gan, 10% lipid cña m¸u. - Sterid: lµ d¹ng vËn chuyÓn c¸c acid bÐo quan träng trong m¸u. - Cerid: kh«ng cã vai trß chuyÓn ho¸ quan träng. * C¸c lipid phøc t¹p: VÒ thµnh phÇn cÊu t¹o, ngoµi acid bÐo vµ alcol cßn cã nh÷ng chÊt kh¸c chøa Nit¬, phospho, l­u huúnh, Protein. 1.1.1.3. CÊu tróc cña lipoprotein: LP cã d¹ng h×nh cÇu ®­êng kÝnh tõ 100 – 5000 Angstrom. CÊu tróc chung cña LP gåm 2 phÇn: - PhÇn ­a n­íc (vá ngoµi): cã apoprotein, cholesterol tù do vµ photpholipid. - PhÇn kþ n­íc (trung t©m): cã cholesterol- este vµ triglycerid. 1.1.1.4. C¸c thµnh phÇn lipoprotein: B»ng ph­¬ng ph¸p ®iÖn di vµ siªu ly t©m ng­êi ta ®· ph©n biÖt ®­îc c¸c thµnh phÇn sau ®©y: - Chylomicron: do c¸c tÕ bµo niªm m¹c ruét t¹o nªn tõ mì trong thøc ¨n. Trªn ®iÖn di ®øng sau vÞ trÝ LDL vµ t¹o nªn phÇn ®u«i mang apoprotein E, B..., thµnh phÇn nµy cã nhiÒu sau khi ¨n nh­ng cã rÊt Ýt lóc ®ãi. - VLDL (very low density lipoprotein): Lµ LP cã tû träng rÊt thÊp, chñ yÕu do gan, mét phÇn do ruét tæng hîp, trªn ®iÖn di ®øng tr­íc LDL, nång ®é rÊt thÊp ë trong huyÕt thanh khi ®ãi. - LDL (low density lipoprotein): lµ LP cã tû träng thÊp do gan tæng hîp tõ chuyÓn ho¸ VLDL vµ IDL mang cholesterol ®i vµo c¸c tæ chøc, tû träng 1,019– 1,063 kÝch th­íc 200 – 220A, h»ng sè næi Sf 0 – 20 mang chñ yÕu apoprotein B, nång ®é trong m¸u 360 – 400 mg/dl. - HDL (high density lipoprotein): lµ LP cã tû träng cao, mang cholesterol tõ c¸c tæ chøc vÒ gan, ®­îc tæng hîp mét phÇn tõ gan ruét, mét phÇn tõ c¸c thµnh phÇn lipid vµ apoprotein bÒ mÆt, trªn ®iÖn di ë vÞ trÝ tû träng 1,063 – 1,210 mang chñ yÕu apoprotein AI, AII, nång ®é trong m¸u 200 – 260 mg/dl. - Ngoµi ra cßn cã: IDL vµ lipoprotein. Trong c¸c LP, chylomicron vµ HDL kh«ng g©y v÷a x¬ ®éng m¹ch; LDL, VLDL, IDL hay g©y v÷a x¬ ®éng m¹ch. C¸c apoprotein: Ng­êi ta ®· biÕt mét sè apoprotein nh­ AI, AII, B, CI, CH, CIII, D, E cã c¸c chøc n¨ng quan träng: chøc n¨ng cÊu tróc nh­ apoprotein B ®èi víi VLDL vµ LDL, chøc n¨ng nhËn biÕt nh­ apoprotein B, E víi c¸c c¶m thô ®Æc biÖt cã trong c¸c tÕ bµo, chøc n¨ng ho¹t ho¸ hoÆc øc chÕ ho¹t ®éng cña mét sè men. 1.1.1.5. ChuyÓn ho¸ cña lipoprotein: - Chylomicron : ®­îc thuû ph©n nhê men LDL ngo¹i vi, c¸c acid bÐo cña TG ®i theo h­íng dù tr÷ mì ë tæ chøc, mét sè acid bÐo vµ chÊt d­ giÇu cholesterol-este ho¸ mang apoprotein B, E vµo gan qua c¸c c¶m thô apoprotein E ®Ó ®­îc tho¸i gi¸ng. - VLDL còng ®­îc thuû ph©n nhê men lipoprotein – lipase ®Ó chuyÓn thµnh IDL vµo gan qua c¸c c¶m thô cña apoprotein E, chuyÓn thµnh LDL. - LDL theo m¸u vµ ®­îc cè ®Þnh vµo c¸c c¶m thô cña apoprotein E, B ë mµng tÕ bµo bªn trong c¬ thÓ, nhiÒu nhÊt ë gan, tuyÕn th­îng thËn, tuyÕn sinh dôc (®Ó s¶n xuÊt mËt vµ hormon). Sau khi ®­îc cè ®Þnh vµo mµng, LDL x©m nhËp vµo trong tÕ bµo ®Ó ®­îc chuyÓn ho¸, cholesterol – este chuyÓn thµnh cholesterol tù do. LDL ®· vËn chuyÓn 65 – 70% tæng sè cholesterol trong huyÕt t­¬ng, v× vËy LDL cã chøc n¨ng cung cÊp cholesterol cho c¸c tÕ bµo. B×nh th­êng trong c¸c tÕ bµo cã sù tù ®iÒu hoµ viÖc hÊp thu LDL, nÕu cã qu¸ nhiÒu cholesterol tù do sÏ x¶y ra 3 qu¸ tr×nh: + øc chÕ men Hydroxy –methyl – glutaryl coengym A (HMGCoA) reductase, lµ men quan träng xóc t¸c viÖc chuyÓn HMGCoA sang acid mevalonic ®Ó b¾t ®Çu qu¸ tr×nh tæng hîp cholesterol trong tÕ bµo. + Ho¹t ho¸ men acyl – CoA – cholesterol acyl – transferase (ACAT) ®Ó este ho¸ cholesterol nhanh h¬n, d¹ng cholesterol este Ýt ®éc cho tÕ bµo. + øc chÕ viÖc tæng hîp c¸c c¶m thô LDL míi ®Ó gi¶m sè l­îng c¸c c¶m thô ®ã ë ngoµi mµng h¹n chÕ thu nhËn LDL. Víi 3 qu¸ tr×nh ®ã, nång ®é cholesterol trong tÕ bµo lóc nµo còng ®­îc c©n b»ng. - HDL: chøc n¨ng cña HDL lµ thu hót cholesterol d­ thõa ë c¸c m« vÒ gan. Chøc n¨ng nµy g¾n liÒn víi sù h×nh thµnh c¸c cholesterol-este cña b¶n th©n HDL, cholesterol tõ bÒ mÆt cña HDL t¸c dông víi lecithin nhê vai trß cña LCAT ®Ó t¹o thµnh cholesterol este vµ ®­îc tÝch luü trong HDL. Do vËy sÏ cã sù thiÕu hôt t­¬ng ®èi cholesterol ë vá. Nhê c¬ chÕ nµy mµ HDL thu hót ®­îc cholesterol tù do tõ m« ngo¹i vi. C¸c cholesterol este cña HDL cuèi cïng ®­îc chuyÓn sang IDL ®Ó ®i tíi tÕ bµo gan, ®ã lµ sù vËn chuyÓn cholesterol ng­îc chiÒu. HDL ®ãng vai trß cã lîi ®Æc biÖt ®èi víi thµnh ®éng m¹ch b»ng c¸ch lo¹i trõ cholesterol thõa. V× vËy HDL ®­îc gäi lµ “cholesterol tèt” vµ lµ c¬ chÕ chèng v÷a x¬ ®éng m¹ch quan träng tèt nhÊt. 1.1.2. Ph©n lo¹i héi chøng rèi lo¹n lipid m¸u [9, 19, 49]. 1.1.2.1. Ph©n lo¹i theo c¸c thµnh phÇn lipid m¸u: De Gennes ph©n thµnh 3 thÓ: - Héi chøng t¨ng Cholesterol ®¬n thuÇn: Cholesterol (CT) m¸u t¨ng cao, cã khi rÊt cao. Triglycerid b×nh th­êng. - Héi chøng t¨ng TG ®¬n thuÇn. TG m¸u t¨ng rÊt cao. CT m¸u b×nh th­êng hoÆc t¨ng nhÑ. - Héi chøng t¨ng lipid hçn hîp. T¨ng c¶ CT vµ TG. C¸ch ph©n lo¹i nµy ®¬n gi¶n vµ t­¬ng ®èi phï hîp víi l©m sµng. 1.1.2.2. Ph©n lo¹i theo c¸c thµnh phÇn lipoprotein: N¨m 1965, Fredrickson dùa vµo tiÕn bé kü thuËt ®iÖn di vµ siªu ly t©m t¸ch ®­îc c¸c LP vµ chia héi chøng RLLPM thµnh 5 typ, sau ®ã ng­êi ta t¸ch týp II lµm 2 typ lµ typ IIa vµ IIb vµ tõ 1970 b¶ng nµy trë thµnh b¶ng ph©n lo¹i quèc tÕ: B¶ng 1.1. Ph©n lo¹i c¸c typ rèi lo¹n lipoprotein m¸u (theo Fredrickson) [16]. Typ I IIa IIb III IV V Cholesterol BT/ Triglycerid BT Lipoprotein CM LDL LDL VLDL IDL VLDL VLDL + CM Chó thÝch: BT: B×nh th­êng. T¨ng nhÑ T¨ng trung b×nh. T¨ng cao. 1.1.2.3. Ph©n lo¹i theo nguyªn nh©n g©y bÖnh: Theo Héi V÷a x¬ ®éng m¹ch ch©u ¢u – Valencia 1987. * T¨ng lipid m¸u nguyªn ph¸t : Do yÕu tè gia ®×nh. * T¨ng lipid m¸u thø ph¸t: Do suy thËn m¹n tÝnh, héi chøng thËn h­, ®¸i th¸o ®­êng [9, 19]. 1.1.3. Héi chøng rèi lo¹n lipid m¸u vµ bÖnh V÷a x¬ ®éng m¹ch. 1.1.3.1. Vµi nÐt vÒ bÖnh V÷a x¬ ®éng m¹ch: BÖnh VX®M ®­îc hiÓu lµ c¸c ®éng m¹ch lín vµ võa ®­îc thÓ hiÖn b»ng hai tæn th­¬ng c¬ b¶n ®ã lµ m¶ng v÷a rÊt giµu Cholesterol vµ tæ chøc x¬ cã thÓ nhiÔm can xi, diÔn ra ë líp néi m¹c vµ mét phÇn líp trung m¹c thµnh ®éng m¹ch kÌm hÑp lßng ®éng m¹ch, c¶n trë m¸u ®Õn nu«i d­ìng tæ chøc [9,19]. Nguyªn nh©n g©y VX®M ch­a ®­îc biÕt râ, nh­ng ng­êi ta thÊy cã mét sè yÕu tè nguy c¬ cã ¶nh h­ëng ®Õn sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña bÖnh VX®M nh­: Ýt ho¹t ®éng thÓ lùc, t¨ng träng l­îng, t¨ng huyÕt ¸p, stress, di truyÒn, ®¸i th¸o ®­êng, hót thuèc l¸.. C¬ chÕ bÖnh sinh cña VX®M còng cßn nhiÒu gi¶ thuyÕt song thuyÕt ®¸p øng stress ®­îc nhiÒu ng­êi chÊp nhËn h¬n c¶. Khi thµnh m¹ch bÞ tæn th­¬ng, líp néi m¹c t¹i chç mÊt kh¶ n¨ng b¶o vÖ, tiÓu cÇu tËp trung vµo chç néi m¹c tæn th­¬ng, kÕt dÝnh l¹i, c¸c monocyte còng x©m nhËp, phãng ra c¸c chÊt kÝch thÝch, trong ®ã cã yÕu tè PDEF (Platelet Dirived Growth Factor) kÝch thÝch sù di chuyÓn cña tÕ bµo c¬ tr¬n tõ líp trung m¹c ra líp néi m¹c. C¸c ®¹i thùc bµo vµ tÕ bµo c¬ tr¬n tiÕp xóc víi LDL nhê cã c¸c c¶m thô ®Æc hiÖu, ®Æc biÖt lµ c¸c “LDL biÕn ®æi” v× kh«ng cã kh¶ n¨ng tù ®iÒu chØnh møc CT nh­ c¸c tÕ bµo b×nh th­êng nªn chóng thu nhËn tÊt c¶ c¸c LDL vµ trë thµnh “tÕ bµo bät” tÝch ®Çy lipid mµ chñ yÕu lµ Cholesterol este ®Õn khi qu¸ t¶i th× chóng bÞ vì ra, gi¶i phãng Cholesterol ra tæ chøc xung quanh t¹o nªn m¶ng v÷a, tæ chøc liªn kÕt ph¸t triÓn, x©m nhËp vµ h×nh thµnh m¶ng v÷a x¬ ®Æc tr­ng cña bÖnh. M¶ng v÷a x¬ ph¸t triÓn to ra, cã thÓ bÞ nhiÔm thªm can xi vµ bÞ loÐt, nh÷ng m¶ng v÷a dÔ g©y ho¹i tö, ch¶y m¸u, ph×nh, t¾c m¹ch. ChÝnh v× vËy mµ VX®M lµ nguyªn nh©n g©y ra nh÷ng biÕn chøng nguy hiÓm nh­ bÖnh m¹ch vµnh, tai biÕn m¹ch m¸u n·o, t¾c m¹ch ngo¹i vi [15, 19]. 1.1.3.2. Mèi quan hÖ gi÷a rèi lo¹n lipid m¸u vµ bÖnh v÷a x¬ ®éng m¹ch. C¸c nhµ nghiªn cøu ®Òu kh¼ng ®Þnh cã mèi liªn quan chÆt chÏ gi÷a héi chøng RLLPM vµ bÖnh VX®M . Rèi lo¹n lipid m¸u lµ mét yÕu tè nguy c¬ quan träng ®èi víi bÖnh VX®M . KÕt qu¶ nghiªn cøu cña nhiÒu t¸c gi¶ cho thÊy Cholesterol mµ ®Æc biÖt lµ Cholesterol este ho¸ lµ thµnh phÇn chÝnh cña m¶ng v÷a x¬ [9, 14, 38]. NhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu ®· chøng minh viÖc ®iÒu chØnh rèi lo¹n lipid m¸u cã ¶nh h­ëng tèt ®Õn bÖnh VX®M . C¸c nghiªn cøu trªn thùc nghiÖm cho thÊy ®iÒu nµy ®· h¹n chÕ ®­îc tiÕn triÓn cña bÖnh VX®M . Trªn ng­êi, c¸c t¸c gi¶ ®Òu nhËn thÊy : gi¶m CT, TG, LDL – C vµ Apoprotein B, t¨ng HDL – C vµ Apoprotein A1 th× gi¶m ®­îc tÇn xuÊt tö vong do VX®M [19, 44]. 1.1.4. §iÒu trÞ héi chøng rèi lo¹n lipid m¸u: 1.1.4.1. C¸c biÖn ph¸p kh«ng dïng thuèc: Tr­íc hÕt ph¶i sö dông c¸c biÖn ph¸p kh«ng dïng thuèc ®Ó ®iÒu chØnh c¸c thµnh phÇn lipid m¸u. - ChÕ ®é ¨n gi¶m lipid, gi¶m mì ®éng vËt chøa nhiÒu acid bÐo b·o hoµ, t¨ng c¸c thøc ¨n cã dÇu thùc vËt chøa nhiÒu acid bÐo kh«ng b·o hoµ, h¹n chÕ thøc ¨n nhiÒu Cholesterol. Nªn t¨ng c­êng ¨n c¸ v× trong c¸ cã c¸c acid bÐo kh«ng b·o hoµ thuéc hä omega 3, nh÷ng acid nµy cã t¸c dông lµm gi¶m Cholesterol m¸u. - Gi¶m c©n nÕu bÐo: Dïng chØ sè BMI ®Ó x¸c ®Þnh cã bÐo hay kh«ng. §­îc coi lµ bÐo khi BMI > 23 ®èi víi nam vµ n÷. Víi nh÷ng ng­êi bÐo ¸p dông chÕ ®é ¨n gi¶m calo vµ t¨ng vËn ®éng thÓ lùc. - Lao ®éng trÝ ãc cÇn ®iÒu ®é: tr¸nh c¸c Stress, chÊn th­¬ng t×nh c¶m, bá thuèc l¸, nghØ ng¬i th­ gi·n hîp lý. - Ch­¬ng tr×nh luyÖn tËp thÓ lùc phï hîp, thÓ dôc d­ìng sinh, xoa bãp, ®i bé. RÌn luyÖn thÓ lùc ®Òu sÏ lµm t¨ng HDL – C. 1.1.4.2. Thuèc [9, 21]. NÕu sau 3 th¸ng thùc hiÖn c¸c chÕ ®é trªn mµ: CT > 65 mmol/l; TG > 2,3 mmol/l th× nªn dïng thuèc kÕt hîp Ýt nhÊt tõ 3 – 6 th¸ng tuú theo tõng lo¹i thuèc vµ møc ®é rèi lo¹n lipid m¸u. §Þnh kú ®Õn kiÓm tra c¸c th«ng sè vÒ lipid m¸u, ®ång thêi vÉn duy tr× chÕ ®é ¨n vµ luyÖn tËp. * C¸c Fibrat: §­îc dïng phæ biÕn nhÊt, c¸c biÖt d­îc th­êng dïng lµ Clofibrat, Miseleron, Lipanthyl, Bezafibrat... ChØ ®Þnh : c¸c typ IIa, IIb, III vµ IV, V. Chèng chØ ®Þnh: Suy gan, suy thËn, phô n÷ cã thai, hoÆc ®ang cho con bó. * Acid Nicotine (Dilexpal, Novacyl) Kh«ng dïng Acid Nicotine ®¬n thuÇn mµ dïng c¸c este gi¶i phãng giµu Acid Nicotine nh­ Dilexpal, Novacyl. ChØ ®Þnh typ IIa, IIb vµ III, IV. * Nhùa trao ®æi ion (Cholestyramin Colestipol). ChØ ®Þnh typ IIa. Chèng chØ ®Þnh: suy gan, thËn, phô n÷ cã thai. * C¸c chÊt øc chÕ men HMG – CoA Reduetase (Statin). ChØ ®Þnh typ IIa, IIb. Chèng chØ ®Þnh: suy gan, thËn, phô n÷ cã thai vµ ®ang cho con bó. 1.2. Héi chøng rèi lo¹n lipid m¸u theo quan niÖm cña y häc cæ truyÒn: 1.2.1. §Æc ®iÓm cña chøng ®µm: §µm lµ s¶n phÈm bÖnh lý, ®µm lµ chÊt ®Æc, Èm lµ chÊt lo·ng, ®µm Èm sau khi sinh sÏ g©y ra nh÷ng chøng bÖnh míi, ®Æc biÖt ph¹m vi g©y bÖnh cña ®µm rÊt réng r·i [3]. Theo Y v¨n cæ: “Chøng ®µm Èm lµ mét lo¹i chøng bÖnh mµ nguyªn nh©n g©y bÖnh chÝnh lµ thñy ø ®äng l¹i ë mét vÞ trÝ trong c¬ thÓ, kh«ng vËn ho¸ theo qui luËt b×nh th­êng. Néi kinh gäi lµ “TÝch Èm”; Kim quü yÕu l­îc gäi lµ “§µm Èm”. Nguån gèc sinh ra ®µm Èm do t©n dÞch ng­ng tô biÕn ho¸ mµ thµnh, do lôc d©m, thÊt t×nh lµm c«ng n¨ng cña 3 t¹ng tú, phÕ, thËn bÞ ¶nh h­ëng, t©n dÞch kh«ng ph©n bè vµ vËn hµnh ®­îc mµ ng­ng tô thµnh thÊp, thÊp ho¸ thµnh ®µm Èm. B×nh th­êng sù vËn ho¸ thñy thÊp trong c¬ thÓ ®­îc ®iÒu hoµ bëi 3 t¹ng tú, phÕ, thËn. Tú vËn ho¸ thuû thÊp thµnh t©n dÞch, vËn chuyÓn lªn phÕ, phÕ tiÕp thu thuû dÞch xuèng thËn, thËn ch­ng ho¸ khai hîp vËn chuyÓn phÇn thanh lªn phÕ, phÇn träc ra ngoµi thµnh n­íc tiÓu. Trong 3 t¹ng ®ã, tú thËn d­¬ng gi÷ vai trß quan träng. Sù tuÇn hoµn cña t©n dÞch vµ sù bµi tiÕt thuû dÞch th­êng lµ mÊu chèt quan träng ®Ó duy tr× thuû dÞch trong c¬ thÓ. Sù mÊt th¨ng b»ng vµ h­ tæn chøc n¨ng t¹ng phñ v× lý do nµo ®ã (néi nh©n, ngo¹i nh©n, bÊt néi ngo¹i nh©n) lµm cho t©n dÞch kh«ng ph©n bè vµ vËn hµnh ®­îc ng­ng tô thµnh thÊp, thÊp ho¸ ®µm thµnh ®µm Èm. §µm Èm ®Òu do t©n dÞch thuû cèc t¹o thµnh. H¶i th­îng L·n «ng viÕt: “§µm tøc lµ khÝ huyÕt”. C¶nh Nh¹c nãi : “Kh«ng ph¶i chØ cã ®µm sinh ra bÖnh mµ bÖnh cßn sinh ra ®µm. Tr¨m bÖnh ®Òu do ®µm sinh ra nªn ch÷a bÖnh th× qu¸ nöa lµ ch÷a ®µm”. Theo Lý §«ng Viªn: “Tú lµ nguån gèc sinh ra ®µm, phÕ lµ n¬i chøa ®µm, nh­ vËy tú vÞ kh«ng vËn hµnh míi sinh ra ®µm”. Chøng thuéc tú lµ chøng quan träng nhÊt trong vÊn ®Ò c¬ chÕ sinh chøng ®µm trÖ. Tú h­ ®µm trÖ cã thÓ do: - ¨n uèng nhiÒu chÊt bÐo ngät lµm tæn h¹i tú vÞ, vËn ho¸ thuû thÊp rèi lo¹n, ®µm thÊp néi sinh. - Do t×nh chÝ: lo nghÜ, giËn d÷ lµm tæn th­¬ng can tú, can méc kh¾c tú thæ lµm tæn th­¬ng tú vÞ, lµm tú gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng vËn ho¸ thuû cèc, t©n dÞch tô l¹i thµnh ®µm Èm. - Ng­êi giµ trªn 60 tuæi tú khÝ h­ nh­îc mÊt hoÆc gi¶m chøc n¨ng vËn ho¸ thuû thÊp hoÆc thËn d­¬ng h­ kh«ng khai th«ng thñy thÊp, lµm thñy thÊp ®äng l¹i sinh ®µm trÖ. §µm Èm sau khi h×nh thµnh theo khÝ ®i c¸c n¬i, ë ngoµi ®Õn c©n x­¬ng, ë trong ®Õn t¹ng phñ, kh«ng ®©u lµ kh«ng ®Õn lµm ¶nh h­ëng ®Õn sù vËn hµnh khÝ huyÕt, sù th¨ng gi¸ng cña khÝ g©y ra c¸c chøng bÖnh ë c¸c bé phËn cña c¬ thÓ. C¸c chøng néi th­¬ng ngo¹i c¶m ®Òu cã kh¶ n¨ng lµm thñy thÊp ø l¹i sinh ra ®µm. Dùa vµo tÝnh chÊt ngò khÝ kÕt hîp víi ®µm Èm ng­êi ta chia ®µm Èm thµnh 5 lo¹i: phong ®µm, hµn ®µm, t¸o ®µm, nhiÖt ®µm, thÊp ®µm. Trong 5 lo¹i nµy th× ®µm thÊp hay gÆp nhÊt trong nguyªn nh©n g©y chøng ®µm Èm. YHCT coi héi chøng RLLPM lµ mét bÖnh rèi lo¹n chuyÓn ho¸, ®ã lµ rèi lo¹n chuyÓn ho¸ lipoprotein cã liªn quan ®Õn tuæi, ¨n uèng hÊp thu, chuyÓn ho¸, di truyÒn. Sau nhiÒu n¨m nghiªn cøu c¸c nhµ nghiªn cøu l©m sµng ®Òu cho r»ng chøng RLLPM vµ chøng ®µm Èm cã nhiÒu ®iÓm t­¬ng ®ång. 1.2.2. Sù t­¬ng ®ång gi÷a chøng ®µm Èm vµ héi chøng RLLPM: Trong nhiÒu n¨m qua, nhiÒu nghiªn cøu trong vµ ngoµi n­íc ®Æc biÖt ë Trung Quèc ®· ®i s©u ph©n tÝch vµ t×m mèi liªn hÖ gi÷a héi chøng RLLPM cña YHH§ víi c¸c chøng tr¹ng cña YHCT. C¨n cø trªn c¸c biÓu hiÖn l©m sµng, ng­êi ta thÊy gi÷a héi chøng RLLPM vµ chøng ®µm Èm cã mét sù t­¬ng ®ång kh¸ s©u s¾c vÒ bÖnh nguyªn, bÖnh sinh vµ nguyªn t¾c trÞ liÖu. - BÖnh nguyªn: Héi chøng RLLPM ph¸t sinh do nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu sau ®©y: + YÕu tè thÓ chÊt do tiªn thiªn quyÕt ®Þnh, th­êng lµ tiªn thiªn bÊt tóc. S¸ch Linh Khu viÕt: “Thä yÓu c­¬ng nhu” viÕt: “Con ng­êi ta sinh ra cã c­¬ng cã nhu, cã c­êng cã nh­îc, cã dµi cã ng¾n, cã ©m cã d­¬ng”, yÕu tè nµy cã thÓ hiÓu t­¬ng tù nh­ nguyªn nh©n di truyÒn cña YHH§. + YÕu tè ¨n uèng (Èm thùc) do ¨n qu¸ nhiÒu c¸c chÊt cao l­¬ng, thøc ¨n ngät bÐo lµm tæn th­¬ng tú vÞ khiÕn vËn ho¸ thÊt ®iÒu, ®µm thÊp néi sinh mµ dÉn ®Õn bÖnh tËt yÕu tè nµy t­¬ng tù nh­ viÖc ¨n uèng qu¸ nhiÒu thøc ¨n giµu mì ®éng vËt mµ YHH§ quan niÖm. + YÕu tè Ýt vËn ®éng thÓ lùc: S¸ch Tè vÊn viÕt: “Tuyªn minh ngò khÝ luËn” viÕt: “Cöu ngo¹ th­îng khÝ, cöu to¹ th­¬ng nhôc” (n»m nhiÒu h¹i khÝ, ngåi nhiÒu h¹i c¬ nhôc). Th­¬ng khÝ dÉn ®Õn khÝ h­, th­¬ng nhôc dÉn ®Õn tú h­ tú khÝ h­ suy mµ g©y ra bÖnh. + YÕu tè tinh thÇn (thÊt t×nh) lo nghÜ h¹i tú, giËn d÷ h¹i can, can méc v­îng kh¾c tú thæ lµm tú vÞ rèi lo¹n h­ yÕu, c«ng n¨ng vËn ho¸ suy gi¶m, ®µm träc ø trÖ kinh m¹ch mµ sinh bÖnh. §©y chÝnh lµ yÕu tè c¨ng th¼ng tinh thÇn (stress) cña YHH§. - Theo c¬ chÕ bÖnh sinh cña YHCT lµ do: c¸c yÕu tè g©y bÖnh trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp lµm cho c«ng n¨ng cña t¹ng phñ bÞ rèi lo¹n, h­ tæn, trong ®ã liªn quan nhiÒu ®Õn t©m, can, tú, thËn mµ ®Æc biÖt lµ tú thËn. + Tú lµ nguån gèc sinh ®µm, tú khÝ h­ yÕu th× kh«ng thùc hiÖn ®­îc c«ng n¨ng vËn ho¸ thuû cèc khiÕn chÊt thanh khã th¨ng lªn, chÊt träc khã gi¸ng xuèng, chÊt tinh vi cña thuû cèc kh«ng thÓ vËn ho¸, l­u chuyÓn b×nh th­êng, tô l¹i ho¸ thµnh ®µm träc g©y bÖnh. MÆt kh¸c tú thæ suy yÕu kh«ng chÕ ®­îc thuû thÊp khiÕn thuû thÊp ng­ng ®äng thµnh ®µm. + ThËn lµ gèc cña ®µm, thËn d­¬ng h­ suy, ho¶ kh«ng lµm Êm ®­îc thæ, thuû thÊp vµ t©n dÞch kh«ng khÝ ho¸ ®­îc trµn lªn thµnh ®µm. ThËn ©m khuy tæn, h­ ho¶ ë h¹ tiªu ch­ng bèc hun nÊu t©n dÞch còng t¹o thµnh ®µm. + Can còng cã thÓ sinh ®µm, c¸c chøng uÊt ®µm, khÝ ®µm, kinh ®µm, phong ®µm mµ cæ nh©n ®· nãi kh«ng lo¹i nµo kh«ng quan hÖ víi can. + PhÕ khÝ h­ suy mÊt kh¶ n¨ng tóc gi¸ng th«ng ®iÒu thuû ®¹o, thuû dÞch ng­ng l¹i thµnh ®µm hoÆc phÕ ©m bÊt tóc, ©m h­ ho¶ v­îng, h­ ho¶ hun nÊu t©n dÞch còng t¹o thµnh ®µm. Nh­ vËy: Ngò t¹ng h­ tæn ®Òu cã thÓ sinh ®µm. §µm khi sinh ra ®i theo khÝ vµ ph©n bè rÊt réng, g©y ra c¸c chøng ®Çu thèng, huyÔn vùng, t©m quý...víi c¸c biÓu hiÖn l©m sµng t­¬ng tù nh­ bÖnh c¶nh RLLPM cña YHH§. 1.2.3. Ph­¬ng ph¸p trÞ ®µm. * Nguyªn t¾c trõ ®µm : + Héi chøng RLLPM ®­îc qui thuéc ph¹m trï “Träc ng­ng”, “§µm thÊp”, ®Æc ®iÓm cña bÖnh lµ “b¶n h­, tiªu thùc”, cho nªn trong ®iÒu trÞ ph¶i chó ý c¶ tiªu c¶ b¶n. + Ph¶i chó träng phÐp ch÷a ®µm v× ®µm träc cã vai trß quan träng trong c¬ chÕ bÖnh sinh. + Trõ ®µm ph¶i chó ý nguyªn t¾c: “TrÞ ®µm tiªn trÞ khÝ, khÝ thuËn ®µm tù tiªu” (H¶i th­îng L·n «ng – Y trung quan kiÖn” vµ trong trÞ ®µm nhÊt thiÕt kh«ng nªn vÐt s¹ch ®µm ®i. - Tr­¬ng C¶nh Nh¹c: “§µm kh«ng vèn sinh ra bÖnh mµ bÖnh sinh ra ®µm” vµ “NÕu chØ biÕt ch÷a ®µm mµ kh«ng biÕt ®µm tõ ®©u ra th× kÕt qu¶ ®µm cµng nhiÒu”. “Tr¨m bÖnh ®Òu do ®µm sinh ra cho nªn ch÷a bÖnh th× qu¸ nöa lµ ch÷a ®µm”. - Trong §an khª t©m ph¸p cã viÕt: “Thiªn trÞ ®µm gi¶, bÊt trÞ ®µm nhi trÞ khÝ, khÝ thuËn t¾c th©n chi t©n dÞch diÖc tïng khÝ nhi hµnh” (Ng­êi giái trÞ ®µm kh«ng trÞ ®µm mµ trÞ khÝ, khÝ thuËn th× t©n dÞch cña toµn th©n còng theo khÝ mµ ®i). Trong ch÷a bÖnh kh«ng nªn vÐt s¹ch ®µm ®i, ch÷a ®µm kh«ng cã phÐp bæ, kh«ng cã phÐp c«ng mµ chØ lµ vç vÒ khÐo lÐo mµ th«i, lÊy gèc lµm ngän, lÊy bæ lµm c«ng, kh«ng ch÷a ®µm mµ ®µm tù hÕt. * Ph­¬ng ph¸p ®iÒu trÞ ®µm. Cã 3 ph­¬ng ph¸p trÞ chøng ®µm: Ho¸ ®µm, tiªu ®µm vµ ®iÒu ®µm. + BÖnh nhÑ dïng ho¸, bÖnh nÆng dïng tiªu, ®µm ë mét chç kh«ng ra ph¶i dïng ®iÒu. + PhÐp ho¸ ®µm: Chñ yÕu ch÷a nguyªn nh©n sinh ra ®µm lµm cho ®µm tù hÕt, khi ho¸ ®µm ph¶i kÕt hîp kiÖn tú hoµ vÞ. + PhÐp tiªu ®µm vµ ®iÒu ®µm lµ phÐp c­ìng bøc ®µm, buéc ®µm ph¶i bµi trõ ra, hai phÐp nµy cã t¸c dông kh¾c ph¹t, dïng nhiÒu sÏ lµm tæn th­¬ng nguyªn khÝ v× ®µm ë héi chøng RLLPM lµ ®µm v« h×nh, l­u hµnh vµ ø ®äng trong huyÕt m¹ch nªn chóng ta ph¶i dïng phÐp ho¸ ®µm ®Ó ch÷a trÞ nguyªn nh©n sinh ra ®µm, lµm cho ®µm tù hÕt chø kh«ng ph¶i dïng ®Õn phÐp tiªu vµ ®iÒu ®µm . Theo YHCT, héi chøng RLLPM lµ mét chøng do néi ®µm g©y nªn cã ®Æc ®iÓm lµ “ b¶n h­ tiªu thùc”. Tuú theo thÓ bÖnh cÊp hay ho·n mµ lÊy phï chÝnh lµm chñ, khø tµ lµ phô, hoÆc khø tµ lµm chñ, phï chÝnh lµ phô hoÆc võa phï chÝnh khu tµ, tiªu b¶n ®ång trÞ. B¶n h­ chñ yÕu lµ tú thËn h­ tæn, tiªu thùc chñ yÕu lµ ®µm träc huyÕt ø. TrÞ b¶n ph¶i chó ý bæ tú, Ých thËn. TrÞ tiªu ph¶i chó ý c¸c phÐp khø ®µm trõ thÊp, thanh lý th«ng h¹, ho¹t huyÕt ho¸ ø. V× ®µm träc cã vai trß rÊt quan träng trong c¬ chÕ bÖnh sinh nªn trong ®iÒu trÞ ph¶i chó träng phÐp ch÷a ®µm. Tuú theo nguyªn nh©n ng­êi ta chia ®µm ra lµm 5 lo¹i ®ã lµ thÊp ®µm, t¸o ®µm, phong ®µm, nhiÖt ®µm vµ hµn ®µm. Tuú theo tõng lo¹i ®µm mµ cã ph¸p ®iÒu trÞ kh¸c nhau. + NÕu ®µm thÊp th× ph¸p ®iÒu trÞ lµ t¸o thÊp, ho¸ ®µm. + NÕu t¸o ®µm th× ph¸p ®iÒu trÞ lµ nhuËn t¸o, ho¸ ®µm. + NÕu phong ®µm th× ph¸p ®iÒu trÞ lµ trõ phong, ho¸ ®µm. + NÕu nhiÖt ®µm th× ph¸p ®iÒu trÞ lµ thanh nhiÖt, ho¸ ®µm. + NÕu hµn ®µm th× ph¸p ®iÒu trÞ lµ trõ hµn, ho¸ ®µm. Dï lo¹i ®µm nµo th× ph¸p ®iÒu trÞ vÉn lµ ho¸ ®µm lµ chÝnh, nh­ng ng­êi x­a cã bµn r»ng: “ThÊy cã ®µm h·y ®õng trÞ ®µm” nghÜa lµ ph¶i t×m nguyªn nh©n sinh ®µm ®Ó ch÷a. VÝ dô: NÕu tú vÞ sinh ®µm th× ph¶i kiÖn tú trõ thÊp ho¸ ®µm. NÕu thËn h­ sinh ®µm th× ph¶i «n bæ thËn ®Ó ho¸ ®µm. NÕu do phÕ sinh ®µm th× ph¶i tuyªn phÕ ho¸ ®µm. §µm do nhiÖt sinh ra th× ph¶i dïng thuèc thanh nhiÖt ho¸ ®µm. 1. 3. T×nh h×nh nghiªn cøu vµ øng dông cña thuèc YHCT ®iÒu trÞ héi chøng Rèi lo¹n lipid m¸u. 1.3.1. Nghiªn cøu ®éc vÞ: 1.3.1.1. C¸c t¸c gi¶ trong n­íc: * Ng­u tÊt (Achyranthus Biclentatae Blume) cã t¸c dông h¹ Cholesterol m¸u trong nghiªn cøu thùc nghiÖm trªn thá cña §µm ThÞ Nhu, NguyÔn Quang Hoµn, 1978. - Ph¹m Khuª - Bïi ThÞ NguyÖt nghiªn cøu trªn l©m sµng thÊy t¸c dông gi¶m CT m¸u trªn 65% bÖnh nh©n khi dïng viªn hoÆc Siro Ng­u tÊt. * NghÖ vµng: (Curcumas longa). NguyÔn Khang - §Æng Mai An nghiªn cøu trªn thùc nghiÖm thÊy cã t¸c dông gi¶m mì m¸u. Trªn l©m sµng Ph¹m Tö D­¬ng – NguyÔn ThÕ Kh¸nh – Bïi V¨n Hèi dïng cao nghÖ vµ viªn nÐn víi l­îng t­¬ng ®­¬ng 10g nghÖ t­¬i/ngµy trong 1 th¸ng thÊy gi¶m 11% CT m¸u, 12% - 18% trÞ sè Bunstein vµ 7,7% lipid toµn phÇn [17]. * NghÖ ®en (Curcura Xanthoriza): §Æng Mai An ®· nghiªn cøu thùc nghiÖm trªn thá thÊy cã t¸c dông lµm gi¶m râ rÖt CT vµ lipid toµn phÇn [1]. * Tái: Vò HiÒn H¹nh dïng Allosa – mét chÕ phÈm tõ tái nghiªn cøu trªn thùc nghiÖm vµ l©m sµng thÊy cã t¸c dông h¹ CT m¸u rÊt râ rÖt. 1.3.1.2. C¸c t¸c gi¶ n­íc ngoµi: C¸c t¸c gi¶ Trung Quèc ®· nghiªn cøu mét c¸ch hÖ thèng vµ toµn diÖn vÒ thuèc YHCT ®Ó ®iÒu trÞ héi chøng RLLPM. Ngoµi viÖc ®¸nh gi¸ hiÖu lùc cña c¸c bµi cæ ph­¬ng, nghiÖm ph­¬ng cßn nghiªn cøu c¬ chÕ t¸c dông cña tõng vÞ thuèc. - Nhãm gi¶m Cholesterol gåm cã: Hµ thñ «, Cam th¶o, Kû tö, §ç träng, B¹ch qu¶, Mét d­îc, C¸t c¨n, Tang ký sinh. - Nhãm gi¶m Triglycerid: Kim ng©n hoa, §¹i hoµng, RÔ ®¹i m¹ch, Thæ miÖt trïng. - Nhãm lµm gi¶m ®ång thêi Cholesterol vµ Triglycerid: QuyÕt minh tö, Bå hoµng, Linh chi, §«ng trïng h¹ th¶o, Nh©n s©m, Nh©n trÇn, §an s©m, Sµi hå, C«n bè, H¶i t¶o, S¬n tra, Tr¹ch t¶, NghÖ, Hoµng tinh, Thiªn hoa phÊn, Tam thÊt, Ng­u tÊt. - Nhãm t¸c dông lµm t¨ng HDL – C: Hµ thñ «, Thæ miÖt trïng, PhÊn hoa ng«... * Nghiªn cøu c¬ chÕ t¸c dông cña vÞ thuèc: - øc chÕ sù hÊp thu mì trong èng tiªu ho¸: + T¨ng c­êng nhu ®éng ruét, thóc ®Èy sù bµi tiÕt mì, gi¶m hÊp thu mì: §¹i hoµng, Sinh Hµ thñ «, Th¶o quyÕt minh, Cèt khÝ cñ. + øc chÕ sù hoµ tan chÊt mì khi ¨n, øc chÕ sù ph©n huû mì trong ruét: §Ëu xanh, Rong biÓn, Bå hoµng. - øc chÕ sù tæng hîp CT vµ TG: Tr¹ch t¶, NghÖ, Bå hoµng, Hµ thñ «. - øc chÕ sù ph©n bæ mì : Tr¹ch t¶, Linh chi. + Tr¹ch t¶: øc chÕ sù tån ®äng mì trong ®éng m¹ch, thóc ®Èy, vËn chuyÓn, bµi tiÕt CT, t¨ng HDL – C. + Linh chi: øc chÕ trung gian ®Ó chuyÓn ho¸ thµnh mì, lµm gi¶m mì m¸u. 1.3.2. Nghiªn cøu bµi thuèc: 1.3.2.1. NhÞ trÇn thang: Trªn thùc nghiÖm §Æng Mai An thÊy cã t¸c dông h¹ Cholesterol vµ lipid toµn phÇn. TrÇn ThÞ HiÒn, 1996 ®· dïng NhÞ trÇn thang gia UÊt kim, Th¶o quyÕt minh ®iÒu trÞ cho 34 bÖnh nh©n thÊy cã t¸c dông gi¶m 13% CT; 37% TG; 19% LDL – C vµ t¨ng 20% HDL – C [1, 16]. 1.3.2.2. H­¬ng sa c©u ®»ng: TrÇn Ngäc ChÊn – Bµnh V¨n Kh×u (1980) thÊy cã t¸c dông lµm gi¶m CT, lipid m¸u toµn phÇn vµ chØ sè Burstein trªn 80% sè bÖnh nh©n [24]. 1.3.2.3. Gi¸ng chØ Èm: Phan ViÖt Hµ (1998) ®iÒu trÞ cho 32 bÖnh nh©n thÊy cã t¸c dông gi¶m 13,5% CT; 32,7% TG; 15,3% LDL – C; t¨ng 17,07% HDL – C [13]. 1.3.2.4. B¸n h¹ b¹ch truËt thiªn ma thang: Hoµng Kh¸nh Toµn (1998) ®iÒu trÞ cho 38 bÖnh nh©n thÊy cã t¸c dông gi¶m 16% CT; 31,1% TG; 20,2% LDL – C; 16,7% ApoB; t¨ng 19,8% HDL – C; 14,1% ApoA1 [36]. Sau nhiÒu n¨m nghiªn cøu trªn thùc nghiÖm vµ l©m sµng, c¸c nhµ nghiªn cøu ®Òu thèng nhÊt cho r»ng: Thuèc YHCT c¶ ®¬n ph­¬ng vµ phøc ph­¬ng ®Òu cã kÕt qu¶ t­¬ng ®èi tèt trong ®iÒu trÞ RLLPM, h¬n n÷a nguån thuèc l¹i phong phó, dÔ kiÕm, rÎ tiÒn, Ýt t¸c dông phô, cã thÓ khai th¸c vµ sö dông trong t­¬ng lai. Tãm l¹i: RLLPM lµ mét trong nh÷ng yÕu tè nguy c¬ quan träng nhÊt cña bÖnh VX®M , víi nh÷ng biÕn chøng vµ hËu qu¶ nÆng nÒ ®ang lµ vÊn ®Ò quan t©m cña y häc thÕ giíi. NhiÒu lo¹i thuèc y häc hiÖn ®¹i cã hiÖu lùc cao trong ®iÒu chØnh RLLPM, tuy nhiªn c¸c thuèc nµy hÇu nh­ ph¶i nhËp ngo¹i, gi¸ thµnh cao, t¸c dông phô cßn nhiÒu. V× vËy viÖc nghiªn cøu vµ sö dông thuèc YHCT ®Ó ®iÒu trÞ héi chøng RLLPM lµ mét ®ãng gãp cã ý nghÜa. 1.4. Thuèc Mecook: Thuèc Mecook ®­îc Khoa D­îc - ViÖn Y häc cæ truyÒn Qu©n ®éi tinh chÕ vµ s¶n xuÊt tõ c©y Mecook. §©y lµ mét vÞ thuèc kinh nghiÖm ®­îc dïng trong d©n gian, kh«ng ®éc, s½n cã. Sau khi tinh chÕ, chiÕt xuÊt ®­îc ®ãng d­íi d¹ng viªn nang cã hµm l­îng 500mg (0,5g). Thêi h¹n sö dông: 24 th¸ng. * Vµi nÐt vÒ chÕ phÈm Mecook: - Mecook cßn cã tªn lµ M¹ch ba gãc, Tam gi¸c m¹ch, SÌo [26]. - Tªn khoa häc: Fagopyrum esculentum Mo – ench. (Fagopyrum Sagittatum Gilib). - Thuéc hä: rau r¨m (Polygonuceae). - M« t¶: Mecook lµ mét c©y thuéc th¶o, cã nhiÒu cµnh cao 0,40 ®Õn 1,70 mÐt, th©n h×nh trô, mµu xanh hay ®á, l¸ nguyªn ®¬n, mäc c¸ch, hoa mäc thµnh chïm ë ngän vµ n¸ch l¸. Hoa l­ìng tÝnh cã mét vßng bao hoa mµu tr¾ng hay ®á hay mµu tr¾ng hång. Qu¶ kh« cã 3 gãc gåm 2 lÇn vá, líp vá ngoµi ®en x¸m khi giµ, líp vá h¹t ë trong mäng, mµu tr¾ng vµng. Mecook cã 2 lo¹i: + Mecook ®¾ng: tr­íc khi dïng ph¶i luéc, bá n­íc ®Çu ®i nÕu kh«ng ®¾ng kh«ng ¨n ®­îc. + Mecook ngät: Ýt ®¾ng h¬n, cã thÓ ¨n trùc tiÕp, kh«ng cÇn qua giai ®o¹n luéc. - Thµnh phÇn ho¸ häc: Tû lÖ Rutin trong c©y thay ®æi tuú theo bé phËn, mïa thu h¸i vµ c¸ch ph¬i sÊy. Qua nghiªn cøu tû lÖ trong l¸ lµ cao nhÊt, trong th©n c©y lµ thÊp nhÊt [26]. C«ng dông vµ liÒu dïng: + Tõ tr­íc tíi nay Mecook lµ mét lo¹i th¶o d­îc ®­îc dïng theo kinh nghiÖm cña d©n gian, nhÊt lµ theo kinh nghiÖm cña c¸c ®ång bµo d©n téc miÒn nói phÝa B¾c, ch­a cã mét nghiªn cøu cô thÓ vµ hoµn chØnh nµo vÒ Mecook. Qua pháng vÊn vµ thu thËp th«ng tin tõ d©n ®Þa ph­¬ng cña tØnh Cao b»ng th× tr­íc ®©y Mecook ®­îc dïng lµm thøc ¨n cho ng­êi vµ gia sóc, sau khi ¨n vµo th× thÊy ng­êi mÖt vµ gi¶m bÐo nªn hiÖn nay trong d©n gian chØ dïng cho nh÷ng ng­êi bÐo. + Nghiªn cøu cña n­íc ta vµ mét sè n­íc ch©u ¢u hiÖn nay: Ng­êi ta dïng Mecook ®Ó chÕ Rutin. - Theo YHCT Mecook cã ®Æc tÝnh sau: TÝnh vÞ quy kinh: ®¾ng, mÆn; vµo kinh can, tú, thËn. T¸c dông: kiÖn tú, ho¸ ®µm thÊp ø trÖ. LiÒu dïng: 10 – 15g/ngµy.