LỜI MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Thị trường bất động sản đóng một vai trò rất lớn trong quá trình phát triển kinh tế
của Việt Nam, nhất là sau khi gia nhập WTO. Đối với các doanh nghiệp bất động sản, vốn
là vấn đề sống còn, nhưng hiện nay chúng ta lại thiếu vốn trầm trọng để thực hiện các dự
án bất động sản, chính vì lẽ đó mà nước ta chưa khai thác hết tiềm năng bất động sản to lớn
của mình. Trong năm 2007 và đầu năm 2008, Việt Nam chứng kiến giai đoạn phát triển
nhanh chóng của thị trường bất động sản. Điều có thể thấy rõ nhất trong giai đoạn này là
sự khát vốn của của các doanh nghiệp bất động sản và những hạn chế của các kênh huy
động vốn truyền thống từ trước tới nay, chủ yếu là vốn tự có và vốn vay ngân hàng. Trên
thế giới, từ lâu, nhiều nước đã sử dụng các công cụ tài chính để huy động vốn cho thị
trường bất động sản thông qua thị trường cầm cố thế chấp, chứng khoán hóa bất động sản
và quỹ tín thác đầu tư bất động sản. Vấn đề cấp bách và cần thiết hiện nay là phải tạo ra
những tiền đề để sử dụng và phát triển các công cụ tài chính này. Đó cũng chính là lý do
cho đề tài “Phát triển các công cụ tài chính trên thị trường bất động sản Việt Nam”.
2. Ý nghĩa khoa học thực tiễn của đề tài
Luận văn đưa ra một số đóng góp chính như sau:
- Hệ thống hóa các lý luận cơ bản về bất động sản và các công cụ tài chính.
- Điểm qua về tình hình thị trường bất động sản từ năm 1975 đến nay.
- Nêu rõ tình hình sử dụng các nguồn tài trợ truyền thống và những khó khăn trong
việc huy động vốn cho thị trường bất động sản
- Làm rõ sự cần thiết phải phát triển các công cụ tài chính nhằm huy động vốn cho
thị trường bất động sản.
- Đề xuất một số giải pháp quan trọng để phát triển các công cụ tài chính này.
3. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu của đề tài là phân tích làm nổi bật những hạn chế của các kênh huy động
vốn truyền thống của các doanh nghiệp bất động sản, từ đó cho thấy tính cấp thiết của việc
phát triển các công cụ tài chính trên thị trường bất động sản và nêu ra một số giải pháp cụ
thể.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: các kênh huy động vốn truyền thống của các doanh nghiệp bất
động sản, một số các công cụ mới xuất hiện ở thị trường Việt Nam, đặc biệt là những công
cụ huy động vốn hiệu quả trên thế giới.
- Phạm vi nghiên cứu: chủ yếu ở Việt Nam, có tham khảo thêm một số nước trên thế giới.
5. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp phân tích, mô tả đóng vai trò chủ đạo trong đề tài.
6. Kết cấu của đề tài
Lời mở đầu
Phần 1: Tổng quan về thị trường bất động sản và các công cụ tài chính
Phần 2: Tình hình phát triển các công cụ tài chính trên thị trường bất động sản ở Việt Nam
Phần 3: Giai pháp phát triển và hoàn thiện các công cụ tài chính trên thị trường bất động
sản ở Việt Nam.
Kết luận
MỤC LỤC
Trang bìa
Mục lục ii
Danh mục bảng biểu . v
Danh mục chữ viết tắt vi
LỜI MỞ ĐẦU 1
PHẦN 1: TỔNG QUAN VỀ THỊ TRƯỜNG BẤT ĐỘNG SẢN VÀ CÁC CÔNG CỤ
TÀI CHÍNH . 3
1.1 Tổng quan về thị trường bất động sản 3
1.1.1 Khái niệm và đặc điểm bất động sản, thị trường bất động sản 3
1.1.1.1 Khái niệm bất động sản . 3
1.1.1.2 Đặc điểm bất động sản 3
1.1.1.3 Khái niệm thị trường bất động sản . 5
1.1.1.4 Đặc điểm thị trường bất động sản 5
1.1.2 Các cấp độ phát triển của thị trường bất động sản . 7
1.1.2.1 Cấp độ sơ khởi 7
1.1.2.2 Cấp độ tập trung hóa . 7
1.1.2.3 Cấp độ tiền tệ hóa 7
1.1.2.4 Cấp độ tài chính hóa . 7
1.2 Công cụ tài chính . 8
1.2.1 Khái niệm công cụ tài chính . 8
1.2.2 Thị trường tài chính và các công cụ trên thị trường tài chính 9
1.3 Tình hình sử dụng các công cụ tài chính bất động sản ở một số nước trên thế giới
và bài học cho Việt Nam . 10
1.3.1 Mỹ: Sự “góp phần” của các công cụ tài chính trong cuộc khủng hoảng tài chính hiện
nay . 10
1.3.2 Australia . 13
1.3.2.1 Chứng chỉ tiền gởi 13
1.3.2.2 Quỹ tài chính bất động sản 14
1.3.2.3 Quỹ tín khác bất động sản có niêm yết (LPT) 14
1.3.2.4 Quỹ chứng khoán bất động sản 15
1.3.3 Trung Quốc 15
1.3.4 Bài học cho Việt Nam 16
Kết luận chương 1 . 16
PHẦN 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN CÁC CÔNG CỤ TÀI CHÍNH TRÊN THỊ
TRƯỜNG BẤT ĐỘNG SẢN VIỆT NAM
2.1 Quá trình phát triển thị trường bất động sản Việt Nam . 17
2.1.1 Giai đoạn từ năm 1975 đến năm 2002 . 17
2.1.1.1 Thị trường bất động sản trước khi có luật đất đai 17
2.1.1.2 Giai đoạn từ sau khi có luật đất đai 17
2.1.2 Giai đoạn từ năm 2003 đến nay . 17
2.1.2.1 Giai đoạn từ năm 2003 đến trước thời điểm gia nhập WTO . 17
2.1.2.2 Giai đoạn từ sau khi gia nhập WTO cuối tháng 2 năm 2008 18
2.1.2.3 Giai đoạn từ cuối tháng 2 năm 2008 đến nay 18
2.2 Tình hình huy động nguồn tài chính trên thị trường bất động sản 19
2.2.1 Vốn tự có 19
2.2.2 Vốn vay các ngân hàng thương mại . 20
2.2.3 Vốn ứng trước của khách hàng và nhà đầu tư 22
2.2.4 Vốn khác 23
2.3 Mối liên thông giữa thị trường tài chính và thị trường bất động sản ở VN 24
2.3.1 Tương tác giữa thị trường bất động sản và chứng khoán . 25
2.3.2 Tính đa dạng của các sản phẩm tín dụng và tỷ trọng tăng lên của dư nợ tín dụng tại
ngân hàng thương mại . 26
2.3.3 Thực trạng gắn kết giữa thị trường tài chính và thị trường bất động sản . 26
2.3.3.1 Khả năng cung cấp dịch vụ hỗ trợ giao dịch bất động sản của các trung tâm tài
chính 26
2.3.3.2 Các công cụ của thị trường tài chính chưa đủ mạnh để thu hút giao dịch bất
động sản 27
2.3.3.3 Giao dịch thứ cấp bất động sản còn gặp nhiếu vướng mắc 27
2.3.3.4 Nguồn vốn cho giao dịch và đầu tư bất động sản chưa được đáp ứng . 28
2.3.3.5 Thời hạn tín dụng của thị trường vốn chưa tương xứng với thời hạn hoạt động
đầu tư kinh doanh bất động sản 28
2.4 Sự tồn tại các công cụ tài chính trên thị trường bất động sản Việt Nam . 28
2.4.1 Phát hành trái phiếu 28
2.4.2 Các quỹ đầu tư . 30
2.5 Hạn chế của các nguồn tài trợ cho các dự án bất động sản 30
2.5.1 Giới hạn về khoản vay dài hạn của ngân hàng . 30
2.5.2 Hạn chế của hoạt động mua bán tài sản nợ và chứng khoán hóa nợ vay trên thị trường
tài chính thứ cấp 31
2.5.3 Thiếu chính sách hợp lý và các kênh huy động vốn từ các khoản tiết kiệm cá nhân
cho thị trường bất động sản . 33
2.6 Những bất lợi trong kinh doanh bất động sản do thiếu nguồn tài trợ thích hợp 33
2.6.1 Khó hoàn tất các dự án dài hạn 33
2.6.2 Khó thâm nhập vào phân khúc thị trường của các hàng hóa cao cấp 34
2.6.3 Khó phát triển dự án nhà cho thuê hay thế chấp 34
Kết luận chương 2 . 35
PHẦN 3: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN CÁC CÔNG CỤ TÀI CHÍNH TRÊN TH
TRƯỜNG BẤT ĐỘNG SẢN VIỆT NAM
3.1 Quỹ tín thác đầu tư bất động sản 36
3.2 Cho phép hình thành thị trường thế chấp cầm cố thứ cấp . 38
3.3 Chứng khoán hóa các khoản cho vay thế chấp cầm cố . 40
3.4 Trái phiếu công trình 42
3.5 Chứng chỉ bất động sản 42
3.6 Giải pháp hỗ trợ 44
3.6.1 Hoàn thiện hành lang pháp lý . 44
3.6.2 Sự ra đời kịp thời của các tổ chức đánh giá, xếp hạng doanh nghiệp, nhằm tạo cơ sở
niềm tin cho nhà đầu tư . 45
Kết luận chương 3 . 47
KẾT LUẬN CHUNG 48
Tài liệu tham khảo
55 trang |
Chia sẻ: lvcdongnoi | Lượt xem: 2691 | Lượt tải: 1
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Phát triển các công cụ tài chính trên thị trường bất động sản Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
u
bất động sản thực sự có sức thu hút đối với nhà đầu tư. Về phía doanh nghiệp, để có thể
phát hành thành công , ngoài điều kiện dự án bất động sản hội tụ được những điều kiện hấp
dẫn, doanh nghiệp có uy tín, phương án đầu tư đầy thuyết phục, bản thân trái phiếu bất
động sản, quyền và nghĩa vụ của trái chủ phải được quy định rõ ràng, minh bạch. Mặt
khác, lãi suất của tổ chức phát hành không vượt tỷ suất sinh lợi 3 năm trước đó, vì vậy đối
- 30 -
với trái phiếu của một số doanh nghiệp có thể không cạnh tranh được với lãi suất huy động
của các ngân hàng. Doanh nghiệp phát hàng còn phải đối mặt với rủi ro là khi đáo hạn, nhà
đầu tư có thể đồng loạt rút tiền mà không mua bất động sản, doang nghiệp có thể mất khả
năng thanh toán…
2.4.2 Các quỹ đầu tư
Có vài hình thức quỹ đầu tư địa phương được thành lập trên thị trường trong nước
nhưng vẫn chưa có quỹ nào chuyên về thị trường bất động sản.
Quỹ Đầu tư Phát triển Đô thị thành phố Hồ Chí Minh (HIFU) là quỹ đầu tư nhà nước đầu
tiên được thành lập vào năm 1997 như một thí điểm để hỗ trợ tài chính cho các dự án phát
triển kinh tế và xã hội của thành phố Hồ Chí Minh. Với vốn điều lệ hiện tại là 1.700 tỷ
đồng (100 triệu USD), HIFU còn cung cấp các khoản vay trung và dài hạn từ 5-10 năm
cho các dự án bất động sản thuộc chương trình phát triển của chính quyền thành phố Hồ
Chí Minh. Tuy nhiên, hoạt động này của HIFU vẫn còn hạn chế và chưa được xem là hoạt
động đầu tư dài hạn chủ yếu. Các Quỹ phát triển nhà ở như Quỹ Phát triển Nhà Thành phố
Hồ Chí Minh (HOF), một quỹ đầu tư thuộc sở hữu nhà nước và phi lợi nhuận có vốn điều
lệ là 1.000 tỷ VND (60 triệu USD), được thành lập vào năm 2004 để cung cấp các nguồn
tài chính cho các dự án phát triển nhà cho những người thu nhập thấp của thành phố. Quỹ
này vừa mới chính thức đi vào hoạt động trong năm 2005 với các hoạt động liên quan đến
cho đối tượng vay mua nhà là cá nhân.
2.5 Hạn chế của các nguồn tài trợ cho các dự án bất động sản
2.5.1 Giới hạn về khoản vay dài hạn của ngân hàng
Theo thống kê ở trên, số vốn đầu tư vào bất động sản hiện nay có tới hơn 60% là
vốn vay ngân hàng. Hầu hết dòng tiền vào của các ngân hàng là các khoản ngắn hạn. Theo
chi nhánh Ngân hàng Nhà nước tại thành phố Hồ Chí Minh có khoảng 20% trên tổng số
tiền gửi huy động có kỳ hạn trên 12 tháng. Do đó, những ngân hàng cung cấp khoản vay
trung và dài hạn phải đối mặt với rủi ro tín dụng tiềm ẩn cao và rủi ro lãi suất bởi tình trạng
mất cân bằng giữa kỳ hạn tiền gửi và thời hạn cho vay.
Tại thành phố Hồ Chí Minh, chỉ có khoảng 7/17 ngân hàng cổ phần có tỷ lệ dư nợ
tín dụng so với tổng huy động vốn dưới 100%, còn lại đều trên 100%. Điều này có nghĩa là
nguồn vốn huy động từ các tổ chức kinh tế và người dân đều được ngân hàng triệt để sử
dụng. Số vốn còn lại (tỷ lệ dư nợ tín dụng so với huy động vượt 100%) được các ngân
hàng sử dụng vốn trên thị trường liên ngân hàng để cho vay.
Các khoản vay ngân hàng thường tiến hành bằng việc thế chấp để bảo đảm nợ vay. Tuy
nhiên, các thủ tục luật pháp và việc đăng ký thế chấp, định giá và bán tài sản hiện nay khá
- 31 -
phức tạp và chưa bám sát tình hình thực tế. Tình trạng này có thể làm hạn chế khả năng
thực tế trong cung cấp hoặc vay mượn nợ ngân hàng.
Trong khi đó tỷ lệ nợ xấu đang có xu hướng tăng lên theo dư nợ cho vay đầu tư bất
động sản của các ngân hàng. Tỷ lệ nợ xấu trong cho vay bất động sản vào cuối năm 2007
là 4,8%. Trước tình trạng trên, sau một thời gian “mở cửa” cho vay bất động sản thì hiện
nay, các ngân hàng đã trở nên thận trọng hơn, từ chối nhiều dự án đầu tư kinh doanh bất
động sản. Vì vậy, tỷ trọng cho vay đầu tư bất động sản trong tổng dư nợ tín dụng trung dài
hạn của hệ thống ngân hàng đã giảm từ 40,3% năm 2005, xuống còn 35,6% năm 2006,
năm 2007 là 26,9% đặc biệt tính đến 30.9
Tỷ lệ cho vay bất động sản là 9,15% tổng dư nợ nền kinh tế. Tỷ lệ nợ xấu cho vay bất động
sản tại Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh là 2,5%.
Vào giữa tháng 2.2008, các ngân hàng đua nhau nâng lãi suất lên tới 12%/năm, có ngân
hàng huy động tới 14%/năm nhằm thu hút lượng tiền gửi tiết kiệm. Đến giữa tháng 6 khi
lãi suất cơ bản tăng lên 14%/năm thì lãi suất huy động tăng lên đỉnh điểm là 19,2%/năm.
Cùng với việc lãi suất huy động liên tục tăng cao thì lãi suất cho vay cũng sẽ tăng. Đồng
thời ngân hành nhà nước cũng yêu cầu các Ngân hàng kiểm soát chặt chẽ việc cho vay bất
động sản. Điều đó sẽ dẫn tới việc làm hạn chế nguồn cung tiền cho các nhà đầu tư bất động
sản. Đến cuối năm 2008 mặc dù lãi suất cơ bản đã điều chỉnh giảm xuống còn 8%/năm
nhưng các ngân hàng vẫn rất khắt khe trong việc thẩm định các dự án cho vay bất động
sản.
Ngoài ra, Luật Đất đai chưa quy định việc xử lý giá trị quyền sử dụng đất thế chấp để thu
hồi nợ, chưa có các quy định về căn cứ để xác định giao dịch bất động sản (hợp pháp) để
cho vay cũng như những quy định về việc xác định giá trị tài sản là quyền sử dụng đất của
các doanh nghiệp Nhà nước được giao đất trước đây nay chuyển sang thuê…đã khiến
nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn từ các ngân hàng.
2.5.2 Hạn chế của hoạt động mua bán tài sản nợ và chứng khoán hóa nợ vay trên thị
trường tài chính thứ cấp
Tại Việt Nam, các ngân hàng thương mại gặp khó khăn khi mở rộng thời hạn vay
trong khi hầu hết các khoản tiền gửi đều là ngắn hạn. Trên thế giới, một số ngân hàng có
thể đưa ra những khoản vay có thời gian từ 20 tới 30 năm bởi vì ngân hàng có thể bán
những khoản nợ như thế cho một số tổ chức đặc biệt như quỹ bảo hiểm, quỹ phúc lợi …
khi cần thu hồi vốn. Một tổ chức thứ cấp như vậy hoạt động ở cấp độ quốc gia đã hình
thành ở Việt Nam, đó là Công ty mua bán nợ và tài sản tồn đọng (DATC) thuộc Bộ Tài
Chính đã được thành lập theo Quyết định số 109/2003/QĐ-TTg ngày 5/6/2003 của Chính
phủ và chính thức hoạt động từ ngày 1/1/2004. Công ty này cũng đã thực hiện mua nợ tồn
- 32 -
đọng của một số đơn vị như Ngân hàng Công thương Việt Nam, Ngân hàng thương mại cổ
phần Eximbank, Ngân hàng Việt Hoa…Thông qua hoạt động mua bán nợ, Công ty đã giúp
các ngân hàng này giải phóng được lượng vốn chết từ nhiều năm nay trở lại thành vốn hoạt
động, làm trong sạch tình hình tài chính. DATC cũng được phát hành trái phiếu mua nợ để
mua các khoản nợ lớn có tài sản đảm bảo. Tuy nhiên, chức năng mua bán nợ của công ty
chỉ mới dừng lại ở mức độ mua bán các khoản nợ tồn đọng chứ chưa xem xét đến các
khoản nợ vay dài hạn đang còn hiệu lực như các khoản nợ vay có tài sản đảm bảo. Hiện
nay, ở Việt Nam nói chung và thành phố Hồ Chí Minh nói riêng, đã có một số tổ chức
trung gian (đa số là các Công ty khai thác tài sản thuộc các Ngân hàng) thường mua lại hay
đầu tư vào các khoản nợ vay dài hạn có đảm bảo nhưng cũng chỉ có rất ít khoản vay được
mua bán lại như vậy.
Trên thế giới, một công cụ trên thị trường tài chính thứ cấp thường được sử dụng là
chứng khoán hóa. Đây là một quá trình tập hợp và tái cấu trúc các tài sản thiếu tính thanh
khoản nhưng lại có thu nhập bằng tiền cao trong tương lai như các khoản phải thu, các
khoản nợ rồi chuyển đổi thành chứng khoán và đưa ra giao dịch trên thị trường tài chính.
Chứng khoán được đảm bảo bằng chính tài sản đó hoặc khả năng sinh lời của các tài sản
dùng làm tài sản đảm bảo, chứ không phải bằng khả năng thanh toán của chủ thể phát
hành. Chủ thể phát hành không còn là nhân tố quyết định chất lượng của chứng khoán phát
hành, mà khả năng sinh lời của các tài sản dùng làm tài sản đảm bảo sẽ quyết định thu
nhập và độ an toàn của chứng khoán phát hành. Ở thành phố Hồ Chí Minh, đã từng có
Công ty cổ phần Đầu Tư hạ tầng kỹ thuật (CII) được thành lập năm 2002 đã phát hành
hành cổ phần mua quyền khai thác thu phí 2 con đường Hùng Vương và Điện Biên Phủ
trong 10 năm. Đổi lại, CII phải hoàn trả vốn đầu tư cho Ngân sách thành phố và vốn vay
đầu tư trong vòng 18 tháng. Việc phát hành cổ phiếu được bảo đảm bằng quyền khai thác 2
con đường như trên là một dạng nghiệp vụ chứng khoán hóa. Sau này, CII còn đầu tư vào
nhiều dự án khác nên mô hình này không còn mang tính chất chứng khoán hóa như trước
nữa. Tuy nhiên, nếu xem xét về nghiệp vụ chứng khoán hóa nợ vay trên thị trường tài
chính thứ cấp trong lĩnh vực bất động sản, thì trái phiếu có thế chấp CDO (Collateralized
Debt Obligations) rất phổ biến ở các nước như Mỹ, Tây Âu.. nhưng hiện nay ở Việt Nam
chưa phổ biến. Điều này sẽ là ảnh hưởng đến tính linh hoạt cho quá trình “thoát vốn” của
bên cho vay, làm hạn chế nguồn cho vay cũng như làm cản trở kênh dẫn vốn mới vào thị
trường bất động sản.
- 33 -
2.5.3 Thiếu chính sách hợp lý và các kênh huy động vốn từ các khoản tiết kiệm cá nhân
cho thị trường bất động sản
Tài khoản tiết kiệm cá nhân là nguồn tài trợ rất quan trọng có xu hướng ngày càng
lớn hơn và bền vững hơn so với các nguồn tài trợ nước ngoài. Lượng tiền nhà rỗi trong dân
cư rất lớn nhưng việc thu hút đầu tư vào thị trường bất động sản vẫn còn hạn chế. Lý do là
bởi sản phẩm bất động sản có giá trị lớn, trong khi vốn nhàn rỗi của người dân thường lại
nhỏ lẻ nên khó có thể tham gia vào được.
Việc quản lý đối với các tài khoản tiết kiệm thay đổi dần dần theo điều kiện kinh tế
cũng như chính sách cải cách kinh tế của chính phủ. Những thay đổi này có xu hướng linh
hoạt hơn và hiệu quả hơn đối với sự phát triển kinh tế xã hội. Thay vì giữ một khoản lớn
tiền mặt, vàng và các ngoại tệ ở nhà như nhiều năm trước đây thì bây giờ các cá nhân đã
đầu tư nhiều hơn vào các kênh đầu tư để sinh lợi nhiều hơn như gởi ngân hàng, đất đai và
nhà cửa. Theo Viện kinh tế thành phố Hồ Chí Minh, kể từ năm 2003, cấu trúc tiết kiệm cá
nhân như sau: dự trữ tiền mặt giảm từ 50% xuống 40%, tiết kiệm vàng và nữ trang giảm từ
35% xuống 13%, gởi ngân hàng tăng từ 3% đến 10% , đặc biệt trong đầu tư nhà đất, hầu
hết là đầu cơ nhưng không chuyên nghiệp- tăng tới 32% tổng số tiết kiệm
Gần đây, vì sự bùng nổ của thị trường chứng khoán, càng ngày có nhiều tiết kiệm đổ vào
mua bán cổ phiếu đã tạo nên lợi nhuận có tính thanh khoản nhiều hơn. Tuy nhiên, kênh
đầu tư này dường như có nhiều rủi ro vì cơn bùng sốt cổ phiếu chỉ trong thời gian ngắn
Tình trạng đề cập ở trên đã thể hiện là các nguồn tài trợ cá nhân trong những năm
tới là to lớn và sẵn sàng cho các dự án bất động sản dài hạn nếu như bất kỳ các kênh đầu tư
hay hình thức đầu tư nào có thể kết hợp lại để đầu tư quản lý một cách chuyên nghiệp trên
thị trường bất động sản.
2.6 Những bất lợi trong kinh doanh bất động sản do thiếu nguồn tài trợ thích hợp.
2.6.1 Khó hoàn tất các dự án dài hạn
Trước năm 2004, vì thiếu tài trợ nên có nhiều dự án bất động sản bị đình trệ trong
một thời gian dài, gây nên nhiều hệ quả tiêu cực trong phát triển kinh tế - xã hội thành phố.
Sau năm 2004, do những quy định và chính sách mới về kinh doanh bất động sản nên các
chủ đầu tư đã dùng một lượng vốn lớn để hoàn tất việc đầu tư trước khi kiếm được lợi
nhuận. Tại thời điểm đó, những nguồn vốn đầu tư ban đầu thường rất lớn, đến nỗi các chủ
đầu tư hoặc các ngân hàng không thể tiến hành một mình. Thực tế, một số dự án đã được
chia thành nhiều dự án nhỏ được đầu tư riêng lẽ bởi các chủ đầu tư khác nhau. Kết quả là,
nhiều dự án ban đầu có quy mô lớn đã bị thất bại về mặt tổng thể.
Mới đây, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 153/2007/NĐ-CP ngày 15-10-2007 quy
định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật Kinh doanh bất động sản. Trong đó, theo điều 5
- 34 -
Nghị định quy định về điều kiện năng lực tài chính: “Đối với dự án khu đô thị mới, dự án
hạ tầng kỹ thuật khu công nghiệp, chủ đầu tư dự án phải có vốn đầu tư thuộc sở hữu
không thấp hơn 20% tổng mức đầu tư của dự án đã được phê duyệt. Đối với dự án khu nhà
ở thì không thấp hơn 15% tổng mức đầu tư của dự án có quy mô sử dụng đất dưới 20 ha,
không thấp hơn 20% tổng mức đầu tư của dự án có quy mô sử dụng đất từ 20 ha trở lên đã
được phê duyệt”. Rõ ràng những doanh nghiệp có đủ năng lực để triển khai cùng lúc nhiều
dự án là rất ít, nhất là những dự án lớn. Vì vậy, các doanh nghiệp rất cần huy động vốn từ
nhiều nguồn khác nhau.
2.6.2 Khó thâm nhập vào phân khúc thị trường của các hàng hóa cao cấp
Gần đây có một số công ty trong nước tham gia vào thị trường này. Tuy nhiên, vì
các công ty này không thật sự chuyên nghiệp và không có đủ vốn, thị trường đã rơi vào tay
các nhà đầu tư nước ngoài vốn có thể huy động các quỹ từ bên ngoài và rất chuyên nghiệp
trong quản lý tài sản.
Nghị định số 153/2007/NĐ-CP ngày 15-10-2007 quy định chỉ cho phép doanh
nghiệp huy động vốn khi bắt đầu triển khai hạ tầng, nên sẽ có nhiều doanh nghiệp ít vốn
lâm vào tình trạng khó khăn. Bởi trong thực tế, khi đền bù giải tỏa xong và đóng tiền sử
dụng đất thì doanh nghiệp đã bỏ vào dự án ít nhất 50 - 60% vốn trên tổng vốn đầu tư. Số
vốn này trước đây doanh nghiệp thường huy động từ khách hàng. Hiện nay, doanh nghiệp
đầu tư kinh doanh bất động sản phải có thực lực, bỏ vốn ra ít nhất là 70% trên tổng giá trị
dự án thì mới làm được. Nếu không chủ động về nguồn tài chính, các doanh nghiệp trong
nước sẽ không thể tham gia vào những dự án lớn và thâm nhập thị trường bất động sản cao
cấp được.
2.6.3 Khó phát triển dự án nhà cho thuê hay thế chấp
Những dự án này là một thị trường tốt trong dài hạn và cũng đáp ứng nhu cầu nhà
cửa của người dân, đặc biệt là người có thu nhập thấp. Tuy nhiên, toàn thành phố hiện có
khoảng 5.000 doanh nghiệp kinh doanh bất động sản, nhưng hầu hết doanh nghiệp đều
nhắm đến thị phần nhà ở cao cấp. Do đó, nhà ở cho người thu nhập thấp cũng cần có sự hỗ
trợ từ chính quyền như giảm thuế, hỗ trợ đền bù và giải tỏa …Tuy nhiên, theo ước tính,
những dự án trên cần đến 20-30 năm để thu hồi chi phí đầu tư. Các doanh nghiệp vừa phải
đảm bảo giá nhà bán hoặc nhà cho thuê thấp, trong khi các doanh nghiệp còn phải đối mặt
với một khoản nợ vay lớn từ ngân hàng phải trả và vốn huy động.
Đầu tư nhà cho thuê và thế chấp đang rất phổ biến trên thế giới nhưng ở Việt Nam thì lĩnh
vực này chưa thật sự thu hút các nhà đầu tư. Hiện tại, có một vài ngân hàng Việt Nam đề
nghị cho vay thế chấp với thời hạn tối đa là 20 năm nhưng còn bị hạn chế vì vẫn chưa có
- 35 -
một định chế tài chính chuyên biệt như REITs...có thể mua lại hay bảo đảm cho những
khoản vay này.
KẾT LUẬN PHẦN 2
Cùng với sự phát triển của nền kinh tế thì thị trường bất động sản Việt Nam cũng
đã có những bước phát triển đáng ghi nhận. Tuy nhiên sự phát triển của thị trường còn
nhiều bất cập, đó là nạn đầu cơ và khó khăn lớn nhất của thị trường là nhu cầu về vốn.
Nhu cầu đầu tư, kinh doanh bất động sản hiện nay là rất lớn tuy nhiên tiềm lực tài chính
của hầu hết các đối tượng tham gia trên thị trường như: doanh nghiệp kinh doanh bất động
sản, các nhà đầu tư, người mua …vẫn còn hạn chế. Từ trước đến nay việc huy động vốn
cho thị trường bất động sản vẫn chỉ dựa vào các nguồn vốn truyền thống: vốn tự có, vốn
vay ngân hàng, vốn huy động từ khách hàng nhưng các nguồn vốn này đang không đáp
ứng đủ nhu cầu vốn cho các dự án lớn như hiện nay. Tại các nước có thị trường bất động
sản phát triển việc huy động vốn chủ yếu thông qua các công cụ tài chính. Trong khi đó,
trên thị trường bất động sản Việt Nam, ngoài một số doanh nghiệp phát hành trái phiếu cho
các dự án đầu tư và một số quỹ đầu tư mới được thành lập thì phần lớn các công cụ tài
chính vẫn chưa được áp dụng. Thị trường bất động sản cần liên thông với thị trường vốn,
tiền tệ. Điều này đặt ra nhu cầu bức thiết để khai thông vốn cho thị trường bất động sản là
phát triển các công cụ tài chính.
- 36 -
PHẦN 3
GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN CÁC CÔNG CỤ TÀI CHÍNH TRÊN
THỊ TRƯỜNG BẤT ĐỘNG SẢN VIỆT NAM
3.1 Quỹ tín thác đầu tư bất động sản
Một trong những kênh quan trọng thu hút vốn cho lĩnh vực bất động sản được
nhiều nước trên thế giới áp dụng là Quỹ tín thác đầu tư bất động sản.
Quỹ tín thác đầu tư bất động sản ra đời sẽ là một kênh rất quan trọng để thu hút vốn đầu tư
trong và ngoài nước vào bất động sản, nhất là các khu đô thị mới.
Quỹ tín thác đầu tư bất động sản là một mô hình đầu tư bất động sản dựa vào uy tín và
kinh nghiệm của công ty thành lập Quỹ tín thác đầu tư bất động sản và hành lang pháp lý
bảo vệ các nhà đầu tư mua chứng chỉ Quỹ tín thác đầu tư bất động sản.
Nhà đầu tư ủy thác cho công ty quản lý Quỹ tín thác đầu tư bất động sản đầu tư vốn của
quỹ vào bất động sản kiếm lời. Vì là ủy thác nên ở các nước các công ty quản lý quỹ
chuyển giao ít nhất hơn 90% lợi nhuận cho các nhà đầu tư vào Quỹ tín thác đầu tư bất
động sản. Cổ phiếu của Quỹ tín thác đầu tư bất động sản luôn có tính thanh khoản cao và
lợi nhuận thu nhập bình quân hàng năm của quỹ rất ổn định.
Trên thế giới, Quỹ tín thác đầu tư bất động sản được phân loại theo đối tượng đầu
tư, gồm: Quỹ tín thác đầu tư bất động sản khai thác bất động sản (Equity REIT), quỹ này
tìm cách sở hữu và điều hành khai thác bất động sản để tạo thu nhập. Quỹ tín thác đầu tư
bất động sản cho vay (Mortgage REIT) cho chủ sở hữu bất động sản hoặc những người
khai thác một khách sạn trong vòng một số năm nhất định. Quỹ tín thác đầu tư bất động
sản cũng có thể mua lại một số khoản nợ hoặc các chứng khoán được đảm bảo bằng bất
động sản. Quỹ tín thác đầu tư bất động sản hỗn hợp vừa làm chủ hoặc/và khai thác các bất
động sản vừa cho các chủ bất động sản khác vay tiền.
Quỹ tín thác đầu tư bất động sản còn được phân loại theo tổ chức: Quỹ tín thác đầu
tư bất động sản là một pháp nhân được thành lập theo Luật Doanh nghiệp, có đại hội đồng
cổ đông, hội đồng quản trị và ban kiểm soát do cổ đông bầu ra, cổ phiếu của Quỹ tín thác
đầu tư bất động sản là chứng chỉ quỹ đầu tư và được chia cổ tức, có thể được mua bán trên
thị trường chứng khoán sơ cấp và thứ cấp.
Quỹ tín thác đầu tư bất động sản là một quỹ hỗ tương: Tương tự các quỹ đầu tư
chứng khoán như Nghị định số 144 do Chính phủ Việt Nam ban hành nhưng chỉ tập trung
vào phát triển và khai thác bất động sản được mua hoặc thuê dài hạn quyền khai thác từ
Quỹ tín thác đầu tư bất động sản và có hành lang pháp lý bảo vệ nhà đầu tư rất chặt chẽ.
- 37 -
Chứng chỉ Quỹ tín thác đầu tư bất động sản có dạng nửa như trái phiếu, nửa như cổ
phiếu cụ thể: Người sở hữu chứng chỉ REIT được nhận lợi tức định kỳ, không tham gia
quản lý đầu tư, việc quản lý giao cho những nhà quản lý chuyên nghiệp dưới sự giám sát
của Nhà nước và các tổ chức chuyên nghiệp như ngân hàng giám sát, tổ chức kiểm toán,
định giá.
Giống như cổ phiếu, người nắm giữ chứng chỉ Quỹ tín thác đầu tư bất động sản là
nhà đầu tư nên phải chấp nhận rủi ro, các khoản đầu tư của quỹ có thể có lãi, có thể lỗ do
thị giá của chứng chỉ Quỹ tín thác đầu tư bất động sản có thể tăng hoặc giảm, Quỹ tín thác
đầu tư bất động sản có thể bị phá sản. Công ty quản lý Quỹ tín thác đầu tư bất động sản chỉ
chịu trách nhiệm bồi thường cho nhà đầu tư về những sai sót của họ nếu trái pháp luật, trái
điều lệ quỹ, trái khế ước quản lý.
Theo các chuyên gia trên thế giới, bốn điều kiện cơ bản để Quỹ tín thác đầu tư bất
động sản thành công gồm:
- Có hiệu quả tài chính cao: Mục đích của nhà đầu tư là lợi nhuận, họ chỉ bỏ vốn đầu tư khi
tin tưởng dự án họ ủy thác đầu tư có lợi ích tài chính cao hơn các dạng đầu tư khác. Nếu
không họ sẽ gửi tiền vào ngân hàng hoặc mua trái phiếu Chính phủ tuy lãi ít nhưng an
toàn. Để đảm bảo hiệu quả tài chính, Quỹ tín thác đầu tư bất động sản cần được đảm bảo
một số yêu cầu:
+ Không được sử dụng Quỹ tín thác đầu tư bất động sản để cho vay.
+ Quỹ tín thác đầu tư bất động sản cần phải có Ban đại diện Quỹ do Đại hội nhà đầu tư bầu
chọn.
+ Quỹ tín thác đầu tư bất động sản cần phải đáp ứng tính minh bạch trong báo cáo và công
bố thông tin.
+ Quỹ tín thác đầu tư bất động sản phải có chính sách đánh giá, thẩm định tài sản trong
giao dịch kinh doanh.
+ Các thành viên tham gia Quỹ tín thác đầu tư bất động sản phải độc lập về lợi ích nhằm
đảm bảo mức độ độc lập trong hoạt động của REIT.
- Điều kiện thứ hai là uy tín của công ty quản lý quỹ, các doanh nghiệp và cá nhân chỉ đầu
tư khi tin tưởng vào nguồn lực, kinh nghiệm kinh doanh bất động sản, kinh nghiệm quản lý
vốn, có kỹ năng quản lý đầu tư, quản lý tài sản để đầu tư và khai thác có hiệu quả của các
thành viên của công ty quản lý Quỹ tín thác đầu tư bất động sản.
- Thứ ba là phải có hành lang pháp lý chặt chẽ: Để đảm bảo tính minh bạch về tài chính
của công ty quản lý Quỹ tín thác đầu tư bất động sản để bảo vệ các nhà đầu tư. Các nước
phát triển Quỹ tín thác đầu tư bất động sản nói chung và nước ta nói riêng cần có những bộ
luật, quy chế quy định chi tiết về các tiêu chuẩn hoạt động của công ty quản lý Quỹ tín thác
- 38 -
đầu tư bất động sản. Đồng thời cũng cần có các quy định nhằm bảo vệ các nhà đầu tư tham
gia vào Quỹ tín thác đầu tư bất động sản. Các luật này cần phải đảm bảo được tính minh
bạch về thông tin cũng như mức độ ưu đãi về thuế.
- Điều kiện thứ tư là miễn giảm thuế thu nhập doanh nghiệp. Đây là điều kiện tiên quyết và
cần phải phân định chức năng và đặc điểm của các tổ chức liên quan đến cấu trúc Quỹ tín
thác đầu tư bất động sản để áp dụng thuế.
Đối với Việt Nam, đây là ngành nghề kinh doanh có điều kiện nên phải có sự đồng
ý của Bộ Tài chính trước khi cấp phép thành lập. Về đơn vị quản lý Nhà nước đối với Quỹ
tín thác đầu tư bất động sản, Công ty Quỹ tín thác đầu tư bất động sản có thể hoạt động
dưới sự quản lý của Vụ Tài chính ngân hàng Bộ tài chính hoặc Ủy ban Chứng khoán Nhà
nước. Trong trường hợp Bộ tài chính ủy quyền cho UBND Tỉnh, Thành phố thì Sở Tài
chính sẽ là người đại diện quản lý Công ty Quỹ tín thác đầu tư bất động sản.
Hiện có nhiều quỹ đầu tư nước ngoài đang muốn đổ nguồn vốn đầu tư vào thị trường bất
động sản Việt Nam. Do đó, để thu hút các nhà đầu tư nước ngoài, Chính phủ nên sớm ban
hành một bộ luật về Quỹ tín thác đầu tư bất động sản, các luật khác liên quan đến thị
trường chứng khoán, ưu đãi về thuế…
3.2 Cho phép hình thành thị trường thế chấp cầm cố thứ cấp
Khi kênh tín dụng bị nghẽn mạch, nhất là tín dụng thông qua kênh ngân hàng và
các tổ chức tín dụng thì việc hoàn chỉnh và mở rộng thị trường thế chấp - cầm cố và cho
phép hình thành thị trường thế chấp – cầm cố thứ cấp sẽ giải quyết được vấn đề tín dụng.
Thị trường thế chấp – cầm cố thứ cấp có tầm quan trọng đặc biệt vì có thể biến nguồn vốn
tĩnh trong bất động sản thành vốn động để đầu tư. Làm tốt được việc này sẽ khơi thông
được kênh nối giữa thị trường vốn và thị trường bất động sản.
Trong các nguồn vốn đầu tư đó thì nguồn vốn rất quan trọng là nguồn vốn từ thị
trường thế chấp bằng bất động sản hiện hữu và thậm chí cả những bất động sản sẽ hình
thành trong tương lai. Việt Nam là nước đang phát triển, đang thực hiện công nghiệp hóa
thì nguồn nội lực từ thế chấp - cầm cố bằng bất động sản đóng vai trò rất quan trọng, đó là
nguồn đầu tư từ nội lực, giúp cho nền kinh tế không bị lệ thuộc nhiều vào nước ngoài.
Hiện nay chúng ta chỉ mới có thị trường thế chấp - cầm cố sơ cấp (là thị trường trực tiếp
giữa người nhận thế chấp và người thế chấp) đã có hành lang pháp lý, nhưng vẫn chưa
thực sự uyển chuyển, ít năng động, tính thanh khoản không cao, chưa tạo được nguồn vốn
mạnh hơn cho thị trường bất động sản. Tại thị trường này có thể xảy ra rủi ro về tính thanh
khoản cho các tổ chức tín dụng cho vay khi người vay trả lãi - gốc không đúng hạn hoặc
đơn giản là tổ chức tài chính cần tiền cho mục đích kinh doanh khác nhưng các khoản cho
vay thì chưa đến hạn trả, tổ chức tín dụng sẽ bị lâm vào “thế kẹt” tiền mặt. Thị trường thế
- 39 -
chấp - cầm cố thứ cấp khắc phục được nhược điểm này bằng cách các tổ chức tín dụng có
thể mua bán những khoản cầm cố sơ cấp để tạo tính thanh khoản cho các khoản tín dụng
này. Vì vậy việc hình thành thị trường thế chấp – cầm cố thứ cấp là cần thiết, tạo thêm
nguồn vốn đầu tư, hoạt động sẽ uyển chuyển hơn, tạo cơ chế tốt để phát triển thị trường
vốn cũng như thị trường bất động sản. Dựa trên nguyên tắc hoạt động của thị trường nên
làm cho nguồn vốn đa dạng hơn, nhiều hơn, năng động và tích cực hơn.
Nguyên tắc hoạt động của thị trường thế chấp – cầm cố thứ cấp: tại thị trường cho
thế chấp cầm cố sơ cấp, người có nhu cầu về tín dụng sẽ ký một hợp đồng vay với tổ chức
tín dụng và được đảm bảo bởi tài sản đã hình thành hoặc sẽ hình thành trong tương lai. Do
vậy, bất động sản thế chấp là tài sản của tổ chức tín dụng cho vay chừng nào người đi vay
chưa trả hết tiền đã vay. Người cho vay thế chấp, các ngân hàng thương mại, các công ty
chuyên cho vay, các tổ chức tín dụng cho vay thế chấp sẽ tập hợp những khoản cho vay
này lại thành danh mục và bán chúng cho các tổ chức chuyên mua bán nợ và tài sản thế
chấp theo hình thức chiết khấu và tái chiết khấu dựa trên các khoản lãi do cầm cố và thời
gian đáo hạn nợ cầm cố của người chủ tài sản. Nguồn vốn của công ty này sẽ được huy
động bằng phát hành trái phiếu, vay các chính phủ và tổ chức quốc tế do Chính phủ bảo
lãnh … Thông qua nghiệp vụ mua bán này các khoản vốn cho vay ở thị trường sơ cấp đã
được giải phóng, nhà cho vay sơ cấp đã có vốn để duy trì tiếp hoạt động của mình. Thông
qua cơ chế này, các nhà cho vay ở thị trường sơ cấp cho vay thế chấp cầm cố và bán chúng
cho nhà đầu tư ở thị trường thứ cấp để duy trì ổn định quỹ cho vay của mình, lúc này vốn
trên thị trường tính dụng thực sự đã được khai thông, các tổ chức tín dụng cho vay trực tiếp
sẽ không rơi vào tình trạng thiếu cung tiền.
Ở mức độ tổ chức thị trường cao hơn, hệ thống tín dụng còn có thể chứng khoán
hoá các khoản tín dụng tại thị trường tài chính tạo tính thanh khoản cho tín dụng cầm cố
nhà ở.
Tham gia vào thị trường cầm cố thứ cấp này là rất nhiều tổ chức tài chính, các quỹ
nhà ở, quỹ đầu tư, ngân hàng, quỹ bảo hiểm, tiết kiệm, hưu trí, công ty tài chính...
Thành lập được thị trường thế chấp - cầm cố thứ cấp trong thời điểm này là việc
nên làm và cần thiết, càng sớm càng tốt vì nó giải quyết được vấn đề vốn cho thị trường
đầu tư cũng như thị trường bất động sản. Tuy nhiên, cũng cần phải có một lộ trình phù
hợp, cần có quá trình kiểm tra, để thấy rõ tính khả thi và sự tác động đến xã hội. Để thực
hiện được giải pháp này, trước hết cần có các văn bản pháp quy về mua bán nợ bất động
sản; các quy định về việc thành lập và hoạt động của các tổ chức mua bán nợ. Và cần phải
xây dựng được một hành lang pháp lý tốt để có thể đảm bảo được quyền và quyền lợi cũng
như nghĩa vụ của các bên tham gia vào thị trường, nhất là tính thanh khoản khi chuyển
- 40 -
nhượng các giá trị đã cho cầm cố thế chấp cho các tổ chức tín dụng khác. Theo pháp luật
hiện hành thì hiện nay chúng ra mới chỉ có hành lang pháp lý cho thị trường thế chấp - cầm
cố sơ cấp, mà cũng chưa thực sự hiệu quả. Vì vậy, chúng ta cần phải thống nhất việc hoàn
chỉnh thị trường sơ cấp này, đồng thời hỗ trợ để thị trường thứ cấp mang lại hiệu quả cao
ngay khi đi vào hoạt động. Đó là những điều mà các nhà đầu tư, các tổ chức tín dụng rất
quan tâm khi tham gia giao dịch bảo đảm trong thị trường thế chấp - cầm cố vì đó là hành
lang pháp lý bảo vệ quyền lợi trực tiếp của họ.
Thị trường cầm cố thứ cấp càng phát triển thì nguồn tài chính dành cho vay đầu tư,
kinh doanh và tiếp thị sản phẩm nhà ở càng dồi dào, dài hạn với lãi suất chấp nhận được.
Sức mua của thị trường từ đó sẽ tăng lên, tạo tiền đề cho sản xuất và phát triển nhà ở.
3.3 Chứng khoán hóa các khoản cho vay thế chấp cầm cố
Ở mức độ tổ chức thị trường cao hơn, các khoản cho vay thế chấp cầm cố được
chứng khoán hoá tại thị trường tài chính tạo tính thanh khoản cho tín dụng thế chấp cầm
cố.
Chứng khoán hóa (chuyển thành chứng khoán) là quá trình tập hợp và tái cấu trúc các tài
sản thiếu tính thanh khoản nhưng lại có thu nhập cao bằng tiền trong tương lai như các
khoản phải thu, các khoản nợ chuyển đổi thành trái phiếu, hay gọi chung là chứng khoán
và đưa ra giao dịch trên thị trường. Nói cách khác, chứng khoán hóa là một quá trình huy
động vốn bằng cách sử dụng các tài sản tài chính sẵn có trên bảng cân đối kế toán làm tài
sản đảm bảo cho việc phát hành các chứng khoán nợ. Theo đó, các nhà đầu tư mua chứng
khoán nợ chấp nhận rủi ro liên quan đến danh mục tài sản được đem ra làm tài sản đảm
bảo.
Thông thường kỹ thuật chứng khoán hóa các khoản tín dụng được thực hiện trên
hai nhóm tài sản chủ yếu: các khoản vay được thế chấp bằng bất động sản và các tài sản tài
chính không được thế chấp bằng bất động sản; và từ đó hình thành tương ứng hai loại
chứng khoán tương ứng: các chứng khoán dựa trên thế chấp bất động sản (Mortgage
backed securites) và các chứng khoán tài sản tài chính (Asset backed secuirities), gọi tắt là
ABS.
Chứng khoán dựa trên thế chấp bất động sản (Mortgage backed securities) được
hình thành từ chuyển đổi các khoản vay có tài sản thế chấp, khi đó công ty phát hành, chủ
nợ thứ nhất, sẽ chuyển giao toàn bộ giấy tờ thế chấp cho nhà đầu tư mua trái phiếu này.
Loại trái phiếu này tuy có độ an toàn cao hơn, vì có vật đảm bảo khoản vay, nhưng lãi suất
lại thấp hơn so với chứng khoán tài sản tài chính. Thực chất với những trái phiếu gắn liền
với tài sản thế chấp này thì có đủ điều kiện để xem đó là một thương vụ bán tài sản. Người
bán không còn chịu rủi ro thua lỗ từ số tài sản sau khi đã chuyển đổi và không phải chịu
- 41 -
trách nhiệm với người mua vì người vay bị vỡ nợ hay có sự thay đổi giá thị trường về tài
sản đó.
Sau khi cho vay thế chấp cầm cố ở thị trường cho vay thế chấp cầm cố sơ cấp, các
tổ chức tín dụng trực tiếp tập hợp các khoản cho vay này thành một danh mục và bán
chúng cho một công ty có chức năng đặc biệt, chức năng mua bán nợ. Quá trình chứng
khoán hóa bắt đầu được thực hiện ở giai đoạn này. Các công ty mua bán nợ này đặc biệt
không có vốn chủ sở hữu, mà nguồn vốn của công ty này sẽ được huy động bằng phát hành
trái phiếu, đây là điểm mấu chốt của quá trình chứng khoán hóa. Các trái phiếu này được
bảo đảm bằng danh mục các tài sản thế chấp cầm cố của các khoản cho vay ở thị trường
cho vay thế chấp cầm cố thứ cấp.
Thông thường, các trái phiếu này sẽ được phân thành nhiều gói, được định mức
tính nhiệm với hệ số khác nhau, có mức độ rủi ro khác nhau và lãi suất cũng khác nhau. Ví
dụ: gói 1, gói 2 và gói 3. Gói 1 có hệ số tín dụng cao nhất được thanh toán toàn bộ gốc đầu
tiên, và dĩ nhiên lãi suất cũng thấp nhất, Sau khi thanh toán hết gói 1 sẽ đến gói 2 và sau
cùng là gói 3. Gói 3 là gói đặc biệt không định được mức tín nhiệm, có mức độ rủi ro cao
nhất. Và khi toàn bộ danh mục tín dụng hoạt động tốt thì gói 3 là gói hưởng nhiều lợi
nhuận nhất và ngược lại.
Qua cách phân gói như trên các nhà đầu tư có nhiều cơ hội để lựa chọn các gói trái
phiếu phù hợp với sở thích rủi ro của mình. Điều này kích thích các nhà đầu tư vào các trái
phiếu dựa trên thế chấp bất động sản.
Thông qua cơ chế này, các khoản cho vay thế chấp cầm cố đã trở thành các chứng
khoán nợ phát hành rộng rãi ra công chúng, làm tăng tính thanh khoản của các khoản cho
vay. Cũng thông qua cơ chế này, các khoản rủi ro về tín dụng đã được chuyển một cách
hiệu quả từ các tổ chức cho vay tín dụng trực tiếp sang các nhà đầu tư trái phiếu. Các tổ
chức tín dụng giờ không còn bị hạn chế cho vay bởi nguồn huy động trực tiếp nữa, bởi khi
cần họ có thể bán các khoản cho vay thế chấp cầm cố và thu tiền về phục vụ nhu cầu hoạt
động của các tổ chức này.
Khi tiến hành chứng khoán hóa thì số lượng các nguồn vốn cho vay không chỉ bó
hẹp ở khuôn khổ các tổ chức tín dụng nữa, mà qua quá trình này sẽ có rất nhiều đối tượng
khác tham gia cung cấp vốn như: các nhà đầu tư nhỏ lẻ, các tổ chức bảo hiểm, các quỹ của
xã hội.
Tuy nhiên để mô hình này có thể hoạt động thì các cơ quan có thẩm quyền của Nhà Nước
phải ban hành các quy định để tạo hành lang pháp lý cho các công ty mua bán nợ này hoạt
động, cũng như cần có luật pháp để bảo vệ các nhà đầu tư tham gia vào quá trình này. Và
để có thể thực sự triển khai hiệu quả kỹ thuật chứng khoán hóa ở Việt Nam thì chúng ta
- 42 -
còn khá nhiều việc phải chuẩn bị như tiếp tục hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về thị trường
tài chính, phát triển các thị trường phụ trợ như thị trường mua lại, thị trường các sản phẩm
phái sinh, hình thành các tổ chức xếp hạng tín nhiệm có uy tín và năng lực.
3.4 Trái phiếu công trình
Khi hai kênh tín dụng là ngân hàng và các tổ chức tín dụng và kênh khách hàng
đang bị thu hẹp lại, thì với hành lang pháp lý hiện có thì phát hành trái phiếu công trình là
một giải pháp về vốn cho các công ty bất động sản có thể thực hiện ngay.
Tuy nhiên, dù thị trường chứng khoán Việt Nam đã phát triển đến một trình độ nhất
định nhưng thị trường trái phiếu lại không khởi sắc, chưa thật sự hấp dẫn nhà đầu tư. Để
phát hành trái phiếu bất động sản thành công thì các chủ đầu tư phải đưa ra các điều kiện
hấp dẫn các nhà đầu tư như:
- Các dự án huy động vốn phải là các dự án tốt, thì sản phẩm nhà đất phải thực sự hấp dẫn
và nguồn cung sản phẩm phải đảm bảo, nghĩa là dự án khả thi và được triển khai đúng tiến
độ;
- Có cam kết chặt chẽ khi mua trái phiếu để bảo hộ quyền lợi cho các trái chủ khi có tranh
chấp xảy ra, để các trái chủ không bị thiệt thòi quyền lợi;
-Cần kết hợp với các tổ chức bảo lãnh phát hành chuyên nghiệp, có uy tín và có đủ năng
lực tài chính;
- Đưa ra các sản phẩm phụ trợ hấp dẫn như: phát hành trái phiếu chuyển đổi kèm với
quyền mua căn hộ với một tỷ lệ chiết khấu tương đối. Nhưng khi phát hành trái phiếu
chuyển đổi chủ đầu tư phải tính đến việc cổ phiếu bị pha loãng sau khi chuyển đổi; cũng
như khả năng kiểm soát công ty của các cổ đông hiện hữu; cơ cấu vốn công ty sẽ bị thay
đổi nên tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu sẽ thay đổi….
3.5 Chứng chỉ bất động sản
Chứng chỉ bất động sản là một loại chứng khoán đặc biệt, kết hợp giữa hình thức
đầu tư chứng khoán và đầu tư bất động sản. Giá trị được đảm bảo bằng bất động sản mà nó
đại diện, đồng thời cho phép nhà đầu tư kiếm lời trên biến động giá trị của bất động sản
sau này mà không nhất thiết phải sở hữu trực tiếp một phần hay toàn bộ bất động sản đó
trong suốt quá trình sở hữu chứng khoán.
Cơ chế chuyển hóa thành chứng khoán của hình thức này: là toàn bộ bất động sản
tham gia sẽ được chia nhỏ thành những chứng chỉ có giá trị như nhau sau phát hành ra
công chúng. Quá trình phát hành này không cần thông qua các định chế tài chính trung
gian. Hay nói một cách khác, một doanh nghiệp có nguồn thu trong tương lai có thể
chuyển giao quyền sở hữu nguồn thu này cho các nhà đầu tư để đổi lấy một khoản tiền mặt
ngay tại thời điểm thông qua việc phát hành chứng khoán.
- 43 -
Các chủ thể tham gia kinh doanh chứng chỉ bất động sản này bao gồm: đơn vị phát
hành (chủ đầu tư dự án), đơn vị phân phối, ngân hàng giám sát và các nhà đầu tư. Tại thời
điểm phát hành chứng khoán sẽ được phát hành rộng rãi cho mọi đối tượng quan tâm
không giới hạn số lượng hay khối lượng tham gia. Trong quá trình thực hiện dự án, chứng
khoán bất động sản sẽ được tự do chuyển nhượng. Theo đó tính thanh khoản của sản phẩm
này là rất cao cho người nắm giữ chứng khoán đó.
Tại thời điểm phát hành thì tất cả các thông tin liên quan đến dự án phải được công
bố một cách công khai, minh bạch và được đặt dưới sự giám sát của một tổ chức trung gian
làm ngân hàng giám sát. Chủ đầu tư dự án sẽ đưa ra một bản cáo bạch, trong đó có thông
tin đầy đủ, rõ ràng, chính xác về tình hình tài chính của chủ đầu tư dự án, chi tiết dự án,
các điều khoản về quyền lợi và trách nhiệm của hai bên, cảnh báo những rủi ro có thể xảy
ra, cam kết về tiến độ thực hiện dự án và việc bồi thường cho nhà đầu tư vào chứng chỉ bất
động sản khi dự án gặp phải những sự cố do lỗi của nhà đầu tư dự án đó. Điều này đảm
bảo cho dự án đầu tư được hoàn thành đúng tiến độ và chất lượng đã cam kết, hạn chế hiện
tượng tiêu cực trong giao dịch bất động sản cũng như hạn chế được rủi ro cho tổ chức phát
hành. Ngoài ra, việc công khai thông tin này sẽ phần nào hạn chế hiện tượng đầu cơ bất
động sản.
Tại thời điểm kết thúc dự án đầu tư bất động sản, toàn bộ dự án được bán đấu giá,
người mua sản phẩm bất động sản sẽ là người có nhu cầu thực sự, do đó sẽ tránh được hiện
tượng đầu cơ bất động sản. Còn các nhà đầu tư sẽ được chia lãi dựa trên lợi nhuận thu
được từ việc đấu giá dự án đã hoàn thành
Việc chia nhỏ sản phẩm bất động sản cũng là một ưu điểm của chứng chỉ đầu tư bất
động sản, sẽ tăng tính thanh khoản cho bất động sản và mở rộng cho các nhà đầu tư ít vốn
mặc dù không có khả năng sở hữu hoàn toàn một bất động sản, vẫn có thể tham gia đầu tư
vào thị trường này, thị trường mà từ trước tới nay chỉ dành riêng cho những nhà đầu tư
nhiều vốn. Bên cạnh đó việc tách quyền sở hữu và quyền sử dụng bất động sản ra sẽ có
thêm nhiều đối tượng tham gia vào thị trường như các công ty tài chính, bảo hiểm, các quỹ
đầu tư, các nhà đầu tư nước ngoài, kiều bào … Đến đây, chứng chỉ bất động sản đã thực
hiện được việc gắn kết ở mức cao giữa thị trường tài chính và thị trường bất động sản.
So với hình thức trái phiếu công trình thì chứng chỉ bất động sản an toàn hơn vì nhà
đầu tư có thể kiểm soát được việc sử dụng vốn đúng mục đích thông qua sự kiểm soát và
giải ngân theo tiến độ triển khai dự án của ngân hàng. Nếu mua trái phiếu công trình, nhà
đầu tư không kiểm soát được việc sử dụng vốn của đơn vị phát hành trái phiếu
Phát hành chứng chỉ bất động sản tạo điều kiện giảm chi phí huy động vốn so với huy động
vốn qua các tổ chức tín dụng. Tuy nhiên, khi huy động vốn dưới hình thức chứng chỉ bất
- 44 -
động cũng có một số bất cập về chi phí gián tiếp cho việc thực hiện các giao dịch cũng như
những trở ngại trong việc công bố thông tin theo yêu cầu của cơ quan quản lý.
Để cho mô hình chứng chỉ bất động sản có thể đưa vào áp dụng tại Việt Nam thì thị
trường chứng khoán phát triển đủ mạnh để tạo ra môi trường thuận lợi cho việc phát hành,
niêm yết và giao dịch chứng chỉ bất động sản. Để thị trường chứng khoán Việt Nam phát
triển, cần hội đủ 4 yếu tố: cung, cầu, tổ chức tài chính trung gian và hệ thống văn bản pháp
lý. Ngoài ra, còn yêu cầu thị trường bất động sản phải phát triển đến trình độ nhất định,
phải minh bạch, lành mạnh và ổn định thì lúc đấy chứng chỉ bất động sản mới thực sự trở
thành công cụ huy động vốn có sức hút với các nhà đầu tư chứng khoán.
3.6 Giải pháp hỗ trợ
3.6.1 Hoàn thiện hành lang pháp lý
Thị trường bất động sản Việt Nam hiện nay hiện vẫn còn non trẻ với nhiều vướng
mắc bất cập. Vì vậy cần có sự can thiệp của nhà nước, mục tiêu trước mắt là lành mạnh
hóa thị trường bất động sản, củng cố tạo tiền đề cho thị trường phát triển bền vững. Tác
động đến thị trường bất động sản bao gồm hệ thống pháp luật liên quan đến đất đai, quy
hoạch, xây dựng và pháp luật về tài chính, nên việc hoàn thiện thị trường bất động sản
không chỉ dựa vào các đạo luật riêng rẽ. Cần phải sửa đổi đồng bộ các đạo luật có liên
quan, như Luật Đất đai, Luật Nhà ở, Luật xây dựng, Luật Kinh doanh bất động sản…
Vai trò của nhà nước trong việc khơi thông dòng vốn cho thị trường bất động sản là
ban hành các luật, quy định cụ thể cho các công cụ tài chính trên thị trường.
Trước hết, là việc ban hành, xây dựng khung pháp lý cho các quỹ đầu tư, đặc biệt là quỹ
REIT. Để khuyến khích phát triển các quỹ đầu tư, các công ty đầu tư dưới dạng các công
ty cổ phần để huy động vốn đầu tư của công chúng và các nguồn đầu tư trong và ngoài
nước cho thị trường bất động sản. Chính các định chế này đóng vai trò trung gian giữa
những nhà đầu tư không chuyên nghiệp với nhà đầu tư chuyên nghiệp về thị trường bất
động sản. Thực tế cho thấy, một số mô hình mới được xây dựng thí điểm (như các Quỹ
Đầu tư Phát triển địa phương) sau nhiều năm hoạt động mà vẫn chưa có hẳn khung pháp lý
điều chỉnh hoạt động, thường phải vay mượn những quy định pháp lý của những tổ chức,
doanh nghiệp tương tự để hoạt động thì luôn gặp khó khăn trong định hướng hoạt động
cũng như là trong tổ chức bộ máy… Vì vậy về lâu dài, để các quỹ đầu tư bất động sản có
thể tồn tại và phát triển ở Việt Nam và thu hút các nhà đầu tư, Chính phủ Việt Nam nên
sớm ban hành luật về các quỹ này, đồng thời cũng cần có luật để bảo vệ các nhà đầu tư
tham gia vào quỹ. Điều quan trọng là các luật này phải đảm bảo được tính minh bạch về
thông tin cũng như ưu đãi về thuế.
- 45 -
Hoàn thiện và phát triển thị trường cầm cố - thế chấp, đặc biệt là hình thành thị
trường thứ cấp. Trước hết Chính phủ cần rà soát lại tất cả quy trình thủ tục liên quan đến
thế chấp bất động sản từ giai đoạn thế chấp đến giai đoạn sai áp phát mãi bất động sản,
hiện nay, các thủ tục này còn rất phức tạp, làm nản lòng nhiều tổ chức tín dụng. Ngoài ra,
nên xem xét việc cho phép thế chấp – cầm cố bằng bất động sản tại các ngân hàng nước
ngoài là hướng mở rộng cũng rất hiệu quả. Lực vốn của các ngân hàng trong nước rất hạn
chế, việc mở rộng thị trường thế chấp - cầm cố với sự tham gia của các tổ chức tín dụng
nước ngoài là một cách khơi được nguồn vốn rất mạnh cho đầu tư. Việc mở rộng thị
trường thế chấp - cầm cố là một giải pháp đúng đắn cho việc tăng vốn đầu tư đối với thị
trường bất động sản hiện nay.
Đối với các công cụ tài chính khác như trái phiếu bất động sản, chứng chỉ bất động
sản cũng cần phải ban hành quy định và luật cụ thể. Ngoài ra, để hỗ trợ tạo tính thanh
khoản cho các công cụ tài chính trên trên thị trường chứng khoán cần hoàn thiện khung
pháp lý cho thị trường chứng khoán phát triển lành mạnh.
3.6.2 Sự ra đời kịp thời của các tổ chức đánh giá, xếp hạng doanh nghiệp, nhằm tạo cơ
sở, niềm tin cho nhà đầu tư
Chức năng chính của các tổ chức đánh giá, xếp hạng doanh nghiệp là phân tích, xếp
hạng tín nhiệm các tổ chức tín dụng, các doanh nghiệp; đánh giá và xếp hạng cổ phiếu, trái
phiếu doanh nghiệp. Công ty sẽ nắm giữ những vai trò quan trọng trong việc cung cấp
thông tin cho các đối tượng.
Thứ nhất, đối với các tổ chức tín dụng: nhằm hỗ trợ các tổ chức tín dụng trong việc ra
quyết định cấp tín dụng, giám sát và đánh giá khách hàng, kiểm soát rủi ro hiệu quả hơn...
Thứ hai, đối với các nhà đầu tư và thị trường chứng khoán là nhằm giúp họ có cơ sở để
tham khảo, đối chiếu kỹ càng trước khi ra quyết định đầu tư cuối cùng, giảm bớt rủi ro khi
đầu tư; giúp cho các công ty chứng khoán lựa chọn một danh mục đầu tư tốt nhất; tạo điều
kiện huy động vốn trên thị trường chứng khoán thực hiện được dễ dàng, thuận lợi hơn.
Thứ ba, công ty này sẽ giúp các doanh nghiệp Việt nam xây dựng hình ảnh và độ tín nhiệm
của mình trong sản xuất, kinh doanh cũng như trong quá trình hội nhập quốc tế; và thứ tư
là sẽ giúp cho các cơ quan quản lý Nhà nước đánh giá được đối tượng quản lý của mình, có
cơ sở để đưa ra những giải pháp thích hợp, góp phần thúc đẩy sự phát triển nền kinh tế nói
chung.
Ở Việt Nam hiện nay, định mức tín nhiệm các công cụ tài chính cung cấp cho nền
kinh tế bằng cách gia tăng hiệu quả hoạt động của cả thị trường tiền tệ lẫn thị trường tài
chính. Trong khi việc định mức tín nhiệm các công cụ tài chính ngắn hạn quan trọng đối
với toàn bộ hiệu quả của các thị trường tài chính, định mức tín nhiệm các công cụ tài
- 46 -
chính dài hạn hơn (như tín phiếu và trái phiếu) là tối quan trọng cho sự phát triển của thị
trường trái phiếu. Về mặt bản chất các công cụ thị trường vốn, rủi ro của một sự thay đổi
trong độ tin cậy tín dụng của một người phát hành lớn hơn nhiều so với trường hợp của các
công cụ tài chính ngắn hạn. Ngoài ra, khó khăn hơn cho nhà đầu tư để cân đo các rủi ro
này trong thời hạn dài hơn mà không có sự phân tích chuyên gia định mức tín nhiệm.
Trong một thị trường chứng khoán đang nổi, một tổ chức định mức tín nhiệm có
thể mở rộng thị trường cho các công cụ nợ bằng cách mang đến cho thị trường những nhà
đầu tư mới chưa được khai thác, bao gồm các nhà đầu tư tổ chức trong và ngoài nước mà
có lẽ không thể mua một công cụ thị trường tiền tệ, hoặc trái phiếu trong sự thiếu vắng
định mức tín nhiệm của công cụ đó. Cũng còn có thể kỳ vọng chi phí phát hành giảm bằng
cách cung cấp lợi thế về quy mô trong việc thực hiện các chức năng điển hình gắn liền với
một tổ chức định mức tín nhiệm – tìm kiếm thông tin, phân tích, công bố và theo dõi. Bởi
vì sự gần gũi của chúng và thị trường, các tổ chức định mức tín nhiệm có thể thúc đẩy việc
đối thoại chính sách với các cơ quan quản lý pháp luật thích hợp liên quan đến phát triển,
hoạt động, và quản lý thị trường tiền tệ và trái phiếu. Một định mức tín nhiệm còn có thể
giảm chi phí vốn bằng cách hỗ trợ công bố thông tin về người phát hành ra thị trường và
trong việc thúc đẩy các tiêu chuẩn kế toán và công bố thông tin.
Để cho một tổ chức định mức tín nhiệm tồn tại về mặt kinh tế ở trong giai đoạn đầu
của sự phát triển của thị trường vốn phải có một số lượng công cụ nợ đủ tiêu chuẩn cho
định mức tín nhiệm. Số lớn công cụ nợ quan trọng này có thể bao gồm các công cụ thị
trường tiền tệ, trái phiếu công ty, chứng khoán chính quyền, trái phiếu doanh nghiệp nhà
nước, trái phiếu chính phủ, và khi thị trường bắt đầu trưởng thành là chứng khoán thế chấp
bất động sản. Trong khi sự thành lập tổ chức định mức tín nhiệm là một thành phần chủ
yếu cho sự phát triển của thị trường vốn, sự thành công cuối cùng của nó phụ thuộc vào
khuôn khổ chính sách dẫn dắt cho sự phát triển dài hạn của thị trường trái phiếu và tiền tệ.
Ở châu Mỹ La tinh và Đông Nam Á, các cơ quan quản lý chứng khoán quốc gia bắt
buộc định mức tín nhiệm cho các công cụ nợ. Một sự chọn lựa chính sách được xem xét sẽ
là yêu cầu các chứng khoán nợ nhất định phải được định giá bởi một tổ chức định mức tín
nhiệm đã được thừa nhận trước khi chào bán. Một trở ngại cho sự hình thành một tổ chức
định mức tín nhiệm trong các thị trường đang nổi là tình trạng pháp lý và quản lý một tổ
chức như vậy thường không rõ ràng. Ngoài ra, tình trạng của một công ty định mức tín
nhiệm chứng khoán thường không đuợc quy định trong luật chứng khoán và các luật khác.
Như trường hợp ở Mỹ, có thể đưa tổ chức định mức tín nhiệm vào định nghĩa người tư vấn
đầu tư. Một chọn lựa khác, có thể cần thiết chỉnh sửa luật chứng khoán của quốc gia để có
được một sự thừa nhận đối với công ty định mức tín nhiệm. Khi luật chứng khoán đuợc
- 47 -
thực thi hoặc luật hiện có được chỉnh sửa, chúng có thể đưa ra việc thừa nhận khả năng tạo
ra một tổ chức định mức tín nhiệm. Về mặt này, rất quan trọng để có sự đồng bộ trong các
tiêu chuẩn của luật pháp quản lý khắp quốc gia nơi mà có tổ chức định mức tín dụng.
KẾT LUẬN PHẦN 3
Trước nhu cầu vốn rất lớn của thị trường bất động sản hiện nay thì việc tạo sự liên
thông giữa thị trường tài chính và thị trường bất động sản là vấn đề cần thiết và cấp bách.
Chương 3 là tập hợp các giải pháp cho việc hình thành các công cụ trên. Ngoài việc phát
triển các công cụ mới hình thành như các quỹ đầu tư bất động sản, trái phiếu bất động sản
thì việc quan trọng xây dựng thị trường cầm cố thế chấp, chứng khoán hóa bất động sản…
Đây là những giải pháp thiết thực giúp khơi thông nguồn vốn cho thị trường bất động sản
đã được nhiều nước trên thế giới áp dụng và mang lại hiệu quả cao trong mục tiêu phát
triển thị trường bất động sản. Chính những giải pháp này sẽ góp phần thay đổi những khó
khăn hiện nay trên thị trường bất động sản. Để thị trường phát triển lành mạnh và bền vững
thì cần có sự can thiệp của nhà nước trong việc tạo lập hành lang pháp lý cho các công cụ
tài chính, cùng các biện pháp hỗ trợ khác như chính sách lãi suất, hình thành các tổ chức
định giá, đánh giá xếp hạng bất động sản.
- 48 -
KẾT LUẬN
Ở nhiều nước trên thế giới, công cụ tài chính là kênh huy động vốn chủ yếu và
quan trọng cho thị trường bất động sản. Thực tế những năm gần đây cho thấy nhu cầu phát
triển mạnh mẽ của thị trường bất động sản Việt Nam đòi hỏi những nguồn vốn dài hạn.
Nguồn vốn tự có quá hạn hẹp, sự bế tắc của ngân hàng trong việc hỗ trợ cho vay là những
nguyên nhân chủ yếu khiến thị trường đóng băng trong thời gian qua. Việc nghiên cứu để
ứng dụng các công cụ tài chính là nỗ lực để giải bài toán khai thông luồng vốn cho thị
trường bất động sản và cũng góp phần là đa dạng cho thị trường chứng khoán. Qua nghiên
cứu thị trường bất động sản Việt Nam, mặc dù đã có những tiền đề cho việc ứng dụng các
công cụ tài chính này trên thị trường bất động sản, nhưng Việt Nam cần thêm nhiều thời
gian để chuẩn bị đầy đủ hệ thống các điều kiện tiền đề. Trong đó, sự hỗ trợ về luật pháp là
vấn đề cốt lõi. Nhiều khía cạnh cần được nghiên cứu thêm dưới góc độ chi tiết hơn ngoài
khuôn khổ hạn hẹp của đề tài này để khẳng định tính khả thi của việc ứng dụng các công
cụ tài chính trên thị trường bất động sản Việt Nam, cũng như nghiên cứu sâu hơn về giải
pháp vận hành, quản lý thị trường trong bối cảnh thực tiễn tại Việt Nam.
-
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Sách
1. Trần Hoàng Ngân, Phạm Văn Năng, Sử Đình Thành , 2002, Sử dụng các công cụ
tài chính để huy động vốn cho chiến lược phát triển kinh tế-xã hội của Việt Nam
đến năm 2020, Nhà xuất bản thống kê.
2. Viện nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương, 2006, Chính sách thu hút đầu tư vào
thị trường bất động sản Việt Nam, Nhà xuất bản chính trị quốc gia.
3. Luật dân sự năm 2005 của nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
4. Robin Goodchild, 2008, REITs and the property market, Journal of property
invesment and finance.
Các trang web
1. Bộ kế hoạch và đầu tư
2. Tổng Cục Thống kê
3. Sở giao dịch chứng khoán TP.HCM
4. Tin nhanh Việt Nam
5. Thời báo kinh tế Việt Nam
6. Saga Việt Nam
7. Báo Tuổi trẻ
8. Báo Vietnamnet
9. Báo thanh niên
10. Báo Sài Gòn tiếp thị
11. Vietnam Real Estate