Tiểu luận Khái quát chung về afta

AFTA với ba mục tiêu cơ bản: ã Tự do hoá thơng mại Asean bằng việc loại bỏ các hàng rào thúê quan trong nội bộ khu vực và cuối cùng là các rào cản phi thuế quan . ã Thu hút các nhà đầu t nớc ngoài vào khu vực bằng việc đa ra một khối thị trờng thống nhất. ã Làm cho Asean thích nghi với những điều kiện kinh tế quốc tế đang thay đổi đặc biệt là phát triển các thoả thuận thơng mại khu vực trên thế giới. Để biến ASEAN thành khu vực mậu dịch tự do và thực hiện các mục tiêu của AFTA thì các nớc thành viên đã kí kết Hiệp định u đãi thuế quan có hiệu lực chung CEPT. Đây là động lực quan trọng nhất. Nội dung của CEPT là trong vòng 10 năm (19 93-2003) giảm thuế quan trong thơng mại nội bộ Asean xuống còn từ 0- 5% đối với sáu nớc thành viên cũ Asean vào năm 2006 đối với Việt Nam và muộn hơn với Lào, Campuchia đồng thời loại bỏ tất cả các hạn chế về định lợng và các hàng rào phi thuế quan. Để thực hiện chơng trình giảm thuế này, toàn bộ các mặt hàng trong doanh mục biểu thuế quan của mỗi nớc đợc chia vào 4 danh mục sau: 1. Danh mục các sản phẩm giảm thuế gồm các mặt hàng đợc đa vào cắt giảm thuế quan ngay với lịch trình giảm nhanh và giảm bình thờng. 2. Danh mục sản phẩm tạm thời cha giảm thuế gồm các mặt hàng tạm thời sẽ cha phải giảm thuế và sau một thời gian nhất định các quốc gia phải đa toàn bộ các mặt hàng này vào danh mục giảm thuế. 3. Danh mục sản phẩm nông sản cha chế biến nhạy cảm, các mặt hàng trong doanh mục này có thời hạn cắt giảm thuế quan muộn hơn, cụ thể là năm 2010 hoăc muộn hơn nữa đối với mặt hàng nhạy cảm cao. 4. Danh mục loại trừ hoàn toàn gồm những sản phẩm không tham gia Hiệp định CEPT. Đây là có ảnh hởng đến an ninh quốc gia, đạo đức… Bên cạnh việc cắt giảm thuế quan ,CEPT còn quy định việc xoá bỏ hạn chế về số lợng nhập khẩu , các rào cản phi thuế quan khác và lĩnh vực hợp tác trong lĩnh vực hải quan. Hiệp định CEPT áp dụng mọi sản phẩm chế tạo kể cả sản phẩm nông sản. Muốn đợc hởng u đãi giảm thuế trong khuôn khổ CEPT cần thoả mãn hai điều kiện sau. 1. Phải là sản phẩm nằm trong doanh mục sản phẩm giảm thuế và đợc hội đồng AFTA xác nhận. 2. Các sản phẩmphải có tối thiểu 40%giá trị đợc chế tạo từ các nớc thành viên Asean. 3. Sản phẩm đó phải nằm trong danh mục cắt giảm thuế của cả nớc nhập và nớc xuất khẩu, và phải có mức thuế quan(nhập khẩu)bằng hoặc thấp hơn 20%. III. Sự cần thiết gia nhập AFTA của Việt Nam. Chuyển sang nền kinh tế mở, Việt nam đanh từng bớc hội nhập vào xu thế tự do hoá thơng mại toàn cầu, trong đó việc tham gia AFTA của VN đợc coi là bớc khởi đầu quan trọng nhất, có thể ví nh cuộc diễn tập toàn diện đầy đủ để chuẩn bị gia nhập diễn đàn hợp tác Châu Á - TBD cũng nh tổ chức thơng mại thế giới WTO. Ngày 28.7.1995, VN trở thành thành viên chính thức, với t cách là thành viên của hiệp hội, tháng 12 năm 1995 tại hội nghị thợng đỉnh các nớc ASEAN lần thứ 5, VN đã thực hiện chơng trình u đãi về thuế quan có hiệu lực chung CEPT bắt đầu 1/1/1996 công bố danh mụcvà tiến hành cắt giảm thuế quan cho cả lộ trình 1996-2000. Việt Nam tham gia Asean, thực hiện AFTA/ CEPT trong hoàn cảnh kinh tế không giống các nớc thành viên khác. Hiện nay Việt Nam đang ở giai đoạn đầu của công cuộc CNH, HĐH đất nớc. Nền kinh tế còn nghèo nàn, lạc hậu rất nhiều so với các nớc trong khu vực Thu nhập quốc dân của nớc ta còn rất thấp, tích luỹ từ nội bộ nền kinh tế còn rất nhỏ bé, cơ cấu kinh tế còn rất lạc hậu , mặc dù công nghiệp có tốc độ tăng trởng cao 18,7% năm 2000 so với 1999, nhng tỷ trọng ngành Công Nghiệp trong toàn bộ nền KTQD còn thấp. Ngành công nghiệp chế biến chiếm 80,5% toàn ngành Công nghiệp và chiếm 18,7 % tổng sản phẩm quốc dân. Kim ngạch xuất khẩu còn nhỏ bé. Tổng kim ngạch XK hai chiều bình quân của giai đoạn 1996-2000 là 22,5 tỷ USD. Tỷ trọng XK trong GDP bình quân 1996 -2000 là 37,6%. Tình hình xuất khẩu thời kì 1995- 2000 Năm 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Kim ngạch 5448 7255 9185 9361 11523 14308 Tốc độ tăng(%) 34,4 33,2 26,6 21,9 23,1 23,9 Nguồn niên giám thống kê 1998 và báo cáo của Bộ Thơng Mai Tỷ lệ hàng sơ chế trong tổng giá trị xuất khẩu vẫn cao 54,8% trong khi một số nớc Asean, tỷ lệ hàng chế biến hay đã tinh chế thờng cao hơn nh Indônêxia 52%, Malayxia 85%, Philippin 75%, Singapo 80%, Thái Lan 71%. Đặc biệt khả năng cạnh tranh của hàng hoá Việt Nam trên thị trờng thế giới thờng thấp do chất lợng thấp, giá cả cao, mẫu mã không phong phú hệ thống pháp luật yếu và cha tơng thích với luật pháp của các quốc gia trong khu vực, đội ngũ cán bộ còn yếu kém. Trong hoàn cảnh nh vậy ,Việt Nam tham gia vào AFTA là một tất yếu không những vì Việt Nam đã là thành viên của ASEAN mà còn do những tác động tích cực của nó đối với sự phát triển kinh tế của đất nớc ta. Chính những thực trạng khó khăn trên của Việt Nam lại là cơ hội để Việt Nam tham gia AFTA Hội nhập AFTA là điều kiện để Việt Nam đẩy mạnh quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hớng CNH, HDH, phấn đấu đa Việt Nam trở thành một nớc công nghiệp vào năm 2002. Do Việt Nam phải cắt giảm thuế theo hiệp định CEPT nên giá cả hàng hoá Asean nhập vào Việt Nam sẽ trở nên rẻ làm tăng số d của ngời tiêu dùng. Hội nhập AFTA sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho xuất khẩu hàng hoá sang các nớc Asean vì hàng rào của họ cũng đợc cắt giảm thuế bảo hộ nh của mình. Một thị trờng rộng lớn với đòi hỏi không quá cao về chất lợng sẽ đợc mở ra cho các DNVN, thị trờng tiêu dùng đợc mở rộng ra là một yếu tố giúp VN huy động tiềm năng lao động và tài nguyên dồi dào của mình và tăng xuất khẩu kể cả đối với các hàng hoá xuất khẩu sang thị trờng ngoài Asean thì lợi ích mà AFTA mang lại cho Việt Nam là giảm giá thành sản xuất nhờ mua đợc vật t đầu vào với gía hạ hơn từ các nớc Asean. Chính điều đó làm cho Việt Nam hấp dẫn hơn trong việc thu hút đầu t nớc ngoài. Trớc sự cạnh tranh khốc liệt khi nhà nớc giảm thuế theo CEPT sẽ buộc cả phiá nhà nớc và phía các doanh nghiệp công nghiệp cố gắng hội nhập, có những thay đổi trong t duy, trong chính sách , chiến lợc để tạo ra môi trờng pháp lý, kinh doanh, đầu t hiệu quả hơn, học hỏi, tiếp thu nâng cao trình độ để có thể tham gia vaò cuộc cạnh tranh đầy khốc liệt. Hội nhập AFTA sẽ tạo điều kiện cho Việt Nam hình thành mở rộng hơn nữa các mối quan hệ giữa nền kinh tế Việt Nam với khuôn khổ nền kinh tế chung của khu vực và thế giới. Đây chính là cơ hội nữa để nền kinh tế Việt Nam bắt kịp với những xu hớng chung của khu vực và thế giới, tìm ra tiếng nói chung, chia sẻ trách nhiệm với cộng đồng quốc tế mà trớc hết là với các nớc trong khối mậu dịch tự do Asean, mở ra một thế đứng vững vàng hơn trong quan hệ của Việt Nam với các liên minh quốc tế khác, đặc biệt là với liên minh Châu Âu, khu vực Mậu dich tự do Bắc Mỹ,NAFA , WTO, APEC.. CHƠNG II: HỘI NHẬP AFTA –CƠ HỘI VÀ THÁCH THỨC VỚI CÁC DOANH NGHIỆP CÔNG NGHIỆP VIỆT NAM I. Thực trạng, vị thế của các DNCNVN trong khu vực 1/ Thực trạng : a / Thành tựu: Từ khi nền kinh tế nớc ta vận hành theo cơ chế thị trờng, nhà nớc thực hiện các chính sách mở cửa thì nền kinh tế nói chung và các DNCNVN nói riêng đã đạt đợc một số thành tựu đáng mừng. Tổng kim ngạch xuất khẩu hai chiều bình quân của giai đoạn 1999-2000 là 22,5 tỷ USD so với 7,5 tỷ USD trong thời kỳ 1990- 1995. Tỷ trọng xuất khẩu trong GDP bình quân tăng từ 26,4% trong 1990-1995 lên 37,6% năm 1996-2000. Chúng ta dã mở rộng quan hệ quốc tế , kí hiệp định thơng mại với 60 nớc (đặc biệt mối quan hệ với Mỹ vào tháng 7/2000). Năm 1995 chúng ta có quan hệ buôn bán với trên 100 nớc và vùng lãnh thổ, nay là 170 nớc và khắp các châu lục. Công nghiệp có mức tăng trởng cao đạt 15,7% năm 2000 so với 1999, khu vực doanh nghiệp nhà nớc tăng 9,5%, khu vực doanh nghiệp ngoài quốc doanh tăng 11,5% , khu vực doanh nghiệp có vốn đầu t nớc ngoài tăng 21,8%. Các doanh nghiệp nhà nớc đã đợc cải tổ, sắp xếp lại sản xuất nên số doanh nghiệp nhà nớc giảm từ 1993 năm 1995 xuống còn 1786 năm 2000. Vốn cũng đợc củng cố tăng cờng, nguồn vốn tăng 113% từ 59798 tỷ năm 1995 lên 127594 tỷ năm 2000. Khu vực doanh nghiệp có vốn đầu t nớc ngoài đã đợc tăng lên về số lợng , giai đoạn 1996-2000 tăng thêm hơn 500 doanh nghiệp .Vốn đầu t tăng 28,5%/ năm. Khu vực t nhân cũng ngày càng phát triển cả về số lợng và phạm vi hoạt động. Thị trờng trong nớc thì các doanh nghiệp của ta ngày càng củng cố đợc vai trò và chỗ đứng của mình, dần dần khôi phục lòng tin đối với khách hàng thông qua chỉ tiêu chất lợng ngày càng đợc nâng cao, giá thành giảm xuống, mẫu mã phong phú phù hợp với thị hiếu, nhu cầu khách hàng trong nớc và quốc tế. b/ Hạn chế: Tuy nhiên, đó chỉ là những thành tựu bớc đầu nhỏ bé so với các nớc trong khu vực, chúng ta vẫn còn một khoảng cách khá xa cần vợt qua. Các DNCNVN còn yếu thế và lực. Cơ sở hạ tầng , máy móc thiết bị của các doanh nghiệp còn thiếu đồng bộ và lạc hậu. Ngoài các xí nghiệp do nớc ngoài đầu t, các xí nghiệp công nghiệp trong nớc chỉ có khoảng đợc coi là trang thiết bị vào loại tơng đối tiên tiến, tốc độ đổi mới thiết bị công nghệ còn khiêm tốn, khoảng 10 –11%. Điều này đã hạn chế rất nhiều đối với nâng cao chất lợng sản phẩm, giảm chi phí sản xuất. Nhiều sản phẩm sản xuất trong nớc có giá cao hơn sản phẩm cùng loại nhập khẩu từ 20 –40%. Các DNCNVN hiện nay vẫn cha coi trọng vấn đề nâng cao chất lợng sản phẩm để tăng klhả năng cạnh tranh. Đến giữa năm 1999, cả nớc mới có trên 100 doanh nghiệp đợc cấp chứng nhận tiêu chuẩn chất lợng ISO 9000, trong đó DNNN chiếm 70%, riêng vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ mới có 16 xí nghiệp. Phần nhiều các DNCNVN phải dựa vào đối tác nớc ngoài biểu trng, thiết kế sản phẩm, quy trình công nghệ tiếp thị và phân phối sản phẩm. Hiệu quả sản xuất kinh doanh cha cao và đang có xu hớng giảm dần. Theo báo cáo của phòng Thơng Mại Việt Nam số nợ phải trả của DNNN bằng 12% vốn của Nhà nớc trong khi nợ phải thu chiếm 60% nợ phải trả. Mặt khác qui mô vốn của DNNN rất nhỏ, số DNNN có vốn dới 5 tỉ đồng chiếm 65,4 %, vốn trên 10 tỉ đồng chỉ có 20,89%. Những khó khăn về vốn về thị trờng cộng với sự yếu kém, lỏng lẻo, công kềnh của bộ máy quản lý doanh nghiệp đã dẫn tới tình trạng thua lỗ. Hiệu quả sử dụng vốn rất thấp có đến hơn 50% số DNNN có tỉ suất sinh lời trên tổng số vốn thấp hơn lãi suất tiết kiệm. Hơn nữa, các DNNN đang gặp khó khăn trong quá trình chuyển đổi cơ cấu, phần lớn các sản phẩm kém khả năng cạnh tranh do chí phí tăng cao (nhập nguyên nhiên liệu ,công suất sử dụng máy móc thấp, kỹ năng quản lý, trình độ công nhân có tay nghề cao và khả năng tiếp thị còn hạn chế) . Mặt khác, các DNNN mới tham gia vào quá trình hội nhập kinh tế khu vực và Thế giới vào đầu những năm 90, do đó gặp nhiều khó khăn về kinh nghiệm tiếp cận thị trờng cũng nh các thông tin cần thiết liên quan đến quá trình hội nhập. Trong khi đó các DNVN cho đến nay vẫn cha xác định đợc nội dụng hoạt động và chiến lợc kinh doanh của doanh nghiệp trớc sự cọ sát với các đối tác doanh nghiệp trong khu vực. c/ Nguyên nhân : Các hạn chế trên một phần là do yếu tố khách quan đó là tác động của cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ khu vực Đông Nam á và Châu á đã làm giảm hẳn nguồn vốn đầu t và dự án đầu t nớc ngoài, hàng xuất khẩu bị chững lại, nguyên nhân chính là từ phía chủ quan của doanh nghiệp và từ luật đầu t và hệ thống pháp luật còn kém hấp dẫn sự chú ý của các nhà đầu t. Dù đã có những sửa đổi để phù hợp với luật đầu t của khu vực và thế giới nhng điều kiện u đãi ở một số lĩnh vực cha đợc hình thành đồng bộ, môi trờng hợp tác cạnh tranh cha đợc tạo lập đầy đủ, còn tồn tại nhiều hình thức hành chính bao cấp mang tính xin cho với thủ tục phiền hà thiếu tính công khai. Các DNQD cha thực sự muốn bỏ lớp bảo vệ bên ngoài, cha thực sự tiếp nhận cơ chế thị trờng một cách tích cực, thiếu năng động sáng tạo ở mọi lĩnh vực, sự trì trệ trong cơ chế thị trờng sẽ không có sự tồn tại. Các doanh nghiệp ngoài quốc doanh thì vốn và qui mô nhỏ, sợ thất bại cha dám đầu t sản xuất kinh doanh với những cơ hội đem lại lợi nhuận lớn và độ rủi ro cao, thực sự cha đáng coi là nhà kinh doanh của thời kỳ hiện đại. 2/Vị thế hiện nay của các doanh nghiệp CNVN trong khu vực, 2.1/ Về mậu dịch: Trong thời gian trớc đây, Việt Nam chủ yếu buôn bán với các nớc thuộc Liên Xô cũ và Đông Âu. Hàng hoá nhập khẩu thờng là nông sản thô thông qua các nghị định th kí kết giữa các chính phủ. Toàn bộ kim ngạch xuất nhập khẩu nằm trong tay các DNNN. Từ khi thực hiện chính sách đổi mới vào nằm 1996, số lợng các bạn hàng buôn bán của Việt Nam đợc tăng lên đáng kể. Quan hệ thơng mại Việt Nam Asean tăng mạnh với tốc độ khoảng 27%/năm và ngày càng chiếm tỷ trọng lớn trong cán cân thơng mại. Thơng mại Việt Nam – Asean chiếm tới 1/3 kim ngạch ngoại thơng của Việt Nam trong đó xuất khẩu chiếm và nhập khẩu chiếm 1/3. Quan hệ Thơng mại khu vực vẫn nằm trong tay các DNNN là chủ yếu. Các mặt hàng xuất khẩu của các doanh nghiệp Việt Nam chủ yếu là chủ yếu là nông sản thô, thực phẩm chiếm 48% , nhiên liệu chiếm 34% và các mặt hàng chế tạo chiếm 18% (số liệu năm 1994) nghĩa là khi tham gia vào CEPT, các doanh nghiệp Việt Nam đợc hởng u đãi về thuế quan ít hơn so với các doanh nghiệp các nớc trong khu vực. Các mặt hàng xuất khẩu Việt Nam sang ASEAN bao gồm : dầu thô, đậu,cao su,chè, ngô, hạt điều, tiêu, rau quả tơi,thuỷ sản, thép, gỗ ,than, thiếc, hàng thủ công. Nh vậy trong số các sản phẩm này, có rất ít các sản phẩm đợc coi là hàng công nghiệp chế biến - mặt hàng đợc u đãi thuế quan ở mức cao và tiến hành nhanh nhất. Các mặt hàng này chỉ có tính chất bổ xung cho cơ cấu kinh tế của các quốc gia ASEAN chứ không có vị thế cạnh tranh thực sự. Khoảng cách giữa các mức thuế hiện hành và mức thuế dới 5% sau khi thực hiện AFTA đối với những mặt hàng công nghiệp chế biến mà một số doanh nghiệp Việt Nam có thể tăng cờng xuất khẩu trong tơng lai gần nh đồ nhựa, da, cao su, dệt may, đá quý,… không lớn. Ngợc lại, các mặt hàng này dễ bị ASEAN chiếm lĩnh ngay trên thị trờng nội địa Viêt Nam khi thuế nhập khẩu ở mức thấp. Các nhà sản xuất đồ nhựa của Việt Nam có thể rơi vào tình trạng nh cách đây vài năm khi đồ nhựa Thái Lan tràn ngập thị trờng với chất lợng tốt, kiểu dáng phong phú và giá thành tơng đối rẻ. Mức độ cạnh tranh giữa các hàng hoá của ASEAN trên thị trờng nội địa sẽ càng trở nên gay gắt hơn khi AFTA đợc thực hiện đầy đủ. Hàng hoá nhập về từ ASEAN chủ yếu dùng làm đầu vào cho doanh nghiệp sản xuất và hàng công nghiệp nh: nhôm, xi măng, hoá chất, hàng điện tử, phân hoá học, thuốc chữa bệnh, giấy, xăng dầu, các phơng tiện vận chuyển. Hơn một nữa trong số này có mức thuế thấp hơn 5% và 857 mặt hàng đã đợc đa vào danh sách tham gia CEPT kể từ 1/1996. Sự tham gia đó chỉ ảnh hởng rất nhỏ tới sản xuất trong nớc cũng nh buôn bán. Đối với quan hệ thơng mại giữa Việt Nam và các nớc ngoài ASEAN thì lợi ích thu đợc đối với các doanh nghiệp sản xuất là giảm giá thành sản xuất nhờ mua đợc vật t đầu vào với giá hạ hơn từ các nớc ASEAN góp phần tăng cờng khối lợng hàng hoá xuất khẩu. Tuy nhiên các nớcASEAN cũng xuất khẩu ra thị trờng thế giới những sản phẩm tơng tự Việt Nam cho nên họ cũng tăng sức cạnh tranh khi ra nhập AFTA. 2.2/ Về sản xuất. Nh đã đề cập ở trên, hàng công nghiệp chế tạo xuất khẩu của Việt Nam chỉ chiếm 18% tổng kim ngạch xuất khẩu, một con số rất khiêm tốn nếu đem so sánh với con số tơng ứngcủa các nớc ASEAN khác. Các mặt hàng công nghiệp chế tạo của Việt Nam hầu nh cha có mặt trên thị trờng ASEAN, ngợc lại hàng hoá công nghiệp chế tạo của ASEAN đã thâm nhập khá sâu vào Việt Nam. Trong số 15 nhóm hàng giảm thuế nhanh, các doanh nghiệp sản xuất hàng xuất khẩu của Việt Nam trong thời gian tới khó có thể có sản phẩm để xuất khẩu. Hàng hoá do các doanh nghiệp Việt Nam sản xuất vừa cha có chất lợng đợc tin cậy lại cha gây đợc ấn tợng về hình thức, kiểu dáng. Ngành công nghiệp điện tử non trẻ của Việt Nam phải đơng đầu với cú sốc mạnh khi có sự nhập khẩu ồ ạt các sản phẩm điện tử ASEAN-một trong những sản phẩm mà các nớc ASEAN mạnh hơn chúng ta rất nhiều và rất chú trọng khai thác thị trờng hơn 80 triệu dân của Việt Nam. Các Doanh Nghiệp Việt Nam có thế mạnh ở những ngành sử dụng nhiều lao động do tiền lơng ỏ Vệt Nam tơngđối thấp so với các nớc ASEAN khác. Tuy nhiên sản phẩm của các ngành này lại không đợc tiêu thụ chủ yếu ở ASEAN mà xuất sang các khu vực khác. Do vậy, việc tham gia AFTA cha có tác động quan trọng đến các doanh nghiệp sản xuất những mặt hàng sử dụng nhiều lao động II> Cơ hội và thách thức đối với các DNCNVN khi hội nhập AFTA 1/ Cơ hội. Quan điểm của DNVN hiện nay cho rằng tham gia vào AFTA, DNVN sẽ gặp nhiều khó khăn, thách thức hơn là cơ hội . Lý giải điều này bắt nguồn từ thực trạng yếu kém của DNCNVN cũng nh năng lực cạnh tranh của DNCNVN trớc các đối tác ASEAN, đặc biệt là ASEAN 5. Tuy nhiên nếu xem xét nội dung AFTA đối chiếu vào hoạt động của DNCNVN có thể thấy nếu các DNCNVN có những chiến lợc, giải pháp đúng đắn có thể tận dụng đợc những cơ hội thuận lợi. Thứ nhất, AFTA tạo điều kiện thuận lợi mở cửa thị trờng hàng hoá dịch vụ xuất khẩu cho các DNCNVN hội nhập vào thơng mại khu vực. Nội dung của AFTA đã đa lại những nguyên tắc về xoá bỏ các hàng rào thuế quan và phi thuế quan, thực hiện nguyên tắc không phân biệt đối sử trong thơng mại, các tranh chấp thơng mại đợc giải quyết công bằng, thực hiện bình đẳng trong đàm phán. Thông qua các nguyên tắc này, khi các doanh nghiệp Việt Nam tham gia AFTA , các sản phẩm sẽ đợc hởng thuế suất u đãi thấp hơn cả thuế suất tối hậu quốc (MFN) mà các nớc ASEAN giành cho các nớc thành viên WTO, tạo điều kiện thuận lợi cho hàng hoá Việt Nam có thể thâm nhập thị trờng các nớc ASEAN. Thực tế thơng mại hai chiều giữa Việt Namvà ASEAN kể từ khi Việt Nam là thành viên chính thức của ASEAN(1995) và khi Việt Nam tham gia AFTA (1996) đến nay cho thấy các sản phẩm đóng góp của DNCNVN trong thơng mại nội bộ khu vực tăng lên Năm XK(tỷ USD) NK(tỷ USD) Tổng số(tỷ USD) 1995 1996 1997 1998 1999 1,112 1,364 1,911 2,372 2,463 2,378 2,788 3,166 3,749 3,288 3,490(23,9%) 4,152(33,4%) 5,077(25,5%) 6,122(29,1%) 5,751(28,4%) Nguồn (Vụ hợp tác đa biên, Bộ thơng mại, tháng 5-2000 ) Thứ hai, thông qua AFTA, các doanh nghiệp công nghiệp Việt Nam có cơ thuận lợi mở rộng hợp tác đầu t, chuyển giao công nghệ, mua đợc nguồn nguyên liệu đầu vào rẻ hơn từ các nớc ASEAN, tận dụng lợi thế sẵn có về nhân công, tài nguyên thiên nhiên trong nớc nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh với các đối thủ cạnh tranh. Khi môi trờng thơng mại nội bộ khu vực ngày càng tự do, cũng có nghĩa là mức độ hội nhập giữa các thành viên ngày càng tăng lên: Các hình thức liên kết khác nh đầu t nội bộ ASEAN (AIA), hợp tác công nghiệp ASEAN (AICO), tài chính , năng lợng, GWT… đang tạo điều kiện cho các DNCNVN một ’’sân chơi” rộng để có khả năng nâng cao hiệu quả và chất lợng sản phẩm. Mặt khác, do có đảm bảo bằng cam kết đa phơng nên các nhà đầu t ASEAN và nớc ngoài yên tâm đầu t và chuyển giao công nghệ tại thị trờng Việt Nam cũng nh các DNCNVN đầu t ra nớc ngoài cũng đợc đối sử binh đẳng. Hơn nữa, các DNCNVN có thể hạ giá thành sản phẩm do mua đợc nguyên liệu đầu vào rẻ hơn từ các nớc ASEAN. Đây là cơ hội không dễ có đợc đối với bất cứ một doanh nghiệp nào. Những khó khăn do khan hiếm nguyên nhiên vật liệu cho sản xuất sẽ đợc loại bỏ khi gia nhập AFTA. Nếu các DNCNVN tận dụng đợc cơ hội này, họ có thể vơn lên cạnh tranh tốt với các đối thủ ngoài khu vực. Tính trong 10 năm qua (1989- 1999) phần FDI từ các nớc ASEAN vào Việt Nam ngày càng tăng chiếm 27,8% tổng số FDI tại Việt Nam. Bằng nguồn vốn này , ASEAN 5 đã đóng góp 17,5% doanh thu; 11,4% giá trị xuất khẩu; 13,4% việc làm; 19,3% thuế doanh thu; 13,2% thuế lợi tức; 18,9% thuế xuất nhập khẩu và 50,9% các loại thuế khác so với tổng các chỉ tiêu tơng ứng FDI tại Việt Nam (Nguồn: Bộ kế hoạch và đầu t MPT, 12-1999) Thứ ba, khi tham gia AFTA, các DNCNVN có khả năng rút ngắn khoảng cách tụt hậu, tranh thủ và bổ sung các lợi thế sẳn có giữa các doanh nghiệp trong nội bộ khu vực. Mặc dù có sự trùng lặp và cơ cấu ngoại thơng giữa Việt Nam và ASEAN nhng có nhiều lĩnh vực các DNCNVN có thể khai thác từ thị trờng ASEAN nh Việt Nam có thế mạnh về các sản phẩm nông sản, hàng dệt, may mặc trong khi đó ta cũng có nhu cầu nhập khẩu các thiết bị máy móc hạng trung bình, các sản phẩm hoá chất, bán thành phẩm từ các nớc ASEAN với giá thấp hơn so với các khu vực khác trên thế giới. Nếu tranh thủ đợc các lợi thế này các DNCNVN sẽ có lợi do tăng đợc khả năng cạnh tranh với các đối tác bên ngoài ASEAN về giá cả, chi phí vận chuyển. Ngoài ra trong quá trình hội nhập kinh tế, các doanh nghiệp công nghiệp Việt Nam có thể học hỏi kinh nghiệm quản lý, tiếp thu kỹ thuật công nghệ, đặc biệt đối với các Doanh nghiệp vừa và nhỏ, từ các nớc ASEAN Thứ t, tham gia AFTA sẽ tạo tạo sức ép buộc các DNCNVN phải tự đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh,tích cực áp dụng các thành tựu khoa học công nghệ và cung cách làm ăn mới. Hơn nữa khi gia nhập AFTA sẽ buộc và khuyến khích các DNCNVN tập trung vào những ngành đợc hởng u đãi và ngừng sản xuất những mặt hàng không đủ sức cạnh tranh. Sức ép to lớn từ phía AFTA đòi hỏi các DNCNVN phải cố gắng nỗ lực để đuổi kịp và vợt các nớc ASEAN về mẫu mã chất lợng giá cả hàng hoá. Các Doanh nghiệp Công nghiệp Việt Nam sẽ trải qua quá trình sàng lọc tự nhiên thông qua cạnh tranh quốc tế Những doanh nghiệp vốn vẫn đợc trợ cấp sẽ nhanh chóng bị thay thế bởỉ những doanh nghiệp nứơc ngoài hay doanh nghiệp trong nớc có đủ khả năng, nếu không tự mình cố gắng đổi mới vơn lên. Nền sản xuất trong nớc sẽ hiệu quả hơn và thích ứng nhanh hơn đối với các điều kiện quốc tế thay đổi. Thứ năm, vị thế của các Doanh nghiệp Công nghiệp Việt Nam đợc cải thiện nhờ quá trình đa phơng hoá, đa dạng hoá các mối quan hệ khu vực và thế giới. Trên cơ sở nguyên tắc đồng thuận cũng nh sức mạnh tập thể của tổ chức ASEAN, các DNCNVN sẽ tạo đợc thế và lực trong đàm phán thơng mại song phơng và đa biên với các cờng quốc kinh tế cũng nh các tổ chức quốc tế nh APEC,EU, WTO… 2/ Thách thức Bên cạnh những cơ hội những thuận lợi có đợc khi tham gia AFTA thì với những hạn chế còn tồn tại, các DNCNVN hiện nay đang phải đơng đầu với một số khó khăn và thách thức chủ yếu sau đây: Thứ nhất, năng lực cạnh tranh yếu, năng suất lao động, hiệu quả của các sản phẩm, dịch vụ của các DNCNVN còn thấp dẫn đến giá cả chất lợng mẫu mã của các sản phẩm hàng của các DNCNVN khó có thể cạnh tranh đợc với hàng hoá của các nớc ASEAN khi hàng rào thuế quan và phi thuế quan đợc dỡ bỏ. Thứ hai, hiện trạng các DNCNVN hiện có khoảng 53000 doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế với gần 3 triệu lao động. Tuy nhiên, nếu so sánh với các doanh nghiệp của các nớc ASEAN, phần lớn các DNCNVN là các doanh nghiệp có quy mô nhỏ, trình độ công nghệ lạc hậu, năng suất lao động thấp, chất lợng sản phẩm cha đủ sức cạnh tranh. Về tỷ trọng của công nghiệp chế tạo hiện nay chỉ bằng mức của Thái Lan 1970, tức là chỉ chiếm 15% GDP. Tài sản cố định bình quân cho một lao động của Doanh nghiệp Nhà nớc (DNNN), chỉ có 44 triệu đồng, trong đó gần một nửa doanh nghiệp nhà nớc chỉ có 20 triệu đồng. Đối với doanh nghiệp t nhân, bao gồm 23000 doanh nghiệp vốn tài sản cố định chỉ chiếm 16% tổng số vốn tài sản cố định của doanh nghiệp nhà nớc. Hơn nữa trang thiết bị máy móc của doanh nghiệp CNVN phần lớn lạc hậu, tiêu hao năng lợng, nguyên liệu lớn hơn nhiều so với các doanh nghiệp của một số nớc ASEAN khác. trình độ công nghệ của các doanh nghiệp CNVN tụt hậu khoảng 25-30 năm so với Thái Lan dẫn đến chi phí đầu vào cao hơn từ 30-50% so với các đối tác ASEAN khác Nhómngành Công nghệ Nớc Inđô Malai Philip Singapo Thái VN CN thấp 47,7% 24,3% 45,2% 10,5% 42,7% 58,7% CN cao 29,7% 51,1% 29,0% 73,0% 30,8% 20,6% CN TB 22,6% 24,6% 25,7% 16,5% 26,5% 20,7% Nguồn : NGTK 1998 và báo cáo của bộ Thơng Mại Tiến trình cổ phần hoá các doanh nghiệp nhà nớc thực hiện còn chậm do nhiều nguyên nhân(cơ sở pháp lý, tâm lý do dự, thói quen bao cấp, khả năng kinh doanh… ). Do đó khả năng cạnh tranh tính năng động của các DNCNVN nhìn chung còn yếu.Khi hội nhập vào AFTA với môi trờng kinh doanh mới mang tính cạnh tranh đầy khốc liệt thì nguy cơ các doanh nghiệp CNVN thua ngay trên sân nhà do các sản phẩm hàng hoá của mình không thể cạnh tranh đợc với sản phẩm của các nớc ASEAN có giá thấp hơn chất lợng cao hơn, mẩu mã phong phú hơn, là điều có thể thấy trớc. Hiện tại hàng hoá nhập khẩu đang tràn ngập thị trờng, bóp chết hoặc làm điêu đứng không ít ngành công nghiệp bản địa (ngay cả khi hàng rào thuế quan còn đợc duy trì khá cao) nh hàng dệt, cơ khí, điện dân dụng …, đặc biệt đáng lo ngại là những ngành có hàm lợng vốn , kỹ thuật cao. Bởi sự chênh lệch về trình độ hiện tại là rất rõ rệt và khi hàng rào bảo họ mậu dịch bị xoá bỏ thì các ngành sản xuất trong nớc sẽ chịu những sức ép lớn hơn nhiều. đó là bài toán hết sức hóc búa mà các DNCNVN phải tìm đợc lời giải nếu không muốn bị phá sản, trao thị trờng vào các đối thủ cạnh tranh. Thứ hai, vấn đề cân đối sử dụng vốn để đầu t và tái đầu t sản xuất của các DNCNVN còn những điều bất ổn. Nếu so sánh với tiềm năng, nguồn vốn của doanh nghiệp một số nớc ASEAN khác (Singapo, Thái Lan, Maliaxia…), vốn đầu t của các DNCNVN đều trong tình trạng thiếu vốn nghiêm trọng. Theo các số liệu, DNVN hiện nay cần phải huy động khoảng 20.000 tỷ VNĐ, cha kể các nguồn vốn đầu t đến cơ sở hạ tầng , mặt bằng sản xuất….Riêng nguồn vốn lu động của các DNNN mới chỉ đáp ứng đợc 60% nhu cầu. Đây là bài toán khó đặt ra cho ngân sách NN. Tuy nhiên điều nghịch lý ở chỗ một số DNCNVN mặc dù thiếu vốn nhng ngại vay vốn từ nhà băng hoặc huy động vốn từ các nguồn khác. Thực tế cho thấy lãi suất cho vay của ngân hàng với các doanh nghiệp hiện nay thấp khoảng 1% kèm theo các thủ tục vay vốn đơn giản nhng cũng không thu hút đợc nhiều doanh nghiệp vay vốn. Sở dĩ có tình trạng này là do các doanh nghiệp lúng túng khi làm thủ tục giải ngân cũng nh khó khăn tìm đầu ra cho nơi tiêu thụ sản phẩm. Mặt khác, chính sách thẩm định nguồn vốn cho vay của nhà băng còn bộc lộ nhợc điểm khi đánh giá thực trạng và năng lực kinh doanh của từng xí nghiệp. Chúnh vì vậy dẫn đến tình trạng những doanh nghiệp kinh doanh lành mạnh cần có vốn đầu t cha đợc đáp ứng kịp thời. Ngợc lại có những doanh nghiệp sản xuất không hiệu quả, sử dụng vốn sai mục đích do những mối quan hệ với một số cán bộ phụ trách ngân hàng đã chiếm dụng vốn đáng kể, dẫn đến thất thoát nghiêm trọng nguồn vốn ngân sách, ảnh hởng trực tiếp đến tình hình kinh doanh, hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp cần vay, đợc cấp phát vốn. Điều này hết sức bất lợi với các DNCNVN khi hội nhập AFTA, doanh nghiệp cần vốn để đầu t, thực hiện các biện pháp nhằm nâng cao đợc khả năng cạnh tranh với các doanh nghiệp trong khu vực. Thêm vào đó khi hội nhập AFTA thì nguồn thu ngân sách từ thuế của Nhà Nớc giảm sẽ ảnh hởng ngay lập tức đến các doanh nhgiệp sản xuất thuộc các ngành sản xuất mang tính chiến lợc đang đợc trợ cấp. Thứ ba, phần lớn các DNCNVN cha có sự chuẩn bị đầy đủ cho quá trình hội nhập kinh tế khu vực, cha đa ra đợc các chiến lợc, chính sách thích ứng để tham gia AFTA . Vấn đề này liên quan đến nhiều yếu tố. Trớc hết, mức độ phổ cập các thông tin liên quan đến vấn đề AFTA đối vói các doanh nghiệp còn thiếu, không đồng bộ. Nội dung của chơng trình AFTA còn mang tính khái quát mà cha có những nội dung cụ thể gắn với mục tiêu và chính sách hội nhập kinh tế của doanh nghiệp , cha có các biện pháp điều chỉnh sản xuất để tồn tại và phát triển trong môi trờng mở cửa, không còn hàng rào bảo hộ. Nhiều doanh cha nghiệp có định hớng phát triển xuất khẩu một cách khả thi để tận dụng cơ hội của AFTA mang lại. Kế hoạch Xuất Khẩu ( nếu có ) chỉ là những chỉ tiêu Xuất Khẩu dựa trên kế hoạch về sản lợng so sánh với kế hoạch tiêu dùng mà không có những phân tích so sánh cụ thể dựa trên tiêu chí về giá thành, chất lợng, khả năng tiêu thụ… Các doanh nghiệp cha có thói quen khai thác tìm hiểu thông tin nội dung về AFTA, hầu nh rất xa lạ với những quy chế, quy định và những u thế của CEPT/ AFTA. Mặc dù chính phủ và các Bộ, Ngành đã triển khai nhiều chơng trình phổ biến về CEPT/ AFTA nhìn chung các doanh nghiệp ( kể cả các doanh nghiệp lớn của Nhà Nớc ) vẫn cha thực sự quan tâm đến chơng trình này. Theo số liệu của Bộ Thơng Mại, có rất ít DNCNVN nộp đơn xin cấp Form D ( giấy chứng nhận hàng hoá có xuất sứ Asean ) để đợc hởng lợi ích của chơng trình CEPT/ AFPT. Tổng lợng xuất khẩu của VN sang ASEAN dùng Form D chỉ chiếm 0,07 – 0,08% trên tổng kim ngạch XK ( trong khi đó tỷ trọng này ở các nớc ASEAN là 1% ). Ngoài ra, lịch trình cắt giảm thuế theo nội dung CEPT về tổng thể đợc chuẩn bị tơng đối đầy đủ nhng các danh mục sản phẩm cắt giảm thuế của từng doanh nghiệp triển khai còn chậm chạp và lúng túng. Nhìn chung, các doanh nghiệp cha định ra đợc chiến lợc và chính sách cạnh tranh sản phẩm để đến thời điểm 2006 khi kết thúc chơng trình tự do hoá thơng mại của VN trong khuôn khổ AFTA, các DNCNVN có khả năng chủ động cạnh tranh để chiếm phần tiêu thụ sản phẩm ở thị trờng trong nớc và khu vực. Phần lớn cơ cấu sản phẩm của các DNCNVN hiện nay chủ yếu là các sản phẩm sơ chế, sử dụng lao động, do đó giá trị gia tăng thấp, khả năng cạnh tranh yếu so với các doanh nghiệp của một số nớc ASEAN khác. Do đó cán cân thơng mại VN – ASEAN còn chênh lệch lớn. Hàng Xuất Khẩu của ASEAN chiếm xấp xỉ 25% tổng giá trị Xuất Khẩu của Việt Nam trong khi đó hàng Xuất Khẩu của Việt Nam chiếm 1% tổng giá trị Nhập khẩu của ASEAN. Thứ t, các DNCNVN vừa mới bắt đầu tham gia hoạt động trên thị trờng thế giới trong điều kiện thị trờng thế giới đã đợc phân chia, phân công lao động đã đợc xác lập tơng đối ổn định, các DNCNVN đang còn non trẻ đã phải chấp nhận cuộc cạnh tranh với các tập đoàn đa quốc gia có nhiều kinh nghiệm trên thơng trờng, tiềm lực mạnh. Công tác tổ chức thông tin giữa cơ quan quản lý nhà nớc với doanh nghiệp cha cao. Các cơ quan quản lý nhà nớc cha quan tâm đầy đủ và tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp trong việc phát triển sản xuất, tạo nguồn hàng, hớng dẫn và đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến thơng mại tiếp tục mở rộng thị trờng xuất khẩu. Thứ năm, khả năng tiêu thụ của thị trờng nội địa chậm, hạn chế đến việc kích thích các DNVN nâng cao hiệu quả sản xuất, cải cách cơ cấu mặt hàng, nâng cao khả năng cạnh tranh. Vấn đề này không chỉ ảnh hởng đến môi trờng kinh doanh của DNCNVN mà còn làm giảm tốc độ đầu t trực tiếp của các doanh nghiệp nớc ngoài tại VN. Thực tế diễn biến ở thị trờngVN hiện nay cho thấy tình trạng “ cung vợt cầu” trong một số sản phẩm CN nh điện tử, dệt may, vải sợi, xe máy, sắt thép…. Nguyên nhân chủ yếu là do sức mua trong nớc giảm. Kết quả dẫn đến hiện tợng tồn đọng vốn lu chuyển cũng nh làm tăng lãi suất vay ngân hàng của các doanh nghiệp . Chính vì thế cũng làm giảm vị thế cạnh tranh cũng nh cải thiện môi trờng kinh doanh của các DNCNVN. Việc Việt Nam gia nhập AFTA là yêu cầu tất yếu, có vậy chúng ta mới phát huy hết thế mạnh của việc tham gia vào hoạt động kinh tế khu vực. Tuy nhiên, việc loại bỏ hàng rào ngăn cản buôn bán giữa Việt Nam và các nớc ASEAN tất yếu sẽ tạo ra những tác động tích cực và tiêu cực tới nền kinh tế Việt Nam nói chung và các DNCNVN nói riêng. Vấn đề đặt ra là các DNCNVN phải phát huy thế mạnh và tận dụng cơ hội của mình cũng nh hạn chế những ảnh hởng xấu của nó tới hoạt động kinh doanh của mình. Các DNCNVN phải coi những tác động tích cực đó là cơ bản và là điều kiện cần thiết để doanh nghiệp tồn tại và phát triển ; đa đất nớc tiến lên ngang trình độ với các nớc trong khu vực trong thời gian ngắn nhất III ) NHỮNG GIẢI PHÁP VÀ PHƠNG HỚNG CƠ BẢN Về bản chất, hội nhập tức là mở cửa kinh tế, mở cửa thị trờng trong nớc, chấp nhận cạnh tranh bình đẳng với các doanh nghiệp nớc ngoài ngay trên “sân nhà” theo những luật chơi chung do cộng đồng kinh tế quy định. Trong bối cảnh toàn cầu hoá kinh tế, với sự xâm nhập và bành tớng của các công ty đa quốc gia thì sức ép đổi mới với các DNCNVN ngày càng lớn để có thể thích nghi đợc với những tính chất, đòi hỏi mới. Do đó Doanh Nghiệp cần phải tự mình đa ra phơng hớng , giải pháp để tồn tại và phát triển cùng với sự hỗ trợ từ phía Nhà Nớc I. VỀ PHÍA DN Đối với một đất nớc thì hội nhập là con đờng duy nhất để phát triển, còn đối với từng Doanh Ngghiệp thì không phải hoàn toàn nh vậy. Chỉ có Doanh Nghiệp nào chuẩn bị tốt để hội nhập thì mới có cơ may tồn tại, nếu không thì nguy cơ bị đào thải, bị loại khỏi cuộc đua là hoàn toàn hiện thực. Tuy vậy, hiện nay hầu hết các DNCNVN cha ý thức đợc nguy cơ đó, coi hội nhập là việc của Nhà Nớc. Thực ra đây là quan niệm sai lầm, để tận dụng đợc các cơ hội phát triển do hội nhập mang lại, các DNCNVN phải làm rất nhiều việc, cần thực hiện nó với tinh thần chuẩn bị tốt nhất để hội nhập. Những điều này không mới nhng nhiều Doanh Nghiệp có thể không đánh giá hết tầm quan trọng của chúng. * Tự kiểm tra và đánh giá về Doanh Nghiệp mình Việc tự kiểm tra, đánh giá nghiêm túc về Doanh Nghiệp mình có tầm quan trọng đặc biệt, nó cho Doanh Nghiệp biết Doanh Nghiệp đang đứng ở đâu, trên cơ sở đó Doanh Nghiệp có thể đề ra đối sách thích hợp để phát triển. Đây là việc mỗi DNCNVN cần phải làm ngay coi nh bớc đầu tiên trong quá trình hội nhập. Một phơng pháp thờng đợc sử dụng để tự đánh giá là phân tích SWOT tức là tìm ra những điểm mạnh (strongths), điểm yếu (weekness), cơ hội ( opportunites ) và thách thức ( theats ). Điểm mạnh và điểm yếu là những vấn đề nội tại của Doanh Nghhiệp. Cần xem xét các bộ phận khác nhau nh Tài Chính, Kế toán, thiết bị, số lợng và chất lợng hàng tồn kho, tay nghề và khả năng của nhân viên, xác định xem những yếu tố nào giúp ích cho công việc kinh doanh ( điểm mạnh ) và những yếu tố cản trở nó ( điểm yếu ). Cơ hội và thách thức là những yếu tố bên ngoài ảnh hởng đến Doânh Nghiệp. Cần xem xét môi trờng rộng hơn xung quanh, đặc biệt là những thay đổi đang diễn ra, và xác định xem chúng giúp ích cho sự phát triển của Doanh Nghiệp hay cản trở nó. Phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội thách thức sẽ giúp cho Doanh Nghiệp tự tin trong hoạt động. Điểm mạnh và cơ hội sẽ giúp Doanh Nghiệp phát triển một cách hiệu quả nhất cũng nh những điểm yếu và nguy cơ cần khắc phục để ngăn ngừa không cho chúng làm hại dến sự phát triển của Doanh nghiệp. * Cải thiện chất lợng kinh doanh của Doanh Nghiệp để nâng cao năng suất và năng lực cạnh tranh của Doanh Nghiệp Nói đến khả năng cạnh tranh ta thờng nói đến năng suất lao động, chất lợng sản phẩm, giá cả… xem xét trong mối tơng quan so sánh với các Doanh Nghiệp khác. Sự tồn tại và phát triển của một Doanh Nghiệp trong điều kiện hội nhập kinh tế phụ thuộc chủ yếu vào năng lực cạnh tranh. Vì vậy nâng cao khả năng cạnh tranh phải đợc coi là nhiệm vụ hàng đầu của Doanh Nghiệp. Để thực hiện nhiệm vụ quan trọng này, Doanh Nghiệp phải có các biện pháp cải thiện chất lợng hiệu quả hoạt động của Doanh Nghiệp, cần tập trung vào một số vấn đề sau: Trớc hết cần cải tiến phơng thức quản lý hoạt động, đặc biệt là quản lý tài chính, quản lý các yếu tố đầu vào nhằm giảm chi phí sản xuất kinh doanh, tăng hiệu quả sử dụng vốn. Đây là vấn đề khá quan trọng. Nhiều Doanh Nghiệp cho rằng phải thờng xuyên đổi mới Công Nghệ thì mới đảm bảo đợc khả năng cạnh trạnh. Điều này nhìn chung là đúng nhng cha đủ. Với trang thiết bị là nh nhau nhng Doanh Nghiệp vẫn có thể có năng suất lao động khác nhau, chí phí khác nhau, hiệu quả khác nhau, nói cách khác là sức cạnh tranh klhác nhau. Một trong những bí quyết thành công của các Doanh Nghiệp Nhật Bản đó là họ rất chú ý đến cải tiến quản lý, họ chú ý đến từng chi tiết nhỏ nhất của quá trình sản xuất, hợp lý hoá tối đa nhằm giảm chi phí. Đồng thời họ cố gắng tạo ra bầu không khí làm việc thoải mái, tin cậy giữa chủ Doanh Nghiệp và công nhân, chia sẻ thành quả hoạt động của Doanh Nghiệp. Đây là những điều mà DNCNVN cần học tập. Nhiều khi thành công cỉa Doanh Nghiệp lại bắt đầu từ những việc tởng nh là nhỏ nhặt đó. Hai là, đầu t đổi mới trang thiết bị công nghệ gắn với năng lực quản lý và trình độ tay nghề của cán bộ, công nhân viên trong Doanh Nghiệp để nâng cao chất lợng, hạ giá thành sản phẩm. Đối với nhiều Doanh Nghiệp của ta hiện nay, đây là khâu yếu và còn ở dới tầm yêu cầu, do đó cần đặc biệt coi trọng vấn đề đổi mới công nghệ. Sản phẩm, hàng hoá của Việt Nam khi hội nhập AFTA cần phải đạt tiêu chuẩn quốc tế. Mỗi Doanh Nghiệp cần xuất phát từ nhu cầu thị trờng về số lợng, chủng loại chất lợng sản phẩm và kỹ năng điều kiện của mình mà lựa chọn, trình độ và phơng thức đổi mới công nghệ thích hợp. Về định hớng và trình độ : Đổi mới HĐH công nghệ truyền thống để nâng cao chất lợng sản phẩm theo hơng duy trì, phát triển yếu tố văn hoá của sản phẩm và đảm bảo sự thích ứng của sản phẩm với yêu cầu thị trờng. Trang bị hiện đại và đồng bộ cho dây truyền sản xuất. Phơng thức đổi mới , có thể đổi mới công nghệ bằng các cách : Liên doanh với nớc ngoài để chuyển giao công nghệ hiện đại từ nớc ngoài ; Hợp tác gia công sản xuất với nớc ngoài sẽ trang bị công nghệ máy móc , thiết bị và trừ dần vào sản phẩm ; vay vốn ngân sách để mua trang thiết bị hiện đại.. Đồng thời phải tạo điều kiện cho cán bộ, công nhân của Doanh Nghiệp có cơ hội nâng cao trình độ tay nghề đặc biệt các cán bộ phải đợc đào tạo cơ bản, nâng cao về kinh tế, quản trị kinh doanh, về luật quốc tế, về tài chính quốc tế… Ba là nâng cao chất lợng dịch vụ khách hàng điều này phụ thuộc vào thái độ và cách phục vụ, mở rộng mạng lới tiếp thị để tạo thêm giá trị cho sản phẩm Bốn là phải quản lý chất lợng trớc, trong và sau giai đoạn sản xuất . các sản phẩm của Doanh Nghiệp phải phấn đấu đạt tiêu chuẩn sản phẩm quốc tế, cải tiến chất lợng bao bì và nhất thiết các sản phẩm phải thực hiện mã vạch. Có lẽ đã đến lúc các Doanh Nghiệp phải nghiên cứu áp dụng tiêu chuẩn ISO 9000 nh là giấy thông hành cho các Doanh Nghiệp đa sản phẩm của mình ra thị trờng thế giới. Để thực hiện các vấn đề trên đây, các DNVN cần có những thông tin đầy đủ cập nhật về công nghệ, thị trờng sản phẩm, có sự hỗ trợ t vấn chuyên môn và chuyên môn hoá công tác quản lý. * Chủ động xây dựng chiến lợc hội nhập cho các Doanh Nghiệp. Để có thể tồn tại và phát triển trong điều kiện hội nhập và tàon cầu hoá kinh tế nh hiện nay thì bên cạnh chiến lợc tổng thể của Nhà Nớc, Bộ Chủ Quản, từng Doanh Nghiệp cũng phải xây dựng chiến lợc cho Doanh Nghiệp. Nội dung chiến lợc Doanh Ngghiệp tập trung vào ba vấn đề cơ bản sau : Thứ nhất: Phân tích lợi thế cạnh tranh của Doanh Nghiệp tơng quan với các Doanh Nghiệp cùng ngành, các đối tác cạnh tranh: - Xác định các đặc điểm kinh tế chủ chốt nh thị trờng , thị phần, các điệu kiện của thị trờng, khách hàng, công nghệ, đặc điểm của sản phẩm, quy mô tối u của sản lợng.. - Xác định các nhân tố tác động đến sự phát triển của từng ngành, điều kiện cạnh tranh, điều kiện thay đổi công nghệ, nguyên vật liệu, phơng hơng kinh doanh , xu hớng tiêu dùng của thị trờng - Phân tích các nhân tố cạnh tranh chủ yếu đối với Doanh Nghiệp: các đối thủ cùng trong ngành tơng tự, các đối thủ mới và tiềm năng, mối quan hệ giữa Doanh Nghiệp với các nhà cung cấp nguyên vật liệu, vốn đầu t, quan hệ khách hàng… Thứ hai, nghiên cứu dự báo tình hình và sự cạnh tranh trên thị trờng trong, khu vực và thế giới trong bối cảnh Việt Nam hội nhập vào các tổ chức quốc tế và khu vực nh AFTA, WTO. Đồng thời cũng nghiên cứu những tác động xu hớng chuyển động thơng mại của một số đối tác cạnh tranh với thị trờng Việt Nam nh Trung Quốc tham gia WTO, thi trờng EU.. Thứ ba, từ cơ sở trên các DNCNVN xác định chiến lợc kinh doanh của Doanh Nghiệp. Chiến lợc kinh doanh của Doanh Ngghiệp phải tập trung vào một số vấn đề chủ yếu : - Một là, chọn lựa chiến lợc cụ thể cho Doanh Nghiệp trên cơ sở phân tích các yếu tố lợi thế của Doanh Nghiệp, về sản phẩm , chi phí sản xuất , yếu tố giá thành , khả năng tiêu thụ sản phẩm…. - Hai là tạo lợi thế cạnhtranh thông qua giá trị gia tăng của sản phẩm và dịch vụ thiết kế sản phẩm , lựa chọn và nghiên cứu các sản phẩm mới, nâng cao chất lợng sản phẩm , dịch vụ, công tác tiếp thị phù hợp với yêu cầu khách hàng trong nớc khu vực và thế giới. - Ba là sản phẩm của từng Doanh Nghiệp phải mang những đặc trng riêng về bí quyết sản phẩm , nhãn máy các kênh kiểm soát và phân phối sản phẩm - Bốn là, phải đề ra các kế hoạch ngẵn hạn trung hạn trong chiến lợc Kinh Doanh tổng thể của từng Doanh Nghiệp, trong đó cần chú ý đến mục tiêu trớc mắt cũng nh dự báo về từng loại sản phẩm nhằm làm cho sản phẩm từng Doanh Nghiệp vừa có tính thích ứng vơí thị trờng hiện nay vừa đón bắt đợc những xu hớng tiêu thụ của thị trờng dự báo. Các doanh nghiệp cần phải triệt để tranh thủ sự giúp đỡ của các cơ quan nhà nớc, của các tổ chức phi chính phủ để có đợc những thông tin đáng tin cậy. Phòng thơng mại và công ty Việt Nam, Bộ thơng mại, Tham tán thơng mại của các Đại sứ quán Việt Nam ở nớc ngoài và nhiều địa chỉ khác có thể là những điạ chỉ mà doanh nghiệp sẽ tìm đợc sự giúp đỡ cần thiết. * Từng bớc cải thiện chất lợng môi trờng kinh doanh của doanh nghiệp Môi trờng kinh doanh của doanh nghiệp là sự hội tụ của nhiều yếu tố khác nhau bao gồm các biện pháp vĩ mô và vi mô nhằm tạo cho doanh nghiệp biết sử dụng khai thác quy trình từ sản xuất đến lu thông hàng hoá. Các yếu tố này bao gồm biện pháp xúc tiến xuất khẩu, đầu t, cơ sở hạ tầng, trình độ quản lý và tay nghề, các chính sách hỗ trợ sản phẩm… Quan trọng hơn cả là các doanh nghiệp phải xác định việc tham gia AFTA là nhiệm vụ, trách nhiệm của chính Doanh Nghiệp để tồn tại, phát triển trong điều kiện cạnh tranh mở cửa nền kinh tế. * Tăng cờng sự phối hợp, cộng tác trong kinh doanh. Các Doanh Nghiệp cần phải ý thức đợc rằng nếu đơn độc sẽ rất khó có khả năng tồn tại. Khả năng cạnh tranh không phải khi nào cũng đa lại hiệu quả cao nếu nh các Doanh Nghiệp không có sự cộng tác với nhau. Do vậy trong thời gian tới các Doanh nghiệp cần có sự cộng tác, sự phối hợp tốt hơn thông qua các hiệp hội nghề nghiệp, các tổ chức đại diện của Doanh Nghiệp. Hợp tác trong kinh doanh không những mang lại cho các DN cơ hội học tập lẫn nhau, cả những kinh nghiệm thành công lẫn thất bại, mà còn tăng thêm trọng lợng, tiếng nói của khu vực của Doanh Nghiệp; đồng thời cơ hôi hợp tác quốc tế cũng sẽ tăng lên. Sự phối hợp, công tác không nên giới hạn trong phạm vi quốc gia, mà phải hớng về khu vực và thế giới. Ngoài ra, các Doanh Nghiệp phải chủ động đa ra các danh mục sản phẩm có khả năng cạnh tranh, giảm bớt hoặc xoá bỏ các danh mục sản phẩm kém hoặc không có lợi thế cạnh tranh với các đối thủ cạnh tranh ASEAN nhằm tối u hoá hiệu quả kinh doanh của DNCNVN trong quá trình hội nhập kinh tế 2. VỀ PHÍA NHÀ NỚC: Xét ở phạm vi điều tiết vĩ mô, vai trò của nhà nớc có tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đến hiệu quả của các DNCNVN khi tham gia AFTA. Chơng trình vì vậy nhà nớc phải có sự hỗ trợ đối với các DNCNVN trong quá trình hội nhập Trớc hết, cần đảm bảo hài hoà các lợi ích ngắn hạn, trung hạn và dài hạn giữa ba bộ phận nhà nớc, Doanh Nghiệp và ngời tiêu dùng trong khi xây dựng lộ trình tham gia AFTA (thuế quan, phi thuế quan, thủ tục hải quan…). Do đó vấn đề đặt ra ở đây là trớc khi đa ra chính sách liên quan đến AFTA, nhà nớc cần có sự tham khảo các ý kiến đóng góp của các nhà Doanh Nghiệp nhằm tránh tình trạng các chính sách đa ra không hiệu quả hoặc thay đổi chính sách liên tục gây nên sự xáo trộn về kế hoạch sản xuất của các Doanh nghiệp Hai là, nhà nớc có vai trò quan trọng trong việc điều tiết và lành mạnh hoá cơ chế tài chính quốc gia, đảm bảo duy trì đợc các cân đối vốn của nền kinh tế. Đặc biệt Nhà Nớc đa ra các biện pháp cơ cấu lại nguồn thu ngân sách để bù đắp cho phần thiếu hụt do cắt giảm thuế nhập khẩu thông qua các chính sách cải cách thuế chuyển từ thuế gián thu sang thuế trực thu Ba là, nhà nớc cũng có những chính sách cụ thể, hợp lý để khuyến khích các Doanh Ngghiệp trong quá trình tham gia AFTA: - Ưu điểm tín dụng sửa đổi bổ sung những đãi thuế cho sản xuất, xuất khẩu. - Thành lập quỹ bảo hiểm xuất khẩu, đặc biệt đối với sản phẩm có tính chất nhập cao ( nguyên nhiên liệu, nông sản, thực phẩm…) - Chuyển dần từ cơ chế ban phát, “ xin cho ” về hạn ngạch qoata XNK sang cơ chế đấu thầu hoặc cơ chế tự do kinh doanh của Doanh Nghiệp - Cải thiện nhanh chóng việc đáp ứng vốn lu độngcho các DN có những u đãi tín dụng đặc biệt cho các DN tham gia sản xuất , kinh doanh các sản phẩm có hàm lợng kỹ thuật và cạnh tranh cao. - Nhà nớc nên giúp DN tiếp thĩút khẩu. Vấn đè này rất quan trọng khi tham gia AFTA. Nếu DN làm một mình thì vừa thua thiệt cho DN, vừa thiệt cho quốc gia. ở tất cả các nớc XK mạnh, chính phủ có chính sách tài chínhvà biện pháp tổ chức, giúp đỡ nớc họ tìm kiếm thị trờng. DNCNVN đồng vốn đã yếu, nếu lại phải tự thân xoay sở với các đối thủ đợc chính phủ nớc họ hỗ trợ thì sự thua thiệt đã ddợc báo trớc - Chính sách cử dụng ngoại hối của Dôanh Nghiệp, trong đó quy định tỷ lệ hợp lý giữa phần ký thác ngoại hối vào ngân hàng và phần tự do sử dụng ngoại hối của Doanh Nghiệp trong quá trình xuất – nhập khẩu. Bốn là, đẩy nhanh qua trình cơ cấu lại khu vực DNNN, thực hiện qúa trình cổ phần hoá DNNN kết hợp với đa dạng hoá các hình thức sở hữu, sát nhập Doanh Nghiệp nh thực hiện sát nhập công ty, liên doanh, công ty cổ phần tạo điều kiện cho DN chức năng chủ động trong việc hội nhập và hợp tác kinh doanh với các đối tác của ASEAN. Đặc biệt cần u tiên tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của khu vực kinh tế t nhân. Các điều kiện thuận lợi có thể đợc tạo ra từ các chính sách khuyến khích sản xuất t nhân, cam kết bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô của chính phủ. Khu vực kinh tế t nhân phát triển sẽ có thể tạo ra một khả năng cạnh tranh lớn cho hàng hoá Việt Nam cả về chất lợng và mẫu mã. Các Doanh Nghiệp t nhân do gắn bó về lợi ích một cách cụ thể nên thờng chú trọng hơn đến mẫu mã, quy cách sản phẩm và thực tiễn cho thấy động lực thúc đấy quá trình tiến triển AFTA là khu vực kinh tế t nhân. Khu vực kinh tế t nhân đợc phát triển và cải tổ mạnh mẽ ở các nớc ASEAN trong nhiều năm qua. Thâm chí các nhà nghiên cứu về ASEAN và AFTA cho rằng đó là yếu tố có vai trò quan trọng nhất giúp cho những chơng trình liên kết kinh tế, buôn bán và các dự án phát triển công nghiệp chung của ASEAN đợc thực hiện thành công. Vì vậy Nhà Nớc cần phải có những cải cách sâu sắc đối với khu vực kinh tế t nhân và kinh tế nhà nớc phù hợp với những đòi hỏi của một nền kinh tế thị trờng nói chung và yêu cầu của AFTA nói riêng. Năm là, nhà nớc cần phải có chính sách bảo hộ hợp lý để bảo vệ thị trờng trong nớc trớc các sức ép khu vực, trớc sự tấn công của hàng hoá nớc ngoài bảo đảm cho các DNCNVN có thể tồn tại và phát triển. Chúng ta đã từng biết là mọi sự xoá bỏ hay duy trì bảo hộ thị trờng trong nớc đều có những mặt trái của nó. Nếu bảo hộ qua lâu theo kiểu khép kín nền kinh tế, các nhà sản xuất sẽ ỷ lại và trì trệ. Ngợc lại nếu xoá bỏ nhanh thì sẽ dẫn đến tiêu diệt sản xuất trong nớc giao thị trờng nội địa cho nớc ngoài. Do vậy sự bảo hộ trong nớc trong xu thế tự do hoá thơng mại ở Việt Nam buộc phải có một số nguyên tắc cơ bản : - Chỉ bảo hộ những mặt hàngmà sản xuất trong nớc đáp ứng nhu cầu tăng trởng kinh tế, có tiềm năng phát triển về sau,tạo đợc nguồn thu ngân sách và giải quyết lao động. - Việc bảo hộ đó đợc thống nhất cho mọi thành phần kinh tế kể cả các DN có vốn đầu t nớc ngoài. - Chính sách bảo hộ đợc quy định cho từng trờng hợp, từng thời gian và không bảo hộ vĩnh viễn cho bất kỳ hàng hoá nào - Bảo hộ thị trờng trong nớc, dp đó cần phải phù hợp với các tiến trình tự do hoá thơng mại và các hiệp định quốc tế mà VN đã ký kết. Năm là, nhà nớc cần phải thay đổi và điều chỉnh luật đầu t và thị trờng trong nớc, tạo ra sự hấp dẫn lôi cuốn với nhà đầu t, nó tạo cơ hội để các Doanh Nghiệp nớc ta học kinh nghiệm, quản lý sản xuất kinh doanh của các nớc tiên tiến , tiếp thu hiệu quả khoa học công nghệ mới, đồng thời Nhà Nớc cũng phải đầu t xây dựng những cơ sở vật chất kỹ thuật hạ tầng nh mạng lới giao thông, hệ thống điện nớc, xây dựng phát triển các khu công nghiệp mới, hệ thống giao thông không chỉ eo hẹp trong phạm vi thành phố mà còn mở rộng vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa. Nó vừa là cơ hội cho các Doanh Nghiệp mở rộng thị trờng cũng nh tạo điều kiện cho các khu vực này phát triển. Trong thời gian để các Doanh Nghiệp nớc ta hội nhập thì Nhà Nớc phải nghiêm cấm chặt chẽ không để hàng lậu đa vào nớc ta để các Doanh Nghiệp nớc ta có thời gian củng cố địa vị vai trò thị trờng trong nớc, tránh tình trạng hụt hẫng khi mở cửa, xoá bỏ hàng rào thuế quan. KẾT LUẬN Tóm lại, việc trở thành thành viên chính thức của khu vực mậu dịch tự do ASEAN ( AFTA ) đã đặt các Doanh Nghiệp công nghiệp Việt Nam trớc những cơ hội to lớn cũng nh những thách thức ngặt nghèo. Gia nhập AFTA sẽ góp phần quan trọng làm tăng khả năng lu chuyển hàng hoá, vốn, lao động và công nghệ giữa Việt Nam và các nớc Asean và cũng làm tăng khả năng chuyển dịch cơ cấu sản xuất theo hớng CNH của Việt Nam. Các doanh nghiệp Việt Nam sẽ tận dụng đợc nguồn nguyên liệu mới cung cách quản lý và quản trị kinh doanh tiên tiến hơn,hàng hoá dể thâm nhập vào các nớc Asean hơn.. Tuy nhiên , cách thức đặt ra cũng không phải là nhỏ mức độ cạnh tranh sẽ ngày càng gay gắt hơn, doanh nghiệp công nghiệp Việt nam phải đối phó với các doanh nghiệp Asean có khả năng tài chính và kỷ thuật hùng hậu trong khi xuất phát điểm của chúng ta thấp hơn hẳn họ: thể chế thị trờng còn yếu kém, lập pháp cha ổn định, cung cách làm ăn còn lạc hậu, thiếu hiệu quả,khả năng về vốn và công nghệ còn kém xa.. Điều đó yêu cầu các DNCNVN phải tích cực, chủ động tìm kiếm các cơ hội, tận dụng các cơ hội, nhanh chóng khắc phục những yểu kém, tồn tại trong hoạt động quản lý điều hành. Để đạt đợc sự phối hợp hoạt động có hiệu quả nhất, nhà nớc cũng phải có những biện pháp vĩ mô mạnh mẽ và thích hợp với một thị trờng cởi mở và rộng lớn hơn.