Tìm hiểu về máy biến áp và động cơ

ác đầu ra 10, 9 ,8 ,7 ,6, 5, 4, 3, 2, 1. Khi quấn cần chú ý cách điện giữa các lớp và cách điện ở các đầu ra và lưu ý vị trí phù hợp của các đầu dây ra để khi lắp vào bộ chuyển mạch các đầu ra này không vắt qua gông từ. Sau khi thực hiện quấn dây song, ta tháo cuộn dây ra khỏi khung gỗ và đặt vào gông từ. Ép chặt gông và trụ vằng cách siết chặt các đai ốc. Sau đó thực hiện việc nối đầu ra với các chốt trên tiếp điểm. Cuối cùng mang ra kiểm tra. Kết quả Chỉnh thô Điện áp chuẩn (V) 80 110 160 220 Điện áp đo được (V) 80 110 158 220 Chỉnh tinh Núm điều chỉnh 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Điện áp (V) 110 112 117 122 128 130 138 142 148 155 165 Nhận xét: Ưu điểm: là đã hoàn thành được sản phẩm các đầu ra đúng. Nhược điểm: là hoàn thành hơi chậm tính thẩm mỹ chưa cao do có sự làm lại trong quá trình quấn. Kinh nghiệm: tuy sản phẩm đầu tay không được như ý muốn cho lắm xong em cũng thu được nhiều kinh nghiệm riêng cho mình phần nào hiểu sâu hơn về cấu tạo của máy biến áp cũng như cách để kiểm tra một máy biến áp. 3.3. Quấn dây đồng khuôn tán 1 lớp Z = 24, y = 5, q = 2, 2p = 4 - Quấn dây: yêu cầu quấn riêng từng bối dây một. Mỗi bối quấn 55 vòng. Xác định đầu ra đầu vào đúng. - Vào dây: trước tiên vào dây của 2 rãnh chờ là rãnh 2,4. sau đó thực hiện vào bối thứ 1 ở rãnh 1, rãnh 6. Tiếp đến là bối thứ 2 ở các rãnh 3, rãnh 8. làm lần lượt liên tiếp như vậy đến khi hết số bối dây, thì ta hạ 2 cạnh chờ 21 và 23 xuống. Chú ý: vào đây phải chú ý lót giấy cách điện 2 lớp 0,1mm và lớp 0,3mm. giấy cách điện phải được gấp tròn và được bối nào thì cố gắng kiểm tra thông mạch cách điện để xử lý luôn. vì là bài tập cho quen tay để thực hiện bài số 3 nên máy không cần chạy thử do đó ta cũng không cần đai dây. - Đấu dây: lấy đầu dây bất kỳ làm pha A, ta đặt bối dây đó là A1. Cách 2 bối liên tiếp đó sẽ được đấu vào của lần lượt các quận A2, A3, A4. ta thực hiện nối đầu ra A1 với đầy ra A2, đầu vào A2 nối với đầu vào A3, đầu ra A3 nối đầu ra A4, còn lại đầu vào A4 chính là đầu X. Tiến hành tương tự ta có cách nối dây pha B, C. Nhận xét: - Ưu điểm: hoàn thành được sản phẩm song cũng không đạt được độ thẩm mỹ mong muốn đã biêtác dụng cách đấy dây và cách xác định các đầu dây. - Nhược điểm: là chưa thành thạo trong cách vào dây do chưa quen, việc làm các điện chưa đạt yêu cầu. 3.4. Quấn dây đồng tâm tập chung 1 lớp Z = 36, y = 9, q = 3, 2p = 4 * Công nghệ - Quấn dây: yêu cầu mỗi bối dây 80 vòng quấn từ cuộn nhỏ đến cuộn lớn, có dây tách riêng từng bối. - Vào dây: đầu tiên ta phải xác định chiều của bối dây, đầu ra đầu vào từng bối để tránh bị vào ngược đầu. Khi vào dây ta vào các rãnh 1, 2, 3 và 10, 11, 12 đè lên cạnh 4, 5, 6. Rồi tiếp tục tiến hành tương tự đến khi nào hết các bối dây thì ta hạ 3 cạnh cho vào rãnh 31, 32, 33. Lưu ý rằng khi vào dây, được bối nào ta đều phải nắn tròn đầu dây, và ép xuống để thuận lợi cho vào bối dây tiếp theo. Vào dây lần lượt từng bối, từ bối nhỏ nhất rồi đến bối lớn hơn. Khi vào dây xong phải chú ý gập lớp cách điện rãnh lại vừa đảm bảo thẩm mỹ, vừa dễ dàng cho chạy roto sau này - Đấu dây: tiến hành đấu dây như sơ đồ đã có. Cần chú ý cạo lớp emay cách điện và đặt gel cách điện vào các đầu nối. Khi đã đấu dây xong, ta phải đánh dấu đầu vào và đầu ra A, B, C và X, y, Z của các pha. Cuối cùng ta thực hiện đai dây máy cho gọn gàng, cách 3 rãnh đai 1 lần, chỉnh lại cách điện rãnh, đo lại thông mạch và chuẩn bị lắp rôtô và cho máy chaỵ thử. KẾT LUẬN Qua thời gian thực tập tại Công ty TNHH Hal Việt Nam. Em thấy đây là 1 Công ty sản xuất điện tử dân dụng rất phát triển. Với các thiết bị máy móc tương đối hiện đại, phù hợp với người sử dụng. Tại đây em đã tìm hiểu được về các quá trình lắp đặt và chức năng của các loại máy móc. Với sự giúp đỡ tận tình của các cán bộ kỹ thuật. Nhưng do điều kiện thời gian và sự hiểu biết còn hạn chế nên em không tránh khỏi những sai sót. kính mong các thầy cô xem xét và giúp đỡ em hoàn thành tốt bài báo cáo này. em cũng xin gửi lời cảm ơn đến các cô chú trong Công ty đã nhiệt tình giúp đỡ em. Qua đây em cũng có 1 số kiến nghị như sau: - 1 số loại máy móc còn lạc hậu cần thay 1 số loại máy móc khác hiện đại hơn để sản xuất có hiệu quả cao hơn. - Công ty cần có 1 số chính sách đào tạo công nhân kỹ thuật có tay nghề cao, áp dụng những khoa học kỹ thuật tiên tiến. LỜI CẢM ƠN Sau một năm học được sự quan tâm của Nhà trường, cùng với sự giảng dạy nhiệt tình của các thầy cô. Để chúng em có thể vận dụng các kiến thức đã học vào thực tế cũng như học hỏi thêm kiến thức từ thực tê. ban giám hiệu và phòng đào tạo đã tạo những điều kiện tốt nhất để chúng em được cọ sát với thực tế và không còn bỡ ngỡ sau khi ra trường và thực tập nhận thức là điều kiện để chúng em được cọ sát với thực tế. Để thực tập nhận thức đạt được kết quả tốt Ban giám hiẹu đã cử ra những giáo viên có kinh nghiệm. Hướng dẫn chúng em những vấn đề cần thiết khi đến cơ quan thực tập, cùng chuyên đề thực tập. Chúng em xin chân thành cảm ơn phòng đào tạo, Ban giám hiệu Nhà trường cùng toàn thể các thầy cô bộ môn đã tận tình giảng giạy em. Nhưng cũng không thể không nhắc đến Công ty TNHH Hal Việt Nam đã tạo mọi điều kiện để em có một nơi kiến tập tốt và hoàn thành tốt nhiệm vụ của đợt thực tập này. Em xin chân thành gửi lời cảm ơn tới Công ty TNHH Hal Việt Nam và các cô chú trong Công ty đã giúp em trong suốt quá trình diễn tập tại cơ sở. Em xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu trường THBC Kinh tế - Kỹ thuật Bắc Thăng Long cùng toàn thể các thầy cô bộ môn đã tạo điều kiện tốt nhất để chúng em được tìm hiểu và học hỏi thêm kinh nghiệm. Vậy một lần nữa Em xin chân thành cảm ơn phòng đào tạo Nhà trường, Công ty TNHH Hal Việt Nam. Đặc biệt là những người đã trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ em trong suốt quá trình thực tập nhận thức để em có thể vận dụng những kiến thức đã học trong thực tế và rút ra cho mình những bài học kinh nghiệm. Hà Nội, ngày 29 tháng 08 năm 2010 Sinh viên: Lưu Minh Thắng MỤC LỤC Trang LỜI NÓI ĐẦU 1 NỘI DUNG BÁO CÁO 5 PHẦN I TÓM TẮT SƠ QUA VỀ NGÀNH ĐIỆN 5 PHẦN II TÌM HIỂU CHUNG VỀ CÁC BỘ PHẬN MÁY ĐIỆN 6 I KHÁI NIỆM VỀ MÁY ĐIỆN 6 1 Sơ lược về máy điện 6 2 Vật liệu chế tạo máy điện 7 II MÁY BIẾN ÁP ĐỘNG CƠ 8 1 Máy biến áp 8 2 Máy biến áp không đồng bộ 16 III CƠ SỞ THIẾT KẾ BỘ DÂY QUẤN MÁY BIẾN ÁP VÀ ĐỘNG CƠ 21 1 cơ sở thiết kế bộ dây quấn máy biến áp 21 2 cơ sở thiết kế bộ dây quấn động cơ không đồng bộ 23 2.1 Các khái niệm về thông số cơ bản 23 2 Cách đấu dây giữa các nhóm dây 25 3 Kỹ thuật quấn dây 26 1 Khuôn cách điện 26 3 Cách lắp ráp mạch từ 28 5 Công nghệ quấn dây 29 KẾT LUẬN 34 LỜI CẢM ƠN 35 ng ta ®· ®­îc thùc hµnh trªn m¸y theo mçi ngµnh häc cña m×nh. Nh­ng cßn vÒ thùc tÕ x· héi th× sao? Mét c©u hái ®Æt ra cho mçi sinh viªn mµ buéc chóng ta ph¶i cã c©u tr¶ lêi víi nh÷ng vèn kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ x· héi mµ chóng ta ®· ®­îc häc. V× vËy viÖc ®i thùc tËp lµ c¬ héi ¸p dông nh÷ng kiÕn thøc ®· häc ®­îc ë Nhµ tr­êng vµo thùc tÕ x· héi. Kh«ng nh÷ng thÕ thùc tËp cßn gióp cho chóng ta häc tËp vµ n©ng cao kiÕn thøc cho m×nh. §ång thêi còng gióp chóng ta hiÓu râ thªm vÒ c«ng viÖc vµ ý thøc ®­îc tÇm qu¸ tr×nh cña c«ng viÖc víi ngµnh m×nh ®ang theo häc, ®Ó viÖc ®i thùc tËp ®­îc tèt h¬n vµ ph¸t triÓn h¬n n÷a. Bªn c¹nh ®ã viÖc ®i thùc tËp còng rÌn luyÖn cho chóng ta cã mét ý thøc thùc hiÖn c¸c néi quy, quy ®Þnh cña C«ng ty còng nh­ c¸c c¬ quan. §ång thêi buéc chóng ta ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm hoµn toµn víi nh÷ng viÖc m×nh ®· vµ ®ang lµm. §· gióp em hoµn thµnh tèt bµi b¸o c¸o thùc tËp nhËn thøc víi chuyªn ®Ò “m¸y biÕn ¸p vµ ®éng c¬”. Hµ Néi, 29 th¸ng 08 n¨m 2010 Häc Sinh: L­u Minh Th¾ng i. t×m hiÓu vÒ c¬ së thùc tËp C«ng ty TNHH Hal ViÖt Nam lµ C«ng ty ®­îc thµnh lËp n¨m 2005. qua 5 n¨m thµnh lËp C«ng ty ngµy cµng ph¸t triÓn víi nhiÒu môc tiªu kh¸c nhau. N»m ë KCn B¾c Th¨ng Long – §«ng Anh - HN víi mét vÞ trÝ hÕt søc thuËn lîi cho viÖc giao l­u vµ kinh doanh víi c¸c C«ng ty kh¸c. lµ mét C«ng ty chuyªn l¾p ®Æt hÖ thèng ®iÖn, ®iÒu hoµ cho c¸c c«ng tr×nh v× vËy ®ßi hái nh÷ng kh¶ n¨ng lµm viÖc rÊt tèt. Khi cã yªu cÇu tõ kh¸ch hµng lËp tøc c¸c nh©n viªn kü thuËt ®­îc phæ biÕn nhiÖm vô vµ b¾t tay vµo c«ng viÖc cña m×nh. Toµn bé hÖ thèng ®iÒu hµnh cña C«ng ty ®­îc minh ho¹ theo s¬ ®å sau: 1. S¬ ®å Bé m¸y tæ chøc cña C«ng ty TNHH Hal ViÖt Nam Gi¸m §èc Phã Gi¸m §èc Phã Gi¸m §èc Tr­ëng phßng kü thuËt Chuyªn viªn kü thuËt Nh©n viªn l¾p ®Æt C«ng Nh©n SX Th­ ký Tµi vô KÕ to¸n 2. Chøc n¨ng, nhiÖm vô c¸c bé phËn trong C«ng ty TNHH Hal ViÖt Nam 1. Gi¸m §èc: lµ ng­êi l·nh ®¹o vµ ®iÒu hµnh vÒ mäi mÆt ho¹t ®éng cña C«ng ty cô thÓ nh­ sau: - Ký kÕt c¸c hîp ®ång thi c«ng víi c¸c ®èi t¸c. - Ký kÕt c¸c giÊy tê v¨n b¶n trong C«ng ty. - Tæ chøc vµ ®iÒu hµnh c¸c cuéc häp cña ban l·nh ®¹o C«ng ty. 2. Phã Gi¸m §èc: lµ ng­êi gióp viÖc cho Gi¸m §èc. Thay mÆt Gi¸m §èc ®iÒu hµnh c¸c ho¹t ®éng cña C«ng ty khi Gi¸m §èc ®i c«ng t¸c. Thùc hiÖn gi¶i quyÕt c«ng viÖc khi ®­îc Gi¸m §èc uû quyÒn. Chñ ®éng lËp ch­¬ng tr×nh c«ng t¸c, chØ ®¹o c¸c c¸n bé c«ng nh©n viªn thuéc phÇn phô tr¸ch lµm viÖc theo ®óng quyÒn h¹n vµ nhiÖm vô cña minh. 3. Tr­ëng phßng kÕ ho¹ch: v¹ch ra kÕ ho¹ch lµm viÖc cho c¸c phßng ban trong C«ng ty. ChÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c ho¹t ®éng cña c¸c phßng ban. 4. Tr­ëng phßng kü thuËt: chÞu tr¸ch nhiÖm gi¸m s¸t vµ thiÕt kÕ c¸c h¹ng môc thi c«ng c¸c gãi thÇu. ChÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh vÒ phÇn kü thuËt thi c«ng, l¾p ®Æt. 5. KÕ to¸n: lµ ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm so¹n th¶o c¸c giÊy tê, v¨n b¶n liªn quan trong C«ng ty. Tr×nh c¸c giÊy tê cÇn ký kÕt cho Gi¸m §èc. X©y dùng kÕ ho¹ch thu chi hµng th¸ng. 6. Tµi vô: lµ ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý quü l­¬ng trong C«ng ty. Ký c¸c giÊy tê thu chi cña C«ng ty. 7. Nh©n viªn kh¶o s¸t thiÕt kÕ thi c«ng: chÞu tr¸ch nhiÖm kh¶o s¸t c«ng tr×nh cÇn thi c«ng l¾p ®Æt. VÏ c¸c b¶n vÏ thi c«ng l¾p ®Æt. 8. Chuyªn viªn kü thuËt: ChÞu tr¸ch nhiÖm gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng thi c«ng l¾p ®Æt cña c¸c nh©n viªn kü thuËt. 9. Nh©n viªn l¾p ®Æt: lµ nh÷ng c«ng nh©n kü thuËt tay nghÒ cao trùc tiÕp vËn chuyÓn vµ l¾p ®Æt thiÕt bÞ. 3. Néi quy cña C«ng ty Cæ phÇn X©y l¾p vµ øng dông C«ng nghÖ: - Mäi c¸n bé c«ng nh©n viªn trong C«ng ty ph¶i chÊp hµnh ®óng theo quy ®Þnh mµ C«ng ty ®Ò ra. - §i lµm ®óng giê. + S¸ng: tõ 7 giê ®Õn 11 giê. + ChiÒu: tõ 1 giê ®Õn 5 giê. - Mäi c¸n bé c«ng nh©n viªn trong C«ng ty ph¶i nhiÖt t×nh trong c«ng viÖc, lu«n phÊn ®Êu víi môc tiªu uy tÝn vµ chÊt l­îng. - Nh÷ng phßng ban, c¸ nh©n nµo cã thµnh tÝch tèt sÏ ®­îc khen th­ëng vµ tuyªn d­¬ng. - Mäi c¸ nh©n ®Òu ®­îc ®ãng b¶o hiÓm theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. - Mäi c¸ nh©n ®Òu ®­îc nghØ lÔ, nghØ phÐp hay nghØ èm theo quy ®Þnh cña Nhµ n­íc. - CÊm mäi c¸ nh©n lµm viÖc riªng, bá viÖc tù do trong giê lµm viÖc. - CÊm c¸c hµnh vi sao chÐp, chém c¾p tµi liÖu cña C«ng ty. NÕu vi ph¹m sÏ bÞ truy tè tr­íc ph¸p luËt. - CÊm mäi hµnh vi chia bÌ ph¸i g©y rèi néi bé trong C«ng ty. 4. Nh÷ng thuËn lîi, khã kh¨n cña C«ng ty TNHH Hal ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn 1. ThuËn lîi: C«ng ty TNHH Hal ViÖt Nam ra ®êi trong thêi kú thÞ tr­êng ®iÖn tö vµ c¸c thiÕt bÞ ®iÖn tö ph¸t triÓn m¹nh. C«ng ty ®· cã nh÷ng ®iÒu kiÖn v« cïng thuËn lîi gãp phÇn vµo sù ph¸t triÓn ngµy cµng lín m¹nh cña C«ng ty. C«ng ty ra ®êi trong hoµn c¶nh ®Êt n­íc ta ®ang trong thêi kú ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ho¸ ®iÖn ®¹i ho¸ nªn cã rÊt nhiÒu c¸c nhµ m¸y xÝ nghiÖp mäc lªn c¸c trung c­ ®­îc x©y dùng cµng nhiÒu, c¸c nhµ hµng, kh¸ch s¹n… §· t¹o cho C«ng ty cã nhiÒu ®¬n hµng tõ ®ã C«ng ty tÝch luü ®­îc nhiÒu kinh nghiÖm thùc tÕ trong l·nh ®¹o vµ ho¹t ®éng. Bªn c¹nh ®ã C«ng ty cßn cã ®­îc mét thuËn lîi n÷a ®ã lµ sù cè g¾ng, nç lùc hÕt søc m×nh cña toµn thÓ c¸c c¸n bé c«ng nh©n viªn trong C«ng ty ®· gãp phÇn x©y dùng C«ng ty ngµy cµng v÷ng m¹nh, t¹o ®­îc uy tÝn lín trªn thÞ tr­êng. 2. Khã kh¨n: Trong nh÷ng ngµy ®Çu thµnh lËp ®éi ngò c¸n bé, c«ng nh©n kü thuËt tay nghÒ cao cßn máng nªn kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng bì ngì ban ®Çu khi ®i vµo ho¹t ®éng. Khi ®i vµo ho¹t ®éng C«ng ty ®· gÆp ph¶i sù c¹nh tranh kh¾c liÖt cña c¸c ®èi thñ kh¸c h¬n n÷a c¸c trang thiÕt bÞ cßn nghÌo còng ®· lµm cho C«ng ty cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn C«ng ty ®· tõng b­íc kh¾c phôc ®­îc nh÷ng h¹n chÕ vÒ ®éi ngò c¸n bé kü thuËt vµ trang thiÕt bÞ trong C«ng ty. PhÇn I. Lý thuyÕt vµ c¸c bµi tËp Kü thuËt ®iÖn lµ mét ngµnh rÊt quan träng trong cuéc sèng hiÖn nay. Ng­êi ta øng dông nã trong mäi lÜnh vùc cña cuéc sèng nh­. BiÕn ®æi n¨ng l­îng ®o l­êng, ®iÒu khiÓn vµ xö lý tÝn hiÖu… Trong ®ã ®Æc biÖt quan träng ®èi víi c¸c ngµnh thiÕt bÞ ®iÖn nã gióp s¶n xuÊt ra c¸c thiÕt bÞ ®Ó øng dông trong sinh ho¹t cña con ng­êi. Trong cuéc sèng hiÖn nay m¸y ®iÖn ®­îc sö dông hÕt søc réng r·i ®Æc biÖt ®èi víi ViÖt Nam khi ®ang trong thêi kú ®iÖn khÝ ho¸ vµ tù ®éng hãa th× vai trß cña nã ngµy cµng trë nªn quan träng. C¸c ph¸t minh liªn tôc ®­îc ra ®êi nhiÒu c«ng nghÖ míi ®­îc sö dông phôc vô rÊt ®¾c lùc cho con ng­êi. §èi víi ngµnh hÖ thèng ®iÖn, chuyÓn t¶i n¨ng l­îng ®iÖn lµ mét c«ng viÖc hÕt søc quan träng víi sù trî gióp cña c¸c m¸y ®iÖn ®Æc biÖt lµ c¸c m¸y biÕn ¸p. Chóng ta ®· thu ®­îc nhiÒu hiÖu qu¶ vÒ mÆt kinh tÕ còng nh­ b¶o vÖ m¹ng l­íi ®iÖn. Cßn trong lÜnh vùc s¶n xuÊt víi sù ra ®êi cña c¸c ®éng c¬ ®iÖn ®· lµm t¨ng ®­îc n¨ng suÊt lao ®éng. ChÝnh v× nh÷ng lý do nh­ vËy nªn trong ch­¬ng tr×nh thùc tËp cña khoa ®iÖn tr­êng THBC Kinh tÕ - Kü thuËt B¾c Th¨ng Long ®· ®­a vµo nh÷ng bµi tËp thùc tÕ. Nh»m gióp sinh viªn nhËn thøc ®­îc kü thuËt còng nh­ c¸c nguyªn lý ho¹t ®éng cña c¸c thiÕt bÞ. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy, c« trong ban chñ nhiÖm khoa cïng c¸c thÇy h­íng dÉn trong qu¸ tr×nh thùc tËp. PhÇn II. c¬ së lý thuyÕt vÒ m¸y ®iÖn I. kh¸i niÖm chung vÒ m¸y ®iÖn 1. S¬ l­îc vÒ m¸y ®iÖn M¸y ®iÖn lµ mét s¶n phÈm cña kü thuËt ®iÖn. Nã lµ mét hÖ thèng ®iÖn tö gåm cã c¸c m¹ch tõ vµ m¹ch ®iÖn cã liªn quan víi nhau. M¹ch tõ gåm c¸c bé phËn dÇn tõ vµ khe hë kh«ng khÝ, c¸c m¹ch ®iÖn gåm hai hoÆc nhiÒu d©y quÊn cã thÓ chuyÓn ®éng t­¬ng ®èi víi nhau cïng víi c¸c bé phËn mang chóng. Nã ho¹t ®éng dùa trªn nguyªn lý c¶m øng ®iÖn tö. Nguyªn lý nµy còng ®Æt c¬ së cho sù lµm viÖc cña bé biÕn ®æi ®iÖn n¨ng, víi nh÷ng gi¸ trÞ cña th«ng sè nµy (®iÖn ¸p, dßng…) thµnh ®iÖn n¨ng víi c¸c gi¸ trÞ th«ng sè kh¸c. M¸y biÕn ¸p lµ mét bé biÕn ®æi c¶m øng ®¬n gi¶n thuéc lo¹i nµy, dïng ®Ó biÕn ®æi dßng ®iÖn xoay chiÒu tõ ®iÖn ¸p nµy thµnh ®iÖn ¸p kh¸c, c¸c d©y quÊn vµ m¹ch tõ cña nã ®øng yªn vµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi tõ tr­êng ®Ó sinh ra søc ®iÖn ®éng c¶m øng trong c¸c d©y quÊn ®­îc thùc hiÖn b»ng ph­¬ng ph¸p ®iÖn. M¸y ®iÖn dïng lµm m¸y biÕn ®æi n¨ng l­îng lµ mét phÇn tö quan träng nhÊt ®èi víi bÊt cø thiÕt bÞ ®iÖn n¨ng nµo. Nã ®­îc sö dông réng r·i trong n«ng nghiÖp, giao th«ng vËn t¶i, c¸c hÖ ®iÒu khiÓn vµ tù ®éng ®iÒu chØnh, khèng chÕ. M¸y ®iÖn cã nhiÒu lo¹i: - M¸y ®øng yªn: M¸y biÕn ¸p. - M¸y ®iÖn quay: Tuú theo tõng lo¹i l­ìi ®iÖn cã thÓ chia lµm hai lo¹i m¸y ®iÖn xoay chiÒu vµ m¸y ®iÖn 1 chiÒu. - M¸y ®iÖn xoay chiÒu cã thÓ ph©n chia thµnh: + M¸y ®iÖn ®ång bé. + M¸y ®iÖn kh«ng ®ång bé. + M¸y ®iÖn xoay chiÒu cã vµnh gãt. 2. S¬ l­îc vÒ vËt liÖu chÕ t¹o m¸y ®iÖn: VËt liÖu chÕ t¹o m¸y ®iÖn ®­îc chia ra lµm ba lo¹i lµ: vËt liÖu t¸c dông vËt liÖu kÕt cÊu vµ vËt liÖu c¸ch ®iÖn. a. VËt liÖu t¸c dông: ®Ó chÕ t¹o m¸y ®iÖn gåm vËt liÖu dÉn ®iÖn vµ vËt liÖu dÉn tõ. C¸c vËt liÖu nµy ®­îc sö dông ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt sinh ra c¸c biÕn ®æi ®iÖn tõ. * VËt liÖu dÉn tõ: §Ó chÕ t¹o m¹ch tõ cña m¸y ®iÖn. Ng­êi ta dïng c¸c lo¹i thÐp tõ tÝnh kh¸c nhau nh­ng chñ yÕu lµ thÐp kü thuËt ®iÖn, cã hµm l­îng silic kh¸c nhau nh­ng kh«ng qu¸ 4,5%. Hµm l­îng cã thÓ h¹n chÕ tæn hao do tõ trÔ vµ t¨ng ®iÖn trë cña thÐp ®Ó gi¶m tæn hao dßng ®iÖn xo¸y. §èi víi m¸y biÕn ¸p ng­êi ta th­êng sö dông chñ yÕu lµ c¸c l¸ thÐp dµy 0,35, 027mm, cßn c¸c m¸y ®iÖn quay th× chñ yÕu lµ thÐp cã ®é dµy 0,5mm chóng ®­îc ghÐp l¹i ®Ó gi¶m tæn hao dßng ®iÖn xo¸y g©y nªn. Ngµy nay ng­êi ta s¶n xuÊt vµ chia ra lµm hai lo¹i thÐp kü thuËt ®iÖn. + C¸n nãng. + C¸n nguéi. - Lo¹i c¸n nguéi cã nh÷ng ®Æc tÝnh tõ tèt h¬n nh­ ®é tõ thÊm cao tæn hao thÐp Ýt h¬n lo¹i c¸n nãng. ThÐp c¸n nguéi l¹i ®­îc chia lµm 2 lo¹i: dÞ h­íng vµ ®¼ng h­íng b. VËt liÖu dÉn ®iÖn. VËt liÖu th­êng dïng lµ ®ång. §ång dïng lµm d©y dÉn kh«ng ®­îc cã t¹p chÊt qu¸ 0,1%. §iÖn trë xuÊt cña ®ång ë 200 lµ P = 0,0172W.mm2/m. Nh«m còng ®­îc dïng réng r·i lµm vËt liÖu dÉn ®iÖn. §iÖn trë suÊt cña nh«m ë 200c lµ P = 0,0282 W.mm2/m, nghÜa lµ gÇn gÊp hai lÇn ®iÖn trë suÊt cña ® CÊp c¸ch Y A E B F H C ®iÖn NhiÖt ®é 90 105 120 130 155 180 >180 Cho phÐp c. VËt liÖu kÕt cÊu VËt liÖu kÕt cÊu dïng ®Ó chÕ t¹o c¸c bé phËn vµ chi tiÕt truyÒn ®éng hoÆc kÕt cÊu cña m¸y theo c¸c d¹ng cÇn thÕt, ®¶m b¶o cho m¸y ®iÖn lµm viÖc b×nh th­êng. Ng­êi ta th­êng dïng: ngang, thÐp, c¸c kim lo¹i mµu, hîp kim vµ c¸c vËt liÖu b»ng chÊt dÎo. * VËt liÖu c¸ch ®iÖn: vËt liÖu c¸ch ®iÖn ®ßi hái cã ®é bÒn cao, dÉn nhiÖt tèt, chÞu Èm, chÞu ®­îc ho¸ chÊt vµ ®é bÒn c¬ cao. §èi víi c¸c vËt c¸ch ®iÖn th× nhiÖt ®é ¶nh h­ëng rÊt nhiÒu ®Õn tuæi thä cña chóng v× thÕ khi chóng ta sö dông cÇn hÕt søc chó ý vÒ nhiÖt ®é n¬i lµm viÖc cña c¸c thiÕt bÞ. Trªn ®©y lµ mét sè c¸ch nh×n s¬ lùoc nhÊt vÒ m¸y ®iÖn còng nh­ c¸c nguyªn lý chung nhÊt cña m¸y ®iÖn ®ång thêi còng xÐt qua vÒ c¸c vËt liÖu sö dông trong kü thuËt ®iÖn. Sau ®©y chóng ta t×m hiÓu vÒ bé m¸y biÕn ¸p vµ c¸c m¸y ®iÖn xoay chiÒu. II. M¸y biÕn ¸p vµ ®éng c¬ 1. M¸y biÕn ¸p a. S¬ l­îc chung vÒ m¸y biÕn ¸p M¸y biÕn ¸p lµ thiÕt bÞ rÊt quan träng trong qu¸ tr×nh truyÒn t¶i ®iÖn n¨ng còng nh­ trong s¶n xuÊt. Nã ra ®êi tõ nhu cÇu kinh tÕ cña viÖc truyÒn t¶i lµm sao cho ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ nhÊt. S¬ ®å m¹ng truyÒn t¶i ®iÖn ®¬n gi¶n (h×nh 2.1) §­êng d©y dÉn M¸y biÕn ¸p t¨ng ¸p M¸y biÕn ¸p gi¶m ¸p §Çu ra M¸y ph¸t ®iÖn §­êng d©y t¶i Hé tiªu thô Nh­ chóng ta ®· biÕt, cïng mét lo¹i c«ng suÊt truyÒn t¶i trªn ®­êng d©y, nÕu biÕn ¸p ®­îc t¨ng cao th× dßng ®iÖn ch¹y trªn ®­êng d©y nhá ®i, do ®ã träng l­îng vµ chi phÝ d©y dÉn gi¶m xuèng. Ngµy nay cã rÊt nhiÒu c¸c lo¹i m¸y biÕn ¸p, m¸y biÕn ¸p sö dông trong ®o l­êng (c¸c lo¹i m¸y biÕn ¸p cã c«ng suÊt nhá) vµ m¸y biÕn ¸p cã c«ng suÊt lín sö dông trong truyÒn t¶i (35kw, 110 kw, 220kw 500kw…) Trong hÖ thèng ®iÖn lùc, muèn truyÒn t¶i vµ ph©n phèi c«ng suÊt tõ c¸c nhµ m¸y ®Õn c¸c hé tiªu dïng mét c¸ch hîp lý, th­êng ph¶i qua ba, bèn lÇn t¨ng vµ gi¶m ®iÖn ¸p. HiÖn nay c¸c biÕn ¸p ®­îc sö dông chuyªn dông h¬n, chóng ®­îc dïng trong c¸c ngµnh chuyªn m«n, nba chuyªn dông cho c¸c lß luyÖn kim, m¸y biÕn ¸p hµn ®iÖn m¸y biÕn ¸p cho c¸c thiÕt bÞ chØnh l­u… khuynh h­íng hiÖn nay cña m¸y biÕn ¸p. ë n­íc ta hiÖn nay ngµnh chÕ t¹o m¸y biÕn ¸p ®· ra ®êi ngay tõ ngµy hoµ b×nh lËp l¹i. §Õn nay chóng ta ®· s¶n xuÊt ®­îc mét khèi l­îng kh¸ lín m¸y biÕn ¸p, víi nhiÒu chñng lo¹i kh¸c nhau phôc vô cho nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt ë trong n­íc vµ xuÊt khÈu. HiÖn nay ®· s¶n xuÊt ®­îc nh÷ng nba dung l­îng 63.000kVA víi ®iÖn ¸p 110KV. b. Nguyªn lý lµm viÖc cña m¸y biÕn ¸p Ta xÐt s¬ ®å nguyªn lý cña mét m¸y biÕn ¸p nh­ h×nh vÏ. §©y lµ m¸y biÕn ¸p mét pha dïng hai d©y quÊn. D©y quÊn mét cã W1 vßng d©y vµ d©y quÊn hai cã W2 vßng d©y ®­îc quÊn trªn lâi thÐp 3. Khi ®Æt mét ®iÖn ¸p xoay chiÒu U1 vµo d©y quÊn 1, trong ®ã sÏ cã dßng ®iÖn i1. Trong lâi thÐp sÏ sinh ra tõ th«ng F mãc vßng c¶ 2 cuén d©y 1 vµ 2, c¶m øng ra suÊt ®iÖn ®éng e1 vµ e2. D©y quÊn 2 cã s.®.® sÏ sinh ra dßng ®iÖn i2 ®­a ra t¶i víi mét ®iÖn ¸p U2. nh­ vËy. UR I2 I1 UV N¨ng l­îng cña dßng ®iÖn xoay chiÒu ®· ®­îc truyÒn tõ d©y quÊn 1 sang d©y quÊn 2. Gi¶ sö ®iÖn ¸p xoay chiÒu ®Æt vµo lµ mét hµm sè Sin th× c¸c th«ng sè mµ nã sinh ra còng lµ mét hµm sè SinF = Fm. Sinwt. Do ®ã theo ®Þnh luËt c¶m øng ®iÖn tõ s.®.® trong c¸c cuén d©y sÏ lµ: e1 = -W1.dF/dt = -W1.dFm.Sinwt/dt = -W1wFmcoswt = T­¬ng tù ta cã: Víi e1 = 4,44 fw1Fm E2 = 4,44 fw2Fm Lµ c¸c gi¸ trÞ hiÖu dông cña c¸c s.®.® d©y quÊn 1 vµ 2 C¸c biÓu thøc trªn cho thÊy lµ s.®.® c¶m øng trong d©y quÊn chËm pha víi tõ th«ng sinh ra nã mét gãc P/2 Dùa vµo c¸c biÓu thøc cña e1 vµ e2 ng­êi ta ®Þnh nghÜa tû sè biÕn ®æi cña m¸y biÕn ¸p nh­ sau: k = e1/e2 = W1/W2 NÕu kh«ng kÓ ®iÖn ¸p r¬i trªn c¸c d©y quÊn th× cã thÓ coi lµ U1 » e1 vµ U2 » e2 vµ do ®ã k ®­îc xem nh­ lµ tû sè gi÷a d©y quÊn 1 vµ 2. c. C¸c lo¹i m¸y biÕn ¸p chÝnh 1. M¸y biÕn ¸p ®iÖn lùc dïng ®Ó truyÒn t¹i vµ ph©n phèi c«ng suÊt trong hÖ thèng ®iÖn lùc. 2. M¸y biÕn ¸p chuyªn dông dïng cho c¸c lß luyÖn kim, c¸c thiÕt bÞ chØnh l­u vµ m¸y biÕn ¸p dïng ®Ó hµn ®iÖn… 3. M¸y biÕn ¸p tù ngÉu biÕn ®æi ®iÖn ¸p trong kho¶ng ®iÖn ¸p kh«ng lín, dïng ®Ó më m¸y cho c¸c ®éng c¬ ®iÖn xoay chiÒu. 4. M¸y biÕn ¸p ®o l­êng dïng ®Ó gi¶m ®iÖn ¸p khi cã dßng ®iÖn lín ch¹y qua ®ång hå ®o. 5. M¸y biÕn ¸p thÝ nghiÖm dïng ®Ó thÝ nghiÖm c¸c ®iÖn ¸p cao d. CÊu t¹o m¸y biÕn ¸p Tõ th«ng V l 12 12 M¸y biÕn ¸p cã c¸c bé phËn chÝnh sau®©y: lâi thÐp, d©y quÊn vµ vá m¸y. M¸y biÕn ¸p kiÓu lâi mét pha (h×nh 2.3a) Ba pha (h×nh 2.3b) + Lâi thÐp: dïng lµm m¹ch dÉn tõ, ®ång thêi chóng lµm khung ®Ó quÊn d©y quÊn theo h×nh d¸ng cña lâi thÐp ng­êi ta chia ra: - M¸y biÕn ¸p theo kiÓu lâi h×nh trô (h×nh 2 – 3): d©y quÊn bao quanh trô thÐp. Lo¹i nµy hiÖn nay rÊt th«ng dông cho c¸c m¸y biÕn ¸p mét pha vµ ba pha cã dung l­îng nhá vµ trung b×nh. - M¸y biÕn ¸p kiÓu bäc: m¹ch tõ ®­îc ph©n nh¸nh ra 2 bªn vµ bäc lÊy mét phÇn d©y quÊn. Lo¹i nµy th­êng chØ dïng trong mét vµi ngµnh chuyªn m«n ®Æc biÖt nh­: m¸y biÕn ¸p dïng trong lß luyÖn kim hay m¸y biÕn ¸p dïng trong thuËt v« tuyÕn ®iÖn, truyÒn thanh…vv. M¸y biÕn ¸p kiÓu trô bäc Trô bäc mét pha Trô bäc ba pha ë c¸c M¸y biÕn ¸p hiÖn ®¹i, dung l­îng lín vµ cùc lín (80 – 100 MVA trªn mét pha), ®iÖn ¸p thËt cao (220 – 4000KV), ®Ó gi¶m chiÒu cao cña trô thÐp, tiÖn lîi cho viÖc vËn chuyÓn trªn ®­êng, m¹ch tõ cña m¸y biÕn ¸p kiÓu trô ®­îc ph©n nh¸nh sang hai bªn nªn m¸y biÕn ¸p mang h×nh d¸ng võa kiÓu trô, võa kiÓu bäc, gäi lµ m¸y biÕn ¸p kiÓu trô – bäc ba pha (tr­êng hîp nµy cã d©y quÊn ba pha, nh­ng cã 5 trô thÐp nªn cßn gäi lµ m¸y biÕn ¸p ba pha n¨m trô). Lâi thÐp m¸y biÕn ¸p gåm 2 phÇn: phÇn trô – ký hiÖu b»ng tr÷ T vµ phÇn gong – ký hiÖu b»ng ch÷ G (h×nh 2 – 3). Trô lµ phÇn lâi thÐp cã quÊn d©y quÊn: g«ng lµ phÇn lâi thÐp nèi c¸c trô l¹i víi nhau thµnh m¹ch tõ kÝn vµ kh«ng cã d©y quÊn. §èi víi m¸y biÕn ¸p kiÓu bäc (h×nh 2 – 4) vµ kiÓu trô bäc (h×nh 2 – 5), hai trô thÐp phÝa ngoµi còng ®Òu thuéc vÒ g«ng. §Ó gi¶m tæn hao do dßng ®iÖn xo¸y g©y nªn, lâi thÐp ®­îc ghÐp tõ nh÷ng l¸ thÐp kü thuËt ®iÖn dµy 0,35mm cã phñ s¬n c¸ch ®iÖn trªn bÒ mÆt. Trô vµ g«ng cã thÓ ghÐp víi nhau b»ng ph­¬ng ph¸p ghÐp nèi hoÆc ghÐp xen kÏ. ghÐp nèi th× trô vµ g«ng ghÐp riªng, sau ®ã dïng xµ Ðp vµ bu l«ng vÝt chÆt l¹i (h×nh 2-6). ghÐp xen kÏ th× toµn bé lâi thÐp ph¶i ghÐp ®ång thêi vµ c¸c líp l¸ thÐp ®­îc xÕp xen kÏ víi nhau lÇn l­ît theo tr×nh tù a, b nh­ h×nh 2-7. sau khi ghÐp, lâi thÐp còng ®­îc vÝt chÆt b»ng xµ Ðp vµ bul«ng. ph­¬ng ph¸p sau tuy phøc t¹p song gi¶m ®­îc tæn hao do dßng ®iÖn g©y nªn vµ rÊt bÒn vÒ ph­¬ng diÖn c¬ häc, v× thÕ hÇu hÕt c¸c m¸y biÕn ¸p hiÖn nay ®Òu dïng kiÓu ghÐp nµy. GhÐp rêi lâi thÐp m¸y biÕn ¸p (h×nh 2.6) GhÐp xen kÏ Lâi thÐp m¸y biÕn ¸p ba pha (h×nh 2.7) Do d©y quÊn th­êng quÊn thµnh h×nh trßn, nªn tiÕt diÖn ngang cña trô thÐp th­êng lµm thµnh h×nh bËc thang gÇn trßn (h×nh 2 – 8). G«ng tõ v× kh«ng quÊn d©y do ®ã, ®Ó thuËn tiÖn cho viÖc chÕ t¹o, tiÕt diÖn ngang cña g«ng cã thÓ lµm ®¬n gi¶n: h×nh vu«ng, h×nh ch÷ nhËt, h×nh ch÷ thËp hoÆc h×nh ch÷ T (h×nh2-9). Tuy nhiªn, hiÖn nay hÇu hÕt c¸c m¸y biÕn ¸p ®iÖn lùc, ng­êi ta hay dïng tiÕt diÖn g«ng h×nh bËc thang cã sè bËc gÇn b»ng sè bËc cña tiÕt diÖn trô. TiÕt diÖn trô thÐp (h×nh2-8) TiÕt diÖn cña g«ng tõ (h×nh2-9) V× lý do an toµn, toµn bé lâi thÐp ®­îc nèi ®Êt víi vá m¸y vµ vá m¸y ph¶i ®­îc nèi ®Êt. - §èi víi t«n silic c¸n nguéi dÞ h­íng, ®Ó tõ th«ng lu«n ®i theo chiÒu c¸n lµ chiÒu cã tõ lín, lµ thÐp ®­îc ghÐp tõ c¸c l¸ t«n cã c¾t chÐp mét gãc nhÊt ®Þnh. C¸ch ghÐp lâi thÐp b»ng c¸c l¸ t«n nh­ vËy ®­îc sö dông khi chiÒu dµy l¸ t«n trong kho¶ng tõ 0,2 – 0,35mm. Khi chiÒu nµy cña t«n nhá h¬n 0,2mm ng­êi ta dïng c«ng nghÖ m¹ch tõ quÊn l¸ t«n v« ®Þnh h×nh dµy 0,1. ViÖc quÊn c¸c d¶i t«n cã bÒ réng kh¸c nhau víi nh÷ng ®é dµy ®Ých ®¸ng vÉn cho phÐp thùc hiÖn m¹ch tõ cã tiÕt diÖn ngang cã nhiÒu bËc nèi tiÕp trong vßng trßn. Khi c«ng suÊt nhá vµ trung b×nh sè bËc tõ 5 ®Õn 9, cßn ®èi víi nh÷ng c«ng suÊt lín, sè bËc tõ 10 ®Õn 13. + D©y quÊn D©y quÊn lµ bé phËn dÉn ®iÖn cña m¸y biÕn ¸p lµm, nhiÖm vô thu n¨ng l­îng vµo vµ truyÒn n¨ng l­îng ra. Kim lo¹i lµm d©y quÊn th­êng lµm b»ng d©y ®ång, còng cã thÓ lµm b»ng nh«m nh­ng kh«ng phæ biÕn. Theo c¸ch s¾p xÕp d©y quÊn CA vµ HA, ng­êi ta chia ra hai lo¹i d©y quÊn chÝnh: d©y quÊn ®ång t©m vµ d©y quÊn xen kÏ. - D©y quÊn ®ång t©m: ë d©y quÊn ®ång t©m tiÕt diÖn ngang lµ nh÷ng vßng trßn ®ång t©m. D©y quÊn HA th­êng quÊn phÝa trong gÇn trô thÐp, cßn d©y quÊn CA quÊn phÝa ngoµi bäc lÊy d©y quÊn HA. Víi c¸ch quÊn nµy cã thÓ gi¶m bít ®­îc ®iÒu kiÖn c¸ch. §iÖn cña d©y quÊn CA (kÝch th­íc d·nh dÇu c¸ch ®iÖn, vËt liÖu c¸ch ®iÖn d©y quÊn CA) bëi v× gi÷a d©y quÊn CA vµ trô ®· cã c¸ch ®iÖn b¶n ch©n cña d©n quÊn. Nh÷ng kiÓu d©y quÊn ®ång t©m chÝnh bao gåm: - D©y quÊn h×nh trô: nÕu tiÕt diÖn d©y nhá th× dïng d©y trßn, quÊn thµnh nhiÒu líp, nÕu tiÕt diÖn d©y lín th× dïng d©y bÑt vµ th­êng quÊn thµnh hai líp. D©y quÊn h×nh trô d©y trßn th­êng lµm d©y quÊn CA, ®iÖn ¸p tíi 35KV. D©y quÊn h×nh trô bÑt chñ yÕu lµm d©y quÊn HA víi ®iÖn ¸p d­íi 6KV trë xuèng. Nãi chung d©y cuèn h×nh trô th­êng dïng cho c¸c m¸y biÕn ¸p cã dung l­îng 630KvA trë xuèng. - D©y cuèn h×nh so¾n: gåm nhiÒu d©y bÑt chËp l¹i cuèn theo ®­êng xo¾n èc, gi÷a c¸c vßng d©y cã r·nh hë. KiÓu nµy th­êng dïng cho d©y cuèn HA cña m¸y biÕn ¸p dung l­îng trung b×nh vµ lín. - D©y quÊn xo¸y èc liªn tôc: lµm b»ng d©y bÑt vÇ kh¸c víi d©y quÊn h×nh xo¾n ë chç d©y quÊn nµy ®­îc quÊn thµnh nh÷ng b¸nh d©y ph¼ng c¸ch nhau b»ng nh÷ng r·nh hë. B»ng c¸ch ho¸n vÞ ®Æc biÖt trong khi quÊn, c¸c b¸nh d©y ®­îc nèi tiÕp mét c¸ch liªn tôc. D©y quÊn nµy chñ yÕu lµm b»ng cuén CA, ®iÖn ¸p 35Kv trë lªn vµ dung l­îng lín. - D©y cuèn xen kÏ: c¸c b¸nh d©y CA vµ HA lÇn l­ît xen kÏ nhau däc theo trô thÐp. CÇn chó ý r»ng, ®Ó thùc hiÖn dÔ dµng, c¸c b¸nh d©y s¾t ng«ng th­êng thuéc d©y cuèn HA. KiÓu d©y cuèn nµy hay dïng trong c¸c m¸y biÕn ¸p kiÓu bäc. V× chÕ t¹o vµ c¸ch ®iÖn khã kh¨n, kÐm v÷ng tr¾c vÒ c¬ häc nªn m¸y biÕn ¸p kiÓu trô hÇu nh­ kh«ng dïng kiÓu d©y cuèn xen kÏ. 2. M¸y biÕn ¸p kh«ng ®ång bé a. S¬ l­îc chung vÒ m¸y ®iÖn kh«ng ®ång bé M¸y ®iÖn kh«ng ®ång bé lµ lo¹i m¸y xoay chiÒu lµm viÖc theo nguyªn lý c¶m øng ®iÖn tõ cã tèc ®é quay cña roto kh¸c víi tèc ®é quay cña tõ tr­êng 1. M¸y ®iÖn kh«ng ®ång bé cã hai d©y quÊn, d©y quÊn stato (s¬ cÊp) nèi víi l­íi ®iÖn tÇn sè f1, d©y quÊn roto (thø cÊp) ®­îc nèi Tawts l¹i vµ khÐp kÝn trªn ®iÖn trë. Dßng ®iÖn trong d©y quÊn roto nghÜa lµ phô thuéc vµo t¶i ë trªn trôc m¸y. b. Ph©n lo¹i vµ kÕt cÊu 1. Ph©n lo¹i M¸y ®iÖn kh«ng ®ång bé cã nhiÒu lo¹i ®­îc ph©n theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau, theo kÕt cÊu cña vá m¸y, theo r«t… Theo vá m¸y, m¸y ®iÖn kh«ng ®ång bé chia thµnh: kiÓu hë, kiÓu b¶o vÖ, kiÓu kÝn, kiÓu phßng næ. Theo kÕt cÊu cña roto: lo¹i roto kiÓu d©y quÊn vµ lo¹i roto kiÓu lång sãc theo sè pha trªn d©y quÊn cã 3 lo¹i: 1 pha 2 pha 3 pha. 3. KÕt cÊu: Gièng nh­ m¸y ®iÖn quay kh¸c m¸y ®iÖn kh«ng ®ång bé gåm cã c¸c bé phËn chÝnh sau: * Stato: lµ phÇn tÜnh gåm hai bé phËn chÝnh lµ lâi thÐp vµ d©y quÊn ngoµi ra cßn cã vá m¸y vµ n¾p m¸y. Lâi thÐp ®­îc Ðp trong vá m¸y lµm nhiÖm vô dÉn tõ. Lâi thÐp stato h×nh trô do c¸c l¸ thÐp kü thuËt ®iÖn ®­îc dËp r·nh bªn trong ghÐp l¹i víi nhau t¹o thµnh c¸c r·nh theo h­íng trôc. V× tõ tr­êng ®i qua lâi thÐp lµ tõ tr­êng quay lªn ®Ó gi¶m tæn hao lâi thÐp ®­îc lµm b»ng nh÷ng l¸ thÐp kü thuËt ®iÖn dµy 0,5mm Ðp l¹i. Mçi l¸ thÐp kü thuËt ®Òu phñ s¬n c¸ch ®iÖn trªn bÒ mÆt ®Ó gi¶m tæn hao do dßng xo¸y g©y lªn. D©y quÊn stato ®­îc lµm b»ng d©y dÉn bäc c¸ch ®iÖn (d©y ®iÖn tõ) vµ ®­îc ®Æt trong. C¸c thµnh cña lâi thÐp kiÓu d©y quÊn h×nh d¹ng vµ c¸ch bè trÝ sÏ ®­îc tr×nh bµy trong phÇn c¬ së thiÕt kÕ d©y quÊn stato trong ®éng c¬ kh«ng ®ång bé. Vá m¸y lµm b»ng nh«m hoÆc gang, dïng ®Ó cè ®Þnh lâi thÐp vµ d©y quÊn còng nh­ cè ®Þnh bÖ m¸y, kh«ng dïng ®Ó lµm m¹ch dÉn tõ. §èi víi m¸y cã c«ng suÊt lín (1000KV) th­êng dïng thÐp tÊm hµn l¹i thµnh vá. Tuú theo c¸ch lµm nguéi m¸y mµ d¹ng vá còng kh¸c nhau: kiÓu vá hë, vá b¶o vÖ, vá kÝn… Hai ®Çu vá cã n¾p m¸y vµ æ trôc. Vá m¸y vµ n¾p m¸y cßn dïng ®Ó b¶o vÖ m¸y. * R«to: R«to lµ phÇn quay cã lâi thÐp, d©y quÊn vµ trôc m¸y - Lâi thÐp Nãi chung lâi thÐp vÉn lµm b»ng l¸ thÐp kü thuËt ®iÖn nh­ lâi thÐp cña stato. Lâi thÐp ®­îc Ðp lªn mét gãc cña r«to cña m¸y hoÆc Ðp trùc tiÕp lªn trôc m¸y. D©y quÊn roto Cã hai lo¹i d©y chÝnh: r«to lång sãc vµ roto d©y quÊn Lo¹i roto kiÓu d©y quÊn: d©y quÊn gièng nh­ d©y quÊn cña stato. Trong m¸y ®iÖn cì trung b×nh trë lªn th­êng dïng d©y quÊn cña stato. Trong m¸y ®iÖn cì trung b×nh trë lªn th­êng dïng d©y kiÓu sãng 2 líp v× bít ®­îc nh÷ng ®Çu nèi, kÕt cÊu d©y quÊn chÆt chÏ. Trong m¸y ®iÖn cì nhá th­êng dïng d©y quÊn ®ång t©m mét líp. D©y quÊn 3 pha cña roto th­êng ®Êu sao cßn 3 ®Çu kia nèi vµo 3 vµnh tr­ît th­êng lµm b»ng ®ång cè ®Þnh ë mét ®Çu trôc vµ th«ng qua chæi than cã thÓ ®Êu víi m¹ch ®iÖn bªn ngoµi. §Æc ®iÓm cña lo¹i ®éng c¬ ®iÖn roto kiÓu d©y quÊn lµ cã thÓ th«ng qua chæi than ®­a ®iÖn trë phô hay suÊt ®iÖn ®éng vµo m¹ch ®iÖn roto ®Ó c¶i thiÖn hÖ sè c«ng suÊt më m¸y. Khi m¸y lµm viÖc b×nh th­êng d©y quÊn roto ®­îc nèi ng¾n m¹ch. Lo¹i roto kiÓu lång sãc: kÕt cÊu cña lo¹i d©y quÊn nµy rÊt kh¸c so víi d©y quÊn stato. Trong mçi r·nh cña lâi thÐp roto ®Æt vµo thanh dÉn b»ng ®ång hay nh«m dµi ra khái lâi thÐp vµ ®­îc nèi t¾t l¹i ë hai ®Çu b»ng 2 vµnh ng¾n m¹ch b»ng ®ång hay nh«m lµm thµnh c¸c lång mµ ng­êi ta gäi lµ lång sãc. ë m¸y c«ng suÊt nhá, lång sãc ®­îc chÕ t¹o b»ng c¸ch ®óc nh«m vµo c¸c r·nh lâi thÐp roto t¹o thµnh thanh nh«m, hai ®Çu ®óc vßng ng¾n m¹ch vµ c¸ch qu¹t lµm m¸t. d©y quÊn roto lång sãc kh«ng cÇn c¸ch ®iÖn víi lâi thÐp. §Ó c¶i thiÖn tÝnh n¨ng më m¸y trong m¸y c«ng suÊt lín r·nh roto cã thÓ lµm thµnh r·nh s©u hoÆc lµm thµnh 2 r·nh (lång sãc kÐp). Trong m¸y ®iÖn cì nhá r·nh roto th­êng lµm chÐo ®o mét gãc so víi t©m trôc. §éng c¬ roto lång sãc lµ lo¹i rÊt phæ biÕn do gi¸ thµnh rÎ vµ lµm viÖc tin cËy. §éng c¬ roto d©y quÊn cã ­u ®iÓm vÒ më m¸y vµ ®iÒu chØnh tèc ®é cña ®éng c¬ song gi¸ thµnh cao vµ vËn hµnh kÐm tin cËy h¬n. *. Khe hë V× roto lµ mét khèi trßn nªn khe hë ®Òu, khe hë trong m¸y ®iÖn kh«ng ®ång bé rÊt nhá (0,2 – 1mm) trong m¸y ®iÖn cì nhá vµ võa ®Ó h¹n chÕ dßng ®iÖn tõ ho¸ lÊy tõ l­íi ®iÖn vµ nh­ vËy míi cã thÓ n©ng cao hÖ sè c«ng suÊt më m¸y. 4. Vai trß M¸y ®iÖn kh«ng ®ång bé lµ lo¹i m¸y ®iÖn xoay chiÒu chñ yÕu lµm ®éng c¬ ®iÖn. Do kÕt cÊu ®¬n gi¶n lµm viÖc hiÖu qu¶ cao, gi¸ thµnh rÎ nªn ®éng c¬ kh«ng ®ång bé lµ lo¹i m¸y ®­îc dïng réng r·i nhÊt trong nghµnh kinh tÕ quèc d©n víi c«ng tõ vµi trôc ®Õn vµo ngh×n KW. Trong c«ng nghiÖp th­êng dïng m¸y ®iÖn kh«ng ®ång bé lµm nguån ®éng lùc cho c¸c m¸y c¸n thÐp võa vµ nhá, ®éng lùc cho c¸c m¸y c«ng nghiÖp nhÑ… trong c¸c hÇm má dïng lµm c¸c m¸y têi hay qu¹t giã. Trong ®êi sèng h»ng ngµy m¸y ®éng c¬ kh«ng ®ång bé còng chiÕm vÞ trÝ v« cïng quan träng: lµm qu¹t giã, ®éng c¬ trong tñ l¹nh… cã thÓ níi viÖc s¸ng chÕ ra nã lµ mét b­íc tiÕn cña khoa häc kü thuËt tuy nhiªn song song víi c¸c ­u ®iÓm trªn th× nã còng tån t¹i h¹n chÕ nhÊt ®Þnh: hÖ sè c«ng suÊt më m¸y th­êng kh«ng cao, ®Æc tÝnh ®iÒu chØnh tèc ®é kh«ng tèt nªn øng dông lµm m¸y ph¸t ®iÖn cña nã bÞ h¹n chÕ ®i nhiÒu. M¸y ®iÖn kh«ng ®ång bé cßn cã thÓ lµm m¸y ph¸t ®iÖn nh­ng do nh÷ng ®Æc tÝnh h¹n chÕ trªn nªn nã kh«ng ®­îc sö dông réng r·i cho l¾m nh­ng trong mét sè tr­êng hîp ®Æc biÖt vÉn cÇn nã ®Ó dù phßng trong c¸c tr­êng hîp mÊt ®iÖn. 5. Nguyªn lý lµm viÖc: T¹o ra mét tõ tr­êng quay víi tèc ®é n1 = 60f/p Trong ®ã: f: lµ tÇn sè dßng ®iÖn cña l­íi ®­a vµo p: lµ sè ®«i cùc m¸y. Th× tõ tr­êng nµy quÐt qua d©y quÊn nhiÒu pha tù ng¾n m¹ch trªn lâi thÐp roto vµ c¶m øng trong d©y quÊn ®ã suÊt ®iÖn ®éng vµ dßng ®iÖn. Tõ th«ng sè dßng ®iÖn nµy sÏ sinh ra hîp víi tõ th«ng cña stato t¹o thµnh th«ng tæng ë khe hë. Dßng ®iÖn trong d©y quÊn t¾c dông víi tõ th«ng khe hë sinh ra omen t¸c dông do cã t¸c dông mËt thiÕt víi tèc ®é n cña roto. Trong nh÷ng ph¹m vi tèc ®é kh¸c nhau th× chÕ lµm viÖc cña m¸y còng kh¸c nhau. Khi roto quay thuËn víi tõ tr­êng quay nh­ng tèc ®é nhá h¬n tèc ®é ®ång bé th× dßng ®iÖn sinh ra trong d©y quÊn roto cïng chiÒu víi suÊt ®iÖn ®éng vµ t¸c dông tõ tr­êng tæng trong khe hë sinh ra lùc F vµ momen M kÐo roto quay theo chiÒu tõ tr­êng. §iÖn n¨ng ®­a tíi roto ®· biÕn thµnh c¬ n¨ng trªn trôc nghÜa lµ m¸y ®iÖn lµm viÖc trong chÕ ®é ®éng c¬. nh÷ng m¸y chØ lµm viÖc ë chÕ nµy khi nn1). Khi ®ã chiÒu cña tõ tr­êng quay quÐt qua d©y dÉn sÏ cã chiÒu ng­îc l¹i suÊt ®iÖn ®éng vµ dßng ®iÖn trong d©y dÉn roto còng ®æi chiÒu nªn chiÒu cña m«men còng ng­îc chiÒu quay cña n1 nghÜa lµ ng­îc víi chiÒu cña roto nªn ®ã lµ momen h·m. M¸y ®iÖn ®· biÕn c¬ n¨ng t¸c dông lªn trôc ®éng c¬ ®iÖn do ®éng c¬ s¬ cÊp kÐp thµnh ®iÖn n¨ng cung cÊp cho l­íi ®iÖn nghÜa lµ m¸y ®iÖn lµm viÖc ë chÕ ®é m¸y ph¸t ®iÖn. Khi roto quay ng­îc chiÒu víi chiÒu tõ tr­êng quay th× chiÒu cña suÊt ®iÖn ®éng, dßng ®iÖn vµ momen vÉn gièng nh­ lóc ë chÕ ®é ®éng c¬ ®iÖn. V× momen sinh ra ng­îc chiÒu víi chiÒu ch¹y qua cña roto nªn cã t¸c dông h·m ®øng l¹i trong tr­êng hîp nµy m¸y võa lÊy ®iÖn n¨ng ë l­íi vµo, võa lÊy c¬ n¨ng ë ®éng c¬ s¬ cÊp chÕ ®é lµm viÖc nµy gäi lµ chÕ ®é h·m ®iÖn. III. C¬ së thiÕt kÕ bé d©y quÊn m¸y biÕp ¸p vµ ®éng c¬. 1. C¬ së thiÕt kÕ cña bé d©y quÊn m¸y biÕn ¸p. C¸c th«ng sè: Q: TiÕt diÖn lâi s¾t. S: C«ng suÊt cña m¸y biÕn ¸p. Wo: Sè vßng cho mét Voll. D: §­êng kÝnh d©y. B: TiÕt diÖn d©y. i: MËt ®é dßng ®iÖn m¸y biÕn ¸p. C¸c b­íc tÝnh sè liÖu d©y quÊn m¸y biÕn ¸p mét pha. B­íc 1: X¸c ®Þnh tiÕt diÖn Q cña lâi thÐp Q = a b (cm x cm). Q = ÖS (®èi víi lâi ch÷ O). Q = 0,7ÖS (®èi víi lâi ch÷ E). §­îc ¸p dông theo h×nh vÏ minh ho¹ ®©y lµ cÊu t¹o cña c¸c r·nh khi ta quÊn d©y vµo bªn trong c¸c r·nh nµy. 2a a b B­íc 2: TÝnh sè vßng d©y cña c¸c cuén d©y. Wo = (45 ® 50)/ Q + (5 + 10)%) )phô thuéc vµo hµm l­îng silic chøa trong thÐp). Sè vßng d©y cuén s¬ cÊp W1 = Wo. U1 (vßng) Sè vßng d©y cuén thø cÊp: khi tÝnh sè vßng d©y cuén thø cÊp ph¶i dù trï thªm mét sè vßng d©y ®Ó bï trõ sù sôp ¸p do trë kh¸ng. W2 = Wo (U2 + D U2) vßng. §é dù tr× cña ®iÖn ¸p D U2 ®­îc chän theo b¶ng sau: S (VA) 100 200 300 500 750 1000 1200 1500 >1500 4,5 4,5 3,9 3 2,5 2,5 2,5 2,5 2,0 B­íc 3: TiÕt diÖn d©y, ®­êng kÝnh d©y s¬ cÊp vµ thø cÊp khi tÝnh tiÕt diÖn d©y dÉn nªn c¨n cø vµo ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña m¸y biÕn ¸p, c«ng suÊt… Mµ chän mËt ®é dßng biÕn ¸p cho phï hîp ®Ó khi m¸y biÕn ¸p vËn hµnh ®Þnh møc d©y dÉn kh«ng ph¸t nhiÖt qu¸ 80oC. B¶ng sau cho phÐp mËt ®é dßng ®iÖn khi m¸y biÕn ¸p lµm viÖc liªn tôc 24/24. S (VA) 0®50 50®100 100®200 200®500 500®1000 Di 4 3,5 3 2,5 2 NÕu m¸y biÕn ¸p lµm viÖc ng¾n h¹n 3 – 5h th«ng giã tèt n¬i ®Ó m¸y biÕn ¸p th× cã thÓ chän Di = 5 (A/mm*mm) ®Ó tiÕt kiÖm khèi l­îng d©y ®ång. Th«ng th­êng ta chän Di = 2,3 - 3(A/mm*mm) TiÕt diÖn d©y s¬ cÊp ®­îc chän theo c«ng thøc: Si = Sè CMTND /(hU1Di) víi S1 = Pd1*d1/4 Suy ra ®­îc d1 = Ö(4S2/h1Di) Víi h lµ hiÖu suÊt m¸y biÕn ¸p (kho¶ng 0,85 – 0,90) U1: lµ nguån ®iÖn ¸p nguån TiÕt diÖn d©y thø cÊp: S2 = I2/Di vµ S2 = Pd2*d2/4 Suy ra ta cã d2 = Ö(4I2/DiP) B­íc 4: KiÓm tra l¹i kho¶ng chèng chøa d©y: Tr­íc hÕt x¸c ®Þnh c¸ch bè trÝ d©y quÊn s¬ cÊp vµ thø cÊp. QuÊn chång lªn nhau hay quÊn 2 cuén rêi xa, tõ ®ã chän chiÒu dµi L cña cuén s¬ cÊp, thø cÊp quÊn d©y trªn khu«n c¸ch ®iÖn. a. BÒ dµy cuén s¬ cÊp. Sè vßng d©y s¬ cÊp cho mét líp d©y víi: dlcd = d1 + ecd W1 líp = L/d1cd – 1 víi ecd = 0,03 ® 0,08mm (emay) ecd = 0,15 ® 0,04 (bäc c¾t t«ng) Sè líp d©y ë cuén s¬ cÊp: N = W1/W1 líp. BÒ dµy cña cuén s¬ cÊp: e1 = (d2d N2líp) + ecd (N1líp – 1) + BÒ dµy cña cuén thø cÊp: e2 = d2dN2líp + ecd (N2líp - 1). + BÒ dµy toµn bé cña c¶ cuén d©y quÊn: tuú theo sù bè trÝ d©y quÊn s¬ cÊp vµ thø cÊp mµ tÝnh bÒ dµy ë cuén d©y. NÕu bÒ dµy cuén d©y nhá h¬n bÒ réng cöa sæ th× cã thÓ tiÕn hµnh quÊn d©y. 2. C¬ së thiÕt kÕ bé d©y quÊn ®éng c¬ kh«ng ®ång bé. 2.1. C¸c kh¸i niÖm vÒ th«ng sè c¬ b¶n. a. Sè ® cùc P: ®­îc h×nh thµnh bëi mét cuén d©y vµ ®­îc ®Êu d©y sao cho khi cã dßng ®iÖn ch¹y qua sÏ t¹o ®­îc c¸c cÆp cùc N – S xen kÏ kÕ tiÕp nhau trong mét pha. Kho¶ng c¸ch tõ t©m cùc nµy ®Õn t©m cùc tõ kÕ ®­îc gäi lµ b­íc cùc tõ T vµ b»ng 180 ®é ®iÖn. B­íc tõ T cßn ®­îc hiÓu lµ kho¶ng c¸ch nhÊt ®Þnh hay gãc ®é ®iÖn gi÷a pha A, pha B, pha C. Trong tÝnh to¸n T ®­îc tÝnh theo ®¬n vÞ vµ x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc. t = Z/ 2p trong ®ã Z lµ tæng sè r·nh d­íi mét cùc. b. Cuén d©y: cã thÓ lµ mét hoÆc nhiÒu vßng khi cuén d©y ®­îc bè trÝ trªn stato th× chia ra lµm c¸c c¹nh d©y vµ c¸c ®Çu d©y (®Çu ra, ®Çu vµo.). B­íc d©y quÊn lµ kho¶ng c¸ch gi÷a 2 c¹nh d©y cña cuén d©y ®ang ®­îc bè trÝ trªn stato vµ ®­îc tÝnh theo ®¬n vÞ r·nh kÝ hiÖu lµ y. So s¸nh b­íc cuén d©y víi b­íc cùc tõ ta cã: B­íc ®ñ y = t Z/2p B­íc ng¾n y<t B­íc dµi y>t c. C¸c th«ng sè kh¸c M: Sè pha cña ®éng c¬. a: Sè m¹ch nh¸nh song song trong m¸y. Z: Tæng sè r·nh dËp trªn m¸y víi stato hoÆc roto. Q: Sè r·nh t¸c ®éng lªn mét cùc (tÝnh tõ c¹nh thø nhÊt ®Õn c¹nh t¸c dông thø 2 cña cïng mét phÇn tö) Th­êng chän: q = Z/2mp = y/2p d: Nhãm cuén d©y. QuÊn d©y trong m¸y ®iÖn xoay chiÒu nh×n chung cã thÓ thùc hiÖn víi hai lo¹i nhãm d©y: Nhãm d©y ®ång t©m vµ nhãm cuén d©y ®ång khu«n. + Nhãm cuén d©y ®ång t©m: ®­îc h×nh thµnh bëi nhiÒu cuén d©y cã b­íc cuén d©y kh¸c nhau vµ ®­îc m¾c nèi tiÕp nhau theo cïng mét chiÒu quÊn. C¸c c¹nh d©y cña mçi cuén chiÕm c¸c r·nh kÒ cËn nhau. D©y quÊn ®ång khu«n D©y quÊn ®ång t©m §Ó t¹o h×nh nhãm cuén d©y ®ång t©m ng­êi ta quÊn liªn tiÕp c¸c d©y dÉn theo cïng mét chiÒu quÊn lªn trªn mét bé khu«n cã kÝch th­íc kh¸c nhau vµ ®Æt ®ång t©m trªn cïng mét trôc quÊn. ¦u ®iÓm: DÔ l¾p ®Æt cuén d©y èm stato. Nh­îc ®iÓm: C¸c ®Çu cuén d©y cho¸n chç nhiÒu h¬n ®èi víi c¸c c¸ch quÊn kh¸c. 2. C¸ch ®Êu d©y gi÷a c¸c nhãm d©y. Muèn dùng s¬ ®å d©y quÊn ®éng c¬ 3 pha ta cÇn ph¶i x¸c ®Þn c¸c th«ng sè sau cña stato. D¹ng d©y quÊn ®Þnh thiÕt kÕ Tæng sè r·nh Z cña phÇn stato. Sè ®«i cùc 2P vµ c¸c ®Çu d©y t¹o cùc thËt hay gi¶. C¸c b­íc thùc hiÖn nh­ sau: - X¸c ®Þnh b­íc cùc T = Z/2P. - TÝnh sè c¹nh d©y cho mçi cùc cña mçi pha §èi víi d©y quÊn mét líp q = Z/(3.2P)(c¹nh d©y) §èi víi d©y quÊn hai líp q’ = 2p = 2.Z/(3.2P)(c¹nh d©y) Tuú theo c¸ch ph©n bè tr¸i ®iÒu c¸c c¹nh d©y ë tõ cùc mµ b­íc cuèn d©y lµ b­íc hay ®ñ. - TiÕn hµnh dùng s¬ ®å theo c¸c b­íc. + KÎ c¸c ®­êng d©y song song vµ ®¸nh sè t­¬ng øng ®èi víi c¸c r·nh cña stato. + Tr¶i sè cùc d©y 1 cùc mçi pha cho ph©n bè ®Òu t¹i c¸c trôc cùc tõ vµ x¸c ®Þnh chiÒu dßng ®iÖn theo chiÒu cña ®Çu d©y. C¨n cø vµo c¸c d¹ng quÊn ®Þnh d¹ng vÏ c¸c ®Çu cuén d©y nèi liÒn c¸c c¹nh d©y gi÷a c¸c nhãm cuén pha sao cho chiÒu dßng ®iÖn cña cïng mét bèi trªn c¸c c¹nh d©y kÕ tiÕp kh«ng bÞ ng­îc chiÒu nhau. Dùa vµo ®é lÖch pha ®· tÝnh, x¸c ®Þnh r·nh khëi ®Çu cña pha B vÏ t­¬ng tù. Cuèi cïng vÏ pha C t­¬ng tù nh­ trªn vµ c¸ch pha B còng b»ng ®é lÖch pha trªn 3. Kü thuËt quÊn d©y. §©y lµ mét phÇn quan träng ®èi víi sinh viªn cña bän em v× trong ®ît thùc tËp cho bän em ®­îc tiÕp xóc víi c¸c lo¹i m¸y biÕn ¸p vµ ®éng c¬ ®iÖn. Ng­êi ta ®· nã ®i mét ngµy ®µng häc mät sµng kh«n chÝnh v× vËy em ®· hiÓu râ vÒ ®éng c¬ ®iÖn vµ m¸y biÕn ¸p v× chóng em ®· tËn m¾t ®­îc t×m hiÓu vÒ chóng. 4. Kü thuËt quÊn d©y §©y lµ mét phÇn quan träng trong ®ît thùc tËp nµy ®èi víi sinh viªn. nã ®­îc chia thµnh: - kü thuËt quÊn d©y m¸y biÕn ¸p - kü thuËt quÊn d©y ®éng c¬ a. kü thuËt quÊn d©y m¸y biÕn ¸p * Khu«n c¸ch ®iÖn - Nh»m môc ®Ých c¸ch ®iÖn gi÷a cuén d©y vµ m¹ch tõ, ®ång thêi lµ s­ên cøng ®Ó ®Þnh h×nh cuén d©y. Khu«n ®­îc lµm b»ng vËt liÖu nh­ c¾t t«ng cøng hoÆc giÊy c¸ch ®iÖn Press parn fibre hoÆc b»ng chÊt dÎo chÞu nhiÖt. Khu«n kh«ng v¸ch chÆn ®­îc dïng víi c¸c m¸y biÕn ¸p lín. Khu«n cã v¸ch chÆn th­êng ®­îc dïng víi c¸c m¸y biÕn ¸p nhá. KÝch th­íc cña khu«n ®­îc chän sao cho kh«ng hÑp qu¸ hoÆc kh«ng réng qu¸ thuËn tiÖn cho viÖc l¾p vµo m¹c tõ kh«ng bÞ cÊn dÔ ch¹m m¸t. Sau khi lÊy khu«ng cuén d©y thùc hiÖn khu«n lång cho khÝt víi khu«n c¸ch ®iÖn. b. Kü thuËt quÊn d©y: Tr­íc khi quÊn d©y ph¶i vÏ s¬ ®å bè trÝ quÊn c¸c d©y ë vÞ trÝ thùc tÕ ®Ó sau khi nèi m¹ch kh«ng bÞ v­íng vµ dÔ ph©n biÖt. 8 9 10 1 2 Khi quÊn d©y, cè ®Þnh ®Çu d©y khëi ®éng (h×nh trßn) trong lóc quÊn d©y cè g¾ng quÊn d©y cho th¼ng vµ song song víi nhau. Cø hÕt mçi líp d©y ph¶i lãt mét líp c¸ch ®iÖn ®èi víi d©y qu¸ bÐ (d<0,15) cã thÓ quÊn hÕt mµ kh«ng cÇn giÊy c¸ch ®iÖn gi÷a c¸c líp, chØ cÇn lãt c¸ch ®iÖn kü gi÷a 2 cuén s¬ cÊp vµ thø cÊp. Khi muèn nöa chõng, muèn ®­a d©y ra ngoµi ph¶i thùc hiÖn xo¾n sao cho ®Çu ra ph¶i ®Ñp vµ gän gµng nhÊt ®¶m b¶o ®­îc c¶ yªu cÇu vÒ mÜ quan còng nh­ c¸ch ®iÖn. §Çu ra ph¶i ®­îc c¹o c¸c ®iÖn, viÖc nèi d©y gi÷a chõng còng ph¶i ®­a mèi nèi ra ngoµi cuén d©y, §èi víi khu«n kh«ng cã v¸ch chÆn d©y, ®Ó gi÷ c¸c líp d©y kh«ng bÞ ch¹y ra ngoµi khu«n ph¶i dïng b¨ng v¶i hoÆc giÊy ch¹c d©y l¹i ë c¶ hai ®Çu khu«n khi hoµn tÊt viÖc quÊn d©y ph¶i ®Æt ®ai v¶i, giÊy ®Ó cuèi cïng lång d©y vµ rót chÆt b¨ng v¶i cho ch¾c. 3. C¸ch r¸p m¹ch tõ: Tuú theo d¹ng l¸ s¾t ghÐp thµnh m¹ch tõ lµ d¹ng EI hay lµ c¸c thµnh ch÷ I ghÐp theo trËt tù cho tr­íc. *. C¸ch ghÐp m¹ch tõ víi l¸ s¾t EI. b. C¸ch ghÐp m¹ch tõ tõ l¸ thÐp ch÷ I. b. kü thuËt quÊn d©y stato ®éng c¬ ba pha. * ChuÈn bÞ khu«n. Dïng khu«n h×nh qu¶ ch¸m. h L1 L2 5. C«ng nghÖ cuèn d©y. * Yªu cÇu kü thuËt. Bµi tËp 1. QuÊn m¸y ®iÖn ¸p gia dông cã 4 ®Çu vµo 80 - 110 – 160 – 220V vµ cã c¸c nóm ®iÒu chØnh. Bµi tËp 2. thùc hiÖn bµi d©y quÊn ®ång khu«n ph©n t¸n mét líp víi c¸c th«ng sè. Z = 24, y = 5, q = 2, 2p = 4. Bµi tËp 3. thùc hiÖn quÊn d©y ®ång t©m tËp chung mét líp víi c¸c th«ng sè. Z = 36, y = 9, q = 3, 2p = 4. C«ng nghÖ vµ sè liÖu kü thuËt b. QuÊn m¸y biÕn ¸p gia dông cã 4 ®Çu vµo 80 – 110 – 160 – 220V cã c¸c nóm ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p 1 – 11. Sè vßng d©y c¸c møc 220 – 160V lµ 60 x 1,2 = 72 vßng. 160 – 110V lµ 50 x 1,2 = 60 vßng. 110 – 80V lµ 30 x 1,2 = 36 vßng. C¸c nóm ®iÒu chØnh, mçi nóm c¸ch nhau 9 vßng d©y thùc hiÖn c¸ch ®iÖn råi quÊn d©y trªn khung gç sau ®ã ®ãng vµo lâi thÐp. §Çu ra mçi nÊc tõ 10 – 15cm. 2v v 4v 5v 6v 7v 8v 9v 10v 11v 12v 110v 150v 220v 9 vßng/1 sè 8,5 vßng 36 vßng 60 vßng 72 vßng S¬ ®å quÊn d©y trªn th©n mica cña m¸y biÕn ¸p c. C«ng nghÖ quÊn d©y: yªu cÇu vuèt th¼ng d©y, chç x­íc, bong c¸ch ®iÖn th× ph¶i tiÕn hµnh lãt giÊy, yªu cÇu d©y quÊn ph¶i chÆt, c¸c vßng d©y xÕp sÝt nhau vµ t¹o thµnh c¸c líp môc ®Ých ®Ó cho h¹n chÕ tæn hao kim lo¹i ®ång vµ kÝch th­íc cña m¸y biÕn ¸p thuËn lîi cho viÖc ®ãng khung thÐp vÒ sau. §Æt líp giÊy c¸ch ®iÖn 0,3mm vµo trong cïng, sau ®ã lÊy mét ®Çu ra lµm ®Çu 220V sau ®ã quÊn 72 vßng vµ ®­a ra ®Çu 160V. TiÕp tôc quÊn giÊy c¸ch ®iÖn vµ quÊn 60 vßng lÊy ®Çu ra 110V. TiÕn hµnh t­¬ng tù ta sÏ cã ®Çu ra 80V sau khi quÊn 36 vßng. QuÊn 8,5 vßng sau ®ã ®Ó thùc hiÖn chuyÓn tõ thanh 80V sang thang 11V. Råi tiÕn hµnh quÊn lÇn l­ît 9 vßng mét ®Ó lÊy ®­îc c¸c ®Çu ra 10, 9 ,8 ,7 ,6, 5, 4, 3, 2, 1. Khi quÊn cÇn chó ý c¸ch ®iÖn gi÷a c¸c líp vµ c¸ch ®iÖn ë c¸c ®Çu ra vµ l­u ý vÞ trÝ phï hîp cña c¸c ®Çu d©y ra ®Ó khi l¾p vµo bé chuyÓn m¹ch c¸c ®Çu ra nµy kh«ng v¾t qua g«ng tõ. Sau khi thùc hiÖn quÊn d©y song, ta th¸o cuén d©y ra khái khung gç vµ ®Æt vµo g«ng tõ. Ðp chÆt g«ng vµ trô v»ng c¸ch siÕt chÆt c¸c ®ai èc. Sau ®ã thùc hiÖn viÖc nèi ®Çu ra víi c¸c chèt trªn tiÕp ®iÓm. Cuèi cïng mang ra kiÓm tra. KÕt qu¶ ChØnh th« §iÖn ¸p chuÈn (V) 80 110 160 220 §iÖn ¸p ®o ®­îc (V) 80 110 158 220 ChØnh tinh Nóm ®iÒu chØnh 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 §iÖn ¸p (V) 110 112 117 122 128 130 138 142 148 155 165 NhËn xÐt: ¦u ®iÓm: lµ ®· hoµn thµnh ®­îc s¶n phÈm c¸c ®Çu ra ®óng. Nh­îc ®iÓm: lµ hoµn thµnh h¬i chËm tÝnh thÈm mü ch­a cao do cã sù lµm l¹i trong qu¸ tr×nh quÊn. Kinh nghiÖm: tuy s¶n phÈm ®Çu tay kh«ng ®­îc nh­ ý muèn cho l¾m xong em còng thu ®­îc nhiÒu kinh nghiÖm riªng cho m×nh phÇn nµo hiÓu s©u h¬n vÒ cÊu t¹o cña m¸y biÕn ¸p còng nh­ c¸ch ®Ó kiÓm tra mét m¸y biÕn ¸p. 3.3. QuÊn d©y ®ång khu«n t¸n 1 líp Z = 24, y = 5, q = 2, 2p = 4 - QuÊn d©y: yªu cÇu quÊn riªng tõng bèi d©y mét. Mçi bèi quÊn 55 vßng. X¸c ®Þnh ®Çu ra ®Çu vµo ®óng. - Vµo d©y: tr­íc tiªn vµo d©y cña 2 r·nh chê lµ r·nh 2,4. sau ®ã thùc hiÖn vµo bèi thø 1 ë r·nh 1, r·nh 6. TiÕp ®Õn lµ bèi thø 2 ë c¸c r·nh 3, r·nh 8. lµm lÇn l­ît liªn tiÕp nh­ vËy ®Õn khi hÕt sè bèi d©y, th× ta h¹ 2 c¹nh chê 21 vµ 23 xuèng. Chó ý: vµo ®©y ph¶i chó ý lãt giÊy c¸ch ®iÖn 2 líp 0,1mm vµ líp 0,3mm. giÊy c¸ch ®iÖn ph¶i ®­îc gÊp trßn vµ ®­îc bèi nµo th× cè g¾ng kiÓm tra th«ng m¹ch c¸ch ®iÖn ®Ó xö lý lu«n. v× lµ bµi tËp cho quen tay ®Ó thùc hiÖn bµi sè 3 nªn m¸y kh«ng cÇn ch¹y thö do ®ã ta còng kh«ng cÇn ®ai d©y. - §Êu d©y: lÊy ®Çu d©y bÊt kú lµm pha A, ta ®Æt bèi d©y ®ã lµ A1. C¸ch 2 bèi liªn tiÕp ®ã sÏ ®­îc ®Êu vµo cña lÇn l­ît c¸c quËn A2, A3, A4. ta thùc hiÖn nèi ®Çu ra A1 víi ®Çy ra A2, ®Çu vµo A2 nèi víi ®Çu vµo A3, ®Çu ra A3 nèi ®Çu ra A4, cßn l¹i ®Çu vµo A4 chÝnh lµ ®Çu X. TiÕn hµnh t­¬ng tù ta cã c¸ch nèi d©y pha B, C. NhËn xÐt: - ¦u ®iÓm: hoµn thµnh ®­îc s¶n phÈm song còng kh«ng ®¹t ®­îc ®é thÈm mü mong muèn ®· biªt¸c dông c¸ch ®Êy d©y vµ c¸ch x¸c ®Þnh c¸c ®Çu d©y. - Nh­îc ®iÓm: lµ ch­a thµnh th¹o trong c¸ch vµo d©y do ch­a quen, viÖc lµm c¸c ®iÖn ch­a ®¹t yªu cÇu. 3.4. QuÊn d©y ®ång t©m tËp chung 1 líp Z = 36, y = 9, q = 3, 2p = 4 * C«ng nghÖ - QuÊn d©y: yªu cÇu mçi bèi d©y 80 vßng quÊn tõ cuén nhá ®Õn cuén lín, cã d©y t¸ch riªng tõng bèi. - Vµo d©y: ®Çu tiªn ta ph¶i x¸c ®Þnh chiÒu cña bèi d©y, ®Çu ra ®Çu vµo tõng bèi ®Ó tr¸nh bÞ vµo ng­îc ®Çu. Khi vµo d©y ta vµo c¸c r·nh 1, 2, 3 vµ 10, 11, 12 ®Ì lªn c¹nh 4, 5, 6. Råi tiÕp tôc tiÕn hµnh t­¬ng tù ®Õn khi nµo hÕt c¸c bèi d©y th× ta h¹ 3 c¹nh cho vµo r·nh 31, 32, 33. L­u ý r»ng khi vµo d©y, ®­îc bèi nµo ta ®Òu ph¶i n¾n trßn ®Çu d©y, vµ Ðp xuèng ®Ó thuËn lîi cho vµo bèi d©y tiÕp theo. Vµo d©y lÇn l­ît tõng bèi, tõ bèi nhá nhÊt råi ®Õn bèi lín h¬n. Khi vµo d©y xong ph¶i chó ý gËp líp c¸ch ®iÖn r·nh l¹i võa ®¶m b¶o thÈm mü, võa dÔ dµng cho ch¹y roto sau nµy - §Êu d©y: tiÕn hµnh ®Êu d©y nh­ s¬ ®å ®· cã. CÇn chó ý c¹o líp emay c¸ch ®iÖn vµ ®Æt gel c¸ch ®iÖn vµo c¸c ®Çu nèi. Khi ®· ®Êu d©y xong, ta ph¶i ®¸nh dÊu ®Çu vµo vµ ®Çu ra A, B, C vµ X, y, Z cña c¸c pha. Cuèi cïng ta thùc hiÖn ®ai d©y m¸y cho gän gµng, c¸ch 3 r·nh ®ai 1 lÇn, chØnh l¹i c¸ch ®iÖn r·nh, ®o l¹i th«ng m¹ch vµ chuÈn bÞ l¾p r«t« vµ cho m¸y chaþ thö. KÕt luËn Qua thêi gian thùc tËp t¹i C«ng ty TNHH Hal ViÖt Nam. Em thÊy ®©y lµ 1 C«ng ty s¶n xuÊt ®iÖn tö d©n dông rÊt ph¸t triÓn. Víi c¸c thiÕt bÞ m¸y mãc t­¬ng ®èi hiÖn ®¹i, phï hîp víi ng­êi sö dông. T¹i ®©y em ®· t×m hiÓu ®­îc vÒ c¸c qu¸ tr×nh l¾p ®Æt vµ chøc n¨ng cña c¸c lo¹i m¸y mãc. Víi sù gióp ®ì tËn t×nh cña c¸c c¸n bé kü thuËt. Nh­ng do ®iÒu kiÖn thêi gian vµ sù hiÓu biÕt cßn h¹n chÕ nªn em kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai sãt. kÝnh mong c¸c thÇy c« xem xÐt vµ gióp ®ì em hoµn thµnh tèt bµi b¸o c¸o nµy. em còng xin göi lêi c¶m ¬n ®Õn c¸c c« chó trong C«ng ty ®· nhiÖt t×nh gióp ®ì em. Qua ®©y em còng cã 1 sè kiÕn nghÞ nh­ sau: - 1 sè lo¹i m¸y mãc cßn l¹c hËu cÇn thay 1 sè lo¹i m¸y mãc kh¸c hiÖn ®¹i h¬n ®Ó s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ cao h¬n. - C«ng ty cÇn cã 1 sè chÝnh s¸ch ®µo t¹o c«ng nh©n kü thuËt cã tay nghÒ cao, ¸p dông nh÷ng khoa häc kü thuËt tiªn tiÕn. Lêi c¶m ¬n Sau mét n¨m häc ®­îc sù quan t©m cña Nhµ tr­êng, cïng víi sù gi¶ng d¹y nhiÖt t×nh cña c¸c thÇy c«. §Ó chóng em cã thÓ vËn dông c¸c kiÕn thøc ®· häc vµo thùc tÕ còng nh­ häc hái thªm kiÕn thøc tõ thùc tª. ban gi¸m hiÖu vµ phßng ®µo t¹o ®· t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn tèt nhÊt ®Ó chóng em ®­îc cä s¸t víi thùc tÕ vµ kh«ng cßn bì ngì sau khi ra tr­êng vµ thùc tËp nhËn thøc lµ ®iÒu kiÖn ®Ó chóng em ®­îc cä s¸t víi thùc tÕ. §Ó thùc tËp nhËn thøc ®¹t ®­îc kÕt qu¶ tèt Ban gi¸m hiÑu ®· cö ra nh÷ng gi¸o viªn cã kinh nghiÖm. H­íng dÉn chóng em nh÷ng vÊn ®Ò cÇn thiÕt khi ®Õn c¬ quan thùc tËp, cïng chuyªn ®Ò thùc tËp. Chóng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n phßng ®µo t¹o, Ban gi¸m hiÖu Nhµ tr­êng cïng toµn thÓ c¸c thÇy c« bé m«n ®· tËn t×nh gi¶ng gi¹y em. Nh­ng còng kh«ng thÓ kh«ng nh¾c ®Õn C«ng ty TNHH Hal ViÖt Nam ®· t¹o mäi ®iÒu kiÖn ®Ó em cã mét n¬i kiÕn tËp tèt vµ hoµn thµnh tèt nhiÖm vô cña ®ît thùc tËp nµy. Em xin ch©n thµnh göi lêi c¶m ¬n tíi C«ng ty TNHH Hal ViÖt Nam vµ c¸c c« chó trong C«ng ty ®· gióp em trong suèt qu¸ tr×nh diÔn tËp t¹i c¬ së. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n Ban gi¸m hiÖu tr­êng THBC Kinh tÕ - Kü thuËt B¾c Th¨ng Long cïng toµn thÓ c¸c thÇy c« bé m«n ®· t¹o ®iÒu kiÖn tèt nhÊt ®Ó chóng em ®­îc t×m hiÓu vµ häc hái thªm kinh nghiÖm. VËy mét lÇn n÷a Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n phßng ®µo t¹o Nhµ tr­êng, C«ng ty TNHH Hal ViÖt Nam. §Æc biÖt lµ nh÷ng ng­êi ®· trùc tiÕp h­íng dÉn, gióp ®ì em trong suèt qu¸ tr×nh thùc tËp nhËn thøc ®Ó em cã thÓ vËn dông nh÷ng kiÕn thøc ®· häc trong thùc tÕ vµ rót ra cho m×nh nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm. Hµ Néi, ngµy 29 th¸ng 08 n¨m 2010 Sinh viªn: L­u Minh Th¾ng Môc lôc Trang Lêi nãi ®Çu 1 Néi dung B¸o c¸o 5 PhÇn i Tãm t¾t s¬ qua vÒ ngµnh ®iÖn 5 PhÇn ii T×m hiÓu chung vÒ c¸c bé phËn m¸y ®iÖn 6 i Kh¸i niÖm vÒ m¸y ®iÖn 6 1 S¬ l­îc vÒ m¸y ®iÖn 6 2 VËt liÖu chÕ t¹o m¸y ®iÖn 7 ii M¸y biÕn ¸p ®éng c¬ 8 1 M¸y biÕn ¸p 8 2 M¸y biÕn ¸p kh«ng ®ång bé 16 iii C¬ së thiÕt kÕ bé d©y quÊn m¸y biÕn ¸p vµ ®éng c¬ 21 1 c¬ së thiÕt kÕ bé d©y quÊn m¸y biÕn ¸p 21 2 c¬ së thiÕt kÕ bé d©y quÊn ®éng c¬ kh«ng ®ång bé 23 2.1 C¸c kh¸i niÖm vÒ th«ng sè c¬ b¶n 23 2 C¸ch ®Êu d©y gi÷a c¸c nhãm d©y 25 3 Kü thuËt quÊn d©y 26 1 Khu«n c¸ch ®iÖn 26 3 C¸ch l¾p r¸p m¹ch tõ 28 5 C«ng nghÖ quÊn d©y 29 KÕt luËn 34 Lêi c¶m ¬n 35