Tính điều hòa trong khí hậu Nam Mỹ

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH KHOA ĐỊA LÍ  Bài tiểu luận: GVHD: Thầy Trương Văn Tuấn SVTH: Lê Văn Hải – K36603030 Tp Hồ Chí Minh tháng 4 năm 2012 GVHD: Trương Văn Tuấn SVTH: Lê Văn Hải – K36603030 Tính điều hòa trong khí hậu Nam Mỹ Trang 1 Mục lục Mục lục....................................................................................................................... 1 I. PHẦN MỞ ĐẦU .................................................................................................... 2 II. PHẦN NỘI DUNG ............................................................................................... 2 1. Một số khái niệm ............................................................................................... 2 a. Khí hậu là gì? ................................................................................................. 2 b. Tính điều hòa là gì? ........................................................................................ 2 2. Các nhân tố ảnh hưởng đến tính điều hòa của lục địa Nam Mỹ ........................ 3 a. Vị trí đia lý ..................................................................................................... 3 b. Địa hình .......................................................................................................... 4 c. Dòng biển ....................................................................................................... 4 d. Hoàn lưu ......................................................................................................... 5 3. Tính điều hòa trong khí hậu của lục địa Nam Mỹ ............................................. 7 a. Theo thời gian ................................................................................................ 7 b. Theo không gian............................................................................................. 8 IV. Kết luận ..........................................................................................................21 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................21 Trang 2 I. PHẦN MỞ ĐẦU Khi nhắc đến lục địa Bắc Mỹ thì người ta biết đến như là lục địa lạnh nhất, lục địa Úc là lục địa khô nhất. Lục địa Phi là lục địa nóng nhất hay nghĩ đến lục địa Á – Âu là lục địa gió mùa điển hình, trong khi lục địa Nam Mỹ được biết đến bởi tính ẩm và điều hòa nhất hành tinh. Với mục đích phân tích những nhân tố ảnh hưởng đến tính điều hòa của khí hậu Nam Mỹ, cũng như chứng minh tính điều hòa là yếu tố đặc trưng nhất trong khí hậu Nam Mỹ. Tôi đã chọn đề tài “Tính điều hòa trong khí hậu Nam Mỹ”. Việc thực hiện đề tài này, đã giúp tôi rèn luyện các kỹ năng phân tích, so sánh, giải thích và sử dụng tài liệu hiệu quả. Qua đó giúp tôi có thêm kiến thức, kĩ năng và thêm động lực để học tập tốt. II. PHẦN NỘI DUNG 1. Một số khái niệm a. Khí hậu là gì? Khí hậu là trạng thái của khí quyển ở nơi nào đó, được đặc trưng bởi trị số trung bình nhiều năm về nhiệt độ, độ ẩm, lượng mưa, lượng nước bốc hơi, lượng mây, gió… đó là các yếu tố hình thành khí hậu. Như vậy, khí hậu là trị số trung bình nhiều năm của thời tiết, khí hậu có tính chất ổn định ít thay đổi. b. Tính điều hòa là gì? Tính điều hòa là trạng thái khí hậu của đơn vị lãnh thổ nào đó, thể hiện ở sự chênh lệch về nhiệt độ và ẩm độ theo thời gian và không gian. Sự chênh lệch đó càng thấp, tính điều hòa càng cao. GVHD: Trương Văn Tuấn SVTH: Lê Văn Hải – K36603030 Tính điều hòa trong khí hậu Nam Mỹ Trang 3 Hình 1: Nền nhiệt trung bình hằng năm trên thế giới Hình 2: Tổng lượng mưa hằng năm trên thế giới 2. Các nhân tố ảnh hưởng đến tính điều hòa của lục địa Nam Mỹ a. Vị trí địa lý Phần lớn lãnh thổ thuộc vĩ độ thấp nên lượng nhiệt nhận được rất lớn từ bức xạ mặt trời, cơ sở để hình thành một nguồn nhiệt cao, tăng khả năng bốc hơi nước. Trang 4 Trong mối quan hệ với các lãnh thổ kề bên thì tính hải dương xâm nhập thống trị lục địa làm cho mùa hạ bớt nóng, tính lục địa bị thu hẹp, tính hải dương được tăng cường. Điều này đã làm cho bề mặt đệm của lục địa Nam Mỹ không có sự chênh lệch đáng kể về nhiệt và ẩm. Hình dạng và kích thước của Nam Mỹ bị thu hẹp ở chí tuyến nên không tạo áp thấp vào mùa hè như các lục địa khác cùng vĩ độ, góp phần làm cho nhiệt độ đồng nhất với các khu vực trong lục địa với các vùng xung quanh, tức là không quá lạnh vào mùa đông và quá nóng vào mùa hè. b. Địa hình Quan trọng nhất là địa hình ống máng, làm cho các khối khí có sự xâm nhập theo hướng Bắc - Nam một cách dễ dàng đã làm cho nhiệt độ phần trung tâm đồng nhất với những vùng xung quanh. Bên cạnh đó lượng mưa cũng được tăng cường ở phần trung tâm để không có sự thay đổi lớn giữa các vùng. Điều đó đã làm cho sự phân bố nhiệt và ẩm tương đối đồng đều trong lục địa và nó chứng minh tính điều hòa của lục địa Nam Mỹ. Ở phía tây, dãy Andet ngăn ảnh hưởng của khối không khí lạnh xâm nhập sâu vào trong nội địa. Phần lãnh thổ có nhiệt đồng nhất cùng với địa hình nghiêng về phía đông nên mưa được đưa đến những vùng xa hơn trong lục địa c. Dòng biển Dòng biển Mức độ ảnh hưởng Phạm vi ảnh hưởng Tổng điểm Dòn nóng Guyan    Dòng nóng Braxin    Dòng lạnh Pêru – ChiLê    Dòng lạnh Phonten    GVHD: Trương Văn Tuấn SVTH: Lê Văn Hải – K36603030 Tính điều hòa trong khí hậu Nam Mỹ Trang 5 Dòng biển nóng Guyan và Braxin góp phần tăng cường nhiệt và ẩm cho lục địa thông qua hoàn lưu tín phong giúp cho lục địa có sự đồng nhất về nhiệt ẩm, thể hiện tính điều hòa. Các dòng biển lạnh chỉ ảnh hưởng trên một phạm vi hẹp phía tây Nam Mỹ, nên ít gây ra sự khác biệt rõ rệt ở nhiệt độ và lượng mưa ở lục địa. d. Hoàn lưu Nam Mỹ giáp với Đại Tây Dương ở phía đông, Thái Bình Dương ở phía tây, nên lục địa luôn ảnh bởi các trung tâm áp: Trung tâm áp cao Nam Thái Bình Dương, Nam Đại Tây Dương, Bắc Đại Tây Dương và hạ áp Xích Đạo. Tháng 1: Là mùa hè ở nam bán cầu, lục địa Nam Mỹ bị đốt nóng mạnh mẽ, nhiệt độ trung bình là 20 0C. Nên hình thành áp thấp trên lục địa ở vĩ độ thấp, phần cận nhiệt do lục địa bị nhỏ lại nên không đủ điều kiện để hình thành hạ áp. Tháng 1 các trung tâm áp dịch chuyển xuống phía nam do hoạt động biểu kiến của mặt trời. Sự phân bố các trung tâm áp và sự dịch chuyển trên hình thành một frong nhiệt đới: 5-60B (ở phía tây); 280N ở trùng tâm, 7-80 N (phía đông). Các điều kiện trên đã hình thành ở lục địa Nam Mỹ các loại gió với tính chất sau: Tín phong bắc bán cầu: Thổi từ áp cao Axo thổi xuống, mang theo mưa khá nhiều cho sườn bắc sơn nguyên Guyan. Gió mùa nam bán cầu: Do gió tín phong bắc bán cầu đổi hướng khi qua xích đạo thành bắc, đông bắc, tây bắc. Gió này xâm nhập xuống phía nam mang theo khối khí xích đạo nóng ẩm mưa nhiều cho vùng bắc và tây bắc sơn nguyên Braxin. Gió tín phong nam bán cầu: ở phía đông, gió thổi từ áp cao Nam Đại Tây Dương thổi vào lục địa đến hạ áp xích đạo theo hướng đông, đông bắc mang theo Trang 6 khối khí nhiệt đới hải dương gây mưa lớn cho khu vực duyên hải phía đông và đông nam của lục địa. Bờ tây do ảnh hưởng của dòng biển lạnh nên không có tác động tích cực. Gió tây ôn đới: Phần phía nam của lục địa; thổi từ áp cao Nam Thái Bình Dương về áp thấp ôn đới theo hướng tây bắc mang theo ôn đới hải dương nên mưa nhiều cho phần duyên hải phía tây nam (Nam Chilê) Tháng 7: Là mùa đông của bắc bán cầu, ngoài trung tâm áp còn tông tại thường xuyên, do lục địa bị lạnh nhưng ở vĩ độ chí tuyến không hình thành áp cao. Bên cạnh đó áp cao Axo di chuyển về phía bắc nên không ảnh hưởng nhiều. Với sự phân bố các trung tâm áp như trên, nên tháng 7 trên lục địa Nam Mỹ có các loại gió sau. Gió tín phong bắc bán cầu: Thổi từ áp cao Axo về hạ áp xích đạo, mang theo khối khí nhiệt đới hải dương, tăng cường bởi dòng nóng Guyan, gây mưa cho phía bắc của sơn nguyên Guyan và đồng bằng phụ cận. Gió mùa bắc bán cầu: Do gió tín phong nam bán cầu qua xích đạo đổi hưởng tây nam mang theo khối khí xích đạo, nóng ẩm gây mưa nhiều cho đồng bằng Orinoco và nam sơn nguyên Guyan. Gió tín phong nam bán cầu: từ áp cao nam đại tây dương thổi theo hướng đông, đông bắc, đông nam qua dòng biển nóng Braxin mưa nhiều ở sườn đón gió. Vùng đông nam sơn nguyên Braxin và bắc Achentia, thời gian này thời tiết xấu có mưa do khí xoáy trên frong ôn đới. Vùng duyên hải tây nam có gió tây ôn đới: Từ áp cao nam Thái Bình dương thổi về hạ áp ôn đới mang theo khối không khí ôn đới hải dương kết hợp với khí xoáy nên mưa nhiều. Thông qua hoạt động của các loại gió, mang ẩm từ đại dương vào trong đất liền mang mưa nhiều vào lục địa đến tận những vùng sâu trong nội địa. Tất cả làm GVHD: Trương Văn Tuấn SVTH: Lê Văn Hải – K36603030 Tính điều hòa trong khí hậu Nam Mỹ Trang 7 cho Nam Mỹ quanh năm có một nền nhiệt chung và ổn định bên cạnh lượng mưa được phân bố nhiều theo không gian và thời gian. Tóm lại tính điều hòa của lục địa Nam Mỹ không thể hiện sự tác động qua từng yếu tố mà là sự tác động tổng hợp để có sự bổ sung mang tính hoàn chỉnh làm cho lục địa Nam Mỹ có tính điều hòa mang những nét đặc trưng nhất thế giới. 3. Tính điều hòa trong khí hậu của lục địa Nam Mỹ a. Theo thời gian Ở đây, tôi tiến hành so sánh sự chênh lệch nhiệt độ và lượng mưa trung bình giữa tháng 1 và tháng 7 trong từng đới khí hậu. Dựa trên biên độ để xác định sự điều hòa trong khí hậu Nam Mỹ theo thời gian. Tôi đã chọn những địa điểm điển hình nhất, đại diện cho từng đới khí hậu. Xích đạo Cận xích đạo Nhiệt đới Cận nhiệt Ôn đới Địas điểm Iquitos (3º45’N; 73º15’T) Macaba (0º2’N; 49º09’T) Victoria (20º19’N; 97º51’T) Mardel Plata (37º56’N; 57º35’T Rivadavi a Aero (45º47’N; 67º0’T) Tháng 1 Lượng mưa (mm) 279,6 299,6 143 100,1 40 Nhiệt độ ( ºC ) 26,9 26 26,3 20,3 19,1 Tháng 7 Lượng mưa 181,9 184,8 78,4 58,9 60 Nhiệt độ 25,9 26,1 21,7 8,5 6,1 Biên độ Lượng mưa 97,1 115,2 64,4 41,2 20 Nhiệt độ 1 0,1 4,6 11,8 13 Trang 8 Ta nhận thấy rằng, Nam Mỹ có sự chênh lệch nhiệt độ và lượng mưa nhưng không quá lớn giữa 2 tháng. Đặc biệt là đới xích đạo, cận xích và nhiệt đới. Các đới cận nhiệt và ôn đới, tuy sự chênh lệch khá lớn về nhiệt độ nhưng vẫn thấp hơn nhiều so với nhiệt độ và lượng mưa trung bình cùng đới trên thế giới, điều đáng chú ý nữa là nhiệt độ trung bình vào mùa đông ở Nam Mỹ không xuống mức âm. Nguyên nhân chủ yếu: do Nam Mỹ có địa hình ống máng, tạo điều kiện cho các nhân tố khí hậu xâm nhập sau theo hướng Bắc – Nam.  lục địa Nam Mỹ có tính điều hòa điển hình theo thời gian b. Theo không gian  Để có sự thống nhất trong so sánh, tôi đã xây dựng thang Điều hòa bằng phương pháp chấm điểm định lượng như sau: Số điểm điều hòa - D Nhiệt độ (ºC) – t Lượng mưa (mm) - r 1 0 – 4,9 0 – 49,9 2 5 – 9,9 50 – 99,9 3 10 – 14,9 100 – 149,9 4 15 – 19,9 150 – 199,9 5 20 – 24,9 200 – 249,9 6 >25 >250 Tôi đã xây dựng trên cơ sở sự chênh lệch nhiệt độ và lượng mưa trong các kiểu khí hậu theo cách phân loại đới khí hậu của Ailixop. Ta có công thức xác định tổng điểm điều hòa: H = Dt + Dr Trong đó: - H là tổng điểm điều hòa, H càng nhỏ thì tính điều hòa càng cao GVHD: Trương Văn Tuấn SVTH: Lê Văn Hải – K36603030 Tính điều hòa trong khí hậu Nam Mỹ Trang 9 - Dt là số điểm điều hòa được xác định theo nhiệt độ - Dr tương ứng là số điểm điều hòa được xác định theo lượng mưa Dt và Dr được tính bằng biên độ nhiệt độ và lượng mưa trung bình của tháng 7 và tháng 1.  Tiến hành so sánh các đới khí hậu lục địa Nam Mỹ với các đới tương ứng của lục địa khác. - Đới khí hậu xích đạo Ở Nam Mỹ tôi chọn Iqitos, lục địa Á – Âu tôi chọn Kuntan và lục địa Phi tôi chọn Maguyba vì đây là những điểm điển hình của đới xích đạo. Địa điểm Nam Mỹ Á - Âu Phi Iquitos (3º45’N; 73º15’T) Kuantan (3º47’B; 103º13’Đ) Maguymba (3º25’B; 10º39’Đ) Lượng mưa 279 295,5 236,6 Tháng 1 Nhiệt độ 26,9 24,6 25,7 Tháng 7 Lượng mưa 181,9 172,7 0,4 Nhiệt độ 25,9 26,3 22,5 Biên độ Lượng mưa 97,1 122,8 236,2 Nhiệt độ 1 1,7 3,2 H 3 4 5 Như vậy, Iquios có tổng điểm điều hòa thấp nhất, tôi có thể khẳng định đới khí hậu xích đạo ở Nam Mỹ có tính điều hòa cao nhất. Trang 10 Nguyên nhân: Ở đây quanh năm thống trị bởi khối khí Xích Đạo nóng ẩm mưa đều và nhiều quanh năm, nền nhiệt nhìn chung ít thay đổi vì ở xích đạo. - Đới khí hậu cận xích đạo Ở đới khí hậu này, tôi chọn Macaba thuộc Braxin, Lampang thuộc Thái Lan, Dedza thuộc và Darwin thuộc Ôxtraylia vì chúng điển hình cho khí hậu cận xích đạo. Địa điểm Nam Mỹ Á - Âu Phi Úc Macaba (0º2’N; 49º09’T) Lampang (18º17B, 99º31’Đ) Dedza (14º19N; 30º16’Đ) Darwin (12º26’N; 130º53’Đ) Lượng mưa 299,6 6 288,6 436,6 Tháng 1 Nhiệt độ 26 21,2 18,7 28,3 Tháng 7 Lượng mưa 184,8 132 3,7 1 Nhiệt độ 26,1 27,5 13,6 23,9 Biên độ Lượng mưa 115,2 126 284,9 435,6 Nhiệt độ 0,1 6,3 5,1 4,4 H 3 4 8 7 Macaba có tổng điểm điều hòa thấp nhất, tôi có thể khẳng định đới khí hậu cận xích đạo ở Nam Mỹ có tính điều hòa cao nhất Nguyên nhân: địa hình đón gió, quanh năm chịu ảnh hưởng của gió tín phong và gió mùa có đặc điểm gây mưa. Mưa lớn vào mùa hè. - Đới khí hậu nhiệt đới GVHD: Trương Văn Tuấn SVTH: Lê Văn Hải – K36603030 Tính điều hòa trong khí hậu Nam Mỹ Trang 11 + Nhiệt đới ẩm Tương tự, tôi đã chọn các điểm sau vì chúng có kiểu khí hậu nhiệt đới ẩm điển hình. Địa điểm Nam Mỹ Á - Âu Phi Úc Bắc Mỹ Victoria (20º19’N; 97º51’T) Quảng Châu (23º08’B, 113º19’Đ) Tinaransoa (21º7’N, 47º06’T) Coffs Harbour (30º19’N; 153º7’Đ Tampico (22º13’B, 90º51’T) Lượng mưa 143 43,2 227 186,9 21 Tháng 1 Nhiệt độ 26,3 13,3 20,8 26,7 18,3 Tháng 7 Lượng mưa 78,4 227,6 24,6 62,7 111 Nhiệt độ 21,7 28,5 14 18,6 28 Biên độ Lượng mưa 64,4 184,4 202,4 124,2 90 Nhiệt độ 4,6 15,2 6,8 8,1 9,7 H 3 7 6 5 4 Victoria có tổng điểm điều hòa thấp nhất, tôi có thể khẳng định đới khí hậu nhiệt đới ẩm ở Nam Mỹ có tính điều hòa cao nhất. Nguyên nhân: Quanh năm thống trị bởi gió tín phong Đông Nam mang theo khối khí nhiệt đới hải dương, đặc biệt được tăng cường bởi dòng biển nóng Braxin Trang 12 và nhiễu loại thời tiết, mưa rất nhiều đặc biệt là sườn đón gió ở phía Đông. Mưa đều quanh năm. + Nhiệt đới lục địa Tôi chọn Encarnaion thuộc Paraquay, New Delhi thuộc Ấn Độ, ở lục địa Phi tôi chọn Choma thuộc Zambia và Alixo Xpring thuộc Ôxtrâylia. Vì chúng điển hình cho kiểu khí hậu nhiệt đới lục địa. Địa điểm Nam Mỹ Á - Âu Phi Úc Encarnacion (27º19’N; 55º52’T) New Delhi (28º35’B; 77º12’Đ) Choma (16º50N; 27º04’Đ) Alixo Xpring (23º49’N; 133º53’Đ) Lượng mưa 152,2 19 203,1 42,1 Tháng 1 Nhiệt độ 25,5 14,3 21,1 28,2 Tháng 7 Lượng mưa 102,7 237 0,1 16,3 Nhiệt độ 15,5 30,8 13,7 11,6 Biên độ Lượng mưa 49,5 218 203 25,8 Nhiệt độ 10 16,5 7,4 16,6 H 3 9 7 5 Encarnacion có tổng điểm điều hòa thấp nhất, như vậy có thể khẳng định rằng kiểu khí hậu nhiệt đới lục địa Nam Mỹ có tính điều hòa cao nhât. Nguyên nhân: Quanh năm chịu thống trị bởi gió tín phong mang theo khối khí Nhiệt Đới Lục Địa nóng, khô. Nhưng mùa hè có khối khí xích đạo xâm nhập xuống do có địa hình ống máng, kết hợp với gió tín phong từ Đại Dương thổi vào GVHD: Trương Văn Tuấn SVTH: Lê Văn Hải – K36603030 Tính điều hòa trong khí hậu Nam Mỹ Trang 13 gây mưa vào mùa hè. Mùa đông đôi khi có không khí lạnh từ Ôn Đới tràn lên, lượng mưa trung bình từ 500 – 1000mm/năm. + Nhiệt đới khô Tôi tiếp tục chọn những địa điểm điển hình đại diện cho kiểu khí hậu nhiệt đới khô của tất cá các lục địa để so sánh. Địa điểm Nam Mỹ Á - Âu Phi Úc Bắc Mỹ Trugjillo (8º5’N; 79º6’T) Seed (23º26’B; 58º17’T) Luanda (8º47’N; 13º13’Đ) Bourke (30º06’B; 145º56’Đ) San Diego (32º44’B; 114º10’T) Lượng mưa 1,2 12,8 58,1 51,1 45,7 Tháng 1 Nhiệt độ 21 21,3 26,7 28 14,1 Tháng 7 Lượng mưa 0 0,2 7,2 28,1 0,5 Nhiệt độ 17,8 34,3 22,1 12,5 21,7 Biên độ Lượng mưa 1,2 12,4 6,9 23 45,2 Nhiệt độ 3,2 13 4,6 15,5 7,6 H 2 4 3 5 3 Victoria có mức độ điều hòa thấp nhất, tôi có thể khẳng định đới khí hậu nhiệt đới khô ở Nam Mỹ có tính điều hòa cao nhất. Nguyên nhân: Quanh năm thống trị bởi gió tín phong Tây Nam từ cao áp Nam Thái Bình Dương thổi về áp thấp Xích Đạo, mang theo khối khí Nhiệt Đới hải dương nhưng qua dòng biển lạnh Peru, và nằm trong phạm vi ngoại vi cao áp Nam Thái Bình Dương nên thời tiết trong sáng, khô lạnh. - Đới khí hậu cận nhiệt Trang 14 + Cận nhiệt phía đông Ở lục địa Nam Mỹ tôi chọn Mardel Plata thuộc Achentina, lục địa Á-Âu tôi chọn Thượng Hải của Trung Quốc, lục địa Úc tôi chọn Canberra thuộc Ôxtrâylia và lục địa Bắc Mỹ tôi chon Savannah thuộc Hoa Kỳ. Địa điểm Nam Mỹ Á - Âu Úc Bắc Mỹ Mardel Plata (37º56’N; 57º35’T) Thượng Hải (31º10’B; 121º26’Đ) Canberra (35º19’N; 149º12’Đ) Savannah (32º08’B; 81º12’T) Lượng mưa 100,1 39 54,2 91,2 Tháng 1 Nhiệt độ 20,3 3,7 25,4 9,4 Tháng 7 Lượng mưa 58,9 128,2 41,2 162,1 Nhiệt độ 8,5 27,8 5,4 27,7 Biên độ Lượng mưa 41,2 89,2 13 70,9 Nhiệt độ 11,8 24,1 20 18,3 H 4 7 6 6 Mardel Plata có tổng điểm điều hòa thấp nhất, tôi có thể khẳng định đới khí hậu cận nhiệt phía đông ở Nam Mỹ có tính điều hòa cao nhất. Nguyên nhân: Ơ đây có mưa đều quanh năm, mùa đông có mưa do hoạt động nhiễu loạn của frông. Mùa hè mưa nhiều do ảnh hưởng của gió tín phong Đông Nam xuất phát từ cao áp Nam Đại Tây Dương thổi về hạ áp Xích Đạo mang theo khối khí Nhiệt Đới hải dương qua dòng biển nóng Braxin, thời tiết nóng, ẩm mưa nhiều. + Cận nhiệt phía tây GVHD: Trương Văn Tuấn SVTH: Lê Văn Hải – K36603030 Tính điều hòa trong khí hậu Nam Mỹ Trang 15 Trong kiểu khí hậu này, tôi chọn Temuco thuộc Chi Lê, Albany thuộc Oxtraylia, Los Angeles thuộc Hoa Kỳ vì chúng có kiểu khí hậu cận nhiệt phía tây điển hình. Địa điểm Nam Mỹ ÚC Bắc Mỹ Temuco (38º45’N; 72º38’T Albany (35º01’N; 17º53’Đ) Los Angeles (34º03’B; 117º11’T) Lượng mưa 42,4 23 76 Tháng 1 Nhiệt độ 15,8 20 14,6 Tháng 7 Lượng mưa 168,8 200,4 3 Nhiệt độ 7,2 12,2 25,8 Biên độ Lượng mưa 126,4 177,4 73 Nhiệt độ 8,6 7,8 11,2 H 5 6 5 Temuco có cùng tổng điểm điều hòa với Los Angeles, tôi có thể khẳng định đới khí hậu cận nhiệt phía Tây ở Nam Mỹ cùng với Bắc Mỹ có tính điều hòa cao. Nguyên nhân: ở Nam Mỹ mùa đông chịu ảnh hưởng của gió Tây Ôn Đới theo hướng Tây Bắc, từ cao áp Nam Thái Bình Dương thổi về hạ áp Ôn Đới mang theo khối khí hải dương thời tiết ấm, mưa nhiều. Mùa hè gió tín phong Tây Nam thổi từ cao áp Nam Thái Bình Dương về áp thấp Xích Đạo mang theo khối khí Nhiệt Đới hải dương nhưng do qua dòng biển lạnh Peru nên thời tiết lạnh, khô không gây mưa. Còn Bắc Mỹ thì chiếm một dải hẹp ở phía Tây. Mùa đông thì chịu ảnh hưởng Trang 16 bởi gió Tây Ôn Đới mang theo khối khí Ôn Đới hải dương gây mưa. Còn vào mùa hè chịu ảnh hưởng của cao áp Haoai nên thời tiết trong sáng, không mưa. - Đới khí hậu ôn đới + ôn đới bờ tây Trong kiều khí hậu này, tôi chọn Coyhaique thuộc Chi Lê, Paris thuộc Pháp, Prince Pupert thuộc Canada để so sánh. Địa điểm Nam Mỹ Á - Âu Bắc Mỹ Coyhaique (45º35’N; 72º02’T) Paris (48º58’B; 2º27’Đ) Prince Pupert (54º18’B; 130º26’T) Lượng mưa 65 54,3 46,9 Tháng 1 Nhiệt độ 13,6 3,5 0,8 Tháng 7 Lượng mưa 83 53,6 0 Nhiệt độ 2 13,5 12,9 Biên độ Lượng mưa 18 0,7 46,9 Nhiệt độ 11,3 10,5 12,1 H 4 4 4 Cả ba lục địa này ở đới ôn kiểu khí hậu ôn đới bờ tây có tính điều hòa tương đương nhau. + Ôn đới bờ đông Tôi tiếp tục chọn Rivadavia Aero thuộc Achentina, Vladivostok thuộc Nga và Moncon thuộc Canada, vì 3 điểm này có kiểu khí hậu ôn đới bờ đông điển hình. GVHD: Trương Văn Tuấn SVTH: Lê Văn Hải – K36603030 Tính điều hòa trong khí hậu Nam Mỹ Trang 17 Địa điểm Nam Mỹ Á - Âu Bắc Mỹ Rivadavia Aero (45º47’N; 67º30’T) Vladivostok (43º04’B; 131º56’Đ) Moncon (46º07’B; 64º41’T) Lượng mưa 40 18,4 119,7 Tháng 1 Nhiệt độ 19,1 -13,1 -8,7 Tháng 7 Lượng mưa 60 118,8 102,6 Nhiệt độ 6,1 17,3 18,5 Biên độ Lượng mưa 20 100,4 17,3 Nhiệt độ 13 30,4 27,3 H 4 9 7 Rivadavia Aero có tổng điểm điều hòa thấp nhất, tôi có thể khẳng định kiểu khí hậu ôn đới bờ đông ở Nam Mỹ có tính điều hòa cao nhất. Nguyên nhân: Phía Nam Nam Mỹ do địa hình khuất gió nên ảnh hưởng của gió Tây ít, mưa ít, lạnh khô. Lượng mưa trung bình dưới 500mm/năm.. Nhưng do diện tích hẹp nên tính lục địa không gay gắt như Á – Âu và Bắc Mỹ.  Tiến hành so sánh theo hướng Bắc – Nam và Đông - Tây trong lục địa Nam Mỹ: - Tiến hành so sánh theo hướng Bắc – Nam Tôi chỉ chọn các điểm điển hình thuộc đới xích đạo, cận xích và nhiệt đới ở phía Đông để tiến hành so sánh, vì để đảm bảo tính tương đối bời các nhân tố ảnh hưởng đến nhiệt độ và lượng mưa (địa hình, dòng biển…) và vì phần lớn Trang 18 diện tích lục địa Nam Mỹ nằm trong 3 đới khí hậu này. Tôi so sánh theo tiêu chí là nhiệt độ và lượng mưa trung bình tháng. Địa điểm Xích đạo Cận xích Nhiệt đới Iquitos (3º45’N; 73º15’T) Macaba (0º2’N, 49º09’T) Victoria (20º19’N; 97º51’T) Lượng mưa 239,9 214,3 105,6 Nhiệt độ 26,5 27 24,9 Rõ ràng, tuy có sự chênh lệch về nhiệt độ và lượng mưa, nhưng sự chênh lệch đó rất nhỏ, dao động ở mức 1ºC – 2ºC ở nhiệt độ và 20mm đến 120mm ở lượng mưa. Nguyên nhân: Địa hình ống máng, không khí xâm nhập sâu về phía Nam. Như vậy, ta có thể kết luận rằng :Lục địa Nam Mỹ có tính điều hòa trong khí hậu theo chiều Bắc – Nam. - Tiến hành so sánh theo chiều Đông – Tây Tôi chọn các điểm trong đới Nhiệt đới và Cận nhiệt để tiến hành so sánh, vì các đới này có diện tích đáng kể, có sự phân hóa địa hình và khí hậu theo chiều Đông – Tây, vì đới khí hậu ôn đới có diện tích không đáng kể nên tôi không tiến hành so sánh. GVHD: Trương Văn Tuấn SVTH: Lê Văn Hải – K36603030 Tính điều hòa trong khí hậu Nam Mỹ Trang 19 Hình 3: Lục địa Nam Mỹ + Đới khí hậu Nhiệt đới Tôi chọn các điểm Victoria, Encarnacion, Trugjillo là những điểm có khí hậu điển hình để đại diện cho các kiểu khí hậu vùng nhiệt đới. Địa điểm Nhiệt đới ẩm Nhiệt đới lục địa Nhiệt đới khô Victoria (20º19’N;97º51’T) Encarnacion (27º19’N; 55º52’T) Trugjillo (8º5’N; 79º6’T) Lượng mưa 105,6 146,6 1 Nhiệt độ 24,9 20,38 19,5 Trang 20 Như vậy, về lượng mưa chỉ có Trugjillo có sự khác biệt lớn. Nhưng về nhiệt độ, sự chênh lệch dao động ở mức thấp từ 3ºC- 5ºC trong khi con số này trên thế giới là 5ºC - 10ºC. Sự chênh lệch này ở lục địa Á – Âu lên đến 17ºC. Phần nhiệt đới khô của Nam Mỹ chỉ chiếm một diện tích nhỏ ven bờ Thái Bình Dương nên ít có tác động đến nền khí hậu chung của Nam Mỹ. Trong khi kiểu nhiệt đới lục địa và nhiệt đới ẩm chiếm diện tích phần lớn. Nguyên nhân: Trugjillo chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của dòng lạnh Peru – Chile ở phía Tây và hướng chắn địa hình Andet ở phía Đông nên ít mưa. + Đới cận nhiệt Tôi chọn các điểm có độ vĩ tương ứng trong đới khí hậu Cận nhiệt để so sánh. Địa điểm Cận nhiệt phía đông Cận nhiệt phía tây Mardel Plata (37 º 56’N; 57 º 35’T) Temuco (38 º 45’N; 72 º 38’T Lượng mưa TB 77 96,5 Nhiệt độ TB 13,7 11,2 Trong cùng 1 đới khí hậu cận nhiệt, sự chênh lệch nhiệt độ và lượng mưa không quá lớn. Qua 2 bảng so sánh sự chênh lệch nhiệt độ theo chiều Đông – Tây. Ta có thể khằng định rằng: lục địa Nam Mỹ có tính điều hòa theo chiều Đông – Tây.  Qua các so sánh trên, ta có thể kết luận rằng “lục địa Nam Mỹ có tính điều hòa theo không gian”. GVHD: Trương Văn Tuấn SVTH: Lê Văn Hải – K36603030 Tính điều hòa trong khí hậu Nam Mỹ Trang 21 IV. Kết luận Qua việc so sánh trên cả về không gian và thời gian thì tôi thấy rằng lục địa Nam Mỹ có khí hậu điều hòa nhất với các lục địa khác trên thế giới. Sở dĩ, lục địa Nam Mỹ mang tính chất như vậy là do ảnh hưởng rất lớn của các nhân tố như: vị trí địa lí, hình dạng lục đia; địa hình, dòng biển, hoàn lưu...và chính những yếu tố đó đã tao cho lục địa Nam Mỹ một nét rất riêng đó là lục địa điều hòa nhất thế giới. Qua việc so sánh và chứng minh ở trên tôi có thể kết luận được rằng:  Tính điều hòa là đặc điểm nổi bật của khí hậu lục địa Nam Mỹ và lục địa Nam Mỹ có khí hậu điều hòa nhất thế giới. Trang 22 TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Nguyễn Phi Hạnh. Địa Lý tự nhiên các Lục Địa. NXB. Giáo Dục 2. Hoàng Ngọc Oanh ( chủ biên ). Địa lý tự nhiên đại cương 2. NXB Đại Học Sư Phạm 3. Internet - Climate-chart.com - Worldclimate.com