Tóm tắt Luận văn Thẩm quyền của viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh trong xét xử vụ án hành chính từ thực tiễn tỉnh Đắk Lắk

1 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ / ../.. HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN VĂN BAN THẨM QUYỀN CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN CẤP TỈNH TRONG XÉT XỬ VỤ ÁN HÀNH CHÍNH - TỪ THỰC TIỄN TỈNH ĐẮK LẮK Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 60 38 01 02 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH ĐẮK LẮK, NĂM 2017 2 Công trình được hoàn thành tại: HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Minh Sản Phản biện 1: ......................................................................... ......................................................................... Phản biện 2: ......................................................................... ......................................................................... Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia Địa điểm: Phòng . - Hội trường bảo vệ luận văn thạc sĩ, Phân viện Hành chính Quốc gia khu vực Tây Nguyên. Số: 51 Phạm Văn Đồng, phường Tân Hòa, TP. Buôn Ma Thuột Thời gian: Vào hồigiờthángnăm 2017 Có thể tìm hiểu luận văn tại Thư viện Học viện Hành chính Quốc gia hoặc trên trang Web Khoa Sau đại học, Học viện Hành chính. 3 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài luận văn Sau 14 năm thi hành Pháp lệnh tố tụng quốc gia các vụ án hành chính (PLTTGQCVAHC), ngày 24/11/2010 Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, khóa XII kỳ họp thứ 8 đã thông qua Luật Tố tụng hành hính (TTHC) 2010 và có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01 tháng 7 năm 2011. Tiếp đến, ngày 25/11/2015 Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, khóa XIII kỳ họp thứ 10 đã thông qua Luật TTHC (sửa đổi) và có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01 tháng 7 năm 2016. Sự ra đời của Luật TTHC là dấu mốc có ý nghĩa quan trọng, không chỉ nghi nhận thành tựu trong lĩnh vực lập pháp mà còn góp phần vào sự phát triển trong lĩnh vực tố tụng hành chính. Một trong những nguyên tắc cơ bản được Hiến định của pháp luật Việt Nam là nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa. Nguyên tắc này yêu cầu mọi chủ thể phải chấp hành nghiêm chỉnh các quy định của pháp luật, đảm bảo tính thống nhất và thượng tôn của pháp luật. Trong TTHC, Viện kiểm sát nhân dân (VKSND) cấp tỉnh đóng vai trò quan trọng trong giải quyết tranh chấp hành chính giữa “quan” và “dân”, là hình thức “dân kiện quan”. Luật TTHC đã kế thừa, phát triển các quy định của pháp luật về thủ tục giải quyết các vụ án hành chính ở nước ta từ trước đến nay, thể chế hoá các chủ trương của Đảng về cải cách tư pháp. Trong đó, tiếp tục quy định và 4 có nhiều nội dung đổi mới quan trọng liên quan đến hoạt động của VKSND cấp tỉnh trong giải quyết vụ án hành chính, nhằm bảo đảm sự nghiêm minh của pháp luật, sự công bằng, bình đẳng và tuân thủ pháp luật của các chủ thể là rất cần thiết. Tuy nhiên, trước yêu cầu của sự nghiệp đổi mới đất nước, hội nhập kinh tế quốc tế, nhất là yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền (NNPQ) xã hội chủ nghĩa (XHCN) Việt Nam của dân, do dân, vì dân, các quy định pháp luật về thẩm quyền của VKSND cấp tỉnh trong TTHC vấn bộc lộ những, bất cập: thiếu tính đồng bộ, tính thống nhất; chưa hoàn toàn phù hợp trong giải quyết vụ án hành chính tại phiên tòa sơ thẩm và tại phiên tòa phúc thẩm vv... Những thiếu sót đó là một trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của VKSND cấp tỉnh trong TTHC còn chưa bảo đảm hiệu lực, hiệu quả. Để có được sự đổi mới cơ bản về thẩm quyền của VKSND cấp tỉnh trong xét xử các vụ án hành chính, từ hệ thống quy phạm, nguyên tắc, định hướng đến mục đích pháp lý đầy đủ, rõ ràng, đồng bộ, thống nhất và có tính khả thi đáp ứng yêu cầu xây dựng NNPQ của dân, do dân và vì dân.Vì vậy, việc nghiên cứu đề tài: “Thẩm quyền của Viện Kiểm sát nhân dân cấp tỉnh trong xét xử vụ án hành chính từ thực tiễn tỉnh Đắk Lắk” là yêu cầu khách quan và tất yếu, cấp thiết cả về lý luận và thực tiễn. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn 5 Tìm hiểu tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài “Thẩm quyền của Viện Kiểm sát nhân dân cấp tỉnh trong xét xử vụ án hành chính- Từ thực tiễn tỉnh Đắk Lắk”, Tình hình nghiên cứu trên đây cho thấy, các công trình khoa học, đề tài nghiên cứu, sách chuyên khảo, luận văn và các bài báo trong chừng mực nhất định đã góp phần làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận và thực tiễn quan trọng về thẩm quyền của VKSND cấp tỉnh đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp trong tình hình mới. Tuy vậy, cho đến nay chưa có công trình nào nghiên cứu một cách toàn diện và chuyên biệt về thẩm quyền của VKSND cấp tỉnh trong xét xử vụ án hành chính - Từ thực tiễn tỉnh Đắk Lắk. Luận văn là công trình khoa học đầu tiên nghiên cứu một cách toàn diện và chuyên biệt về: “Thẩm quyền của Viện Kiểm sát nhân dân cấp tỉnh trong xét xử vụ án hành chính- Từ thực tiễn tỉnh Đắk Lắk” dưới góc độ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính. 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn Mục đích nghiên cứu của luận văn hướng tới làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực trạng thẩm quyền của VKSND cấp tỉnh trong xét xử vụ án hành chính - Từ thực tiễn tỉnh Đắk Lắk để đưa ra các quan điểm và giải pháp cơ bản nhằm hoàn thiện thẩm quyền của VKSND cấp tỉnh trong xét xử vụ án hành chính trong thời gian tới. 6 Để thực hiện mục đích nghiên cứu trên đây, luận văn có nhiệm vụ: Thứ nhất, luận văn xây dựng cơ sở lý luận về thẩm quyền của VKSND cấp tỉnh trong xét xử vụ án hành chính thông qua việc phân tích, làm rõ khái niệm về thẩm quyền của VKSND cấp tỉnh trong xét xử các vụ án hành chính; đặc điểm xét xử các vụ án hành chính; nội dung thẩm quyền của VKSND cấp tỉnh trong xét xử các vụ án hành chính; vai trò của VKSND cấp tỉnh trong xét xử vụ án hành chính; các yếu tố bảo đảm thẩm quyền của Viện Kiểm sát nhân dân cấp tỉnh trong xét xử vụ án hành chính. Thứ hai, trên cơ sở phân tích thực trạng thẩm quyền của VKSND tỉnh Đắk Lắk trong xét xử vụ án hành chính, luận văn đánh giá khách quan về những kết quả đạt được, những hạn chế, bất cập và nguyên nhân của những hạn chế, bất cập này. Thứ ba, luận văn hình thành các quan điểm mang tính nguyên tắc chỉ đạo cho việc hoàn thiện thẩm quyền của VKSND cấp tỉnh trong xét xử vụ án hành chính và đề xuất các giải pháp cơ bản, có tính hệ thống và bảo đảm cơ sở khoa học nhằm hoàn thiện thẩm quyền của VKSND cấp tỉnh trong xét xử vụ án hành chính. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 7 Đối tượng nghiên cứu của luận văn là thẩm quyền của VKSND cấp tỉnh trong xét xử vụ án hành chính ở Việt Nam hiện nay - Từ thực tiễn tỉnh Đắk Lắk. Dười góc độ tiếp cận của khoa học Luật Hiến pháp và Luật Hành chính, phạm vi nghiên cứu của luận văn được xác định đó là toàn bộ thẩm quyền của VKSND cấp tỉnh trong xét xử vụ án hành chính ở Việt Nam, được đánh giá thông qua hoạt động thực thi thẩm quyền của VKSND tỉnh Đắk Lắk trong xét xử vụ án hành chính, thời gian từ năm 2011 đến 2016. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin về duy vật biện chứng và duy vật lịch sử; tư tưởng Hồ Chí Minh và chủ trương của Đảng, Nhà nước về cải cách tư pháp và đổi mới hoạt động xét xử, về xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN của dân, do dân và vì dân. Để phù hợp với nội dung và mục đích nghiên cứu, luận văn đã sử dụng hợp lý, có hiệu quả từng từng phương pháp nghiên cứu, trong đó luận văn chú trọng các phương pháp như: phân tích, tổng hợp, thống kê, so sánh pháp luật, vv 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Luận văn là công trình khoa học nghiên cứu sâu, toàn diện và có hệ thống về thẩm quyền của VKSND cấp tỉnh trong xét xử vụ án hành chính - Từ thực tiễn tỉnh Đắk Lắk 8 trên cả phương diện lý luận, pháp lý và thực tiễn. Các kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ là những bổ sung quan trọng vào hệ thống lý luận về Luật Hiến pháp và Luật Hành chính, góp phần làm sáng tỏ những quan điểm của Đảng, Nhà nước về cải cách tư pháp và đổi mới hoạt động xét xử, về xây dựng NNPQ XHCN của dân, do dân và vì dân. Đồng thời, góp phần nâng cao nhận thức của nhân dân về vai trò của VKSND cấp tỉnh trong xét xử vụ án hành chính. Luận văn có thể được tham khảo trong nghiên cứu, giảng dạy tại các cơ sở đào tạo chuyên ngành pháp luật, tư pháp và các khóa bồi dưỡng cán bộ, công chức ngành Tòa án, Viện kiểm sát. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 03 chương sau: Chương 1: Cơ sở lý luận về thẩm quyền của VKSND cấp tỉnh trong xét xử vụ án hành chính; Chương 2: Thực trạng và quan điểm, giải pháp giải pháp hoàn thiện thẩm quyền của VKSND cấp tỉnh trong xét xử vụ án hành chính. Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THẨM QUYỀN CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN CẤP TỈNH TRONG XÉT XỬ VỤ ÁN HÀNH CHÍNH 1.1. Xét xử vụ án hành chính 9 1.1.1. Khái niệm xét xử vụ án hành chính Quản lý hành chính nhà nước là một hoạt động của nhà nước được thực hiện trước hết và chủ yếu bởi các cơ quan hành chính nhà nước. Hoạt động này được thực thi trên cơ sở pháp luật, đảm bảo các quyền và lợi ích chung của nhà nước và xã hội. Bởi vậy, trong quá trình thực hiện quản lý hành chính nhà nước khó có thể tránh khỏi sự xung đột hay tranh chấp về lợi ích, quan điểm áp dụng pháp luật giữa chủ thể quản lý hành chính nhà nước và đối tượng quản lý hành chính nhà nước. Khi những xung đột, tranh chấp này bị đẩy lên cao, các bên phải đưa ra Tòa án có thẩm quyền để giải quyết thì sẽ phát sinh vụ án hành chính. Theo Từ điển Tiếng Việt, thì “vụ” là việc, sự việc không hay, rắc rối cần phải giải quyết. Còn “án” là tranh chấp quyền lợi cần được xét xử trước Tòa án. “Vụ án” là công việc phát sinh trên cơ sở tranh chấp về quyền lợi thuộc nhiệm vụ xét xử của Tòa án. Vì vậy khi đề cập đến khái niệm vụ án hành chính, ta có thể hiểu như sau “Vụ án hành chính là vụ việc tranh chấp hành chính phát sinh do cá nhân, tổ chức, cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức khởi kiện yêu cầu Tòa án có thẩm quyền bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình bị xâm hại bởi quyết định hành chính, hành vi hành chính, quyết định kỷ luật buộc thôi việc hoặc do VKS khởi tố theo quy định của pháp luật TTHC”. 10 1.1.2. Đặc điểm xét xử vụ án hành chính Xét xử án hành chính được hiểu là "dân kiện quan", Tòa án làm trung gian phân xử đúng, sai. Án hành chính có một số đặc thù cơ bản nhất là đối tượng tài phán trong tố tụng hành chính có phạm vi chỉ bao gồm "quyết định hành chính" và "hành vi hành chính" do người có thẩm quyền trong các cơ quan công quyền ban hành hoặc thực hiện; trong tố tụng hành chính không có khái niệm "nguyên đơn", "bị đơn", mà là "người khởi kiện" và "người bị kiện" và mối quan hệ giữa hai loại chủ thể này không ngang bằng nhau, một bên chủ yếu là công dân, một bên là các cơ quan hành chính thực thi quyền lực công; tố tụng hành chính không có "việc" hành chính mà chỉ có "vụ án" hành chính, không sử dụng thuật ngữ "tranh chấp hành chính" mà sử dụng thuật ngữ "khiếu kiện hành chính"; trong tố tụng hành chính cũng không có thủ tục "hòa giải", "thỏa thuận", mà chỉ có thủ tục "đối thoại", vì vậy tố tụng hành chính cũng không thể có "Quyết định công nhận sự thỏa thuận của các đương sự", do tính chất phức tạp của loại án hành chính, nên sự tham gia tố tụng của Viện kiểm sát để kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong việc giải quyết án hành chính là bắt buộc đối với tất cả vụ án hành chính ngay từ khi thụ lý đến khi kết thúc việc giải quyết án (Điều 25 Luật TTHC 2015). 1.1.3. Thủ tục giải quyết vụ án hành chính 11 Thủ tục giải quyết các vụ án hành chính là trình tự, thủ tục mà Luật TTHC quy định nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng, quyền và nghĩa vụ của người tham gia tố tụng, cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan; trình tự, thủ tục khởi kiện, giải quyết vụ án hành chính, thi hành án hành chính và giải quyết khiếu nại, tố cáo trong TTHC, mọi hoạt động trong giải quyết vụ án hành chính từ khi thụ lý đơn đến khi kết thúc việc giải quyết vụ án đều phải tuân theo quy định của luật này. 1.2. Thẩm quyền của Viện Kiểm sát nhân dân cấp tỉnh trong xét xử vụ án hành chính 1.2.1. Khái niệm thẩm quyền xét xử vụ án hành chính - Thẩm quyền là việc pháp luật cho phép hay qui định bổn phận (trách nhiệm) cho một cá nhân, một tổ chức được (hay phải) làm một việc gì đó. thẩm quyền luôn phải được kèm theo một mức độ quyền lực để làm tăng tính thực thi cho thẩm quyền trước những cản trở có thể. - Định nghĩa thẩm quyền xét xử vụ án hành chính Thẩm quyền xét xử vụ án hành chính của Tòa án nhân dân là quyền và nghĩa vụ của Tòa án nhân dân trong việc thụ lý và giải quyết các vụ án hành chính. Thẩm quyền xét xử của Tòa án nhân dân cấp tỉnh “Thẩm quyền của Toà án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương được quy định tại điều 32 luật TTHC ”. 12 1.2.2. Nội dung thẩm quyền của Viện Kiểm sát nhân dân cấp tỉnh trong xét xử vụ án hành chính 1.2.2.1. Kiểm sát việc thụ lý, lập hồ sơ vụ án hành chính - Khi thực hiện công tác kiểm sát thông báo thụ lý vụ án, trước hết cần phân biệt rõ quyết định nào là quyết định hành chính, quyết định nào là quyết định giải quyết khiếu nại để tránh việc thụ lý sai đối tượng. - Nhiệm vụ, quyền hạn của VKSND trong kiểm sát việc thụ lý, lập hồ sơ vụ án hành chính là nghiên cứu sổ thụ lý đơn, sổ thụ lý án, đơn kiện và các tài liệu có liên quan, xác định loại việc kiện và nội dung việc kiện, xác định thời hiệu khởi kiện, xem xét nội dung và hình thức đơn kiện, quan hệ khởi kiện và tư cách của người khởi kiện và người bị kiện, người đại diện, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan và các yêu cầu của họ, yêu cầu TAND cung cấp hồ sơ vụ án. 1.2.2.2. Kiểm sát xét xử sơ thẩm vụ án hành chính Trước khi tham gia phiên tòa, KSV được Viện trưởng phân công tham gia phiên tòa phải nghiên cứu kỹ hồ sơ vụ án để nắm vững nội dung và những tình tiết của vụ án, chuẩn bị, chủ động trước các diễn biến có thể xảy ra tại phiên tòa, hoàn chỉnh hồ sơ kiểm sát, chuẩn bị đề cương để tham gia hỏi tại phiên tòa, dự thảo ý kiến phát biểu của VKS về việc giải quyết vụ án. Kiểm sát xét xử sơ thẩm vụ án hành chính, kiểm sát tư cách pháp lý của những người tiến hành tố tụng, những 13 người tham gia tố tụng và kiểm sát việc chấp hành thủ tục tố tụng tại phiên toà, tham gia xét hỏi và phát biểu ý kiến về việc tuân theo pháp luật trong quá trình giải quyết vụ án, báo cáo kết quả xét xử, thực hiện việc kháng nghị hoặc kiến nghị nếu có. 1.2.2.3.. Kiểm sát việc tuân thủ pháp luật ở cấp xét xử phúc thẩm Kể từ khi được Viện trưởng VKS phân công KSV kiểm sát việc giải quyết vụ án và tham gia phiên tòa phúc thẩm. KSV phải: Kiểm sát thông báo việc thụ lý vụ án. Xác định tính hợp pháp của kháng cáo, kháng nghị; xác định vi phạm pháp luật tại bản án, quyết định bị kháng cáo, kháng nghị; trên cơ sở xác định tính hợp pháp và tính có căn cứ của kháng cáo, kháng nghị, KSV phải làm rõ vi phạm của bản án, quyết định sơ thẩm bị kháng cáo, kháng nghị. Ngược lại, nếu kháng cáo, kháng nghị không có căn cứ thì KSV phải chứng minh được tính hợp pháp, đúng đắn của bản án, quyết định sơ thẩm và đề xuất với lãnh đạo Viện việc chấp nhận kháng cáo (một phần hay toàn bộ) hoặc rút kháng nghị trước khi mở phiên tòa - Lập hồ sơ kiểm sát; chuẩn bị đề cương xét hỏi; - Dự thảo phát biểu ý kiến về việc tuân theo pháp luật tố tụng và nội dung giải quyết vụ án. Làm báo cáo kết quả kiểm sát xét xử. 14 Tác nghiệp của KSV tại phiên tòa phúc thẩm tương tự như của KSV tại phiên tòa sơ thẩm. Điểm khác biệt cơ bản ở phiên tòa phúc thẩm là KSV phải sử dụng các tài liệu, chứng cứ có trong hồ sơ vụ án để bảo vệ quan điểm kháng nghị cũng như xem xét để chấp nhận hoặc không chấp nhận yêu cầu kháng cáo. 1.2.3. Vai trò của Viện Kiểm sát nhân dân cấp tỉnh trong xét xử vụ án hành chính VKSND nhân danh quyền lực Nhà nước thực hiện chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp, cụ thể là kiểm sát tính hợp pháp về các quyết định và hành vi của người tiến hành tố tụng và hành vi của người tham gia tố tụng, bảo đảm mọi vi phạm pháp luật trong tố tụng hành chính phải được phát hiện và xử lý kịp thời, nghiêm minh giúp cho việc giải quyết vụ án hành chính được đúng đắn và khách quan. Chương 2 THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN THẨM QUYỀN CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TỈNH ĐẮK LẮK TRONG XÉT XỬ VỤ ÁN HÀNH CHÍNH 2.1. Sơ lược về kiểm sát hoạt động tư pháp của Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Đắk Lắk. 15 2.1.1. Khái quát tình hình xét xử vụ án hành chính ở tỉnh Đắk Lắk Tỉnh Đắk Lắk là một tỉnh nằm ở trung tâm tây nguyên có diện tích rộng lớn, địa hình phức tạp. Trình độ dân trí thấp so với cả nước. Cán bộ, công chức, kiểm sát viên trong nghành kiểm sát còn thiếu chưa đáp ứng được yêu cầu, khởi kiện tranh chấp đất đai, thổ nhưỡng ngày càng nhiều và phức tạp và gia tăng. Với chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp nói chung, kiểm sát giải quyết các vụ án hành chính nói riêng. Trong thời gian từ 01/01/2011 đến ngày 30/11/2016 Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Đắk Lắk đã thực hiện tốt công tác kiểm sát giải quyết các vụ án hành chính trên địa bàn tỉnh nhà, sơ lược kết quả như sau; Tổng số án hành chính tòa thụ lý từ 01/01/2011 đến ngày 30/11/2016 là 176 vụ; đã giải quyết 162 vụ đạt 92,0%; Trong tổng số vụ án VKS kháng nghị 128 vụ thì tòa án chấp nhận 118 vụ đạt 92,1% . Để đạt được kết quả nêu trên Viện kiểm sát đã làm rất tốt công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ án hành chính từ khi thụ lý đến việc kiểm sát bản án, quyết định của tòa án, đặc biệt là công tác kiểm sát tại phiên tòa nhằm kịp thời phát hiện vi phạm của tòa án, HĐXX về pháp luật tố tụng và pháp luật nội dung để kịp thời kháng nghị hoặc đề nghị kháng nghị. 16 2.1.2. Tình hình kiểm sát hoạt động tư pháp của Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Đắk Lắk. Trong giai đoạn từ năm 2011 đến nay Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Đắk Lắk với vai trò chức năng, thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp tại địa phương, bám sát các quy định của pháp luật TTHC và Luật tổ chức VKSND, với bộ máy tổ chức được cơ cấu tương đối đầy đủ, VKSND tỉnh đã thực tốt vai trò chức năng nhiệm vụ của mình trong việc thực hiện thẩm quyền của VKSND trong xét xử vụ án hành chính cấp tỉnh. 2.2. Phân tích thực trạng thẩm quyền của Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Đắk Lắk trong xét xử vụ án hành chính 2.2.1. Kiểm sát việc thụ lý, lập hồ sơ vụ án hành chính Trong 6 năm qua Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Đăk Lăk cơ bản đã thực hiện tốt công tác kiểm sát việc thụ lý, lập hồ sơ vụ án hành chính tại tòa án nhân dân tỉnh Đăk Lăk. Bên cạnh những kết quả đạt được công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ án hành chính còn một số hạn chế; như số ít KSV lập hồ sơ kiểm sát án hành chínhsơ sài, lưu trữ tài liệu quan đến vụ án trong hồ sơ kiểm sát có khi còn thiếu sót, việc kiểm sát bản án, quyết định chưa sâu sát, bản án tòa án chuyển giao cho viện kiểm sát chậm không đúng quy định của pháp luật, nên không phát hiện được vi phạm của Tòa án để ban hành kháng nghị, kiến nghị 17 2.2.2. Kiểm sát xét xử sơ thẩm vụ án hành chính Thực tiễn kiểm sát xét xử các vụ án hành chính theo quy định của pháp luật TTHC năm 2010 xét thấy còn nhiều bất cập như; Thứ nhất, do quyền và lợi ích bị xâm hại, hai bên xảy ra mâu thuẫn đối kháng. Do đó, các đương sự cần tiếng nói từ người có trách nhiệm của các cơ quan bảo vệ pháp luật tại phiên tòa, mà cụ thể đó là ý kiến phát biểu của KSV, nhằm giúp họ thấy được, nhận thức được hành vi vi phạm pháp luật hoặc là chấp hành đúng pháp luật của mình. Nhưng mong muốn của các đương sự làm rõ bên nào chấp hành đúng pháp luật, bên nào vi phạm pháp luật; Thứ hai, sau hơn 5 năm thực hiện Luật TTHC năm 2010, điều luật còn hạn chế rất nhiều quyền của KSV khi tham gia phiên tòa hành chính sơ thẩm, chỉ phát biểu ý kiến trong phạm vi tố tụng bắt đầu từ khi Thẩm phán thụ lý vụ án cho đến trước khi Hội đồng xét xử nghị án. 2.2.3. Kiểm sát việc tuân thủ pháp luật ở cấp phúc thẩm Công tác kiểm sát xét xử phúc thẩm các vụ án hành chính là kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong hoạt động xét xử phúc thẩm của Tòa án nhằm bảo đảm cho việc xét xử có đầy đủ căn cứ, đúng quy định của pháp luật. Qua nghiên cứu lý luận cũng như thực tiễn vận dụng thấy rằng về phạm vi của hoạt động xét xử phúc thẩm án hành chính: được bắt đầu ngay sau khi bản án sơ thẩm hoặc quyết 18 định của Tòa án cấp sơ thẩm tuyên bị kháng cáo, kháng nghị cho tới khi Tòa phúc thẩm ra quyết định, bản án phúc thẩm. Khi tiến hành kiểm sát, KSV phải nghiên cứu cách giải quyết những tồn tại, thiếu sót của công tác kiểm sát xét xử sơ thẩm vụ án hành chính. KSV phải kiểm tra lại bản án hoặc quyết định của Tòa án cấp sơ thẩm bị kháng cáo, kháng nghị xem có đủ căn cứ, tính hợp pháp hay không? Nếu có sai sót thì phải có biện pháp sửa chữa kịp thời. 2.3. Đánh giá chung về thực trạng thẩm quyền của Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Đắk Lắk trong xét xử vụ án hành chính 2.3.1. Những kết quả đạt được Qua 14 năm thực hiện pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án hành chính (PLTTGQCVAHC), Luật TTHC năm 2010 và mới nhất Luật TTHC 2015 và có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01 tháng 7 năm 2016. Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Đắk Lắk, với những cố gắng nổ lực của công chức, viên chức trong toàn nghành đã đạt được những kết quả đáng trân trọng. Sau một thời gian ngắn Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Đắk Lắk đã quán triệt và triển khai thực hiện tốt công tác phổ biến tuyên truyền, tập huấn luật TTHC triển khai diện rộng, nhờ đó mà kết quả công tác kiểm sát giải quyết các vụ án hành chính theo thẩm quyền của VKSND tỉnh đạt được kết quả như khả quan: Tổng số án hành chính tòa thụ lý từ 01/01/2011 đến ngày 30/11/2016 là 176 vụ; đã giải quyết 162 vụ đạt 92,0%; 19 Để đạt được kết quả nêu trên là nhờ thực hiện tốt công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ án hành chính từ khi thụ lý đến việc kiểm sát bản án, quyết định của tòa án, đặc biệt là công tác kiểm sát tại phiên tòa nhằm kịp thời phát hiện vi phạm của tòa án về pháp luật tố tụng và pháp luật nội dung, sai lầm trong việc đánh giá chứng cứ là cơ sở để kịp thời kháng nghị hoặc đề nghị kháng nghị. 2.3.2. Những hạn chế, bất cập Bên cạnh những kết quả đạt được nêu trên, từ thực tiễn công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ án hành chính còn những hạn chế tồn tại và vướng mắc như sau; Trong công tác chỉ đạo điều hành; việc triển khai tổ chức chỉ đạo điều hành chưa đồng đều; các cơ quan trung ương chậm ban hành văn bản hướng dân Luật TTHC; phối hợp giữa viện kiểm sát với các ngành liên quan chưa kịp thời. Công tác tổ chức cán bộ và kiện toàn bộ máy làm việc; tại viện KSND tỉnh đang thiếu nhân lực để thực hiện công tác kiểm sát giải quyết các vụ án hành chính cả về số lượng và chất lượng; kiểm sát viên yếu về năng lực kiểm sát xét xử vụ án dẫn đến vụ án bị kéo dài. Việc kiểm sát giải quyết các vụ án hành chính đòi hỏi rất nhiều văn bản pháp luật và văn bản hướng dẫn nghiệp vụ, song chưa có hệ thống hóa cập nhật đầy đủ, để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, công tác đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ cho cán bộ làm công tác này còn quá ít chưa đáp ứng yêu cầu. 20 2.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế, bất cập Nguyên nhân của những hạn chế bất cập nêu trên; một là chính sách pháp luật về giải quyết các vụ án hành chính của nhà nước ta không ổn định, thường xuyên sữa đổi bổ sung. Hệ thống văn bản pháp luật của nhà nước về thủ tục giải quyết các vụ án hành chính chưa đồng bộ và kịp thời. Đồng thời ý thức tuân thủ pháp luật, tiếp thu kiến nghị, kháng nghị của Viện kiểm sát ở nhiều tòa án chưa nghiêm túc, công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền về pháp luật tố tụng hành chính chưa tốt. Nguyên nhân của những tồn tại thiếu sót trên một phần là do công tác quản lý chỉ đạo điều hành của VKSND đối với khâu công tác kiểm sát giải quyết các vụ án hành chính tuy có quan tâm nhưng chưa đúng mức, bồi dưỡng nghiệp vụ chuyên sâu cho đội ngũ cán bộ thực hiện chưa đồng bộ, một số cán bộ kiểm sát còn có tư tưởng nể nang, ngại va chạm, tính chủ động, sáng tạo chưa phát huy, kinh nghiệm công tác, trình độ năng lực chưa đáp ứng yêu cầu. 2.4 Quan điểm hoàn thiện thẩm quyền của Viện Kiểm sát nhân dân cấp tỉnh trong xét xử vụ án hành chính. Luật tố tụng hành chính (TTHC) năm 2015 với nhiều nội dung sữa đổi, bổ sung, trong đó có các quy định về trình tự, thủ tục giải quyết vụ án hành chính, trực tiếp liên quan đến việc thực hiện chức năng kiểm sát việc giải quyết vụ án hành 21 chính của viện kiểm sát nhân dân các cấp. Khẳng định vị trí, vai trò của Viên KSND với tư cách là cơ quan tiến hành tố tụng, kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng hành chính, góp phần bảo đảm cho việc giải quyết vụ án hành chính nhanh chóng, kịp thời đúng pháp luật. trên cơ sở đó luật đã khắc phục những khó khăn vướng mắc khi thực hiện kiểm sát việc giải quyết vụ án hành chính và kiểm sát thi hành án hành chính theo quy định của luật TTHC 2010, đồng thời đặt ra yêu cầu và nhiệm vụ mới cho Viện kiểm sát các cấp đối với công tác này. - Mặc dù Luật Tố tụng hành chính năm 2015 đã có nhiều tiến bộ trong việc làm rõ ràng và minh bạch hơn các quy định nhưng vẫn còn nhiều điều cần bàn về vấn đề này, cụ thể là: - Luật tố tụng hành chính 2015 chưa có những quy định này và tên gọi “Luật tố tụng hành chính” khó có thể bao hàm hết các khía cạnh của vấn đề cần điều chỉnh. Chính vì lẽ đó, việc tham khảo kinh nghiệm của một số nước trong xây dựng vấn đề này cần được lưu ý. Chẳng hạn, tên gọi “Luật về kiện tụng hành chính” hoặc “Luật về xét xử hành chính” như một số nước đã áp dụng có lẽ cũng đáng được suy nghĩ. - Để nâng cao chất lượng, hiệu quả giải quyết khiếu nại hành chính, một mặt phải đổi mới, hoàn thiện cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính, mặt khác phải củng cố, kiện toàn tổ chức và hoạt động của Toà hành chính, mở rộng thẩm quyền xét xử của Tòa án đối với các vụ việc khiếu nại hành 22 chính. Toà án có khả năng đảm nhận việc xét xử tất cả các khiếu kiện hành chính, bảo đảm nguyên tắc mọi khiếu nại của công dân đều được xem xét, giải quyết tại Toà án. Đồng thời, đổi mới thủ tục giải quyết các khiếu kiện hành chính theo hướng đơn giản, nhanh gọn, công khai, minh bạch, khách quan, dân chủ, tạo thuận lợi cho người dân, cơ quan, tổ chức thực hiện quyền khởi kiện của mình 2.5 Các giải pháp hoàn thiện thẩm quyền của Viện Kiểm sát nhân dân cấp tỉnh trong xét xử vụ án hành chính 2.5.1. Giải pháp sửa đổi, bổ sung quy định pháp luật về thẩm quyền của Viện Kiểm sát nhân dân cấp tỉnh trong xét xử vụ án hành chính - Xuất phát từ nguyên tắc bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của Nhà nước, của công dân và của các chủ thể trong xã hội. Hiến pháp 2013 tiếp tục khẳng định vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong nền tư pháp nước nhà với chức ngăng thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp và quy định chế độ làm việc theo nguyên tắc tập trung thống nhất lãnh đạo trong nghành để đề cao tính độc lập của VKSND trong hệ thống các cơ quan nhà nước. VKSND thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp, góp phần bảo đảm cho pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất. Đảng, Nhà nước tiếp tục giao cho VKSND thực hiện đồng thời hai chức năng thực 23 hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp là hoàn toàn hợp lý, sát thực tiễn và khoa học. 2.5.2 Giải pháp nâng cao chất lượng, đổi mới quy trình, thủ tục tổ chức, thực hiện thẩm quyền của Viện Kiểm sát nhân dân cấp tỉnh trong xét xử vụ án hành chính Để đáp ứng yêu cầu đặt ra của luật TTHC năm 2015, giải pháp nâng cao chất lượng, đổi mới quy trình thủ tục tổ chức, thực hiện thẩm quyền của VKSND tỉnh trong xét xử vụ án hành chính cần thực hiện nhiệm vụ sau. Kiện toàn tổ chức bộ máy nguồn nhân lực, bố trí sắp xếp đủ, đội ngũ công chức, kiểm sát viên, kiểm tra viên, chuyên viên có năng lực phẩm chất, đạo đức, bản lĩnh nghề nghiệp, tinh thần trách nhiệm, đảm nhiệm công tác kiểm sát giải quyết các vụ án hành chính ở viện KSND cấp tỉnh theo hướng chuyên sâu không kiêm nhiệm nhiều loại việc. bố trí đủ lãnh đạo cấp phòng, tăng cường công tác quản lý chỉ đạo điều hành, nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu, chức danh tư pháp, phân công kiểm sát viên kiểm sát chặt chẽ việc giải quyết vụ án hành chính kể từ khi thụ lý cho đến kết thúc việc giải quyết vụ án. 2.5.3. Giải pháp nâng cao công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm thẩm quyền của Viện Kiểm sát nhân dân cấp tỉnh trong xét xử vụ án hành chính. Thanh tra, kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm thẩm quyền của Viện Kiểm sát nhân dân cấp tỉnh trong xét xử vụ án 24 hành chính là công việc thường xuyên, nhằm thiết lập trật tự, kỷ cương thực thi pháp luật. Thực tiễn cho thấy Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Đắk Lắk, đã coi trọng công tác Thanh tra, kiểm tra, giám sát nên đã phát hiện và xử lý kịp thời những vi phạm trong toàn địa phương. Giải pháp nâng cao công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm thẩm quyền của VKS cấp tỉnh cần được chú trọng thực hiện nhằm chống suy thoái đạo đức, lạm quyền trong thực thi công vụ của cán bộ, công chức nghành kiểm sát, tiếp tục phấn đấu, học tập và làm theo lời dạy của chủ tịch Hồ Chí Minh là cán bộ công chức kiểm sát phải“Công minh, chính trực, khách quan, thận trọng, khiêm tốn”; 2.5.4. Giải pháp nâng cao năng lực Kiểm sát viên của Viện Kiểm sát nhân dân cấp tỉnh trong xét xử vụ án hành Kiểm sát viên VKS là trung tâm của công tác kiểm sát hoạt động tư pháp, họ là người trực tiếp nghiên cứu hồ sơ vụ án, lập hồ sơ kiểm sát vụ án, họ là người thực hành quyền công tố, tranh tụng tại phiên tòa, kiểm sát hoạt động xét xử, là người trực tiếp tham mưu đề xuất cho lãnh đạo viện kháng nghị, kiến nghị. Đòi hỏi phải chuyên môn hóa, nâng cao năng lực Kiểm sát viên của Viện Kiểm sát nhân dân cấp tỉnh trong xét xử vụ án hành là tất yếu. do vậy KSV cần nâng cao chất lượng chuyên môn nghiệp vụ chuyên sâu trong thực hiện thẩm quyền kiểm sát xét xử vụ án hành là giải pháp tất yếu. 25 2.5.5. Bảo đảm chế độ, chính sách cho Kiểm sát viên của Viện Kiểm sát nhân dân cấp tỉnh trong xét xử vụ án hành chính Trong thực tiễn kiểm sát xét xử vụ án nói chung án hành chính nói riêng, tất cả kiểm sát viên tham gia tố tụng để kiểm sát giai quyết các vụ án đều được nhà nước có chính sách bồi dưỡng tham gia xét xử, tuy không nhiều nhưng đó là nguồn động viên, là sự khởi đầu cho việc thực hiện chế độ, chính sách cho cán bộ công chức nghành kiểm sát; việc bảo đảm chế độ chính sach cho kiểm sát viên là yếu tố quan trọng, khởi tạo nên sự cống hiến, chuyên tâm nghiên cứu Ngoài những chế độ chính sách đã được nhà nước quy định chung và luật tổ chức VKS thì nhà nước cần có chế độ, chính sách đặc thù cho kiểm sát viên và chính sách bảo hiểm rủi ro khi thực hiện công tác phức tạp này. KẾT LUẬN Thực tiễn thi hành Hiến pháp cho thấy, qua các lần sửa đổi Hiến pháp và Luật Tổ chức VKSND, mặc dù chức năng, nhiệm vụ của VKSND có những sửa đổi, bổ sung nhất định, cho tới nay hệ thống VKSND được tổ chức theo 4 cấp kiểm sát. Như vậy, các chủ trương của Đảng cũng như là cách thức thể hiện các quyền năng pháp lý của VKSND trong các văn bản pháp luật (kể cả Hiến pháp và các Luật, về tố tụng tư pháp) và trên phương diện thực tiễn hoạt động tư pháp đều 26 cho phép xác định VKSND là một cơ quan thuộc hệ thống cơ quan tư pháp; hoạt động thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp của VKSND là các hoạt động tư pháp. Chính vì vậy, cần tiếp tục khẳng định vị trí của VKSND là một cơ quan Hiến định, độc lập trong bộ máy Nhà nước, được tổ chức tương ứng với tổ chức hệ thống TAND, có vị trí, vai trò quan trọng trong hệ thống tư pháp của nhà nước ta như quy định của Hiến pháp hiện hành. 1. Qua nghiên cứu Luận văn đã nêu lên được một cách khái quát các vấn đề lý luận về chức năng, nhiệm vụ, nguyên tắc tổ chức hoạt động của VKSND, thẩm quyền của VKSND, về vụ án hành chính và thủ tục giải quyết vụ án hành chính, về vai trò của VKSND trong việc kiểm sát giải quyết các vụ án hành chính đã góp phần bảo đảm cho pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất trong thực tiễn. 2. Luận văn đã phân tích những kết quả đạt được, những hạn chế, tồn tại, vướng mắc trong hoạt động kiểm sát giải quyết án án hành chính của VKS từ lý luận cũng như thực tiễn áp dụng. Đồng thời tìm ra nguyên nhân của những hạn chế, tồn tại, vướng mắc. Những kiến nghị giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động kiểm sát giải quyết án hành chính của VKS được đưa ra trên cơ sở những phân tích ở phần thực trạng. Trong quá trình thực hiện các chủ trương của Đảng về cải cách tư pháp, những năm qua, Ban cán sự đảng, Lãnh đạo VKSNDTC đã tập trung chỉ đạo toàn ngành nâng cao chất 27 lượng, hiệu quả công tác kiểm sát các hoạt động tư pháp; trong đó nhấn mạnh tăng cường kiểm sát xét xử án hành chính. Mấy năm gần đây, chúng ta đã tăng cường công tác nghiên cứu lý luận cơ bản để làm rõ những vấn đề thuộc về chức năng, nhiệm vụ, vai trò của VKSND trong bộ máy nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, cũng như những bất hợp lý trong cơ chế pháp lý liên quan đến tổ chức, hoạt động của VKS khi thực hiện chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp theo quy định của Hiến pháp và Luật tổ chức VKSND. Thực tiễn hoạt động tư pháp trong thời gian qua ở nước ta cho thấy, VKSND làm tốt chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp đã góp phần quan trọng xây dựng nền tư pháp trong sạch, vững mạnh, dân chủ, nghiêm minh, bảo vệ công lý.