Triển vọng và các giải pháp thúc đẩy quan hệ kinh tế thương mại Việt Nam - Singapore

5,9 5,5 5,8 6,1 Malaysia 6,1 8,3 0,4 4,2 5,8 Mianma 10,9 6,2 *** *** *** Philippins 3,4 4,0 3,4 4,0 4,5 Singapore 6,9 10,3 -2,0 3,7 6,5 Th¸i Lan 4,4 4,6 1,8 2,5 3,0 ViÖt Nam 4,7 6,1 5,8 6,2 6,8 *Nguån: ASIAN Development Outlook 2002, ADB, 4/2002 Chó thÝch ***: ch­a cã sè liÖu VÒ ®Çu t­, vÉn tån t¹i nh÷ng v­íng m¾c nh­ th­êng thÊy trong quan hÖ víi phÇn lín c¸c n­íc, ®ã lµ: c¬ së h¹ tÇng cßn thÊp kÐm, hÖ thèng ph¸p lý ®ang trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn, nh÷ng chÝnh s¸ch vÒ thuÕ, tµi chÝnh ch­a thùc sù ®ång bé, n¹n hèi lé vµ quan liªu, thñ tôc cßn r­êm rµ ch­a cã quy chÕ thèng nhÊt, hiÓu biÕt gi÷a hai bªn ®èi t¸c cßn h¹n chÕ do thiÕu th«ng tin... Cô thÓ: theo ®¸nh gi¸ cña nhiÒu chuyªn gia n­íc ngoµi, chi phÝ ®Çu t­ cña ViÖt Nam hiÖn cßn cao h¬n møc b×nh qu©n chung cña mét sè n­íc ASEAN (vÝ dô gi¸ ®iÖn cao h¬n 25%, gi¸ n­íc cao h¬n 71%, gi¸ c­íc ®iÖn tho¹i quèc tÕ cao h¬n 136%...) T¹p chÝ Kinh tÕ Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng, sè 2(37), 4-2002 . ViÖt Nam hiÖn vÉn cßn thiÕu mét nÒn c«ng nghiÖp phô trî: c«ng nghiÖp s¶n xuÊt chÕ t¹o, kim lo¹i mµu, c«ng nghiÖp nhùa, ho¸ chÊt... Nh×n chung ViÖt Nam ph¶i nhËp khÈu phÇn lín nh÷ng nguyªn liÖu nµy ®Ó phôc vô ®Çu vµo, ®Èy chi phÝ s¶n xuÊt lªn cao. M«i tr­êng ph¸p lý ch­a æn ®Þnh, ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ Singapore ®Õn tõ mét ®Êt n­íc cã hÖ thèng ph¸p luËt hoµn thiÖn vµo bËc nhÊt trªn thÕ giíi th× ®©y qu¶ lµ mét trë ng¹i lín. Ch­a cã chÝnh s¸ch dµi h¹n vµ cô thÓ ®Ó ph¸t triÓn c¸c lÜnh vùc kinh tÕ mòi nhän nh­ c«ng nghiÖp chÕ t¹o, c«ng nghiÖp « t«... ch­a cã chÝnh s¸ch ­u ®·i c¸c nhµ ®Çu t­ khi thùc hiÖn më réng dù ¸n. ThiÕu sù chØ ®¹o tËp trung trong kªu gäi FDI, g©y hçn lo¹n trong s¶n xuÊt kinh doanh, lµm thiÖt h¹i cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, ¶nh h­ëng lín dÕn c©n b»ng cung cÇu trong x· héi. ThiÕu lao ®éng cã kü thuËt, kü n¨ng cao nhÊt lµ ë lÜnh vùc qu¶n lý, lÜnh vùc c«ng nghÖ cao nh­ chÕ t¹o s¶n phÈm c¬ khÝ chÝnh x¸c, c«ng nghÖ th«ng tin... Lao ®éng ®µo t¹o ë tr­êng ®¹i häc hay ë c¸c tr­ên nghÒ phÇn lín thiÕu kiÕn thøc vµ kü n¨ng cÇn thiÕt ®¸p øng ®ßi hái cña doanh nghiÖp FDI. Cã thÓ nãi m«i tr­êng ®Çu t­ nãi chung vµ c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i nãi riªng hiÖn nay ch­a ®ñ hÊp dÉn ®Ó thu hót vèn FDI nãi chung vµ cña Singapore nãi riªng theo dù kiÕn cña chÝnh phñ ViÖt Nam. Mét khã kh¨n n÷a lµ ¶nh h­ëng kh¸ch quan cña sù sôt gi¶m vÒ thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi toµn cÇu. S¸ng 18/9/2002, t¹i Hµ Néi, Ch­¬ng tr×nh Ph¸t triÓn Liªn hîp quèc t¹i ViÖt Nam ®· thay mÆt Héi nghÞ Th­¬ng m¹i vµ Ph¸t triÓn Liªn Hîp Quèc (UNCTAD) c«ng bè B¸o c¸o §Çu t­ thÕ giíi n¨m 2002; theo ®ã ngoµi mét vµi ®iÓm s¸ng nh­ Trung Quèc, Ên §é, Thæ NhÜ Kú th× mµu x¸m lµ mµu chñ ®¹o cña bøc tranh FDI toµn cÇu. Sù sa sót cña kinh tÕ thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ c¸c c­êng quèc nh­ NhËt, Mü... vµ t×nh tr¹ng bÊt æn sau sù kiÖn 11/9 ®· khiÕn dßng lu©n chuyÓn vèn FDI ch÷ng l¹i vµ sôt gi¶m ghª gím. Theo nhËn ®Þnh cña UNCTAD, vèn FDI ®· gi¶m mét c¸ch kû lôc trong vßng 30 n¨m qua, t¹i c¸c n­íc ph¸t triÓn, møc sôt gi¶m ®· lªn tíi con sè 51%. Trong t×nh h×nh ®ã th× t×nh h×nh ®Çu t­ cña ViÖt Nam Ýt nhiÒu còng chÞu nh÷ng t¸c ®éng bÊt lîi. H¬n n÷a, viÖc thu hót FDI vµ ®Èy m¹nh ho¹t ®éng th­¬ng m¹i sang Singapore cßn vÊp ph¶i mét khã kh¨n n÷a lµ sù kiÖn gia nhËp WTO cña n­íc l¸ng giÒng Trung Quèc. Do mèi quan hÖ ®Æc biÖt mµ lÞch sö ®Ó l¹i, c¸c nhµ ®Çu t­ vµ th­¬ng gia Singapore vèn ®· rÊt chó ý ®Õn thÞ tr­êng réng lín giµu tiÒm n¨ng nµy; khi Trung quèc ®· cïng lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña Tæ chøc Th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO, ch¾c ch¾n Singapore sÏ cµng t¨ng c­êng ®Çu t­ vµ khai th¸c thÞ tr­êng nµy. Tr­íc nh÷ng khã kh¨n vµ th¸ch thøc trªn, ®Ó ®¶m b¶o cho quan hÖ kinh tÕ vµ th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc tiÕp tôc ph¸t triÓn thuËn lîi, nhiÖm vô cña hai chÝnh phñ lµ ph¶i t¨ng c­êng nh÷ng ho¹t ®éng hîp t¸c mét c¸ch th­êng xuyªn vµ cã hÖ thèng h¬n n÷a. MÆt kh¸c, tù b¶n th©n ViÖt Nam ph¶i ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®¶m b¶o cho m«i tr­êng ®Çu t­ vµ kinh doanh hÊp dÉn h¬n n÷a ®Ó cñng cè lßng tin cña c¸c nhµ ®Çu t­ Singapore. II. C¸c biÖn ph¸p nh»m thóc ®Èy quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a viÖt nam - singapore 1. C¸c biÖn ph¸p nh»m thóc ®Èy quan hÖ th­¬ng m¹i XuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam 6 th¸ng ®Çu n¨m 2002 ­íc ®¹t 7.327.243 ngh×n USD gi¶m 3,6% so víi cïng kú 2001. Theo ®¸nh gi¸ cña Vô KÕ ho¹ch - Thèng kª, Bé Th­¬ng m¹i, nguyªn nh©n chñ yÕu trùc tiÕp h¹n chÕ xuÊt khÈu 6 th¸ng ®Çu n¨m lµ: kinh tÕ c¸c n­íc lµ thÞ tr­êng nhËp khÈu chñ yÕu cña ta ch­a håi phôc, nhu cÇu tiªu dïng ch­a t¨ng, m«i tr­êng th­¬ng m¹i thÕ giíi kÐm thuËn lîi; gi¸ xuÊt khÈu nhiÒu mÆt hµng gi¶m so víi cïng kú n¨m 2001, riªng mÆt hµng chñ lùc gi¶m 6,7% trong khi hµng ho¸ cña ta mÉu m· kÐm ®a d¹ng, chÊt l­îng thÊp, gi¸ thµnh cao vµ thËm chÝ thiÕu nguån hµng (nh­ g¹o). T¨ng tr­ëng xuÊt khÈu 6 th¸ng cuèi n¨m vµ n¨m 2002 khã ®¹t ®­îc chØ tiªu ®Ò ra tõ ®Çu n¨m. Trong t×nh h×nh khã kh¨n chung ®ã, xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng Singapore còng gi¶m sót ®¸ng kÓ, chØ ®¹t 81,4% so víi cïng kú n¨m ngo¸i. §Ó thóc ®Èy xuÊt khÈu nãi chung vµ sang thÞ tr­êng Singapore nãi riªng, cÇn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p tæng hîp mµ Bé tr­ëng Bé Th­¬ng m¹i Vò Khoan ®· nªu trong bµi "XuÊt nhËp khÈu 2002" (Nh©n d©n 03/04/2002): "VÊn ®Ò hµng ®Çu hiÖn nay lµ thùc hiÖn ngay c¸c chñ tr­¬ng ®· cã: ®¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ tôc th­ëng vµ hç trî xuÊt khÈu; ®­a vµo cuéc sèng vµ tõng b­íc thùc hiÖn chñ tr­¬ng ký hîp ®ång bao tiªu n«ng s¶n gi÷a c¸c doanh nghiÖp vµ bµ con n«ng d©n; tiÕp theo sµn giao dÞch vÒ thuû s¶n vµ cµ phª, sím h×nh thµnh sµn giao dÞch vÒ lóa g¹o, gi¶m c¸c lo¹i phÝ ®Çu vµo ®èi víi hµng xuÊt khÈu; gia t¨ng m¹nh mÏ c¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m chÊt l­îng, nhÊt lµ vÒ vÖ sinh ®èi víi n«ng thuû s¶n xuÊt khÈu, ph¸t huy m¹nh mÏ vai trß c¸c hiÖp héi ngµnh hµng trong viÖc phæ biÕn th«ng tin, t×m kiÕm thÞ tr­êng, tËp hîp nhau l¹i thµnh søc m¹nh lín cã kh¶ n¨ng ®¸p øng nh÷ng ®¬n ®Æt hµng lín, ng¨n chÆn t×nh tr¹ng tranh mua tranh b¸n g©y thiÖt h¹i chung. Bªn c¹nh c¸c biÖn ph¸p tr­íc m¾t, cÇn r¸o riÕt thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p l©u dµi ®Ó xuÊt khÈu ph¸t triÓn bÒn v÷ng h¬n. NhiÖm vô bao trïm cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh vÉn lµ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh, ®Æc biÖt ®iÒu chØnh c¬ cÊu ®Çu t­ nh»m vµo nh÷ng kh©u cã thÓ gia t¨ng ®­îc kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ c¸c ngµnh n­íc ta cã lîi thÕ t­¬ng ®èi vµ thÞ tr­êng cã nhu cÇu cã thÓ ®em l¹i gi¸ trÞ gia t¨ng cao, thu håi vèn nhanh. §ång thêi, cÇn tÝch cùc h×nh thµnh nh÷ng c«ng cô vµ ph­¬ng tiÖn cña mét nÒn kinh tÕ h­íng vµo xuÊt khÈu nh­ ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i thuÕ, sím cho ra ®êi ng©n hµng xuÊt nhËp khÈu, c¸c h×nh thøc b¶o hiÓm xuÊt khÈu, x©y dùng c¸c sµn giao dÞch ®Ó tiÕn tíi h×nh thµnh thÞ tr­êng giao sau, gia t¨ng ®Çu t­ cho chÝnh ho¹t ®éng xuÊt khÈu nh­ c¸c lo¹i kho tµng, bÕn b·i, ph­¬ng tiÖn chuyªn dông". Cô thÓ: 1.1. Hç trî s¶n xuÊt vµ ®Èy m¹nh tiªu thô n«ng s¶n 1.1.1. Th­ëng theo kim ng¹ch xuÊt khÈu ChØ thÞ sè 31/2001 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vµ NghÞ quyÕt sè 05/2002 cña chÝnh phñ ®· cho phÐp më réng ®èi t­îng ®­îc th­ëng theo kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 2002. Ngµy 21/05/2002 võa qua, Bé Tµi chÝnh ®· cã quyÕt ®Þnh sè 63/2002/Q§-BTC c«ng bè møc th­ëng cho nh÷ng mÆt hµng cô thÓ nh­ sau: - G¹o c¸c lo¹i: 180 ®ång/USD; Cµ phª, trong ®ã: Cµ phª nh©n 220 ®ång/USD; Cµ phª hoµ tan c¸c lo¹i vµ cµ phª bét 100 ®ång/USD; ThÞt gia sóc gia cÇm c¸c lo¹i: 100 ®ång/USD; ChÌ c¸c lo¹i: 220 ®ång/USD; L¹c nh©n: 100 ®ång/USD; Thñ c«ng mü nghÖ: 100 ®ång/USD; §å nhùa: 100 ®ång/USD; Hµng c¬ khÝ: 100 ®ång/USD; ... Trong sè 13 nhãm mÆt hµng ®­îc th­ëng, cã tíi 11 nhãm mÆt hµng thuéc khu vùc kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n. §©y lµ cè g¾ng rÊt lín cña nhµ n­íc trong ®iÒu kiÖn ng©n s¸ch cßn eo hÑp, khã cã thÓ duy tr× trong thêi gian dµi. V× vËy, c¸c doanh nghiÖp cÇn sö dông tiÒn th­ëng mét c¸ch cã hiÖu qu¶. §Ó ph¸t huy t¸c dông tÝch cùc cña chÕ ®é th­ëng, t¹o thuËn lîi cho th­¬ng nh©n, viÖc thÈm ®Þnh hå s¬ ®· ®­îc ph©n cÊp cho c¸c tØnh. Khi ®­îc ph©n cÊp, UBND c¸c tØnh cÇn cã sù chØ ®¹o s©u s¸t, b¶o ®¶m thùc hiÖn ®óng quy tr×nh, quy ®Þnh cña Nhµ n­íc. Thêi gian gi¶i quyÕt hå s¬ nªn ®­îc quy ®Þnh cô thÓ vµ ¸p dông cho tÊt c¶ c¸c cÊp tham gia vµo qu¸ tr×nh thÈm ®Þnh. 1.1.2. Ký hîp ®ång tiªu thô s¶n phÈm víi n«ng d©n BiÖn ph¸p nµy ®­îc ®Ò cËp tõ nhiÒu n¨m nay nh­ng ch­a ph¸t huy ®­îc t¸c dông trong s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu v× 3 lý do. Mét lµ, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña ta cßn kh¸ manh món. §Ó cã ®ñ hµng ho¸, doanh nghiÖp ph¶i ký hîp ®ång vµ theo dâi tiÕn ®é thùc hiÖn hîp ®ång cña rÊt nhiÒu hé n«ng d©n, ®ßi hái nhiÒu thêi gian vµ chi phÝ. Hai lµ, doanh nghiÖp chØ cã thÓ ký hîp ®ång tiªu thô s¶n phÈm dµi h¹n víi n«ng d©n khi b¶n th©n hä ®· cã ®Çu ra æn ®Þnh. Trong bèi c¶nh kinh doanh cßn nhiÒu thô ®éng nh­ hiÖn nay, nh÷ng tr­êng hîp "cã ®Çu ra æn ®Þnh" nh­ vËy rÊt Ýt. Cuèi cïng, nÕu n«ng d©n kh«ng lµm ®óng theo hîp ®ång ®· ký, s¶n xuÊt hµng kh«ng ®óng chÊt l­îng hoÆc tõ chèi giao hµng cho doanh nghiÖp ®Ó b¸n th¼ng ra thÞ tr­êng víi gi¸ cao h¬n... th× doanh nghiÖp th­êng ph¶i g¸nh chÞu toµn bé hËu qu¶. §©y lµ lý do quan träng nhÊt lµm cho kh«ng Ýt doanh nghiÖp n¶n lßng. Tuy nhiªn ®Ó xuÊt khÈu thùc phÈm sang Singapore, vÊn ®Ò tiªu chuÈn an toµn vÒ thùc phÈm ph¶i ®­îc ®Æt lªn hµng ®Çu. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, ng­êi n«ng d©n khã cã thÓ tù m×nh ®¶m b¶o ®­îc nh÷ng quy ®Þnh ®ã th× viÖc c¸c doanh nghiÖp trùc tiÕp kiÓm so¸t ngay tõ kh©u nu«i trång lµ hîp lý. §Ó triÓn khai h×nh thøc ký hîp ®ång tiªu thô s¶n phÈm víi n«ng d©n, tr­íc hÕt cÇn cã c¬ chÕ rµng buéc tr¸ch nhiÖm thËt râ rµng. Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n cÇn nghiªn cøu so¹n th¶o mét sè hîp ®ång mÉu, trong ®ã nªu râ c¸c h×nh thøc chÕ tµi ®Ó doanh nghiÖp vµ ng­êi n«ng d©n tham kh¶o. UBND c¸c tØnh cÇn tham gia s©u h¬n vµo viÖc gi¸m s¸t vµ ®«n ®èc thùc hiÖn hîp ®ång. NÕu cÇn, UBND tØnh cã thÓ trë thµnh trung gian b¶o l·nh. Tr­êng hîp n«ng d©n kh«ng tu©n thñ hîp ®ång ®· ký th× UBND tØnh ®Òn bï cho doanh nghiÖp. Ng­îc l¹i, nÕu doanh nghiÖp kh«ng thùc hiÖn ®óng hîp dång ®· ký th× UBND tØnh sÏ ®Òn bï cho n«ng d©n tr­íc, truy ®ßi tõ doanh nghiÖp sau. Tãm l¹i, nÕu kh«ng cã sù tham gia s©u cña UBND c¸c tØnh ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò "tin t­ëng lÉn nhau" th× viÖc tæ chøc s¶n xuÊt theo hîp ®ång sÏ rÊt khã thµnh c«ng. §Ó hç trî cho c¸c tØnh vµ c¸c doanh nghiÖp, Nhµ n­íc cã thÓ ®­a ra mét sè ­u ®·i nh­ dµnh mét phÇn chØ tiªu xuÊt khÈu theo hîp ®ång bao tiªu s¶n phÈm víi n«ng d©n hoÆc cho c¸c doanh nghiÖp nµy ®­îc tiÕp cËn tÝn dông cña Quü hç trî ph¸t triÓn, xem xÐt xö lý khã kh¨n vÒ tµi chÝnh do biÕn ®éng gi¸ c¶... Tuy nhiªn, kh«ng nªn qu¸ û l¹i vµo nh÷ng ­u ®·i nµy bëi trªn thùc tÕ ®· cã mét sè tr­êng hîp bao tiªu s¶n phÈm thµnh c«ng mµ kh«ng cÇn ®Õn ­u ®·i cña ChÝnh phñ. 1.1.3. TiÕp tôc h¹ chi phÝ ®Çu vµo cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp §Ó h¹ chi phÝ ®Çu vµo cho s¶n xuÊt h«ng nghiÖp, cã thÓ xem xÐt b·i bá toµn bé c¸c kho¶n thu t¹i cöa khÈu ®èi víi ph©n bãn vµ thuèc b¶o vÖ thùc vËt nhËp khÈu trong ®ã cã thuÕ VAT. Trªn thÕ giíi ®· cã n­íc lµm viÖc nµy. Cô thÓ lµ vµo th¸ng 2/2001 C«l«mbia ®· bá thu thuÕ VAT t¹i cña khÈu ®èi víi nguyªn liÖu s¶n xuÊt thuèc b¶o vÖ thùc vËt. Ng©n s¸ch cña hä dù kiÕn bÞ gi¶m kho¶ng 26 triÖu USD/n¨m nh­ng viÖc lµm nµy sÏ rÊt cã Ých cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp t¹i n­íc hä, ®Æc biÖt lµ cµ phª. §èi víi ph©n bãn, kh«ng nªn n©ng thuÕ suÊt nhËp khÈu Th«ng tin kinh tÕ x· héi sè 1/2002 . 1.1.4 C«ng t¸c b¶o ®¶m an toµn thùc phÈm Singapore ban hµnh mét ®¹o luËt riªng vÒ hµng thùc phÈm (The Sale of Food Act) nh»m qu¶n lý vµ b¶o ®¶m chÊt l­îng vµ vÖ sinh hµng thùc phÈm nhËp khÈu vµ tiªu dïng t¹i Singapore. Cho ®Õn nay Singapore vÉn lµ n­íc kh«ng cã c¸c bÖnh dÞch lín ph¸t sinh tõ thùc phÈm do c¸c lo¹i thÞt, rau qu¶, c¸... nhËp khÈu g©y ra. VÊn ®Ò an toµn thùc phÈm ®­îc kiÓm so¸t rÊt chÆt chÏ, ngay tõ nguån cung cÊp ë n­íc xuÊt khÈu. Do ®ã, nÕu kh«ng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy mét c¸ch triÖt ®Ó th× hµng ViÖt Nam khã cã thÓ ®­a sang thÞ tr­êng Singapore. C¸c gi¶i ph¸p gi¶i quyÕt tËn gèc vÊn ®Ò nµy lµ: - CÊm sö dông, quy ®Þnh tiªu chuÈn vµ ®iÒu kiÖn cho chÕ biÕn n«ng thuû s¶n xuÊt khÈu; n©ng cao n¨ng lùc cho c¸c tæ chøc chÞu tr¸ch nhiÖm kiÓm tra, ph¸t hiÖn d­ l­îng ho¸ chÊt. Nghiªm cÊm sö dông c¸c lo¹i kh¸ng sinh, ho¸ chÊt trong danh môc cÊm sö dông cña Bé Thuû s¶n vµ Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n trong tÊt c¶ c¸c kh©u tõ nhËp khÈu, s¶n xuÊt ®Õn l­u th«ng, b¶o qu¶n vµ vËn chuyÓn s¶n phÈm. C¸c tr­êng hîp vi ph¹m cÇn ®­îc xö lý nghiªm, dï ch­a g©y hËu qu¶ nghiªm träng. Ph¸p luËt nhµ n­íc nªn ®­îc ®iÒu chØnh bæ sung ®Ó quy ®Þnh râ c¸c h×nh thøc chÕ tµi cho c¸c vi ph¹m kiÓu nµy. - C¸c c¬ quan h¶i quan, biªn phßng cÇn t¨ng c­êng kiÓm tra, kiÓm so¸t ë c¸c cöa khÈu ®èi víi lo¹i hµng nµy. - C¸c nhµ m¸y chÕ biÕn thùc phÈm xuÊt khÈu ph¶i ®¸p øng ®­îc c¸c tiªu chuÈn vÒ an toµn thùc phÈm. NÕu cÇn, cã thÓ ®­a chÕ biÕn n«ng s¶n, nhÊt lµ n«ng s¶n xuÊt khÈu vµo diÖn kinh doanh cã ®iÒu kiÖn, kh«ng th¶ næi nh­ hiÖn nay. - Nhµ n­íc cÇn ®Çu t­ cho viÖc n©ng cao n¨ng lùc kiÓm tra chÊt l­îng hµng ho¸, ®Æc biÖt lµ hµng ho¸ xuÊt khÈu. NÕu cÇn cã thÓ mêi c¸c doanh nghiÖp gi¸m ®Þnh cã uy tÝn cña n­íc ngoµi vµo ký hîp ®ång víi ChÝnh phñ ®Ó thùc hiÖn dÞch vô kiÓm tra. Tû träng n«ng thuû s¶n xuÊt khÈu cÇn qua kiÓm tra nhµ n­íc vÒ chÊt l­îng cÇn t¨ng lªn, thËm chÝ cã nh÷ng mÆt hµng cã thÓ ®­a lªn 100%. - C¸c bé ngµnh trung ­¬ng cÇn cã sù phèi hîp chÆt chÏ ®Ó t¨ng c­êng qu¶n lý tõ gèc vÊn ®Ò vÖ sinh an toµn thùc phÈm, c«ng bè râ danh môc c¸c chÊt kh¸ng sinh vµ ho¸ chÊt; qu¶n lý chÆt chÏ nhËp khÈu vµ ng¨n chÆn cã hiÖu qu¶ viÖc nhËp lËu c¸c lo¹i kh¸ng sinh, thuèc b¶o vÖ thùc vËt vµo n­íc ta. Tõ n¨m 1997, chÝnh phñ Singapore b¾t ®Çu ¸p dông chÝnh s¸ch cÊp phÐp cho c¸c c¬ së chÕ biÕn h¶i s¶n ë nh÷ng n­íc xuÊt khÈu h¶i s¶n sang Singapore. Do ®ã c«ng t¸c b¶o ®¶m an toµn thùc phÈm ph¶i ®­îc ®Æt lªn hµng ®Çu trong nh÷ng biÖn ph¸p nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu hµng thùc phÈm sang thÞ tr­êng nµy. 1.2. H¹ gi¸ thµnh, n©ng cao søc c¹nh tranh cho hµng xuÊt khÈu §©y lµ vÊn ®Ò mang tÝnh cèt lâi, cã t¸c dông vÒ l©u dµi, phôc vô ®ång thêi nhiÒu môc tiªu, trong ®ã cã nhiÖm vô ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. Cã nh÷ng viÖc ë tÇm nhµ n­íc nh­ng còng cã nh÷ng viÖc mµ doanh nghiÖp ph¶i tù lµm lµ chÝnh ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm do doanh nghiÖp s¶n xuÊt ra. 1.2.1. Rµ so¸t ®Ó h¹ chi phÝ ®Çu vµo xuèng møc hîp lý NghÞ quyÕt sè 05/2002 cña ChÝnh phñ ®· giao cho Bé Tµi chÝnh chñ tr× phèi hîp víi c¸c c¬ quan liªn quan rµ so¸t l¹i c¸c chi phÝ dÞch vô ®Çu vµo cña hµng xuÊt khÈu. Theo mét ®iÒu tra cña Ng©n hµng ThÕ giíi, møc phÝ ë c¶ng Sµi Gßn, tÝnh theo ngang gi¸ søc mua, cao h¬n møc trung b×nh trong khu vùc lµ 146% (c¶ng H¶i Phßng cao h¬n 64%). Trong sè c¸c c¶ng ®­îc ®iÒu tra, chØ cã c¶ng Th­îng H¶i lµ ®¾t h¬n c¶ng Sµi Gßn vµ c¶ng H¶i Phßng, nh­ng n¨ng suÊt cña c¶ng nµy l¹i cao h¬n nhiÒu so víi hai c¶ng cña ta. Møc phÝ cao cña c¶ng Sµi Gßn vµ c¶ng H¶i Phßng nh­ vËy ®· trë thµnh mét thø thuÕ xuÊt khÈu "v« h×nh" ®èi víi hµng xuÊt khÈu. NÕu tÝnh c¶ chi phÝ kho b·i vµ t¸c ®éng cña hiÖu suÊt c¶ng thÊp th× møc "thuÕ v« h×nh" lªn tíi 50 USD cho 1 container 20 feet t¹i c¶ng Sµi Gßn vµ 29 USD cho 1 container 20 feet t¹i c¶ng H¶i phßng. ViÖc c¾t ®iÖn kh«ng b¸o tr­íc vµ t¨ng gi¶m ®iÖn thÕ ®ét ngét ®ang g©y nh÷ng tæn thÊt nÆng nÒ cho s¶n xuÊt nãi chung vµ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu nãi riªng. Nh÷ng tæn thÊt nµy ®· lµm cho gi¸ ®iÖn thùc tÕ cao h¬n nhiÒu so víi gi¸ ®iÖn danh nghÜa. Tæng c«ng ty §iÖn lùc cÇn cã biÖn ph¸p kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy ®Ó hç trî cho c¸c doanh nghiÖp trong viÖc h¹ gi¸ thµnh, n©ng cao søc c¹nh tranh. Còng trong nh÷ng nç lùc nh»m gi¶m chi phÝ ®Çu vµo cho s¶n xuÊt, ngµy 03/06/2002, Bé Tµi chÝnh ®· cã C«ng v¨n sè 5337 TC/TCT vÒ viÖc miÔn thu lÖ phÝ ®èi víi hµng xuÊt khÈu. Néi dung chÝnh: ViÖc miÔn thu lÖ phÝ h¹n ng¹ch xuÊt khÈu vµ lÖ phÝ h¶i quan ®èi víi tÊt c¶ c¸c hµng ho¸ xuÊt khÈu (kÓ c¶ xuÊt khÈu thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh khuyÕch tr­¬ng trong mÆt hµng míi hoÆc th©m nhËp thÞ tr­êng míi) theo h­íng dÉn t¹i C«ng v¨n 8272 TC/TCT ngµy 30/08/2002 cña Bé Tµi chÝnh vÒ viÖc thu lÖ phÝ hµng xuÊt khÈu, ®­îc thùc hiÖn ®Õn hÕt ngµy 31/12/2002. 1.2.2. Hoµn thiÖn c¸c gi¶i ph¸p tµi chÝnh nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu Ngµy 19/08/2002, Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· cã QuyÕt ®Þnh sè 110/2002/Q§ - TTg cho phÐp c¸c HiÖp héi ngµnh hµng ®­îc thµnh lËp Quü b¶o hiÓm xuÊt khÈu ngµnh hµng. Theo quyÕt ®Þnh, nguån h×nh thµnh Quü b¶o hiÓm xuÊt khÈu ngµnh hµng bao gåm: tµi trî cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n trong vµ ngoµi n­íc; c¸c nguån thu hîp ph¸p kh¸c, ®ãng gãp cña c¸c héi viªn, tèi ®a = 1% doanh thu xuÊt khÈu theo gi¸ FOB vµ ®­îc ho¹ch to¸n vµo chi phÝ kinh doanh cña doanh nghiÖp. Tr­êng hîp héi viªn trong n¨m kinh doanh bÞ thua lç th× ®­îc miÔn kho¶n ®ãng gãp nµy. Quü b¶o hiÓm xuÊt khÈu ngµnh hµng ®­îc sö dông vµo 5 môc ®Ých sau: - Hç trî tµi chÝnh ®èi víi c¸c héi viªn HiÖp héi trùc tiÕp xuÊt khÈu hµng ho¸ t¹m thêi bÞ thua lç do huy ®éng ®Çu t­ míi, vµo thÞ tr­êng míi, gi¸ thÕ giíi gi¶m ®ét biÕn thÊp h¬n gi¸ vèn xuÊt khÈu hoÆc biÕn ®éng vÒ tû gi¸ ngo¹i tÖ. - Hç trî më réng thÞ tr­êng, xóc tiÕn th­¬ng m¹i. - Hç trî mét phÇn cho c¸c héi viªn s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu khi gÆp rñi ro trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. - Hç trî c¸c tr­êng hîp kh¸c theo quy ®Þnh cña ®iÒu lÖ HiÖp héi. Tuú theo tõng môc ®Ých mµ møc hç trî cã kh¸c nhau. Ngoµi ra, b¶n ®Ò ¸n vÒ viÖc thµnh lËp ng©n hµng hç trî xuÊt nhËp khÈu ®· ®­îc hoµn tÊt göi ®i lÊy ý kiÕn ®ãng gãp cña c¸c bé ban ngµnh tr­íc khi tr×nh lªn Thñ t­íng ChÝnh phñ xem xÐt ban hµnh vµo cuèi n¨m nay. Trong lóc chê ®îi, ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp tranh thñ thêi c¬, chñ ®éng thùc hiÖn c¸c hîp ®ång xuÊt khÈu, n©ng cao søc c¹nh tranh, chiÕm lÜnh thÞ tr­êng, Thñ t­íng ®· ban hµnh Quy chÕ tÝn dông hç trî xuÊt khÈu kÌm theo QuyÕt ®Þnh sè 133/Q§ - TTg, trong ®ã ®iÓm næi bËt nhÊt lµ lÇn ®Çu tiªn Nhµ n­íc cho ¸p dông c¬ chÕ tÝn dông hç trî xuÊt khÈu ng¾n h¹n. Nh­ vËy, cïng víi NghÞ ®Þnh sè 43/1999 vÒ tÝn dông ®Çu t­ ph¸t triÓn cña Nhµ n­íc bao gåm: ­u ®·i tÝn dông xuÊt khÈu trung vµ dµi h¹n th«ng qua cho vay ®Çu t­, hç trî l·i suÊt sau ®Çu t­, b¶o l·nh tÝn dông xuÊt khÈu; c¬ chÕ hç trî tÝn dông xuÊt khÈu míi t¹o thµnh mét thÓ chÕ hç trî xuÊt khÈu hoµn chØnh cho c¸c doanh nghiÖp, tËp trung ®Çu mèi hç trî tÝn dông xuÊt khÈu vµo Quü hç trî ph¸t triÓn. §iÓm míi nhÊt cña c¬ chÕ hç trî tÝn dông xuÊt khÈu lÇn nµy lµ cho vay vèn ng¾n h¹n (vèn l­u ®éng), b¶o l·nh dù thÇu, b¶o l·nh hîp ®ång theo QuyÕt ®Þnh 133, vÒ mÆt nghiÖp vô ®­îc quy ®Þnh hoµn toµn t­¬ng tù c¸c nghiÖp vô cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®ang thùc hiÖn. Hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Singapore chñ yÕu lµ n«ng - l©m - h¶i s¶n, phÇn lín n»m trong danh môc hµng ho¸ ®­îc h­ëng hç trî tÝn dông xuÊt khÈu theo quy ®Þnh cña Thñ t­íng ChÝnh phñ. Víi QuyÕt ®Þnh 133, xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam sang Singapore sÏ cã nhiÒu c¬ héi t¨ng tr­ëng c¶ vÒ kim ng¹ch lÉn khèi l­îng. Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi cßn cã nh÷ng bÊt cËp ®ang g©y khã kh¨n cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. ChÝnh s¸ch tµi chÝnh phôc vô xuÊt khÈu hiÖn nay, v× ch­a cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®ång bé nªn hiÖu qu¶ ch­a cao. Cô thÓ lµ cßn dµn tr¶i, thiÕu chän läc, g©y t©m lý û l¹i, dùa dÉm, ®ång thêi tËp trung nhiÒu cho hç trî ®Çu ra cña s¶n phÈm xuÊt khÈu. C¸ch lµm nµy kh«ng nh÷ng kh«ng phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ mµ cßn rÊt khã duy tr× nÕu chóng ta tham gia vµo c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i khu vùc vµ thÕ giíi; ®Æc biÖt thÞ tr­êng Singapore lµ mét thÞ tr­êng tù do nhÊt thÕ giíi th× ®iÒu nµy cµng khã ®­îc chÊp nhËn. Ngoµi ra, ®èi víi chÝnh s¸ch thuÕ, c¸c gi¶i ph¸p hiÖn nay míi chØ tËp trung vµo kh©u ®Çu ra cña s¶n phÈm xuÊt khÈu, ®iÒu nµy trong nhiÒu tr­êng hîp ®· ®i ng­îc l¹i th«ng lÖ quèc tÕ vµ g©y khã kh¨n cho ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp. Ch¼ng h¹n, viÖc gi¶m thuÕ thu nhËp cho nh÷ng doanh nghiÖp cã s¶n phÈm lµm ra ®¹t tû lÖ xuÊt khÈu cao ®· m©u thuÉn víi nh÷ng quy ®Þnh cña WTO vÒ viÖc cÊm trî cÊp xuÊt khÈu. MÆt kh¸c, chÝnh s¸ch thuÕ cßn thiÕu æn ®Þnh, qu¸ tr×nh xÐt duyÖt cßn r­êm rµ, phøc t¹p, ch­a ph¸t huy ®­îc t¸c dông vµ cßn tån t¹i mét sè nghÞch lý. C¸c chÝnh s¸ch miÔn gi¶m thuÕ ®Ó khuyÕn khÝch xuÊt khÈu lµ cÇn thiÕt trong giai ®o¹n ®Çu c«ng nghiÖp ho¸, song chØ nªn ¸p dông trong thêi h¹n nhÊt ®Þnh, cÇn gi¶m dÇn vµ lo¹i bá ®Ó chuyÓn sang nh÷ng h×nh thøc kh¸c. Thªm n÷a, t¸c dông thóc ®Èy xuÊt khÈu cña Quü hç trî ph¸t triÓn vµ hç trî xuÊt khÈu cßn rÊt h¹n chÕ. Quü hç trî ph¸t triÓn chØ tËp trung cung cÊp tÝn dông cho mét sè ngµnh, cßn c¸c h×nh thøc b¶o l·nh vµ hç trî l·i suÊt sau ®Çu t­ ch­a triÓn khai ®­îc. Quü hç trî xuÊt khÈu cã quy m« qu¸ nhá bÐ, nguån thu Ýt, theo thèng kª møc vèn cña quü hç trî xuÊt khÈu chØ ®¸p øng kho¶ng 26% nhu cÇu. ChÝnh s¸ch t¸c dông hç trî xuÊt khÈu cßn tån t¹i mét sè vÊn ®Ò, chñ yÕu lµ nî qu¸ h¹n qu¸ cao, c¬ chÕ cho vay ­u ®·i dÉn ®Õn t×nh tr¹ng sö dông vèn cho vay kh«ng hiÖu qu¶, kh«ng cÇn còng vay. VÒ c¬ b¶n, hÇu hÕt c¸c biÖn ph¸p hç trî xuÊt khÈu truyÒn thèng ®Òu ®· ®­îc ®em ra sö dông, tuy nhiªn h×nh thøc sö dông cßn qu¸ manh món, quy m« nhá hÑp nªn ch­a ph¸t huy hÕt t¸c dông. V× vËy trong thêi gian tíi, cÇn tËp trung më réng gi¶i ph¸p tµi chÝnh thóc ®Èy xuÊt khÈu vµ sö dông cã hiÖu qu¶ h¬n c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch hiÖn hµnh, ®ång thêi c¾t gi¶m hç trî ®Çu ra, t¨ng c­êng tù lùc cho ®Çu vµo, cô thÓ lµ: ChÝnh s¸ch ®Çu t­ thóc ®Èy xuÊt khÈu ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®ång bé míi cã thÓ ph¸t huy hÕt t¸c dông. Chóng ta kh«ng nªn chØ chó träng vµo ®Çu t­ cho s¶n xuÊt mµ cÇn ph¶i ®Çu t­ ®ång bé vµo toµn bé d©y truyÒn tõ kh©u s¶n xuÊt ®Õn tiªu thô. Bªn c¹nh viÖc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh ®¸p øng yªu cÇu xuÊt khÈu lín, còng ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i am hiÓu thÞ tr­êng, cã nhiÒu b¹n hµng. Qua kªnh cÊp vèn ®Çu t­ vµ tÝn dông ®Çu t­, nhµ n­íc nªn dµnh nguån vèn thÝch ®¸ng ®Çu t­ vµo nh÷ng ngµnh xuÊt khÈu mòi nhän theo ®óng h­íng ph¸t triÓn cña n­íc nhËp khÈu. HiÖn nay kinh tÕ Singapore ®· ®¹t tr×nh ®é c«ng nghiÖp ho¸ cao, Singapore tËp trung nhËp khÈu vµo mét nhãm s¶n phÈm c«ng nghiÖp lµ chÝnh ®Ó gia c«ng phôc vô cho ho¹t ®éng t¸i xuÊt khÈu. Do ®ã ph¶i chó träng ®Çu t­ cho khoa häc c«ng nghÖ ®Ó t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm míi cã søc c¹nh tranh cao h¬n. ChÝnh s¸ch thuÕ cÇn ph¶i tiÕp tôc më réng nh÷ng ­u ®·i vÒ thuÕ gi¸n thu nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp gi¶m gi¸ thµnh cña hµng xuÊt khÈu ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh vÒ gi¸ cña hµng ViÖt Nam so víi c¸c n­íc kh¸c, tiÕn tíi lo¹i trõ toµn bé thuÕ gi¸n thu ®èi víi hµng xuÊt khÈu. §Ó khuyÕn khÝch xuÊt khÈu ®Æc biÖt lµ c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn, nhµ n­íc ph¶i gi¶m tèi ®a c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chÞu thuÕ, chØ ¸p dông thuÕ xuÊt khÈu ®èi víi nguyªn liÖu th«, ch­a qua chÕ biÕn. VÒ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tÝn dông hç trî xuÊt khÈu, môc tiªu ®Æt ra lµ ph¶i t¹o ra mét hÖ thèng chÝnh s¸ch ®ång bé vÒ ph­¬ng diÖn tÝn dông ®èi víi toµn bé c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, chÕ biÕn gia c«ng, kinh doanh hµng xuÊt khÈu. CÇn ph¶i xo¸ bá ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong tÝn dông vµ ­u ®·i xuÊt khÈu, chØ ph©n biÖt theo ngµnh hµng vµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu cña Nhµ n­íc trong tõng thêi kú. CÇn sím triÓn khai h×nh thøc cho thuª tµi chÝnh nh»m gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng thiÕu hôt vÒ vèn cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu cña ViÖt Nam hiÖn nay. 1.3. Mét sè biÖn ph¸p thÞ tr­êng vµ xóc tiÕn th­¬ng m¹i 1.3.1. §Èy m¹nh sù ra ®êi cña c¸c sµn giao dÞch hµng ho¸ Trong thêi gian chê ®îi ®Ó cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn thµnh lËp thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau, cã thÓ xem xÐt h×nh thµnh ngay mét sè sµn giao dÞch hµng ho¸ ®Ó gióp n«ng d©n vµ doanh nghiÖp cã ®­îc sù ®¶m b¶o ch¾c ch¾n h¬n vÒ gi¸ c¶ vµ c¬ héi tiªu thô hµng ho¸ trong t­¬ng lai gÇn. Thuû s¶n vµ h¹t ®iÒu ®· ®i ®Çu trong lÜnh vùc nµy th«ng qua viÖc thµnh lËp Trung t©m Giao dÞch thuû s¶n CÇn Giê vµ m¹ng giao dÞch h¹t ®iÒu. C¸c ngµnh hµng kh¸c, ®Æc biÖt lµ g¹o, chÌ vµ cµ phª cã thÓ tham kh¶o kinh nghiÖm cña c¸c sµn giao dÞch nµy ®Ó thiÕt lËp sµn giao dÞch riªng m×nh, gãp phÇn gi¶m thiÓu rñi ro cña thÞ tr­êng hµng ho¸ giao ngay. 1.3.2. §Èy m¹nh c¸c ch­¬ng tr×nh xóc tiÕn th­¬ng m¹i HÖ thèng xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®­îc c¸c n­íc ASEAN ®Æc biÖt coi träng ph¸t triÓn. ë Singapore, Côc Ph¸t triÓn Th­¬ng m¹i thuéc Bé Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp lµ c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc cao nhÊt vÒ xóc tiÕn th­¬ng m¹i. Ngoµi ra, c¸c HiÖp héi ngµnh nghÒ, Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ng­êi Hoa, Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ng­êi Malaysia, Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ng­êi Ên §é... ®Òu tiÕn hµnh c«ng viÖc xóc tiÕn th­¬ng m¹i. C¸c C¬ quan Xóc tiÕn Th­¬ng m¹i b¸n th«ng tin cho c¸c doanh nghiÖp víi gi¸ rÎ, chØ b»ng 30 - 50% chi phÝ (Singapore cho r»ng cÇn b¸n th«ng tin v× ph¶i mÊt tiÒn mua th× doanh nghiÖp míi quý träng th«ng tin, nh­ng ph¶i b¸n "lç" v× doanh nghiÖp - nhÊt lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá rÊt cÇn th«ng tin ®Ó ®iÒu chØnh vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt). HiÖn nay, t¹i ViÖt Nam, c¸c tæ chøc xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®· h×nh thµnh theo mét hÖ thèng hoµn chØnh gåm: Côc Xóc tiÕn Th­¬ng m¹i, c¸c Trung t©m Xóc tiÕn Th­¬ng m¹i, Phßng Xóc tiÕn Th­¬ng m¹i thuéc c¸c Së Th­¬ng m¹i tØnh thµnh phè, c¸c trung t©m th«ng tin kinh tÕ cÊp bé ngµnh; c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ nh­ VCCI, c¸c hiÖp héi ngµnh nghÒ, c¸c c©u l¹c bé doanh nghiÖp... Tuy thÕ, hÖ thèng xóc tiÕn th­¬ng m¹i vÉn cßn manh món, thiÕu sù nèi kÕt thµnh hÖ thèng nªn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng ch­a cao. §éi ngò c¸n bé chuyªn tr¸ch phÇn lín ch­a ®­îc ®µo t¹o kü l­ìng. C¬ së h¹ tÇng cÇn ®­îc hiÖn ®¹i ho¸ vµ x©y dùng thªm. PhÇn lín c¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam hiÖn nay vÉn phô thuéc qu¸ møc vµo ng­êi mua n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam ®Ó h­íng dÉn hä ph¸t triÓn xuÊt khÈu. Nh­ vËy sÏ cã nh÷ng h¹n chÕ trong kiÓm so¸t lîi nhuËn, hiÓu biÕt vÒ nhu cÇu xuÊt khÈu vµ c¶ c¬ héi t¨ng gi¸ trÞ gia t¨ng. Muèn ph¸t triÓn th­¬ng m¹i hiÖu qu¶, kh«ng thÓ phô thuéc vµo c¸c biÖn ph¸p can thiÖp t×nh huèng vµ t¹m thêi cña c¸c tæ chøc hç trî th­¬ng m¹i (phÇn lín lµ hç trî b¸n hµng ra n­íc ngoµi). CÇn ph¶i cã nh÷ng cè g¾ng chiÕn l­îc toµn diÖn h¬n, cã tæ chøc vµ ®­îc ®iÒu phèi nhÞp nhµng ®Ó tËp trung nguån lùc cña c¸c nhµ xuÊt khÈu vµ c¸c tæ chøc hç trî th­¬ng m¹i vµo mét môc tiªu chung. Ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ph¶i ®­îc tæ chøc xoay quanh c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn xuÊt khÈu cña ngµnh phï hîp víi c¸c thÞ tr­êng dù ®Þnh x©m nhËp. §Ó c«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i hiÖu qu¶ h¬n, m¹ng l­íi ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ViÖt Nam cÇn ph¶i cã tÝnh c¹nh tranh vµ hîp t¸c. M¹ng l­íi nµy ph¶i lµ ng­êi phôc vô cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu chø kh«ng ph¶i chñ nh©n cña hä. Sù h÷u Ých vµ hiÖu qu¶ cña m¹ng l­íi nµy ®­îc ®¸nh gi¸ b»ng møc ®é mµ nã cã thÓ ®¸p øng nhu cÇu cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu. Mét tiªu chÝ ®Ó ®¸nh gi¸ sù h÷u Ých vµ hiÖu qu¶ cña m¹ng l­íi ph¸t triÓn th­¬ng m¹i lµ c¨n cø vµo møc ®é hîp t¸c gi÷a c¸c tæ chøc hç trî th­¬ng m¹i nßng cèt vµ vÖ tinh ®Ó cã thÓ cung cÊp nhiÒu h¬n c¸c dÞch vô hç trî mµ c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu cã nhu cÇu. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i, chÝnh phñ ViÖt Nam vÉn ®ang nç lùc hç trî cho ho¹t ®éng nµy; cô thÓ ngµy 12/11/2002 Bé tr­ëng Bé Tµi chÝnh NguyÔn Sinh Hïng trong b¸o c¸o tr×nh bµy tr­íc Quèc héi vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn ng©n s¸ch nhµ n­íc 2002 dù kiÕn ng©n s¸ch nhµ n­íc 2003 vµ tæng quyÕt to¸n ng©n s¸ch 2001 ®· th«ng b¸o chÝnh phñ sÏ ®Çu t­ ®Ó x©y dùng 3 trung t©m xóc tiÕn th­¬ng m¹i ë n­íc ngoµi, ®ång thêi t¨ng møc hç trî c¸c doanh nghiÖp xóc tiÕn th­¬ng m¹i. 2. ChÝnh s¸ch thu hót ®Çu t­ Vai trß cña FDI víi nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn cña chóng ta rÊt quan träng. MÆc dï hiÖn nay FDI míi chØ chiÕm 3 - 4% GDP cña ViÖt Nam, nh­ng xÐt trªn tæng sè vèn ®Çu t­ vµo nÒn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay, FDI ®· ®ãng gãp tíi 25%, tøc l/4 gi¸ trÞ ®Çu t­; trong ®ã tÝnh tíi ngµy 31/12/2001 Singapore ®øng ®Çu trong sè c¸c n­íc vµ vïng l·nh thæ ®Çu t­ vµo ViÖt Nam víi 244 dù ¸n cßn hiÖu lùc, tæng vèn ®Çu t­ h¬n 6,8 tû USD. Vèn FDI kh«ng chØ gãp phÇn thóc ®Èy s¶n xuÊt kinh doanh trong n­íc mµ c¸c doanh nghiÖp FDI cßn chiÕm tíi 23% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu, gãp phÇn ®­a ViÖt Nam vµo nhãm 20 quèc gia thµnh c«ng dùa trªn møc t¨ng thÞ phÇn xuÊt khÈu. Thêi gian qua, chÝnh phñ ®· cã nh÷ng biÖn ph¸p t¨ng c­êng c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam. TiÕp theo viÖc ban hµnh LuËt söa ®æi, bæ sung LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 2000 cïng c¸c NghÞ ®Þnh, Th«ng t­ h­íng dÉn; n¨m 2001 chÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ quyÕt vÒ ®Çu t­ n­íc ngoµi 5 n¨m tõ 2001 - 2005, ®Ò ra hÖ thèng c¸c gi¶i ph¸p mang tÝnh ®Þnh h­íng ®Ó t¨ng c­êng thu hót vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt nam. Theo ®ã, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ phèi hîp víi c¸c Bé, ngµnh ®· vµ ®ang x©y dùng triÓn khai nhiÒu ®Ò ¸n quan träng nh­: ®Ò ¸n cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp cã vèn FDI, ®Ò ¸n ph©n cÊp qu¶n lý ®Çu t­ n­íc ngoµi, ®Ò ¸n söa ®æi NghÞ ®Þnh 36 N§ - CP; chuÈn bÞ danh môc dù ¸n kªu gäi ®Çu t­ n­íc ngoµi thêi kú 2001 - 2005; tiÕn hµnh rµ so¸t ph©n lo¹i c¸c dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó cã hç trî cÇn thiÕt, rµ so¸t c¸c v¨n b¶n ph¸p quy, c¸c giÊy phÐp ®Çu t­ ®Ó kiÕn nghÞ b·i bá c¸c quy ®Þnh kh«ng hîp lý. Theo B¸o c¸o §Çu t­ ThÕ giíi n¨m 2002 cña UNCTAD, ViÖt Nam ®­îc xÕp thø 20/140 nÒn kinh tÕ cã møc thùc hiÖn vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi so víi GDP tèt nhÊt thÕ giíi, t¨ng kh¸ nhiÒu so víi xÕp h¹ng 53/120 n­íc c¸ch ®©y 10 n¨m vµ cao h¬n Th¸i Lan, PhÇn Lan... Tû träng thùc hiÖn FDI/GDP cña ViÖt Nam cao h¬n nhiÒu møc trung b×nh cña thÕ giíi. Tuy vËy, chØ sè thu hót FDI cña ViÖt Nam hiÖn nay vÉn rÊt khiªm tèn, xÕp thø 71/140 n­íc (so víi 10 n¨m tr­íc ®©y lµ 115/140 n­íc). C¸c chØ sè tiÒm n¨ng ®­îc ®¸nh gi¸ dùa trªn c¸c yÕu tè nh­: tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP, GDP/ng­êi, tû träng hµng xuÊt khÈu trong GDP, tû lÖ m¸y ®iÖn tho¹i... cña ViÖt Nam ®Òu thÊp h¬n c¸c n­íc trong khu vùc. §©y cã thÓ lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n khiÕn nguån vèn FDI vµo ViÖt Nam mÆc dï t¨ng nh­ng vÉn ®ang ch¶y mét c¸ch kh¸ dÌ dÆt. §Ó thu hót ®Çu t­ h¬n n÷a, ViÖt Nam cÇn tiÕp tôc c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­, cè g¾ng t¹o ra m«i tr­êng kinh doanh ®¸p øng c¸c tiªu chuÈn sau: 2.1. Sù æn ®Þnh vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ x· héi §©y lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt, nh÷ng bÊt æn vÒ kinh tÕ - chÝnh trÞ lµm cho dßng vèn nµy bÞ ch÷ng l¹i, thu hÑp, t×m ®Õn nh÷ng n¬i ®Çu t­ míi an toµn hÊp dÉn h¬n. §iÒu kiÖn nµy kh«ng chØ bao gåm c¸c yªu cÇu vÒ duy tr× sù æn ®Þnh ph¸t triÓn kinh tÕ vµ trËt tù chÝnh trÞ - x· héi cÇn thiÕt cho sù vËn hµnh b×nh th­êng cña ®Êt n­íc, sù hoµn chØnh h÷u hiÖu vµ tÝnh cã thÓ dù b¸o ®­îc cña hÖ thèng ph¸p luËt ®Çu t­ theo xu h­íng ngµy cµng tiÕp cËn tiªu chuÈn vµ th«ng lÖ quèc tÕ; mµ hÖ thèng ph¸p luËt cña n­íc së t¹i ph¶i ®¶m b¶o sù an toµn vÒ vèn vµ cuéc sèng c¸ nh©n cho c¸c nhµ ®Çu t­, m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh, viÖc di chuyÓn lîi nhuËn vÒ n­íc cho c¸c nhµ ®Çu t­ ®­îc dÔ dµng thuËn lîi. Néi dung cña hÖ thèng ph¸p luËt cµng ®ång bé, chÆt chÏ, tiªn tiÕn, nh­ng cëi më vµ phï hîp víi luËt ph¸p vµ th«ng lÖ quèc tÕ th× kh¶ n¨ng thu hót FDI cµng cao. Singapore lµ mét trong nh÷ng n­íc cã m«i tr­êng chÝnh trÞ æn ®Þnh vµ hÖ thèng luËt ph¸p hoµn thiÖn, viÖc t×m mét thÞ tr­êng cã tÝnh æn ®Þnh lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña c¸c nhµ ®Çu t­ Singapore. 2.2. Sù mÒm dÎo, hÊp dÉn cña hÖ thèng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cÇn th«ng tho¸ng theo h­íng tù do ho¸ ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng xuÊt nhËp khÈu c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ, nguyªn liÖu s¶n xuÊt còng nh­ c¸c s¶n phÈm; tøc lµ b¶o ®¶m sù thuËn lîi, kÕt nèi liªn tôc c¸c c«ng ®o¹n ho¹t ®éng ®Çu t­ cña c¸c nhµ ®Çu t­. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ph¶i gi¶i quyÕt ®­îc c¸c vÊn ®Ò chèng l¹m ph¸t vµ æn ®Þnh tiÒn tÖ. ChÝnh s¸ch l·i suÊt vµ tû gi¸ t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn dßng ch¶y cña FDI víi t­ c¸ch lµ nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ ®Çu t­ vµ møc lîi nhuËn thu ®­îc t¹i mét thÞ tr­êng x¸c ®Þnh. Dßng vèn ®Çu t­ dµi h¹n, nhÊt lµ FDI ®æ vµo mét n­íc th­êng tû lÖ thuËn víi sù gia t¨ng lßng tin cña c¸c chñ ®Çu t­, ®ång thêi l¹i tû lÖ nghÞch víi ®é chªnh lÖch l·i suÊt trong - ngoµi n­íc. NÕu ®é chªnh lÖch l·i suÊt ®ã cµng cao, t­ b¶n n­íc ngoµi cµng ­a ®Çu t­ theo kiÓu cho vay ng¾n h¹n, Ýt chÞu rñi ro vµ h­ëng l·i ngay trªn chØ sè chªnh lÖch l·i suÊt ®ã. H¬n n÷a, khi møc l·i suÊt trong n­íc cao h¬n møc l·i suÊt quèc tÕ, th× søc hót víi dßng vèn ch¶y vµo cµng m¹nh. Tuy nhiªn, ®ång nghÜa víi møc l·i suÊt cao lµ chi phÝ trong ®Çu t­ cao, lµm gi¶m ®i lîi nhuËn cña c¸c nhµ ®Çu t­. Mét tû gi¸ hèi ®o¸i linh ho¹t, phï hîp víi t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ë tõng giai ®o¹n th× kh¶ n¨ng thu lîi nhuËn tõ xuÊt khÈu cµng lín, søc hÊp dÉn víi vèn n­íc ngoµi cµng lín. Mét n­íc cã møc t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu cao sÏ lµm yªn lßng c¸c nhµ ®Çu t­ v× kh¶ n¨ng tr¶ nî cña n­íc ®ã ®­îc ®¶m b¶o h¬n, ®é m¹o hiÓm trong ®Çu t­ sÏ gi¶m xuèng. C¸c møc ­u ®·i tµi chÝnh - tiÒn tÖ dµnh cho vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi tr­íc hÕt ph¶i b¶o ®¶m cho c¸c chñ ®Çu t­ t×m kiÕm ®­îc lîi nhuËn cao nhÊt trong ®iÒu kiÖn kinh doanh chung cña khu vùc, cña mçi n­íc vµ vµo nh÷ng n¬i mµ chÝnh phñ muèn khuyÕn khÝch ®Çu t­. Nh÷ng ­u ®·i vÒ thuÕ chiÕm vÞ trÝ quan träng hµng ®Çu trong sè c¸c ­u ®·i tµi chÝnh dµnh cho ®Çu t­ n­íc ngoµi. Møc ­u ®·i thuÕ cao h¬n lu«n ®­îc dµnh cho c¸c dù ¸n cã tû lÖ vèn n­íc ngoµi cao, quy m« lín, dµi h¹n, h­íng vÒ thÞ tr­êng n­íc ngoµi, sö dông nhiÒu nguyªn vËt liÖu vµ lao ®éng trong n­íc, t¸i ®Çu t­ lîi nhuËn vµ cã møc ®é "néi ®Þa ho¸" s¶n phÈm vµ c«ng nghÖ cao h¬n. HÖ thèng thuÕ thi hµnh sÏ cµng hiÖu qu¶ nÕu cµng râ rµng, ®¬n gi¶n, dÔ ¸p dông vµ møc thuÕ kh«ng ®­îc qu¸ cao (so víi l·i suÊt, lîi nhuËn b×nh qu©n, so víi møc thuÕ chung cña khu vùc vµ quèc tÕ...). C¸c thñ tôc thuÕ, còng nh­ c¸c thñ tôc qu¶n lý ®Çu t­ n­íc ngoµi kh¸c, ph¶i ®­îc tinh gi¶n hîp lý, tr¸nh vßng vÌo nhiÒu kh©u trung gian, ph¶i c«ng khai vµ thuËn lîi cho ®èi t­îng chÞu qu¶n lý vµ nép thuÕ. Tù do ho¸ ®Çu t­ cµng cao cµng thu hót ®­îc nhiÒu vèn n­íc ngoµi. Sù hç trî tÝn dông (ë nhiÒu n­íc chÝnh phñ ®· lËp ra c¸c Quü hç trî ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó hç trî cho c¸c nhµ ®Çu t­, nhÊt lµ cho nh÷ng dù ¸n thuéc diÖn khuyÕn khÝch ®Çu t­), cïng víi c¸c dÞch vô tµi chÝnh, b¶o l·nh cña chÝnh phñ, cña c¸c c¬ quan tÝn dông xuÊt khÈu vµ cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh ®a ph­¬ng nh­ WB ®·, ®ang vµ sÏ ®ãng vai trß to lín lµm t¨ng dßng vèn n­íc ngoµi, nhÊt lµ FDI t­ nh©n ch¶y vµo, nhÊt lµ trong lÜnh vùc h¹ tÇng. Nh­ vËy, mét khi c¸c rñi ro gi¶m xuèng, tû lÖ lîi nhuËn t¨ng lªn, th× c¸c luång vèn n­íc ngoµi sÏ ®æ vµo nhiÒu vµ æn ®Þnh. Ng­îc l¹i t­ b¶n n­íc ngoµi sÏ thËn träng h¬n, thËm chÝ bá ch¹y nÕu n­íc tiÕp nhËn ®Çu t­ cã "®é tin cËy thÊp vÒ tÝn dông" - mét chØ sè tæng hîp cña c¸c yÕu tè nh­: rñi ro chÝnh trÞ cao, ph¸t triÓn kinh tÕ chËm, xuÊt khÈu kÐm, nî cao vµ bÊt æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«. Khi ®ã, dï cã nh÷ng ­u ®·i tµi chÝnh rÊt cao ®­îc ®­a ra còng khã hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­ Singapore vèn n¨ng ®éng, thËn träng, lu«n mong muèn vµ th­êng cã nhiÒu c¬ héi lùa chän thÞ tr­êng ®Çu t­ nh­ ý trªn toµn thÕ giíi. 2.3. Sù ph¸t triÓn cña c¬ së h¹ tÇng Sù ph¸t triÓn cña c¬ së h¹ tÇng kü thuËt cña mét quèc gia vµ mét ®Þa ph­¬ng tiÕp nhËn FDI lu«n lµ ®iÒu kiÖn vËt chÊt hµng ®Çu ®Ó c¸c chñ ®Çu t­ cã thÓ nhanh chãng th«ng qua c¸c quyÕt ®Þnh vµ triÓn khai c¸c dù ¸n ®· cam kÕt. Mét tæng thÓ h¹ tÇng ph¸t triÓn ph¶i bao gåm mét hÖ thèng giao th«ng vËn t¶i ®ång bé vµ hiÖn ®¹i víi c¸c cÇu, c¶ng, ®­êng x¸, kho b·i vµ c¸c ph­¬ng tiÖn vËn t¶i ®ñ søc bao phñ quèc gia vµ ®ñ tÇm ho¹t ®éng quèc tÕ; mét hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c viÔn th«ng hiÖn ®¹i; hÖ thèng ®iÖn n­íc dåi dµo vµ ph©n bæ tiÖn lîi cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh còng nh­ ®êi sèng vµ mét hÖ thèng m¹ng l­íi cung cÊp c¸c lo¹i dÞch vô kh¸c (y tÕ, gi¸o dôc, gi¶i trÝ, c¸c dÞch vô h¶i quan, tµi chÝnh, qu¶ng c¸o, kü thuËt...) ph¸t triÓn réng kh¾p vµ cã chÊt l­îng cao. Tãm l¹i, hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng ®ã ph¶i gióp cho c¸c chñ ®Çu t­ n­íc ngoµi tiÖn nghi vµ sù tho¶i m¸i dÔ chÞu nh­ ë nhµ hä, vµ gióp hä gi¶m ®­îc chi phÝ s¶n xuÊt vÒ giao th«ng vËn t¶i, trong khi kh«ng hÒ bÞ c¶n trë trong viÖc duy tr× vµ ph¸t triÓn c¸c quan hÖ lµm ¨n b×nh th­êng víi c¸c ®èi t¸c cña hä trong c¶ n­íc, còng nh­ kh¾p toµn cÇu. Trong c¸c ®iÒu kiÖn vµ chÝnh s¸ch h¹ tÇng phôc vô FDI, chÝnh s¸ch ®Êt ®ai vµ bÊt ®éng s¶n cã søc chi phèi m¹nh mÏ ®Õn c¸c luång FDI ®æ vµo ViÖt Nam; nÕu gi¶i quyÕt ®­îc æn tho¶ nh÷ng v­íng m¾c cña lÜnh vùc nµy, cô thÓ lµ viÖc gi¶i phãng mÆt b»ng cho c¸c dù ¸n th× c¸c nhµ ®Çu t­ sÏ cµng më réng hÇu bao ®Çu t­ lín vµ l©u dµi h¬n n÷a. ViÖc ph¸t triÓn hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng kh«ng chØ lµ ®iÒu kiÖn cÇn ®Ó t¨ng sù hÊp dÉn cña m«i tr­êng ®Çu t­ mµ ®ã cßn lµ c¬ héi ®Ó chóng ta cã thÓ vµ cã kh¶ n¨ng thu lîi ®Çy ®ñ h¬n tõ dßng vèn n­íc ngoµi ®· thu hót ®­îc (th«ng qua thu nhËp tõ dÞch vô vËn t¶i, th­¬ng m¹i, tµi chÝnh, t­ vÊn th«ng tin phôc vô c¸c dù ¸n ®Çu t­ ®ang vµ sÏ triÓn khai). 2.4. Sù ph¸t triÓn cña ®éi ngò lao ®éng, cña tr×nh ®é khoa häc, c«ng nghÖ vµ hÖ thèng doanh nghiÖp trong n­íc §éi ngò nh©n lùc cã kü thuËt cao lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn hµng ®Çu ®Ó mét n­íc trë nªn hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. ViÖc thiÕu c¸c nh©n lùc kü thuËt lµnh nghÒ, c¸c nhµ l·nh ®¹o, qu¶n lý cao cÊp, c¸c nhµ doanh nghiÖp tµi ba cïng víi sù l¹c hËu vÒ tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ trong n­íc sÏ khã lßng ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu cña nhµ ®Çu t­ ®Ó triÓn khai c¸c dù ¸n cña hä. ë ViÖt Nam lao ®éng gi¶n ®¬n d­ thõa qu¸ nhiÒu, trong khi ®ã l¹i thiÕu c¸c chuyªn viªn cã tr×nh ®é kü thuËt, qu¶n lý cao. Do cung kh«ng ®ñ cÇu nªn tiÒn l­¬ng tr¶ rÊt cao lµm cho m«i tr­êng ®Çu t­ kÐm hÊp dÉn. Trong khi ®ã, Singapore næi tiÕng lµ n­íc cã lùc l­îng lao ®éng quy cñ vµo bËc nhÊt thÕ giíi. Nh÷ng bÊt cËp cña lao ®éng ViÖt Nam ch¾c ch¾n sÏ ¶nh h­ëng kh«ng tèt ®Õn quyÕt ®Þnh bá vèn ®Çu t­ cña nh÷ng nhµ ®Çu t­ Singapore. Mét hÖ thèng doanh nghiÖp trong n­íc ph¸t triÓn, ®ñ søc tiÕp thu c«ng nghÖ chuyÓn giao vµ lµ ®èi t¸c ngµy cµng b×nh ®¼ng víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó cã thÓ thu hót ®­îc nhiÒu h¬n vµ hiÖu qu¶ h¬n luång vèn n­íc ngoµi. HÖ thèng c¸c doanh nghiÖp ®ã ph¶i bao gåm c¶ nh÷ng doanh nghiÖp s¶n xuÊt lÉn dÞch vô ë tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc, ngµnh nghÒ vµ thµnh th¹o c¸c nghiÖp vô kinh doanh quèc tÕ, ®ñ søc gi÷ ®­îc thÞ phÇn thÝch ®¸ng t¹i thÞ tr­êng trong n­íc vµ ngµy cµng cã søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. M¹ng l­íi c¸c doanh nghiÖp dÞch vô vÒ tµi chÝnh - ng©n hµng cã vai trß quan träng trong hÖ thèng ®ã, nh»m t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc huy ®éng vµ l­u chuyÓn vèn trong n­íc vµ quèc tÕ. 2.5. Sù ph¸t triÓn cña nÒn hµnh chÝnh quèc gia vµ hiÖu qu¶ cña c¸c dù ¸n FDI ®· triÓn khai Lùc c¶n lín nhÊt lµm n¶n lßng c¸c nhµ ®Çu t­ lµ thñ tôc hµnh chÝnh r­êm rµ, phiÒn phøc g©y tèn kÐm vÒ thêi gian vµ chi phÝ, lµm mÊt c¬ héi ®Çu t­. §©y còng chÝnh lµ ®iÓm yÕu lµm gi¶m lîi thÕ c¹nh tranh cña m«i tr­êng ®Çu t­ ViÖt Nam. Bé m¸y hµnh chÝnh hiÖu qu¶ quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng kh«ng chØ thu hót vèn n­íc ngoµi mµ cßn cña toµn bé qu¸ tr×nh huy ®éng, sö dông vèn cho ®Çu t­ ph¸t triÓn cña quèc gia. Bé m¸y ®ã ph¶i thèng nhÊt, gän nhÑ, s¸ng suèt vµ nh¹y bÐn vÒ chÝnh s¸ch víi nh÷ng thñ tôc hµnh chÝnh, nh÷ng quy ®Þnh ph¸p lý cã tÝnh chÊt tèi thiÓu, ®¬n gi¶n, c«ng khai vµ nhÊt qu¸n ®­îc thùc hiÖn bëi nh÷ng c¸n bé cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao, ®­îc gi¸o dôc tèt vµ cã kû luËt, t«n träng ph¸p luËt. §Ó cã thÓ x©y dùng ®­îc mét m«i tr­êng ®Çu t­ hÊp dÉn tho¶ m·n c¸c tiªu chÝ trªn, tr­íc hÕt chÝnh phñ ViÖt Nam cÇn coi thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi trong giai ®o¹n 2000 - 2010 lµ ­u tiªn ®Æc biÖt. Muèn vËy cÇn t¹o ra sù hÊp dÉn ®Æc biÖt vÒ c¹nh tranh víi c¸c n­íc l©n cËn nh­ Trung Quèc, Th¸i Lan, Indonesia, Malaysia...vèn lµ nh÷ng thÞ tr­êng ®Çu t­ truyÒn thèng cña Singapore nh»m thu hót l­îng vèn FDI tr­íc khi ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn WTO, t¹o søc c¹nh tranh cho nÒn kinh tÕ khi héi nhËp ®Çy ®ñ víi thÕ giíi. C¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i ®Çu t­ ph¶i ®­îc cô thÓ ho¸. C¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i nh­ miÔn gi¶m thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, kÓ c¶ c¸c dù ¸n ®Çu t­ më réng, chÝnh s¸ch mét gi¸, miÔn gi¶m tiÒn thuª ®Êt... cÇn ®­îc söa ®æi nhanh chãng linh ho¹t. Kh«ng nªn quy ®Þnh thêi gian tån t¹i cña dù ¸n. Kh«ng v× sù vi ph¹m cña mét vµi doanh nghiÖp hay mét vµi nhµ ®Çu t­ mµ th¾t chÆt thªm c¸c quy ®Þnh luËt lÖ lµm khã kh¨n h¬n cho sè ®«ng c¸c doanh nghiÖp vµ nhµ ®Çu t­ kh¸c. MÆt kh¸c cÇn x©y dùng quy ho¹ch tæng thÓ ®Çu t­ ë ViÖt Nam. Nªn ch¨ng chÝnh phñ nªn lËp b¶n ®å quy ho¹ch vÒ ®Çu t­, kÓ c¶ ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc trªn tõng lÜnh vùc, tõng nhãm mÆt hµng víi nguyªn t¾c kh«ng h¹n chÕ sè l­îng dù ¸n s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu; chØ h¹n chÕ vÒ sè l­îng, quy m« dù ¸n s¶n xuÊt hµng ho¸ phôc vô nhu cÇu tiªu thô néi ®Þa ®Ó tr¸nh hçn lo¹n cung cÇu trªn thÞ tr­êng, tr¸nh l·ng phÝ ®Çu t­. C¸c ®Þa ph­¬ng ®­îc ph©n cÊp vµ chñ ®éng cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ nh­ng ph¶i tu©n thñ quy ho¹ch vÒ ®Çu t­ ®Ó tr¸nh rèi lo¹n thÞ tr­êng néi ®Þa, g©y khã kh¨n cho ®iÒu hµnh cña chÝnh phñ vµ thiÖt h¹i cho nhµ ®Çu t­. ChÝnh viÖc qu¶n lý kh«ng tèt trong quy ho¹ch cô thÓ ®Çu t­ ë ViÖt Nam ®· dÉn ®Õn hËu qu¶ c¸c nhµ ®Çu t­ Singapore ®Çu t­ qu¸ nhiÒu vµo bÊt ®éng s¶n, x©y dùng kh¸ch s¹n vµ v¨n phßng, g©y nªn khñng ho¶ng thõa trong c¸c lÜnh vùc nµy. ChÝnh phñ ViÖt Nam cÇn dµnh sù quan t©m h¬n n÷a ®Õn c¸c c«ng ty FDI ®ang ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam v× theo kinh nghiÖm c¸c nhµ ®Çu t­ míi tr­íc khi quyÕt ®Þnh ®Çu t­ vµo ViÖt Nam ®Òu tham kh¶o ý kiÕn nhËn xÐt cña l·nh ®¹o c¸c c«ng ty FDI ®ang ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam. Hä coi ®¸nh gi¸, nhËn xÐt nµy lµ kh¸ch quan vµ lµ chØ tiªu quan träng nhÊt khi ®i ®Õn quyÕt ®Þnh cuèi cïng. V× vËy, chÝnh phñ cÇn quan t©m gi¶i quyÕt nh÷ng v­íng m¾c, khã kh¨n vµ cïng c¸c doanh nghiÖp nµy th¸o gì ngay c¸c rµo c¶n. ChÝnh phñ cÇn xem xÐt cÈn träng lé tr×nh héi nhËp AFTA vµ c¸c cam kÕt khi ViÖt Nam tham gia khu vùc ®Çu t­ ASEAN (AIA) vµ WTO; khi ®ã c¸c hµng rµo ®èi víi ®Çu t­ ®­îc lo¹i bá, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®­îc më cöa cho c¸c nhµ ®Çu t­. Do ViÖt Nam ®i sau c¸c n­íc trong khu vùc hµng chôc n¨m v× vËy cÇn b¶o vÖ s¶n xuÊt trong n­íc kÓ c¶ c¸c nhµ ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc. Trong nh÷ng nç lùc thu hót ®Çu t­ nãi chung vµ ®Çu t­ cña Singapore nãi riªng, th¸ng 2/2001, víi chñ ®Ò “TiÕn tíi thµnh c«ng: ViÖt Nam - §iÓm ®Õn cña c¸c nhµ ®Çu t­”, ph¸i ®oµn vËn ®éng ®Çu t­ do Phã Thñ t­íng NguyÔn TÊn Dòng dÉn ®Çu ®· ®Õn Singapore, n¬i cã nhiÒu c«ng ty ®a quèc gia ®Æt v¨n phßng khu vùc. Cïng víi nh÷ng cè g¾ng cña chÝnh phñ ViÖt Nam vµ thiÖn chÝ cña Singapore trªn c¬ së ®«i bªn cïng cã lîi, hy väng trong t­¬ng lai, quan hÖ ®Çu t­ gi÷a ViÖt Nam vµ Singapore sÏ ngµy cµng ph¸t triÓn. KÕt luËn Qua qu¸ tr×nh nghiªn cøu vÒ thùc tr¹ng quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Singapore, chóng ta ®· thÊy ®­îc sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña mèi quan hÖ nµy còng nh­ nh÷ng nç lùc cña hai n­íc ®Ó cã ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ ®ã. Víi sù hîp t¸c chÆt chÏ kh«ng chØ trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ mµ cßn trong nhiÒu lÜnh vùc kh¸c, Singapore trë thµnh mét trong nh÷ng ®èi t¸c quan träng hµng ®Çu cña ViÖt Nam. Trong nh÷ng n¨m qua Singapore liªn tôc lµ b¹n hµng th­¬ng m¹i lín cña ViÖt Nam, vÒ l©u dµi Singapore vÉn lµ mét trong nh÷ng thÞ tr­êng quan träng cña ta. C¸c nhµ ®Çu t­ Singapore cã mÆt trong hÇu hÕt c¸c ngµnh kinh tÕ cña ViÖt Nam, khu vùc ®Çu t­ cña Singapore t¹i ViÖt Nam ®øng thø nhÊt vÒ tæng vèn ®Çu t­ trong c¸c quèc gia l·nh thæ ®Çu t­ vµo ViÖt Nam. Ngoµi ra, hµng n¨m Singapore cßn dµnh cho ViÖt Nam nh÷ng hç trî trong mét sè lÜnh vùc nh­ ®µo t¹o nh©n lùc, b¶o vÖ m«i tr­êng... Còng qua viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi cã thÓ kh¼ng ®Þnh râ rµng viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Singapore lµ cÇn thiÕt, lµ nhu cÇu cña c¶ hai bªn. Trong bèi c¶nh míi cña kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi, bªn c¹nh nh÷ng c¬ héi thuËn lîi cßn tån t¹i kh«ng Ýt khã kh¨n, c¶n trë t¸c ®éng ®Õn sù hîp t¸c ph¸t triÓn gi÷a hai quèc gia. Kho¸ luËn ®· phÇn nµo ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò nµy vµ ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p cÇn thiÕt ®Ó cã thÓ khai th¸c tiÒm n¨ng kinh tÕ trªn mèi quan hÖ hîp t¸c gi÷a ta vµ n­íc b¹n. Trong khu«n khæ cña Kho¸ luËn, mét sè vÊn ®Ò cßn ch­a cã ®iÒu kiÖn nghiªn cøu s©u. NÕu cã dÞp trë l¹i víi ®Ò tµi, em sÏ ph¸t triÓn ®Ò tµi nµy ë møc cao h¬n vµ cã tÝnh thùc tiÔn h¬n, ®Æc biÖt lµ vÒ vÊn ®Ò hîp t¸c ®Çu t­ víi Singapore khi mµ thêi h¹n triÓn khai cña khu vùc ®Çu t­ ASEAN (AIA) ®ang ®Õn gÇn vµ viÖc ViÖt Nam ®ang nç lùc vËn ®éng gia nhËp WTO. Tuy nhiªn do thêi gian vµ tr×nh ®é cã h¹n, nªn kho¸ luËn sÏ cßn nhiÒu thiÕu sãt. KÝnh mong nhËn ®­îc sù gãp ý cña thÇy, c« vµ c¸c b¹n ®Ó Kho¸ luËn hoµn thiÖn h¬n n÷a. Cuèi cïng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n ®· quan t©m gióp ®ì. Môc lôc Phô lôc tµi liÖu tham kh¶o Môc lôc b¶ng, biÓu B¶ng 1.1: Ngo¹i th­¬ng Singapore 9 B¶ng 1.2: Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña Singapore 19 B¶ng 2.1: Th­¬ng m¹i hµng ho¸ thÕ giíi n¨m 2001: c¸c n­íc xuÊt, nhËp khÈu chÝnh 32 B¶ng 2.2: Th­¬ng m¹i dÞch vô thÕ giíi n¨m 2001: C¸c n­íc xuÊt, nhËp khÈu chÝnh 33 B¶ng 2.3: XuÊt khÈu hµng ho¸ cña c¸c n­íc ASEAN 34 B¶ng 2.4: NhËp khÈu hµng ho¸ cña c¸c n­íc ASEAN 35 B¶ng 2.5: XuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam sang c¸c n­íc ASEAN 6 th¸ng 2002 37 B¶ng 2.6: Ba nhµ ®Çu t­ lín nhÊt cña ASEAN t¹i ViÖt Nam 38 B¶ng 2.7: Kim ng¹ch bu«n b¸n cña ViÖt Nam víi Singapore. Tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu víi thÕ giíi 39 B¶ng 2.8: Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Singapore 40 B¶ng 2.9: Nhãm mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam sang Singapore 46 B¶ng 2.10: Kim ng¹ch nhËp khÈu cña ViÖt Nam tõ Singapore 47 B¶ng 2.11: Nhãm mÆt hµng nhËp khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam tõ Singapore 50 B¶ng 2.12: XuÊt nhËp khÈu cña Singapore sang ViÖt Nam giai ®o¹n 1995 -2001 57 B¶ng 2.13: FDI t¹i ViÖt Nam theo ®èi t¸c n­íc ngoµi 1988 - 2001 59 BiÓu ®å 2.1: §Çu t­ cña Singapore t¹i ViÖt Nam theo h×nh thøc ®Çu t­ 63 BiÓu ®å 2.2: Vèn vµ dù ¸n ®Çu t­ cña Singapore t¹i ViÖt Nam ph©n theo ngµnh 65 B¶ng 2.14: Mét sè dù ¸n cña Singapore ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ 67 BiÓu ®å 2.3: §Çu t­ cña Singapore ph©n theo ®Þa ph­¬ng 68 B¶ng 3.1: Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña c¸c quèc gia vµ khu vùc 1999 -2003 78 Tµi liÖu tham kh¶o 1. Trang Web 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5. 1.6. 1.7. 1.8. 1.9. 1.10. 2. T¹p chÝ 2.1. Th¶o Vy, "Singapore: ThÞ tr­êng tiÒm n¨ng cho doanh nghiÖp ViÖt Nam", ThÞ tr­êng Chñ nhËt, sè 237 + 244, 01/09/2002 2.2. B¾c H¶i, "C¸c gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu", Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam, ngµy 17/04/2002 2.3. HiÓu Long, "Thñ tôc cÊp C/O sang ASEAN cßn phøc t¹p", §Çu t­, ngµy 19/09/2002 2.4. Anh Thi, "HiÖu qu¶ xóc tiÕn th­¬ng m¹i. Cñng cè l¹i hÖ thèng hiÖn t¹i cña ViÖt Nam", Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam, ngµy 5/11/2001 2.5. Quý Hµo, "C¬ chÕ hç trî tÝn dông xuÊt khÈu míi ", Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam, ngµy 28/9/2001 2.6. Th.S Ph¹m ThÞ Thanh B×nh, "§Çu t­ cña ASEAN vµo ViÖt Nam thËp kû 90", T¹p chÝ Kinh tÕ Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng, sè 2 (37), 4/2002 2.7. Ng« ThÞ Trinh, "Suy gi¶m kinh tÕ cña c¸c n­íc §«ng ¸", T¹p chÝ kinh tÕ Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng, sè 2(37), 4/2002 2.8. NguyÔn ThÞ HiÒn, "Singapore - Quèc gia ®Çu tµu trong héi nhËp kinh tÕ khu vùc ë §«ng Nam ¸", T¹p chÝ Kinh tÕ Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng, sè 2 (31), 4/2001 2.9. Trung §øc, "§Çu t­ cña c¸c n­íc ASEAN cã vÞ trÝ quan träng t¹i ViÖt Nam", §Çu t­, ngµy 5/8/2002 2.10. TuÊn Kh¸nh, "T¹o sù hÊp dÉn míi cho nhiÒu nhµ ®Çu t­", §Çu t­, ngµy 5/8/2002 2.11. NguyÔn Minh Phong, "Kinh nghiÖm NhËt B¶n vµ c¸c n­íc ASEAN trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ", Nh÷ng vÊn ®Ò Kinh tÕ thÕ giíi, sè 3(77), 2002 2.12. Ng« ThÞ Trinh, "C¸c nÒn kinh tÕ míi c«ng nghiÖp ho¸", Kinh tÕ Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng, sè 1(30), 2/2001 2.13. Th«ng Tin, "ViÖt Nam: xÕp h¹ng theo ®¸nh gi¸ chÝnh s¸ch vµ thÓ chÕ quèc gia", Nghiªn cøu kinh tÕ, sè 281, 10/2001 2.14. Thanh Ph­¬ng, "Hîp t¸c kinh tÕ - th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN", T¹p chÝ Th­¬ng m¹i, sè 24 (2002) 2.15. Th«ng tin chuyªn ®Ò c¸c lÜnh vùc doanh nghiÖp th­¬ng m¹i, "Quy ®inh th­¬ng m¹i h¶i quan vµ c¸c tiªu chuÈn cña Singapore", T¹p chÝ Ngo¹i th­¬ng, sè 21, ngµy 31/8/2002 2.16. Trung §øc, "§Çu t­ cña Singapore sÏ cã vÞ thÕ míi", Chuyªn ®Ò b¸o §Çu t­, ngµy 5/8/2002 2.17. Kinh tÕ tæng hîp, "T×nh h×nh kinh tÕ x· héi 5 th¸ng ®Çu n¨m vµ gi¶i ph¸p ®Ó thùc hiÖn kÕ ho¹ch n¨m 2002", Th«ng tin Kinh tÕ - x· héi, sè 2 n¨m 2002 2.18. Th­¬ng m¹i - dÞch vô - thÞ tr­êng, "VÒ t×nh h×nh xuÊt khÈu trong nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 2002", Th«ng tin Kinh tÕ - x· héi, sè 2 n¨m 2002 2.19. Th­¬ng m¹i - dÞch vô - thÞ tr­êng, "VÒ mét sè chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu trong nh÷ng th¸ng cuèi n¨m 2002, Th«ng tin Kinh tÕ - x· héi, sè 1 n¨m 2002 2.20. Doanh nghiÖp, "Singapore víi vÊn ®Ò c¶i c¸ch doanh nghiÖp", Th«ng tin Kinh tÕ - x· héi, sè 1 n¨m 2001 3. C¸c b¸o c¸o cña c¸c Bé, ban, ngµnh 3.1. Tæng quan thÞ tr­êng Singapore, Vô ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng, Bé Th­¬ng m¹i, n¨m 2000 3.2. B¸o c¸o cña Th­¬ng vô ViÖt Nam t¹i Singapore, sè 79, ngµy 2/12/1998 3.3. Tãm t¾t quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Singapore (vÒ viÖc chuyÕn th¨m ViÖt Nam cña Phã Thñ t­íng Lý HiÓn Long), Vô Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng, Bé Th­¬ng m¹i, th¸ng 11/1999 3.4. B¸o c¸o thÞ tr­êng 6 th¸ng ®Çu n¨m 2002, ThÞ tr­êng Singapore, Vô Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng, Bé Th­¬ng m¹i 3.5. B¸o c¸o thÞ tr­êng ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch th­¬ng m¹i n¨m 2000 - 2010, ThÞ tr­êng Singapore, Vô Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng, Bé Th­¬ng m¹i 3.6. B¸o c¸o vÒ quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ gi÷a ViÖt Nam vµ Singapore, Vô Qu¶n lý Dù ¸n, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, ngµy 11/9/2002 3.7. B¸o c¸o vÒ t×nh h×nh FDI vµo ViÖt Nam cña c¸c n­íc ASEAN, Vô Qu¶n lý Dù ¸n, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, ngµy 21/5/2002 3.8. Cumulative Report for Imports, Singapore Trade Development Board, 2001 3.9. Cumulative Report for Exports to Vietnam, Singapore Trade Development Board, 2001 3.10. Annual Report for External Trades (All Trade Types), Country Vietnam Soc Rep Of, Singapore Trade Development Board, 1995 - 2001 4. Gi¸o tr×nh, s¸ch 4.1. Bïi Xu©n L­u, Kinh tÕ ngo¹i th­¬ng, Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc, 1999 4.2. Vò ChÝ Léc, §Çu t­ n­íc ngoµi, Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc, 1997 4.3. TS. NguyÔn ThÞ HiÒn, Héi nhËp Kinh tÕ khu vùc cña mét sè n­íc ASEAN, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia, 2002 4.4. PTS. §µo Duy Hu©n, Kinh tÕ c¸c n­íc §«ng Nam ¸, Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc, 1997 4.5. Lý Quang DiÖu, BÝ quyÕt ho¸ rång. LÞch sö Singapore 1965-2000, Nhµ xuÊt b¶n TrÎ, 2001 5. C¸c v¨n b¶n LuËt 5.1. Quèc héi n­íc céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam (12/11/1996), LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam 5.2. Quèc héi n­íc céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam (30/6/2000), LuËt söa ®æi bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam 5.3. ChØ thÞ sè 31/2001/CT/TTg vÒ viÖc ®Èy m¹nh ho¹t ®éng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ n¨m 2002 5.4. QuyÕt ®Þnh sè 63/2002/Q§-BTC c«ng bè møc th­ëng theo kim ng¹ch xuÊt khÈu 5.5. QuyÕt ®Þnh sè 133/Q§-TTg vÒ viÖc quy ®Þnh quy chÕ tÝn dông hç trî xuÊt khÈu