Vấn đề đô la hoá ở Việt Nam hiện nay và một số giải pháp để hạn chế tình trạng trên

Lời mở đầu Đô la hoá là hiện tượng sử dụng ngoại tệ rộng rãi trong một quốc gia thay thế một hay nhiều chức năng của nội tệ. Đây là hiện tượng phổ biến ở các nước phát triển và các nền kinh tế đang chuyển đổi, trong đó có Việt Nam. Khi Việt Nam hội nhập với kinh tế quốc tế, đặc biệt sau khi gia nhập WTO, tình trạng nền kinh tế bị đô la hoá ngày càng được biểu hiện rõ nét. Đô la hoá có thể thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nói chung và sự phát triển của hệ thống ngân hàng nói riêng, đồng thời cũng gây ra rủi ro về thanh khoản và khả năng chi trả, có thể gây phá sản cho toàn bộ hệ thống ngân hàng. Như vậy, khi nền kinh tế bị “đô la hoá”, hiện tượng này là tốt hay không tốt? Có nên loại bỏ hoàn toàn khỏi nền kinh tế hay không? Từ những nhận định trên đây, nhóm 6 – lớp Tài chính doanh nghiệp 51A xin thảo luận về vấn đề đô la hoá ở Việt Nam hiện nay và một số giải pháp để hạn chế tình trạng trên. Do khuôn khổ kiến thức, thời gian tìm hiểu có hạn, chúng tôi chỉ xin đưa ra những cái nhìn chủ quan để cùng thảo luận và xem xét vấn đề trên cho nên không thể tránh khỏi những sai sót. Rất mong nhận được ý kiến đóng góp chân thành của thầy, cô giáo và các bạn. Xin chân thành cảm ơn! Mục lục VẤN ĐỀ ĐÔ LA HÓA Ở VIỆT NAM HIỆN NAY Tổng quan về đô la hóa Khái niệm: Theo Quyết định 98/2007/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án nâng cao tính chuyển đổi của đồng tiền Việt Nam, khắc phục tình trạng đô la hoá trong nền kinh tế ban hành ngày 04/07/2007 có đưa ra khái niệm: Khi ngoại tệ được sử dụng rộng rãi trong một quốc gia để thay thế một hay nhiều chức năng của nội tệ thì nền kinh tế đó gọi là bị đô la hóa. Ở nước ta, "đô la hóa" được nhận thức là việc sử dụng USD trong giao dịch thương mại và dịch vụ song song với VND. Trên thế giới, "đô la hóa" có khái niệm rộng hơn: khi dân cư một nước sử dụng rộng rãi ngoại tệ song song với đồng nội tệ hoặc thay thế đồng nội tệ. Theo tiêu chí của IMF đưa ra, một nền kinh tế được coi là có tình trạng “đô la hoá” cao khi tỷ trọng tiền gửi bằng ngoại tệ (FCD) chiếm từ 30% trở lên trong tổng khối tiền tệ mở rộng (M2) bao gồm: tiền mặt trong lưu thông, tiền gửi không kỳ hạn, tiền gửi có kỳ hạn và tiền gửi ngoại tệ. Trong thời đại ngày nay, đồng tiền của một số quốc gia phát triển được sử dụng rộng rãi trong thanh toán và trao đổi, đóng vai trò là tiền tệ thế giới, đặc biệt là đồng USD của Mỹ. Do đó hiện tượng ngoại tệ hóa thường được hiểu đồng nghĩa với “Đô la hóa”. Phân loại: Căn cứ vào hình thức: Đô la hóa được thể hiện dưới 3 hình thức sau: Đô la hóa thay thế tài sản: Thể hiện qua tỷ lệ tiền gửi ngoại tệ trên tổng phương tiện thanh toán (FCD/M2). Theo IMF, khi tỷ lệ này trên 30% thì nền kinh tế đó được cho là có tình trạng đô la hóa cao, tạo ra các lệch lạc trong điều hành tài chính tiền tệ vĩ mô. Đô la hóa phương tiện thanh toán: Là mức độ sử dụng ngoại tệ trong thanh toán. Các giao dịch thanh toán bất hợp pháp bằng ngoại tệ rất khó đánh giá nhất là đối với những nền kinh tế tiền mặt như Việt Nam. Đô la hóa định giá, niêm yết giá: Là việc niêm yết, quảng cáo, định giá bằng ngoại tệ. Căn cứ vào phạm vi: Tùy theo các trạng thái của việc sử dụng ngoại tệ, người ta chia đô la hóa làm 3 loại: Đô la hóa chính thức, còn được gọi là đô la hóa hoàn toàn (official dollarization) khi một nước sử dụng ngoại tệ theo quy chế độc quyền, hay giữ vai trò khống chế ở nước đó. Đô la hóa bán chính thức, còn được gọi là đô la hóa từng phần (semi-official dollarization) khi ở một nước tồn tại song song đồng nội tệ và đồng ngoại tệ. Khác với các nước "đô la hóa" chính thức, ngân hàng trung ương những nước đó phát hành đồng nội tệ và điều hành chính sách tiền tệ của đất nước. Trên thế giới, có khoảng 12 nước như Bahamas, Haiti, Liberia... áp dụng đô la hóa bán chính thức. Đô la hóa không chính thức (unofficial dollarization) khi ở một nước người dân giao dịch hàng hóa và dịch vụ bằng ngoại tệ, giữ ngoại tệ làm tài sản, mặc dù ngoại tệ không được coi là đồng tiền lưu chuyển hợp pháp trên thị trường trong nước. Quỹ Tiền tệ thế giới (IMF) xếp Việt Nam vào nhóm nước đô la hóa không chính thức. Nguyên nhân của hiện tượng đô la hóa Đô la hoá là hiện tượng phổ biến xẩy ra ở nhiều nước, đặc biệt là ở các nước chậm phát triển bởi những nguyên nhân chung sau: Chính sách điều hành nền kinh tế quốc gia không hiệu quả Nền kinh tế có tỷ lệ lạm phát cao do việc điều hành chính sách tiền tệ và tài khóa không hiệu quả làm đồng nội tệ bị mất giá, người dân mất niềm tin vào đồng nội tệ, từ đó họ phải tìm các công cụ dự trữ giá trị khác, trong đó có các đồng ngoại tệ có uy tín. Với chức năng ban đầu làm phương tiện cất giữ giá trị, dần dần đồng ngoại tệ sẽ cạnh tranh với đồng nội tệ trong chức năng làm phương tiện thanh toán hay làm thước đo giá trị. Do trình độ phát triển của hệ thống ngân hàng, cơ chế quản lý ngoại hối, khả năng chuyển đổi của đồng tiền quốc gia. Những yếu tố này càng thấp thì quốc gia đó sẽ có mức độ đô la hóa càng cao. Quản lý nhà nước đối với các hoạt động kinh tế ngầm thiếu chặt chẽ. Trong thực tế, hoạt động buôn lậu làm nảy sinh cầu rất lớn về ngoại tệ, hay hành vi tham nhũng có yếu tố nước ngoài, hoạt động rửa tiền dưới dạng đầu tư gián tiếp, trực tiếp hoặc dưới dạng kiều hối tạo ra một lượng ngoại tệ lớn chảy vào Việt Nam khiến gia tăng lượng ngoại tệ trong nền kinh tế. Mặt khác, các hoạt động này lại chưa được kiểm soát chặt chẽ và có xu hướng ngày càng gia tăng làm lượng ngoại tệ thực tế tăng lên và vấn đề đô la hóa trở nên trầm trọng hơn. Trong các giao dịch thương mại quốc tế, việc thanh toán của nước ngoài đối với Việt Nam vẫn thực hiện bằng đồng ngoại tệ và chính trong các báo cáo, thống kê của nhà nước về các giao dịch này vẫn sử dụng ngoại tệ làm đơn vị tính giá trị thay vì quy đổi ra đồng nội tệ làm cho đồng nội tệ trở nên kém được coi trọng hơn và càng khiến người dân kém tin tưởng vào việc sử dụng nội tệ. Yếu tố tâm lý: Nhiều người có tâm lý lo sợ VND mất giá (do ảnh hưởng của tỷ lệ lạm phát đã phân tích ở trên) nên họ lựa chọn đô la Mỹ làm phương tiện dự trữ. Sử dụng USD tiện lợi hơn trong các giao dịch có giá trị lớn như mua bán nhà, đất đai, xe… bởi vì đồng tiền Việt Nam hiện nay mệnh giá còn nhỏ, cao nhất là tờ 500.000 đồng được đưa ra lưu thông vào cuối năm 2003, trong khi tờ 100 USD lại tương ứng với hơn 2 triệu đồng. Tâm lý “sính ngoại” trong việc sử dụng đồng tiền thanh toán. Quá trình toàn cầu hóa nền kinh tế nảy sinh nhu cầu về sử dụng đồng ngoại tệ mạnh như USD trong các giao dịch thương mại. Đô la hóa bắt nguồn từ cơ chế tiền tệ thế giới hiện đại, trong đó tiền tệ của một số quốc gia phát triển, đặc biệt là đô la Mỹ, được sử dụng trong giao lưu quốc tế làm vai trò của "tiền tệ thế giới" (khoảng 70% kim ngạch giao dịch thương mại thế giới bằng đô la Mỹ). Nói cách khác, đô la Mỹ là một loại tiền mạnh, được tự do chuyển đổi đã được lưu hành khắp thế giới và từ đầu thế kỷ XX đã dần thay thế vàng, thực hiện vai trò tiền tệ thế giới. Trong điều kiện của thế giới ngày nay, hầu hết các nước đều thực thi cơ chế kinh tế thị trường mở cửa; quá trình quốc tế hóa giao lưu thương mại, đầu tư và hợp tác kinh tế ngày càng tác động trực tiếp vào nền kinh tế và tiền tệ của mỗi nước, nên trong từng nước xuất hiện nhu cầu khách quan sử dụng đơn vị tiền tệ thế giới để thực hiện một số chức năng của tiền tệ. Ví dụ: xác định vốn đầu tư nước ngoài, tính toán mức chi phí dịch vụ và giá cả hàng hoá, xác định mức GDP theo đầu người, giá tiền lương tối thiểu cùng các chỉ tiêu kinh tế đối ngoại vĩ mô khác... mà nếu chỉ dùng bản tệ thì rất khó khăn khi giao lưu, hợp tác quốc tế, cho nên phải dùng đô la Mỹ trong vai trò tiền tệ thế giới để định giá so sánh... Đô la hoá ở đây, về hình thức như là sự xâm nhập tiền tệ của Mỹ vào các nước, nhưng về bản chất kinh tế, đó là kết quả của quá trình giao lưu, hội nhập kinh tế giữa các nước. Tác động của đô la hóa Tác động tích cực Đô la hoá tạo một cái van giảm áp lực đối với nền kinh tế: Giảm áp lực khi xảy ra lạm phát: Khi nền kinh tế của một quốc gia rơi vào tình trạng lạm phát cao, bị mất cân đối và các điều kiện kinh tế vĩ mô không ổn định, nếu trong hệ thống ngân hàng có một lượng lớn đô la Mỹ thì sẽ có một công cụ tự bảo vệ, chống lại lạm phát và là phương tiện thanh toán trên thị trường phi chính thức. Điều này được lí giải rất rõ ở các nước đô la hoá chính thức, bằng việc sử dụng đồng ngoại tệ, họ sẽ duy trì được tỷ lệ lạm phát gần với mức lạm phát thấp làm tăng sự an toàn đối với tài sản tư nhân, khuyến khích tiết kiệm và cho vay dài hạn. Hơn nữa, ở những nước này ngân hàng trung ương sẽ không còn khả năng phát hành nhiều tiền và gây ra lạm phát, đồng thời ngân sách nhà nước sẽ không thể trông chờ vào nguồn phát hành này để trang trải thâm hụt ngân sách, kỷ luật về tiền tệ và ngân sách được thắt chặt. Do vậy, các chương trình ngân sách sẽ mang tính tích cực hơn. Ta có thể nhận thấy tác động tích cực này tại một số nước tiến hành đô la hoá toàn phần như: Panama, Ecuador, Ei Salvador… Từ 1904, sau khi tách khỏi Colombia, Panama đã dùng đồng đô la, việc này đã có ảnh hưởng rất tốt đến nền kinh tế của Panama như trong suốt những năm 1990 lạm phát hầu như không vượt quá 1% một năm. Đối với Ecuador, từ năm 2000, nước này đã thực hiện đô la hoá chính thức, đây là phương cách cuối cùng khi nước này cố vượt qua một cuộc khủng hoảng kinh tế trầm trọng, với một hệ thống ngân hàng suy sụp, đồng nội tệ (đồng sucre) mất giá, và sự chống đối của người dân bản xứ. Trước khi đổi hệ thống tiền sang đôla, Ecuador đã thử tiến hành nhiều biện pháp hối đoái khác nhau như tỉ giá cố định, chính sách ghìm tỉ giá. Tất cả các biện pháp này đều không có hiệu quả và đến nay quyết định đô la hoá vẫn được coi là hợp lý đối với Ecuador. Hiện tượng đô la hóa dẫn đến tỷ giá gần như cố định và do đó giá cả sẽ ổn định hơn. Nguồn cung USD đầy đủ trong nền kinh tế cũng đã góp phần ổn định tỷ giá đồng bạc Việt Nam. Tuy nhiên trong một số trường hợp nó còn đi quá đà trong việc nâng cao tỷ giá của đồng bạc và cũng là một trong những nguyên nhân làm giảm tính cạnh tranh của hàng xuất khẩu Việt Nam. Giảm áp lực đối với nhu cầu về vốn của DN: tại Việt Nam, đồng USD đã trở thành một thành phần không thể thiếu trong khối tiền tệ quốc gia. Chính sách tiền tệ thắt chặt của chúng ta trong thời gian dài nhằm đối phó với nguy cơ lạm phát đã không tác động quá tiêu cực đến tốc độ tăng trưởng kinh tế chính là nhờ sự hiện diện của đồng đô la. Khi tiến hành chính sách tiền tệ thắt chặt thì lãi suất tăng làm giảm khả năng vay vốn của doanh nghiệp đối với đồng nội tệ, để có vốn kinh doanh, DN tìm đến đồng ngoại tệ. Nhờ nó, các hoạt động kinh tế trong DN, đặc biệt là khu vực tư vẫn tiếp tục tăng trưởng. Đô la hoá giúp tăng cường khả năng cho vay của ngân hàng và khả năng hội nhập quốc tế: Với một lượng lớn ngoại tệ thu được từ tiền gửi tại ngân hàng, các ngân hàng sẽ có điều kiện cho vay nền kinh tế bằng ngoại tệ, qua đó hạn chế việc phải vay nợ nước ngoài. Đồng thời, nguồn ngoại tệ di chuyển trong nội bộ hệ thống ngân hàng trong nước tạo điều kiện thuân lợi cho ngân hàng trung ương thực hiện chức năng kiểm soát của mình một cách dễ dàng. Khi huy động được một lượng lớn tiền gửi ngoại tệ, các ngân hàng sẽ có điều kiện cho vay bằng ngoại tệ đối với các doanh nghiệp, đặc biệt là các DN xuất nhập khẩu, mở rộng các hoạt động đối ngoại, thúc đẩy quá trình hội nhập của thị trường trong nước với thị trường quốc tế. Điều này cũng khá quan trọng đối với Việt Nam khi mà hệ thống ngân hàng của chúng ta hầu hết chỉ có các hoạt động tín dụng với các dịch vụ thanh toán, bảo lãnh và bao thanh toán cho các doanh nghiệp xuất nhập khẩu, hơn nữa VND không phải là một đồng tiền có vị thế cao so với các đồng ngoại tệ mạnh khác. Với lượng USD sẵn có trong hệ thống, các ngân hàng có thể dễ dàng và nhanh chóng thực hiện các hoạt động thanh toán quốc tế, tăng khả năng thu hút, mở rộng được phạm vi hoạt động của mình ra thị trường tài chính quốc tế. Hạ thấp chi phí giao dịch: Điều này đặc biệt thấy rõ ở những nước đô la hoá chính thức, Xét với một nước đô la hóa không chính thức như Việt Nam, khi một doanh nghiệp xuất nhập khẩu của Việt Nam muốn thanh toán tiền hàng cho nhà xuất khẩu ở nước ngoài bằng USD, doanh nghiệp nhập khẩu cần đến ngân hàng chuyển đổi nội tệ VND của mình ra ngoại tệ để thanh toán cho đối tác. Hiển nhiên, doanh nghiệp phải bán nội tệ với tỉ giá Dm VND/USD. Nhưng khi doanh nghiệp này nhận được tiền thanh toán bằng USD từ một đối tác nhập khầu khác ở nước ngoài, nếu có nhu cầu dùng đồng nội tệ, anh ta sẽ phải tới ngân hàng và mua nội tệ với tỉ giá Db VND/USD. Trong khi Dm bao giờ cũng nhỏ hơn Db nên doanh nghiệp sẽ phải chịu một khoản chi phí chênh lệch nhất định khi chuyển đổi giữa các đồng tiền. Xét đối với một nước đô la hóa chính thức thì không còn những giao dịch chuyển đổi tiền tệ như trên nữa, các chi phí như chênh lệch giữa tỷ giá mua và bán khi chuyển từ đồng tiền này sang đồng tiền khác được xoá bỏ. Các chi phí dự phòng cho rủi ro tỷ giá cũng không cần thiết, các ngân hàng có thể hạ thấp lượng dự trữ, vì thế giảm được chi phí kinh doanh. Thúc đẩy thương mại và đầu tư: Các nước thực hiện đô la hoá chính thức có thể loại bỏ rủi ro cán cân thanh toán và những kiểm soát mua ngoại tệ, khuyến khích tự do thương mại và đầu tư quốc tế. Các nền kinh tế đô la hoá có thể được hưởng chênh lệch lãi suất đối với vay nợ nước ngoài thấp hơn, thúc đẩy tăng trưởng và đầu tư. Đối với Việt Nam, cán cân thanh toán quốc tế thường sử dụng đồng USD làm đơn vị tính giá trị. Do đó, rủi ro tỷ giá sẽ dẫn tới rủi ro cho cán cân thanh toán, việc mua bán ngoại tệ sẽ chịu sự chi phối, kiểm soát của Ngân hàng Trung ương. Nhưng đối với các quốc gia thực hiện chính sách đô la hoá chính thức thì các rủi ro cũng như sự gò bó trên sẽ được loại bỏ. Bởi lẽ, mọi giao dịch trong nền kinh tế kể cả trong nội địa hay giao thương quốc tế đều sử dụng đồng đô la làm phương tiện thanh toán, trao đổi và cất trữ. Từ đó sẽ thúc đẩy các nhà đầu tư trong nước hướng ra thị trường quốc tế cũng như thu hút các nhà đầu tư nước ngoài vào thị trường trong nước, bởi họ có tâm lí yên tâm hơn khi sử dụng đồng tiền mạnh, có vị thế trên thế giới... Đầu tư nước ngoài vào Việt Nam tăng làm tăng nguồn cung ngoại tệ - nguồn lực quan trọng giúp Việt Nam giải quyết được phần lớn các nhu cầu về vốn, xây dựng cơ sở hạ tầng. Đây là tác động vô cùng quan trọng đối với Việt Nam, nhất là trong xu thế chung toàn cầu hoá và bối cảnh Việt Nam gia nhập tổ chức Thương mại Thế giới WTO. Thu hẹp chênh lệch tỷ giá trên hai thị trường chính thức và phí chính thức: Tỷ giá chính thức càng sát với thị trường phi chính thức, tạo ra động cơ để chuyển các hoạt động từ thị trường phi chính thức (bất hợp pháp) sang thị trường chính thức (thị trường hợp pháp). Khi đó thị trường chính thức sẽ mở rộng hoạt động hơn so với các hoạt động mà trước kia phải thực hiện trên thị trường phi chính thức. Điều này giúp cho thị trường hoạt động hiệu quả, nâng cao tính minh bạch và công bằng của thị trường. Ở Việt Nam, kinh doanh ngoại hối mới chỉ thực hiện trên thị trường phi chính thức (“chợ đen”). Nếu việc đô la hoá gia tăng sẽ giúp thị trường chợ đen tiến sát hơn cùng thị trường chính thức, giảm bớt các hoạt động kinh tế ngầm, bất hợp pháp, giúp nền kinh tế có được sự phát triển ổn định, hiệu quả bền vững. Chẳng hạn. hoạt động kinh doanh ngoại tệ kiếm lời nhờ chênh lệch tỉ giá sẽ không còn nữa, giảm thiều được nguy cơ đầu cơ, tích trữ, gây nên nhiều cú sốc ảo cho giá cả thị trường. Ngoài ra, có thể thấy các tác động tích cực khác mà đô la hoá đem lại cho nền kinh tế, đặc biệt là sự giao lưu, hội nhập của nền kinh tế Việt Nam với thế giới. Hiện tượng đô-la hoá đồng nghĩa với việc USD được sử dụng rộng rãi, chấp nhận tại nhiều nơi…đó là một trong những điểm hấp dẫn du khách nước ngoài tới Việt Nam nhiều hơn. Họ có thể đem theo đồng USD tới Việt Nam để chi tiêu mà không phải chuyển đổi tiền tệ. Có thể kể tới việc thu hút nhiều hơn nguồn kiều hối chảy về Việt Nam. Hay có thể làm hài lòng các đối tác trong các hợp đồng kinh doanh bởi sự chấp nhận thanh toán bằng ngoại tệ…tạo sự hấp dẫn hơn cho các doanh nghiệp Việt. Tất cả đều góp phần thúc đẩy hoạt động giao thương, đầu tư trong nền kinh tế. Tác động tiêu cực Ảnh hưởng đến việc hoạch định các chính sách kinh tế vĩ mô, làm giảm hiệu quả điều hành của chính sách tiền tệ: Đô la hóa gây khó khăn trong việc dự đoán diễn biến tổng phương tiện thanh toán, do đó dẫn đến việc đưa ra các quyết định về việc tăng hoặc giảm lượng tiền trong lưu thông kém chính xác và kịp thời. Ở trong các nước đô la hoá không chính thức, nhu cầu về nội tệ không ổn định. Trong trường hợp có biến động, mọi người bất ngờ chuyển sang ngoại tệ có thể làm cho đồng nội tệ mất giá và bắt đầu một chu kỳ lạm phát. Khi người dân giữ một khối lượng lớn tiền gửi bằng ngoại tệ thì dễ dẫn đến hoạt động đầu cơ tỷ giá. Những thay đổi này sẽ gây khó khăn cho ngân hàng trung ương trong việc đặt mục tiêu cung tiền trong nước và có thể gây ra những bất ổn định trong hệ thống ngân hàng. Trường hợp tiền gửi của dân cư bằng ngoại tệ cao, nếu khi có biến động làm cho người dân đổ xô đi rút ngoại tệ, trong khi số ngoại tệ này đã được ngân hàng cho vay, đặc biệt là cho vay dài hạn, khi đó ngân hàng nhà nước của nước bị đô la hoá cũng không thể hỗ trợ được vì không có chức năng phát hành đô la Mỹ. Số lượng USD được gửi trong hệ thống ngân hàng hiện nay ngày càng tăng. Tuy nhiên ngoài số tiền dự trữ mà các doanh nghiệp, cá nhân gửi tại các ngân hàng thì vẫn còn một lượng tiền rất lớn tồn tại ngoài ngân hàng. Có thể kể đến một lượng lớn kiều hối gửi về không thông qua dịch vụ chuyển tiền của ngân hàng. Như vậy việc xác định tỷ lệ đô la hóa là rất khó. Chính phủ muốn giảm lượng USD lưu thông nhưng những người sở hữu USD lại không muốn giảm thì chính phủ cũng không thể kiểm soát nổi. Do đó việc đưa ra các chính sách tiền tệ trở nên kém chính xác. Một câu hỏi đặt ra là: Các ngân hàng sẽ làm gì với những đồng USD đang được gửi tại ngân hàng mình. Đó là họ sẽ mang ra nước ngoài gửi để hưởng lãi suất, như vậy số USD này sẽ không được đầu tư trong nước. Nhưng đến thời gian lãi suất tiền gửi USD ở nước ngoài giảm thì các ngân hàng này lại rút về và cho vay trong nước. Và các doanh nghiệp lại là khách hàng quen thuộc trong các giao dịch bằng USD. Tuy nhiên nếu VND giảm giá thì họ sẽ có khả năng không thanh toán được khoản vay từ ngân hàng. Bởi doanh thu mà họ thu được là bằng VND mà lại đi trả nợ bằng USD => gây khó khăn cho các doanh nghiệp trong việc hoàn trả nợ và điều này sẽ ảnh hưởng tới hệ thống ngân hàng. Mặt khác, khi kì vọng USD tăng giá ngày càng cao thì việc găm giữ USD chờ tăng giá càng trở nên phổ biến. Các doanh nghiệp cần ngoại tệ đến ngân hàng cũng bị từ chối, ra chợ đen thì giá lại rất cao, đứng trước tình trạng khan hiếm USD, chính phủ buộc phải bơm USD để giữ ổn định, đáp ứng đủ nhu cầu ngoại tệ cho hoạt động điều tiết kinh tế nhưng số lượng thì khó có thể tính toán được. Đô la hóa làm cho VND nhạy cảm hơn với những thay đổi từ bên ngoài, do đó những cố gắng của chính sách tiền tệ nhằm tác động đến tổng cầu thông qua việc điều chỉnh lãi suất cho vay trở nên kém hiệu quả. Đô la hóa tác động đến việc hoạch đinh và thực thi chính sách tỷ giá. Đô la hóa làm cầu tiền trong nước không ổn định do người dân có xu hướng chuyển từ đồng nội tệ sang USD, làm cho cầu USD tăng, gây sức ép lên tỷ giá. Khi các đối thủ cạnh tranh trên trường thế giới thực hiện phá giá đồng tiền, nghĩa là các giá hàng hóa ở các quốc gia phá giá đồng tiền trở nên rẻ hơn so với ở các quốc gia bị đô la hoá, do vậy mà các nước đô la hóa sẽ có xu hướng nhập khẩu nhiều hơn và không còn khả năng bảo vệ sức cạnh tranh của khu vực xuất khẩu thông qua việc điều chỉnh tỷ giá hối đoái. Ngân hàng không có sức đề kháng đối với sự biến động của tỷ giá, rất dễ dẫn đến sự khủng hoảng của hệ thống ngân hàng. Đô la hoá chính thức sẽ làm mất đi chức năng của ngân hàng trung ương là người cho vay cuối cùng của các ngân hàng Bản thân NHTW không có khả năng phát hành đồng ngoại tệ, do đó khi hệ thống ngân hàng gặp bất ổn về khả năng thanh toán ngoại tệ trong trường hợp người gửi ồ ạt rút tiền gửi ngoại tệ, mặt khác, dự trữ ngoại tệ của NHTW không đủ để đáp ứng nhu cầu vay của NHTM trong khi cũng không thể in đồng đô la nên NHTW không thể tiếp tục cho vay đối với NHTM cũng đồng nghĩa với việc mất đi chức năng là người cho vay cuối cùng của các ngân hàng. Chính sách tiền tệ bị phụ thuộc nặng nề vào nước Mỹ: Mức độ phụ thuộc tùy thuộc vào tỷ lệ đô la hóa, đô la hóa càng nhiều thì phụ thuộc càng nặng nề. Đối với các nước đô la hóa chính thức thì chính sách tiền tệ và chính sách lãi suất của đồng tiền sẽ do Mỹ quyết định. Đối với các nước khác trong đó có Việt Nam thì các biến động của nền kinh tế Mỹ như thay đổi lãi suất, tỷ lệ thất nghiệp, các quyết định của FED… đều ảnh hưởng đến thị trường vốn và thị trường tiền tệ trong nước. Do đó, chính phủ cũng phải căn cứ vào chính sách của Mỹ để ra chính sách trong nước cho phù hợp. Đô-la hoá tăng nguy cơ gây ra một cuộc khủng hoảng trong hệ thống ngân hàng: Hệ thống ngân hàng khi đó sẽ gặp rủi ro cao về thanh khoản. Rủi ro này phát sinh bởi sự khác biệt về đồng tiền huy động và cho vay. Với một lượng ngoại tệ lớn huy động được từ tiền gửi bằng ngoại tệ trong dân cư, các ngân hàng sẽ cho vay một phần đối với các đối tượng trong nước. Khi đó, rủi ro tiền tệ đã được chuyển sang cho người đi vay không có biện pháp phòng chống rủi ro này, đồng thời giữ lại rủi ro tín dụng cho ngân hàng. Khi bản tệ phá giá, các con nợ của ngân hàng dễ mất khả năng thanh toán khi mà các khoản thu của họ phần lớn bằng nội tệ, trong khi họ đi vay bằng đồng ngoại tệ, những khoản vay này “phình to” nếu tính theo đồng nội tệ đang bị mất giá. Đối với người gửi ngoại tệ vào ngân hàng, nếu họ có tâm lí e ngại về những khoản nợ xấu như trên thì sẽ có hiện tượng ồ ạt rút tiền khỏi ngân hàng . Lúc này các ngân hàng phải có lượng tài sản bằng ngoại tệ đủ lớn để đáp ứng nhu cầu dòng ngoại tệ rút ra ồ ạt, hoặc phải đi vay ngoại tệ từ NHTW và các ngân hàng khác. Nhưng nếu hiện tượng này mang tính hệ thống thì các nguồn huy động bù đắp thanh khoản này sẽ rất có hạn. kết cục là sự sụp đổ của cả hệ thống ngân hàng. Hệ thông ngân hàng sẽ sụp đổ nếu như không có biện pháp dự trữ USD thích hợp. Như vậy áp lực lại đặt lên ngân hàng trung ương bởi nó không có chức năng phát hành đô la Mỹ. Thực trạng đô la hóa ở Việt Nam hiện nay Đô la hóa thay thế tài sản Việc đánh giá mức độ đô la hóa thay thế tài sản được biểu hiện qua chỉ số FCD/M2. Giai đoạn trước đổi mới (trước 1988) Việt Nam thực hiện cơ chế quản lý tập trung bao cấp. Nhà nước nắm độc quyền về ngoại thương, ngoại hối. Quy mô nền kinh tế nhỏ, kinh tế đối ngoại kém phát triển, hệ thống ngân hàng còn sơ khai. Điều lệ quản lý ngoại hối ban hành kèm theo Nghị định số 102/CP ngày 06 tháng 7 năm 1963 của Chính phủ nghiêm cấm các tổ chức, cá nhân sở hữu, sử dụng ngoại tệ trong nước (kể cả việc cất trữ, mang theo người), mọi giao dịch trong nước phải thực hiện bằng VND. Về cuối giai đoạn xuất hiện dấu hiệu của khủng hoảng kinh tế, VND suy yếu mạnh, lạm phát tới 3 con số và liên tục có các đợt tăng giá vàng. Trong dân cư xuất hiện việc mua vàng, ngoại tệ để tích trữ, đầu cơ giá và sử dụng làm phương tiện thanh toán. Tuy nhiên mức độ ĐLH là không đáng kể do độ mở của nền kinh tế còn rất nhỏ. Giai đoạn bắt đầu mở cửa đến trước khủng hoảng tài chính tiền tệ khu vực (1988 - 1997) Biểu đồ tỷ lệ tiền gửi bằng đồng USD trên tổng phương tiện thanh toán (FCD/M2) Nền kinh tế Việt Nam sử dụng rộng rãi đôla Mỹ trong giao dịch, buôn bán…bắt đầu được chú ý từ năm 1988 khi các ngân hàng được phép nhận tiền gửi bằng đồng đô la. Năm 1991, tỷ lệ FCD/M2 lên đến 41,2%, việc thanh toán bằng ngoại tệ hợp pháp và bất hợp pháp tương đối nhiều, việc định giá bằng ngoại tệ và vàng (kể cả đối với các giao dịch nhỏ) trong dân cư khá phổ biến. Nguyên nhân do ảnh hưởng của lạm phát phi mã giai đoạn trước (đến năm 1991 lạm phát vẫn còn tới 67,5 %). Người dân ưa thích sử dụng ngoại tệ còn do lợi ích thực tế của việc sử dụng trong cất trữ, vận chuyển, thanh toán vì mệnh giá VND quá nhỏ, hệ thống thanh toán lại kém phát triển. Đến giai đoạn 1993 -1996, khi Việt Nam đang từng bước chuyển sang xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Nhà nước dần xoá bỏ chế độ độc quyền ngoại thương, đồng thời ban hành nhiều chính sách để thúc đẩy kinh tế phát triển và mở rộng quan hệ kinh tế quốc tế. Kinh tế tăng trưởng cao và khá ổn định, trung bình gần 8%/năm, lạm phát được kiểm soát ở mức trên dưới 10%, kinh tế đối ngoại phát triển mạnh ở cả xuất nhập khẩu, đầu tư và vay nợ nước ngoài. Cùng với thắng lợi trong việc kiềm chế lạm phát, sự phát triển của hệ thống ngân hàng hai cấp đã khôi phục dần vị thế của VND. Hình thành Trung tâm giao dịch ngoại tệ và sau đó là Thị trường ngoại tệ liên ngân hàng. Hệ thống thanh toán bắt đầu phát triển, VND được hỗ trợ bởi các ngân phiếu thanh toán có mệnh giá lớn làm cho việc sử dụng thuận tiện hơn. Trong điều kiện tỷ giá tương đối ổn định, lạm phát đã được kiềm chế nên mức lãi suất cao làm cho VND trở nên khá hấp dẫn, việc nắm giữ VND đã tỏ ra có lợi hơn. Và NHTW cũng cố gắng giảm mức độ đô la hoá bằng việc giảm lãi suất tiền gửi USD, tăng lãi suất tiền gửi VND nên mức độ đô la hóa giảm mạnh, tỷ lệ FCD/M2 năm 1997 xấp xỉ 20%. Đồng thời, Chính phủ cũng bắt đầu hạn chế việc thanh toán bằng ngoại tệ, xoá bỏ các điểm bán hàng thu ngoại tệ, tăng cường các bàn đổi ngoại tệ. Tuy nhiên, thị trường ngoại tệ tự do, yết giá và thanh toán ngoại tệ trong dân cư vẫn chưa kiểm soát được do thói quen và các hoạt động kinh tế ngầm, do sự bất tiện khi sử dụng VND vẫn chưa được giải quyết cơ bản. Nhưng cũng phải nhìn nhận rằng, các hoạt động ngoại hối trái phép tồn tại chủ yếu là do chưa được xử lý một cách kiên quyết. Nguyên nhân là thiếu chế tài, thiếu sự phối hợp của các cơ quan quản lý. Giai đoạn từ khủng hoảng tài chính- tiền tệ khu vực đến nay : Từ 1998 đến 2007 : Do khủng hoảng tài chính - tiền tệ khu vực, mức tăng GDP của Việt Nam giảm mạnh, trung bình chỉ còn 6%/năm. Sau một thời gian giữ ổn định ở mức tương đối thấp khoảng trên 20%, tỷ lệ FCD/M2 lại có dấu hiệu tăng lên và đến năm 2001 là xấp xỉ 30%. Nguyên nhân : + Trong suốt một thời gian dài, kinh tế Mỹ tăng trưởng cao và ổn định, lãi suất đô la Mỹ trên thị trường tiền tệ quốc tế tăng lên rất cao, đỉnh điểm giữa năm 2000 lên tới 6,5%/năm. Vì thế các ngân hàng thương mại trong nước tăng lãi suất huy động vốn đô la lên tương ứng, người dân tăng cường gửi ngoại tệ. + Tâm lý đô la hóa trong giai đoạn này cũng một phần do tác động của khủng hoảng và kỳ vọng của thị trường vào sự phá giá của VND. Cuối năm 2000, nhiều ngân hàng thương mại đồng loạt tăng lãi suất huy động VND và hạ lãi suất huy động USD. Động thái này giúp đưa tỷ lệ tiền gửi ngoại tệ xuống mức 21.3% vào cuối năm 2003. Tuy nhiên, đến năm 2004, khi lạm phát 9.5% làm lo ngại về sự mất giá của tiền đồng càng gia tăng và lãi suất USD trên thế giới tăng, chênh lệch lãi suất giữa VND và ngoại tệ trong nước giảm càng làm người tiết kiệm muốn chuyển đổi tiền đồng sang đô la để gửi ngân hàng, vì vậy tỷ lệ FCD/M2 đang có biểu hiện gia tăng, đạt hơn 23%. Những năm tiếp theo, tỷ lệ này có xu hướng giảm chậm nhưng vẫn ở mức cao, khoảng 20 – 25%. Năm 2007, tỷ lệ này dưới 20%. Giai đoạn từ 2008- nay 2008 khủng hoảng kinh tế toàn thế giới tình trạng lạm phát tăng cao (29,8%) tâm lý lo ngại đồng nội tệ mất giá tăng lên làm tình trạng đôla hóa ở nước ta có xu hướng gia tăng trở lại năm 2008 tỷ này là xấp xỉ 20% và không có sự thay đổi nhiều cho đến hết quý I/2010. Lượng tiền gửi bằng ngoại tệ trong hệ thống ngân hàng và cơ sở tiền tệ của Việt Nam thời gian qua Theo biểu đồ, FCD tăng rất mạnh và liên tục trong 3 năm 2008 – 2010. Cuối năm 2007 là 221.669 nghìn tỷ đồng, đến hết quý 1/2010 đã là 350.229 nghìn tỷ. Điều này cho thấy mức độ đô la hóa không những không giảm mà còn có xu hướng gia tăng. Một mặt là do tâm lý nắm giữ ngoại tệ của người dân vẫn còn phổ biến, mặt khác do tỷ lệ lãi suất tiền gửi bằng USD ở Việt Nam rất cao so với thế giới (dao động ở mức 4-5%, trong khi đó, tỷ lệ trung bình trên thị trường thế giới chỉ là 0,3-0,4%, tức là cao gấp 10 lần) nên thu hút được một lượng tiền lớn từ nước ngoài gửi về. Điều này cho thấy khả năng huy động nguốn vốn ngoại tệ nhàn rỗi trong dân là khá cao, sẽ kích thích đầu tư cho phát triển kinh tế. Tuy vậy, nhìn từ góc độ đô la hóa, con số này cũng rất đáng quan tâm. Từ tháng 11/2009 đến tháng 2/2011, chỉ trong vòng 14 tháng, NHNN đã ra quyết định 4 lần điều chỉnh tỷ giá, trong đó có những đợt điều chỉnh được coi là đợt phá giá tiền tệ và đồng nội tệ hiện nay đã giảm giá khoảng 20% so với thời điểm trước 26/11/2009, cụ thể: 26/11/2009 tỷ giá điều chỉnh tăng 5,4% từ 17.034 đồng lên 17.961 đồng 10/2/2010 tỷ giá điều chỉnh tăng 3,2% từ 17.961 đồng lên 18.544 đồng 18/08/2010 tỷ giá điều chỉnh tăng 2,09% từ 18.544 đồng lên 18.932 đồng 11/02/2011 tỷ giá điều chỉnh tăng 9,3% từ 18.932 đồng lên 20.963 đồng Đợt điều chỉnh ngày 11/2/2011 được lãnh đạo NHNN đánh giá là một trong những biện pháp nhằm thực hiện Nghị quyết số 02/NQ-CP ngày 9/1/2011 của Chính phủ về những giải pháp chủ yếu chỉ đạo, điều hành thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế- xã hội. Việc điều chỉnh tỷ giá bình quân liên ngân hàng lên mức 20.693 VND/USD và thu hẹp biên độ giao dịch từ +3% xuống +1%, đã phản ánh sát hơn cung cầu trên thị trường, đảm bảo tăng tính thanh khoản, góp phần kiềm chế nhập siêu và hỗ trợ cho việc thực thi chính sách tiền tệ. Tuy nhiên, kể từ khi NHTW tuyên bố phá giá tiền đồng bằng cách nâng tỷ giá tham chiếu cũ là 18.932 đồng ăn 1 đô la lên mức tham chiếu mới là 20.693 đồng ăn một đô la thì tỷ giá trên thị trường tự do đã ngay lập tức được điều chỉnh từ mức khoảng 21.000 đồng/1USD (vào ngày 11 tháng 2) lên mức khoảng 22.000 đồng/1USD (vào ngày 17 tháng 2). Đến ngày 27/5/2011, tỷ giá giảm mạnh nhất từ 11/02 xuống còn 20.653 đồng. Đến 11/10/2011 tỷ giá giao dịch bình quân liên ngân hàng lại tăng lên 20.668 đồng, các ngân hàng niêm yết giá trần 20.875 đồng. Trên thị trường tự do lại đang diễn biến theo chiều ngược lại với giá mua USD đang có xu hướng giảm dần, tại các cửa hàng trên phố Hà Trung – Hà Nội, giá USD được công bố ở mức 21.220 - 21.280 đồng/USD, giảm 70 đồng so với chiều 10/10. Việc phá giá tiền tệ nhằm giảm thâm hụt cán cân thương mại và tình trạng lạm phát tăng cao nhưng mặt trái của nó được thể hiện nay trên thị trường tự do, là bằng chứng giúp thị trường khẳng định rõ hơn xu thế đi xuống tất yếu của tiền đồng, người dân càng có tâm lý nắm giữ đô la làm tài sản với kì vọng tiếp tục có những đợt phá giá nội tệ. Nguyên nhân: + Tốc độ tăng cung ứng tiền khá cao, mức dư nợ tín dụng tăng nhiều hơn mức tăng huy động vốn (năm 2009 tăng 37,73% trong khi đó mức huy động vốn chỉ tăng 28,7%). + Các ngân hàng thương mại đua nhau tăng lãi suất để hấp dẫn người gửi tiền; khi lãi suất tăng cũng có nghĩa là giá trị VND giảm. Điều này giải thích tại sao trên thực tế ta thấy rằng lãi suất tiền gửi VND cao hơn USD. Với mức chênh lệch lãi suất đáng kể đó thì gửi tiết kiệm bằng VND sẽ cho ta mức lãi tiết kiệm cao hơn bất chấp sự chênh lệch tỷ giá. Nhưng người dân vẫn có thói quen tích trữ USD hơn là VND. +Lãi suất tiền gửi USD của Việt Nam cũng ở mức rất cao so, khoảng từ 4-5%, cao gấp 10 lần tỷ lệ trung bình của thế giới, do đó cũng thu hút rất nhiều ngoại tệ từ nước ngoài đổ về, gửi vào hệ thống ngân hàng để kiếm lời. Đô la hóa thanh toán và niêm yết Như ở trên đã thấy, khối lượng FCD tăng liên tục qua các năm và có xu hướng tăng mạnh trong thời gian gần đây. Các ngân hàng thu hút được một lượng ngoại tệ lớn như thế, tất nhiên họ phải đem đầu tư để sinh lời. Họ thường có 2 lựa chọn. Thứ nhất là đem gửi ra các ngân hàng nước ngoài, những nước có lãi suất tiền gửi bằng đồng USD trong nước để lấy phần lãi suất chênh lệch hoặc thực hiện nghiệp vụ kinh doanh ngoại tệ trên thị trường ngoại tệ quốc tế. Thứ hai là cho các doanh nghiệp trong nước vay. Phương án thứ nhất, các Ngân hàng phải đối mặt với rủi ro tỉ giá rất lớn khi kinh doanh ngoại tệ nhất là trong điều kiện nền kinh tế thế giới đang trong giai đoạn phục hồi sau khủng hoảng, rất không ổn định, giá USD biến đổi thất thường không thể lường trước được, điển hình là việc Agribank có giai đoạn đã từng lỗ hàng chục triệu USD do kinh doanh ngoại tệ (quý 4/2004), còn khi gửi tiền ở các ngân hàng nước ngoài để hưởng chênh lệch lãi suất thì do mức chênh lệch không cao nên mức sinh lời từ khoản tiền này là hạn chế. Do đó, nhiều Ngân hàng sẽ lựa chọn phương án thứ 2. Thêm vào đó, tỷ lệ lãi suất cho vay bằng đồng USD cũng thấp hơn rất nhiều so với tỷ lệ lãi suất khi vay VND. Do đó, nhiều doanh nghiệp lựa chọn phương án vay bằng USD để giảm thiểu chi phí vốn. Tỷ lệ dư nợ cho vay bằng ngoại tệ trên tổng dư nợ cho vay Thời gian Tỷ lệ (%) 2003 22,0 2004 24,9 2005 24,3 2006 21,1 3/2007 22,0 6/2007 22,2 Nguồn : IMF – Vietnam Statistical Appendix 2007 Thông qua quá trình cho vay trở lại của các Ngân hàng đối với doanh nghiệp, USD đã trở lại trong lưu thông và lại đóng vai trò như một phương tiện thanh toán, chứ không còn đơn thuần là phương tiện cất trữ giá trị như khi nó nằm trong két của Ngân hàng hoặc người dân. Do đó, các giao dịch, thanh toán bằng USD lại có xu hướng tăng trên trên nhiều loại thị trường. Điều này không những đẩy nhanh quá trình đô la hóa mà còn mang lại rủi ro lớn cho doanh nghiệp vay vốn bằng USD. Họ kinh doanh bằng VND nhưng lại phải trả nợ bằng USD, do đó sẽ phải gánh chịu rủi ro về tỷ giá. Trên thực tế, thực trạng đô la hóa thanh toán và đô la hóa niêm yết này rất dễ nhận thấy. Một lĩnh vực tiêu biểu đó là kinh doanh các sản phẩm nhập khẩu, đồ điện tử. Ta có thể thấy bằng trực giác rằng trên rất nhiều các bảng yết giá của các trang web bán đồ điện tử trực tuyến, hoặc bảng báo giá của các công ty kinh doanh hàng nhập khẩu như: máy vi tính, các linh kiện điện tử, các thiết bị gia dụng nhập ngoại đều niêm yết giá song song bằng cả VND và USD. Mặc dù vậy, nhưng khi thanh toán thì phải dùng USD, hoặc nếu dùng VND thì phải quy đổi theo tỷ giá của ngày thực hiện giao dịch mua hàng. Điều này là dễ hiểu bởi các mặt hàng trên là các mặt hàng nhập khẩu, các doanh nghiệp nhập khẩu để phòng tránh rủi ro tỷ giá cho mình buộc phải yết giá bằng USD. Tuy nhiên, bên cạnh đó, cũng 1 bộ phận không ít là tâm lý “sính ngoại”, thích sử dụng ngoại tệ đã ăn sâu vào tâm lý của người Việt Nam. Điều này thực sự đáng lo ngại, nhất là trong thời đại mà thương mại điện tử dần dần chiếm vai trò quan trọng trên thị trường. Ngoài ra cũng phải kể đến một nguyên nhân nữa là đồng Việt Nam hiện nay có mệnh giá nhỏ, không thích hợp trong những giao dịch kinh tế lớn. Hiện nay, hầu hết các Ngân hàng có cơ cấu dự trữ ngoại hối hợp lý, thừa USD mà lại thiếu trầm trọng các đồng tiền mạnh khác như Euro, Yên Nhật, Nhân dân tệ, trong khi đó châu Âu, Nhật Bản và Trung Quốc là những đối tác quan trọng trong hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam, chiếm tỷ trọng ngày càng lớn. Do đó khi doanh nghiệp có nhu cầu thì ngân hàng lại không đáp ứng được. Lượng ngoại tệ chảy vào Việt Nam tăng liên tục qua các năm, điều đó cũng góp phần làm trầm trọng thêm mức độ đô la hóa trong thanh toán + Nguồn kiều hối ngày càng có xu hướng tăng mạnh với mức tăng bình quân 10%/năm Lượng kiều hối chuyển về Việt Nam trong các năm gần đây (Nguồn: Tổng cục Thống kê) Lượng kiều hối chuyển qua con đường chính thức năm sau liên tục tăng so với năm trước. Nếu kiều hối năm 1991 chỉ đạt 35 triệu USD thì đến năm 2010 lượng kiều hối đã lên đến 8 tỷ USD. Trong điều kiện kinh tế nước ta, với giá trị kiều hối lên đến 8 tỷ/năm thì kiều hối là nguồn cung ngoại tệ đảng kể, có tác động tích cực trong việc cải thiện cán cân thanh toán quốc tế, ổn định tỷ giá, là nguồn ngoại tệ quan trọng đáp ứng cho nhu cầu nhập khẩu hàng hóa. Một bộ phận lớn kiều hối chảy vào Việt Nam theo con đường không chính thức, chủ yếu bằng tiền mặt USD do Việt kiều thu gom ở nước ngoài và chuyển trực tiếp về nước và được trao tận tay cho người nhận. Lượng ngoại tệ này rất ít khi gửi, bán cho ngân hàng mà chủ yếu là nắm giữ ngoại tệ tiền mặt hoặc bán trên thị trường chợ đen tạo nên nguồn trôi nổi khá lớn trên thị trường. + Tình trạng buôn lậu, nhất là buôn bán qua biên giới và trên biển khá phát triển và sự quản lý lỏng lẻo của chính quyền các cấp. Tình trạng các doanh nghiệp, các cửa hàng kinh doanh... bán hàng thu bằng ngoại tệ còn tuỳ tiện và diễn ra phổ biến. + Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam cũng ngày càng tăng nhanh, đánh dấu sự lớn mạnh của các doanh nghiệp Việt Nam trên con đường công nghiệp hóa hiện đại hóa đồng thời gia tăng lượng ngoại tệ chảy vào Việt Nam. + Lượng khách quốc tế đến Việt Nam cũng tăng nhanh. Số lượng khách đó mang theo một số lượng lớn ngoại tệ, và chi tiêu bằng ngoại tệ tiền mặt tại các cơ sở tư nhân. Giải pháp hạn chế đô la hóa ở Việt Nam Theo Bộ Kế hoạch - Đầu tư, việc chống đô la hóa phải tiến hành một cách toàn diện, đồng bộ; về lâu dài cần coi giải pháp kinh tế kỹ thuật làm chủ đạo. Bộ đã đề xuất 5 giải pháp: Thực hiện các biện pháp vĩ mô để tăng dự trữ USD, chủ động trong điều hành tỷ giá,tránh tăng giá quá mạnh gây kích ứng tâm lý dự trữ USD; thực hiện đa dạng hóa ngoại tệ… Điều chỉnh cơ cấu sản xuất theo hướng tránh lệ thuộc vào nguồn nhập khẩu, nhất là nguyên liệu đầu vào để hạn chế USD. Nâng cao chất lượng dịch vụ của các tổ chức tín dụng, mở rộng thêm các tiện ích gắn với việc giao dịch bằng VND như dịch vụ thẻ, điểm thanh toán, cho vay tiêu dùng… Sửa đổi các văn bản và quản lý chặt chẽ việc niêm yết hàng hóa trong nước bằng VND. Tuy nhiên các biện pháp cần thực hiện ngay là tăng dự trữ USD, bán ngoại tệ cho người dân có nhu cầu chính đáng, ngăn chặn ngoại tệ chảy ra nước ngoài. Phân tích về giải pháp cuối cùng mà Bộ Kế hoạch – Đầu tư đề xuất: Việc tăng dự trữ USD làm tổng phương tiện thanh toán không thay đổi tuy nhiên, một phần USD đi vào dự trữ của NHTW đồng nghĩa với việc khả năng các NHTM cho vay bằng USD giảm và lượng USD trên thị trường giảm, góp phần hạn chế việc nắm giữ USD của người dân. Ngày 29/8/2011, NHTW ra quyết định tăng tỷ lệ dự trữ bắt buộc đối với tiền gửi ngoại tệ trên tổng số dư tiền gửi như sau: Tiền gửi không kỳ hạn và có kỳ hạn dưới 12 tháng: 8% (riêng Agribank, Quỹ tín dụng nhân dân trung ương, ngân hàng hợp tác là 7%) Tiền gửi từ 12 tháng trở lên: 6% (riêng Agribank, Quỹ tín dụng nhân dân trung ương, ngân hàng hợp tác là 5%) Đây là một trong những động thái của NHNN nhằm chống tình trạng đô la hóa, giảm áp lực tỷ giá, kiềm chế lạm phát trong bối cảnh, gần đây, nhiều ngân hàng đẩy lãi suất đồng USD "vượt trần" nhằm thu hút nguồn vốn huy động. Việc bán ngoại tệ cho người dân có nhu cầu chính đáng là vấn đề cần thực hiện trong thời gian sớm do trong thực tế, nhu cầu về ngoại tệ của dân chúng là không hề nhỏ nhưng nguồn cung chủ yếu lại từ thị trường không chính thức do nếu muốn mua tại thị trường chính thức thì phải đáp ứng những yêu cầu khắt khe theo quy định. Do e ngại việc đáp ứng các yêu cầu này và phức tạp trong thủ tục khiến người dân sẵn sàng chấp nhận mua ở thị trường không chính thức mặc dù sẽ chịu mức giá cao hơn. Hiện tượng này ngày càng phổ biến sẽ khiến việc quản lý ngoại tệ càng trở nên khó khăn và tình trạng đô la hóa càng khó kiểm soát. Do đó, đối với những nhu cầu chính đáng của người dân thì nên có cơ chế tạo điều kiện thuận lợi để đáp ứng những nhu cầu này và hạn chế những tiêu cực do thị trường không chính thức gây ra. Dự thảo Luật Bảo hiểm tiền gửi được trình xin ý kiến tại UB thường vụ quốc hội trong phiên họp chiều 12/10/2011 đề xuất chỉ áp dụng cho VND mà ko áp dụng cho ngoại tệ và vàng nhằm tăng sức hấp dẫn và giá trị đồng nội tệ. Mặc dù vẫn đang được bàn bạc với nhiều ý kiến trái chiều nhưng mặt tích cực của nó cũng góp phần hạn chế hiện tượng đô la hóa ở Việt Nam hiện nay. Kết luận Với xu hướng toàn cầu hóa và xu thế hội nhập kinh tế thế giới hiện nay, việc kiềm chế đô la hóa ở Việt Nam sẽ còn gặp rất nhiều khó khăn và thách thức. Muốn làm được cần phải có thời gian và quyết tâm cao. Điều quan trọng là phải hạn chế được những mặt tiêu cực và phát huy được những mặt tích cực của hiện tượng này, hướng tới xây dựng một thị trường tiền tệ linh hoạt, đa dạng, nhưng chủ động, không bị lệ thuộc vào nước ngoài.