Xuất khẩu gạo của Việt Nam1989-2002, thực trạng và những vấn đề liên quan

Chương I Một số khái niệm cơ bản 1Khại niệm về thị trường aKhại niệm Có rất nhiều khái niệm được đưa ra khi nói về thị trường: một cách ngắn gọn thì thị trường là một nhóm khách hàng nói chung,đang có sức mua và nhu cầu đang được thoả mãn ,hay: thị trường là nơi diễn ra hoạt đơngquận he)muậ ban '. Trong lịch sử đã có nhiều quan điểm khác nhau về thị truờng,tuy+` theo từng giai đoan,nhựng với việc ứng dụng những thành tựu khoa hoạ vĩ đại của khoa học kỹ thuật vào lĩnh vực kinh tế đã đưa sự phát triển kinh tế bước sang một kỷ nguyên moi”kỷ+' nguyên giao dịch ao”? do đó những đặc trưng có thay đổi ít nhiều so với thị trường truyền thọngSống về cơ bản những khái niệm về thị trường của trường phái chính hiện đại vẫn đảm bảo tính thời sự , đại diện tiêu biểu của trường phái này là PẠSamuelsọn cho rằng: ” thị trường là một quá trình trong đó người mua và người bán một thứ hàng hoá tác động qua lại lẫn nhau để xác định giá cả và số lượng hàng hoa”'. Với khái niệm trên , thị trường tồn tại với hầu hết mọi thứ , từ các tác phẩm nghệ thuật đến đồ phế thải (hay những loại có khả năng tái chế) . Thị trường có thể tập trung như thị trường chứng khoán ,cũng có thể phi tập trung như thị trường nhà cửa hay thị trường lao đọngHoâc. có thể tồn tại qua thiêt bị điện tử như trog trường hợp nhiều loại tài sản và dịch vụ tài chính vốn chỉ được trao đổi qua máy tinh,ngáy nay sự tồn tại ảo này ngày càng phổ biến honĐiểm+. đặc thù nhất của thị trường là nó đưa người mua và người bán đến với nhau để xác định sản lượng và giá cả. bCạc yếu tố cấu thành thị trường Khi nói thị trường là một quá trình mà trong đó người mua và người bán một thứ hàng hoá tác động qua lại lẫn nhau để xác định giá cả và số lượng hàng hoá tức là ta đã nói tới một cơ chế trong đó người mua và người bán tương tác với nhau để xác định giá cả và sản luợngCo+. chế như một chiếc cầu bắc nhịp nối hai bờ một bên là người mua,một bên là người bạnCấu có sự gặp gỡ giữa hai bên mới diễn ra trôi chay,ngưởi bán tìm đến người muavới mục đích tối đa hoá lợi nhuan,trộng khi người mua muốn tối đa hoá sự thoả mãn thu được từ sản phẩm họ mua. Khi hai bên hài lòng về sự trao đổi cũng chính là khi có một cơ chế trao đổi được xác định giữa ho,cợ chế này sẽ giúp cho toàn bộ nền kinh tế vận hành một cách có hiệu quạNỏi là hiệu quả bởi nó là phương tiện giao tiếp để tập hợp tri thức và hành động của hàng triệu cá nhân khác nhau,nhưng nó vẫn giải quyết được những vấn đề sản xuất và phân phối bao gồm hàng triệu ẩn số khác nhau và những mối tương quan mà không ai biẹtChấng có ai thiết kế ra thị trường nhưng nó vẫn vận hành tot,ản^' đằng sau sự hiệu quả đó vẫn là cơ chế cấu thành thị trường Tuy nhiên, sẽ không có khái niệm thị trường nếu không có người mua và người ban,ngưới mua nói tới ở đây là người mua cuối cùng còn người bán được hiểu là người sản xuất .Những người mua và người bán như những tế bào của một cơ thể kinh tế nó cần phải được trao đổi chất để duy trì sự tồ tại của no,nhứ AdamSmith đã nói thiên hướng trao đổi là đặc tính vốn có của loài nguời,nớ tồn tại vĩnh viễn cũng như sự tồn tại của loài nguờikhi+. trao đổi diễn ra mỗi bên bị chi phối bởi những lợi ích rieng,lầm thế nào để trao đổi và cân bằng được lợi ích của đôi bên? điều này đã được giải quyết bởi thị trường hay cơ chế tương tác giữa người mua và người bán. Vậy ai là người điều tiết thị truợngLiệu+? có phải những công ty ,tập đoàn khổng lồ nắm vai trò này hay khọngQuẩ nghiên cứu các yếu tố cấu thành thị trường có thể có hai vương triều chia nhau điều khiển đó là người tiêu dùng và công nghệ. Bằng các sở thích vốn có và tích luỹ đuợc,người tiêu dùng sẽ hướng dănthong^~ qua lá phiếu bằng tiền của minh)càch sử dụng cuối cùng các nguồn lực của xã họiHô. chọn lấy một điểm các vị trí trên đường giới hạn khả năng sản xuất PPFNhựng chỉ riêng người tiêu dùng thì không thể chỉ dẫn được cần sản xuất loại hàng hoá gì . Những lựa chọn của người tiêu dùng bị giới hạn chính bởi nguồn lực và công nghệ hiện cọNến kinh tế không thể vượt qua ngoài đường PPF của nó .Các nguồn lực của nền kinh tế cùng với nền khoa hoc,cộng nghệ của nó hạn chế sự ham muốn tiêu dụngNhù cầu của người tiêu dùng phải luôn đi đôi với khả năng cung cấp hàng hoacúa nhà sản xuạtVì^' vậy chi phí kinh doanh và các quyết định sản xuất cùng với nhu cầu tiêu dùng sẽ quyết định loại hàng hoá nào sẽ được sản xuất. cChực năng của thị trường -Chức năng thừa nhận : người sản xuất được thị trường chấp nhận tiêu thụ sản pham,nguổi mua chấp nhận mua sản phẩm trên thị trường -Chức năng thực hien:Quậ trình trao đoi,muẩ bán được thực hiện trên thị trường -Chức năng thông tin:Thị trường phản ánh những thông tin về sản pham,giẩ cả, tình hình cung-cau.chồ cả bên mua và bên ban,no' là tấm gương phản ánh bộ mặt kinh te-xấ hội -Chức năng điều tiet:từ^' những thông tin về thị truờng,cẳ hai bên mua và bán điều tiết hoạt động sản xuất kinh doanh ,tiêu dùng của minh,từc là điều tiết giữa cung và cầu cho phù hợp Bằng việc để người bán và người mua đáp ứng được nhau trong từng thị truờng,thi+. trường đã giải quyết luôn ba vấn đề cơ bản : cái gì? thế nào? cho ai? đó là ba câu hỏi chủ yếu đối với bất cứ một cá nhân hay tổ chức nào khi họ muốn làm ăn -Hàng hoá và dịch vụ gì sẽ sản xuất được xác định bằng lá phiếu của người tiêu dùng -Việc hàng hoá được sản xuất như thế nào được xác định bằng sự cạnh tranh giữa những nhà sản xuất -Hàng hoá sản xuất cho ai-ai là người tiêu dùng và tiêu dùng bao nhieu-phu^. thuộc lớn vào mức cung-cầu các yếu tố sản xuất trên thị trường. dPhận loại Phân loại thị trường là phân chia thị trường tổng thể lớn thành các thị trường nhỏ hơn theo những tiêu thức nhất đinh,tuỵ theo mục đích khác nhau mà lựa chọn các tiêu thức phân chia khác nhau ở đây ta chỉ quan tâm tới phân chia thị trường nước ngoài *Phân theo địa lý theo từng châu hoặc theo từng nước, theo từng khu vực hay vùng lãnh tho,cọng^? đồng kinh tẹđay^' là cơ sở phân loại chủ yếu vì sự khác nhau về nhu cau,khầ năng cung cũng như những đặc trưng riêng thường gắn với yếu tố địa lý. *Phân theo dân số xã hội Nhóm tiêu thức như: Thái đo,đọng^. co,lới song,sự^' quan tam,quân điem,giẩ trị văn hoa Cac' tiêu thức này được sử dụng kết hợp với các tiêu thức khác trong nghiên cứu các thị trường vì tâm lý và thói quen tiêu dùng có vai trò quan trọng trong sự biến động cung cầu thị trường. 2Khại niệm giá cả aKhại niệm Giá cả là biểu hiện bằng tiền của giá trị hàng hoa,mốt tín hiệu đối với người sản xuất và tiêu dụngGià cả là phạm trù trung tâm của kinh tế hàng hoa,cúa cơ chế thị truờngMạc+. dù gia trị là cơ sở của giá ca,nhửng trên thị trường giá cả luôn biến đong,len^. xuống xoay quanh giá trị của hàng hoá do nhiều nhân tố ảnh huởngTrên+. thị trường giá cả sẽ kếtt hợp các quyết định của người mua và người tiêu dụngGià tăng lên sẽ làm giảm lượng mua sắm của người tiêu dùng và khuyến khích người sản xuạtGiâ' hạ xuống sẽ khuyến khích tiêu dùng và không khuyến khích sản xuạtGiâ' cả là quả cân trên khích trên thị truờngTăi. mỗi thời điem,tren^? thị trường luôn tồn tại giá cân bằng mà tại đó người mua và người bán đều hài lòng. bPhận loại có nhiều cách để phân loại giá tuỳ theo mục đích nghiên cuu,dươi' đây là cách phân loại giá sử dụng trong thống kê giá cả của nước ta *giá sử dụng : +Giá tiêu dunggiằ sử dụng cuối cung)la` giá mà người tiêu dùng mua sản phẩm hàng hoá dịch vụ trên thị trường để thoả mãn nhu cầu tiêu dùng cá nhan,biẻu^ hiện qua giá bán lẻ hàng hoá và dịch vụ trên thị trường. +giá bán vật tư cho sản xuătgiâ' sử dụng trung gian)là giá của các tổ choc kinh doanh vật tư trực tiếp bán vật tư cho người sản xuất để sản xuat,ché^' biến ra sản phămtieu^? dùng cho sản xuat).giâ' này không bao gồm chi phí vận chuyển và các chi phí khác. *giá sản xuất hay giá bán sản phẩm của người sản xuất hàng nong,lam^ nghiep,thủy^. sản và công nghiep,dịch^. vụ các loại là giá mà người sản xuất trực tiếp bán sản phẩm của mình ở mọi nơi, mọi lúc kể cả bán tại nơi sản xuất. *Giá cước vận tải hàng hoá là giá cước mà người thuê vận chuyển hàng hoá trả cho các đơn vị vận tải hàng hoá. *Giá xuất khau-nhạp^? khẩu: +Giá xuất khẩu hàng hoá là giá mà Việt Nam trực tiếp bán hàng hoá cho các nước tính bằng ngoại tẹGiậ xuất khẩu được tính theo điều kiện giao hàng tại biên giới Việt NamFOB)khi( không muốn tính đến xuất khẩu dịch vụ ,vận tai,bao? hiểm , (tức là trong thành phần của nó chỉ có giá sản phẩm vật chat)vấ được tính theo điều kiện tại biên giới nước nhăpCIF)néu^. muốn tính cả xuất khẩu dịch vu,vân. tai,bao? hiem.,(tức^? là trong thành phần của nó có cả giá sản phẩm vật chất và giá sản phẩm dịch vu)vạ theo điều kiện tại biên giới nước sản xuătFOB)néu^' không muốn tính đến nhập khẩu dịch vụ, vận tai,bao? hiểm ,(tức là trong thành phần của nó chỉ có giá sản phẩm vật chất). cCạc nhân tố ảnh hưởng đến giá cả Những nhân tố nêu ra sau đây dựa trên những tác động rõ rang,trừc tiep,mấng tính chất bao quát chứ không quá đi sâu vào những nhân tố tác động mờ nhat,chị tiết: *Nhân tố từ phía nhà sản xuất hàng hoá, dịch vưtự phía cung) Nói chung khi cung hàng hoá ,dịch vụ nào đó tănggiam)thì(? giá tương ứng sẽ giảm (tang).Nhũng( yếu tố dưới đây tuy tác động trực tiếp tới sự biến động của cung nhưng cũng có thể coi như là nhân tố tác động trực tiếp đến giá cả. +Công nghe:cong^. nghệ là một yếu tố quan trọng góp phần làm nâng cao năng suat,giấm chi phí lao động trong quá trình chế tạo sản phạmsự^? cải tiến công nghệ làm tăng khả năng cung lên do vậy làm giảm giá thành dẫn đến giá hàng hoá dịch vụ giảm. +Giá của các yếu tố sản xuất (đầu vao):nều giá của các yếu tố đầu vào giảm sẽ dẫn tới giá thành sản xuất giảm và cơ hội sinh lời của các nhà sản xuất cao hưn do đó họ muốn sản xuất nhiều hon,điêu+` đó đồng nghĩa với giá cả hàng hoá dịch vụ sẽ giảm. *Nhân tố từ phía căunguôi` tiêu dùng) Cũng như cung,sự biến động của cầu cũng có tính song hành cùng với gia,tuý sự biến động này ngược với cungKhị cầu hàng hoá dịch vụ nào đó tănggiẳm) giá tương ứng sẽ tănggiam).Nhũng(? nhân tố nhu:giắ cả hàng hoá liên quanhằng hoá bổ sung,thay the),dan^' so,thị^' hieu,câc' kỳ vọng tương lai tuy có tác động trực tiếp tới cầu đoos phần nào ảnh hưởng đến gia,nhứng đó là những tác động dài han,mợ nhạt đối với mục tiêu nghiên cụuDớ vậy chỉ xét chung đại diện là ảnh hưởng của cầu tới giá hàng hoa,dích vụ. *Nhân tố từ các thị trường đặc trưng +Thị trường cạnh tranh hoàn hao:thỉ trường cạnh tranh hoàn hảo là thị trường bao gồm nhiều người mua và người bán trao đổi với nhau về mọi thứ hàng hoá đồng nhạtKhong^' có một người mua,người bán đơn lẻ nào gây ảnh hưởng lớn đến thời giá thị truờngDợ vậy giá cả trên thị trường được thoả thuận thông qua sự cân bằng cung cầu như đã xác định ở hai nhân tố trên. +Thị trường độc quyền thuần tuy:Thí trường này thường chỉ có một người bán. Những công ty độc quyền thường có hàng rào cản trổch sự gia nhập của các công ty khác do quy định của nhà nước hoặc do có những thế mạnh độc nhất vô nhị trong khả năng cạnh tranhợ thị trường nay,già sản phẩm của công ty độc quyền nhà nước sẽ do nhà nước quyết định theo những mục tiêu mà nhà nước đặt raVợi độc quyền có đIũu tiet,cong^' ty có quyền hạn chế trong định giạHó chịu sự điều tiết của luật giá do nhà nước điều tiết của luật giá do nhà nước quy định khá nghiêm ngặt còn các công ty độc quyền không bị điều tiết sẽ được tự do định giá mà thị trường chấp nhận được và không có đối thủ cạnh tranh. +Thị trường canh tranh có độc quyền bao gồm nhiều người mua và bán giao dịch với nhau qua một khung giá chứ không phảI một giá thị trường duy nhạtMức^' độ giá trong khung tuỳ thuộc vào sản phẩm tương ứng có một sản phẩm khác biệt như thế nào đối với những sản phẩm còn laivị sản phẩm ở đât có những khả năng thay thế nhau rất cao. +Thị trường độc quyền nhóm bao gồm một số ít người bán luôn có thế mạnh để có thể gây ảnh huởngsặn phẩm của các nhà độc quyền là có khả năng thay thế lẫn nhauChịnh điều này đã làm cho các nhà độc quyền có khả nangtrơng việc điều khiển giá. *Các yếu tố khác +Môi trường kinh te:bấo gồm lạm phat,tắng trưởng ,suy thoái ,lãi suat,thát^' nghiep,tỷ^. giá hối đoai Lám phát liên quan đến sức mua của đồng tien,khi^` lạm phát tăng đồng tiền trở nên mất giá do vậy giá cả hàng hoá tangKhợng tác động mạnh mẽ như lạm phát nhưng lãi suất ảnh hưởng một cách gián tiếp tới biến động gia,ví lãi suất điều chỉnh khối lượng tiền đưa vào lưu thông mà khối lượng tiền đưa vào lưu thông lại tác động đến sức mua của đồng tiền do đó làm giá cả biến đọngHộn nữa lãi suất còn ảnh hưởng tới nguồn vốn đầu tu-mợt yếu tố đầu vào của quá trình sản xuất tức là tác động tới giá thành sản phẩm và tất yếu tác động tới giá sản phạmĐói^? với yếu tố tăng trưởng và suy thoai,ánh hưởng của chúng vừa thực vừa ảo bởi cũng có thể thấ ngay suy thoái dẫn đến sức mua giẳm đồng nghĩa với việc giảm giá sản pham)nhưng^? nhiều khi phải quan sát cả một quá trình tăng trưởng mới thấy tác động của nó tới sự thay đổi giạRiếng tỷ giá hối đoái chủ yếu tác động đến giá mặt hàng xuat-nhạp^' khẩu. +Chính sách của chính phu:cảc chính sách mà chính phủ đưa ra rất có trọng lượng đối với sự thay đổi giá cả một số hàng hoá ,dịch vụChặng han,khị giá thóc gạo xuống quá thấp chính phủ thường đưa ra một loạt biện phap:quý định khung lãi suất và hỗ trợ tín dụng cho doanh nghiệp mua gạo xuất khau,quy^? định giá sàn trong việc mua gạo của dan,hõ^ trợ một số các chi cục dự trữ mua thóc dự tru ,tẵt cả những biện pháp đó ngay lập tức đẩy giá thóc ,gạo tăng lenNgoậi ra,trong một số lĩnh vuc,nghặnh mà nhà nước còn độc quyen,những^` biện pháp của chính phủ đưa ra lại càng có ảnh hưởng rõ rệt đối với giá sản phẩm thuộc lĩnh vực đó. +giá cả của thị trường liên quan +Các yếu tố bất thuờng:chiến+ tranh,thiên tai,hoả hoan.,đậy là những yếu tố thường tạo nên sự thay đổi đột ngột của hàng hoá dịch vụ liên quanNọ thường đến một cách ngẫu nhiên khó lường trước do đó cũng ảnh hưởng một cách mãnh liệt. 3Xúật khẩu aThượng trú và không thường trú Xuất khẩu gắn liền với khái niệm thường trú và không thường trú. Chúng ta cần lưu ý là khái niệm thường trú ở trong hoạt động xuất –nhập khẩu không dựa trên cơ sở quốc tich hay quốc gia hoặc tiêu chuẩn hợp phapmạc(' dù đôi khi nó có thể tương tự với các khái niệm thường trú mà người ta sử dụng trong việc kiểm soát đánh thuế và các mục đích khac)Hớn nữa các đường biên giới của một nước có thể được người ta đặt ra và công nhận theo mục đích chính tri,dọ vậy nhiều khi không phù hợp với các mục đích kinh tế *Các đơn vị thường trú: +Các đơn vị sản xuất kinh doanh hoạt động trong các nghành kinh tế thuộc tất cả các hình thức sở hữu của Việt Nam hoạt động trên lãnh thổ địa lý của Việt Nam +Các đơn vị sản xuất kinh doanh hoạt đọng trong các ngành kinh tế của nước ngoài đầu tư trực tiep,hốp tác liên doanh ở Việt Nam với thời gian trên 1 năm. +Các tổ chức hoặc cư dân Việt Nam đi công tac,lám việc ở nước ngoài với thời gian dưới 1 năm .Kể cả du học sinh Việt Nam du học ở nước ngoài trên 1 năm +Các đại sứ quan,lánh sự quan,đái diện quốc phong-àn ninh của Việt Nam ở nước ngoài. *Các đơn vị không thường trú +Phần còn lại của các đơn vị thuộc các nước không hoạt động trên lãnh thổ địa lý của Việt Nam. +Các đơn vị sản xuất kinh doanh của Việt Nam ở nước ngoài với thời gian trên 1 năm +Các tổ chức hoặc cư dân nước ngoài hoạt động ở Việt Nam dưới 1 namkể(. cả học sinh nước ngoài du học ở Việt Nam +Các đại sứ quan,lánh sự quan,tố chức quốc phong-àn ninh của nước ngoài làm việc tại Việt Nam bKhại niệm xuất khẩu Là những hoạt động trao đổi ,bán ,chuyển giao các sản phẩm hàng hoá ,vật chất ,dịch vụ giữa các đơn vị tổ chức, dân cư thường trú nước ta với các đơn vị dân cư không thường trưháy còn gọi là giữa nước ta với nước ngoài) cNôi. dung *xuất khẩu hàng hoá vật chất Là sự mua bán ,trao đoi,chuyẻn^? giao các loại sản phẩm hàng hoá vật chất của nước ta ra nước ngoài hay còn gọi quyền sở hữu về hàng hoá vật chất được chuyển giao từ đơn vi,tộ chức, dân cư thường trú sang tổ chức ,đơn vị, dân cư không thường trụNhứ vậy thông qua xuất khẩu hàng hoá có thể làm giảm nguồn sản phẩm vật chất của chúng ta Thông thường xuất khẩu hàng hoá được diễn ra dưới hình thức sau đây: +Là những hàng hoá nước ta bán ra nước ngoài theo hợp đồng thương mại được ký kết giữa đơn vị ,tổ chức ,dân cư thường trú nước ta thuộc tất cả các thành phần kinh tế với nước ngoài +Những hàng hoá kinh doanh,bán ra,trao đổi trực tiếp giữa các đơn vị dân cư thường trú nước ta với nước ngoaidằn cư không thường tru)quá các đường biên gioi,căc' cửa khau,tren^? bo,tren^. khong,biển,hẩi đảo +Hàng hoá do các chuyên gia,người lao đong,hôc. sinh,người du lịch ,người đi công tác khác mang ra khỏi nước ta +những hàng hoá là quà tang,quặ bieu,đò^' dùng và phương tiện khác của dân cư thường trú nước ta gửi ra nước ngoài +hàng viện tro,giựp đỡ của chúng ta đối với nước ngoài +những hàng hoá dịch vụ xuất ra của các đơn vị lien doanh,đầu tư ,hợp tác nước ngoài *Xuất khẩu dịch vụ Bao gom:cầc dịch vụ giao thông vận tai,thổng tin liên lac,bạo hiem,du^? lich,dich. vụ tài chính ,văn hoá ,giáo duc,ỵ tế và các hoạt động dịch vụ khác do các đơn vị tổ chức dân cư thường trú nước ta cung cấp trực tiếp cho các đơn vi,tộ chức dân cư không thường trú.

45 trang | Chia sẻ: lvcdongnoi | Lượt xem: 2334 | Lượt tải: 0

Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Xuất khẩu gạo của Việt Nam1989-2002, thực trạng và những vấn đề liên quan, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

c¶ Nh÷ng nh©n tè nªu ra sau ®©y dùa trªn nh÷ng t¸c ®éng râ rµng,trùc tiÕp,mang tÝnh chÊt bao qu¸t chø kh«ng qu¸ ®i s©u vµo nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng mê nh¹t,chi tiÕt: *Nh©n tè tõ phÝa nhµ s¶n xuÊt hµng ho¸, dÞch vô(tõ phÝa cung) Nãi chung khi cung hµng ho¸ ,dÞch vô nµo ®ã t¨ng(gi¶m)th× gi¸ t¬ng øng sÏ gi¶m (t¨ng).Nh÷ng yÕu tè díi ®©y tuy t¸c ®éng trùc tiÕp tíi sù biÕn ®éng cña cung nhng còng cã thÓ coi nh lµ nh©n tè t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn gi¸ c¶. +C«ng nghÖ:c«ng nghÖ lµ mét yÕu tè quan träng gãp phÇn lµm n©ng cao n¨ng suÊt,gi¶m chi phÝ lao ®éng trong qu¸ tr×nh chÕ t¹o s¶n phÈm.sù c¶i tiÕn c«ng nghÖ lµm t¨ng kh¶ n¨ng cung lªn do vËy lµm gi¶m gi¸ thµnh dÉn ®Õn gi¸ hµng ho¸ dÞch vô gi¶m. +Gi¸ cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt (®Çu vµo):nÕu gi¸ cña c¸c yÕu tè ®Çu vµo gi¶m sÏ dÉn tíi gi¸ thµnh s¶n xuÊt gi¶m vµ c¬ héi sinh lêi cña c¸c nhµ s¶n xuÊt cao hn do ®ã hä muèn s¶n xuÊt nhiÒu h¬n,®iªï ®ã ®ång nghÜa víi gi¸ c¶ hµng ho¸ dÞch vô sÏ gi¶m. *Nh©n tè tõ phÝa cÇu(ngêi tiªu dïng) Còng nh cung,sù biÕn ®éng cña cÇu còng cã tÝnh song hµnh cïng víi gi¸,tuy sù biÕn ®éng nµy ngîc víi cung.Khi cÇu hµng ho¸ dÞch vô nµo ®ã t¨ng(gi¶m) gi¸ t¬ng øng sÏ t¨ng(gi¶m).Nh÷ng nh©n tè nh:gi¸ c¶ hµng ho¸ liªn quan(hµng ho¸ bæ sung,thay thÕ),d©n sè,thÞ hiÕu,c¸c kú väng t¬ng lai tuy cã t¸c ®éng trùc tiÕp tíi cÇu dodos phÇn nµo ¶nh hëng ®Õn gi¸,nhng ®ã lµ nh÷ng t¸c ®éng dµi h¹n,mê nh¹t ®èi víi môc tiªu nghiªn cøu.Do vËy chØ xÐt chung ®¹i diÖn lµ ¶nh hëng cña cÇu tíi gi¸ hµng ho¸,dÞch vô. *Nh©n tè tõ c¸c thÞ trêng ®Æc trng +ThÞ trêng c¹nh tranh hoµn h¶o:thÞ trêng c¹nh tranh hoµn h¶o lµ thÞ trêng bao gåm nhiÒu ngêi mua vµ ngêi b¸n trao ®æi víi nhau vÒ mäi thø hµng ho¸ ®ång nhÊt.Kh«ng cã mét ngßi mua,ngêi b¸n ®¬n lÎ nµo g©y ¶nh hëng lín ®Õn thêi gi¸ thÞ trêng.Do vËy gi¸ c¶ trªn thÞ trêng ®îc tho¶ thuËn th«ng qua sù c©n b»ng cung cÇu nh ®· x¸c ®Þnh ë hai nh©n tè trªn. +ThÞ trêng ®éc quyÒn thuÇn tuý:ThÞ trêng nµy thêng chØ cã mét ngêi b¸n. Nh÷ng c«ng ty ®éc quyÒn thêng cã hµng rµo c¶n træch sù gia nhËp cña c¸c c«ng ty kh¸c do quy ®Þnh cña nhµ níc hoÆc do cã nh÷ng thÕ m¹nh ®éc nhÊt v« nhÞ trong kh¶ n¨ng c¹nh tranh.ë thÞ trêng nµy,gi¸ s¶n phÈm cña c«ng ty ®éc quyÒn nhµ níc sÏ do nhµ níc quyÕt ®Þnh theo nh÷ng môc tiªu mµ nhµ níc ®Æt ra.Víi ®éc quyÒn cã ®Iòu tiÕt,c«ng ty cã quyÒn h¹n chÕ trong ®Þnh gi¸.Hä chÞu sù ®iªï tiÕt cña luËt gi¸ do nhµ níc ®iªï tiÕt cña luËt gi¸ do nhµ níc quy ®Þnh kh¸ nghiªm ngÆt cßn c¸c c«ng ty ®éc quyÒn kh«ng bÞ ®iªï tiÕt sÏ ®îc tù do ®Þnh gi¸ mµ thÞ trêng chÊp nhËn ®îc vµ kh«ng cã ®èi thñ c¹nh tranh. +ThÞ trêng canh tranh cã ®éc quyÒn bao gåm nhiÒu ngêi mua vµ b¸n giao dÞch víi nhau qua mét khung gi¸ chø kh«ng ph¶I mét gi¸ thÞ trêng duy nhÊt.Møc ®é gi¸ trong khung tuú thuéc vµo s¶n phÈm t¬ng øng cã mét s¶n phÈm kh¸c biÖt nh thÕ nµo ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm cßn l¹iv× s¶n phÈm ë ®©t cã nh÷ng kh¶ n¨ng thay thÕ nhau rÊt cao. +ThÞ trêng ®éc quyÒn nhãm bao gåm mét sè Ýt ngêi b¸n lu«n cã thÕ m¹nh ®Ó cã thÓ g©y ¶nh hëng.s¶n phÈm cña c¸c nhµ ®éc quyÒn lµ cã kh¶ n¨ng thay thÕ lÉn nhau.ChÝnh ®iªï nµy ®· lµm cho c¸c nhµ ®éc quyÒn cã kh¶ n¨ngtrong viÖc ®iªï khiÓn gi¸. *C¸c yÕu tè kh¸c +M«i trêng kinh tÕ:bao gåm l¹m ph¸t,t¨ng trëng ,suy tho¸i ,l·i suÊt,thÊt nghiÖp,tû gi¸ hèi ®o¸i…L¹m ph¸t liªn quan ®Õn søc mua cña ®ång tiÒn,khi l¹m ph¸t t¨ng ®ång tiÒn trë nªn mÊt gi¸ do vËy gi¸ c¶ hµng ho¸ t¨ng.Kh«ng t¸c ®éng m¹nh mÏ nh l¹m ph¸t nhng l·i suÊt ¶nh hëng mét c¸ch gi¸n tiÕp tíi biÕn ®éng gi¸,v× l·i suÊt ®iÒu chØnh khèi lîng tiÒn ®a vµo lu th«ng mµ khèi lîng tiÒn ®a vµo lu th«ng l¹i t¸c ®éng ®Õn søc mua cña ®ång tiÒn do ®ã lµm gi¸ c¶ biÕn ®éng.H¬n n÷a l·i suÊt cßn ¶nh hëng tíi nguån vèn ®Çu t-mét yÕu tè ®Çu vµo cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tøc lµ t¸c ®éng tíi gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ tÊt yÕu t¸c ®éng tíi gi¸ s¶n phÈm.§èi víi yÕu tè t¨ng trëng vµ suy tho¸i,¶nh hëng cña chóng võa thùc võa ¶o bëi còng cã thÓ thÊ ngay suy tho¸i dÉn ®Õn søc mua gi¶m( ®ång nghÜa víi viÖc gi¶m gi¸ s¶n phÈm)nhng nhiÒu khi ph¶i quan s¸t c¶ mét qu¸ tr×nh t¨ng trëng míi thÊy t¸c ®éng cña nã tíi sù thay ®æi gi¸.Riªng tû gi¸ hèi ®o¸i chñ yÕu t¸c ®éng ®Õn gi¸ mÆt hµng xuÊt-nhËp khÈu. +ChÝnh s¸ch cña chÝnh phñ:c¸c chÝnh s¸ch mµ chÝnh phñ ®a ra rÊt cã träng lîng ®èi víi sù thay ®æi gi¸ c¶ mét sè hµng ho¸ ,dÞch vô.Ch¼ng h¹n,khi gi¸ thãc g¹o xuèng qu¸ thÊp chÝnh phñ thêng ®a ra mét lo¹t biÖn ph¸p:quy ®Þnh khung l·i suÊt vµ hç trî tÝn dông cho doanh nghiÖp mua g¹o xuÊt khÈu,quy ®Þnh gi¸ sµn trong viÖc mua g¹o cña d©n,hç trî mét sè c¸c chi côc dù tr÷ mua thãc dù tr÷…,tÊt c¶ nh÷ng biÖn ph¸p ®ã ngay lËp tøc ®Èy gi¸ thãc ,g¹o t¨ng lªn.Ngoµi ra,trong mét sè lÜnh vùc,nghµnh mµ nhµ níc cßn ®éc quyÒn,nh÷ng biÖn ph¸p cña chÝnh phñ ®a ra l¹i cµng cã ¶nh hëng râ rÖt ®èi víi gi¸ s¶n phÈm thuéc lÜnh vùc ®ã. +gi¸ c¶ cña thÞ trêng liªn quan +C¸c yÕu tè bÊt thêng:chiÕn tranh,thiªn tai,ho¶ ho¹n..,®©y lµ nh÷ng yÕu tè thêng t¹o nªn sù thay ®æi ®ét ngét cña hµng ho¸ dÞch vô liªn quan.Nã thêng ®Õn mét c¸ch ngÉu nhiªn khã lêng tríc do ®ã còng ¶nh hëng mét c¸ch m·nh liÖt. 3.XuÊt khÈu a.Thêng tró vµ kh«ng thêng tró XuÊt khÈu g¾n liÒn víi kh¸i niÖm thêng tró vµ kh«ng thêng tró. Chóng ta cÇn lu ý lµ kh¸i niÖm thêng tró ë trong ho¹t ®éng xuÊt –nhËp khÈu kh«ng dùa trªn c¬ së quèc tich hay quèc gia hoÆc tiªu chuÈn hîp ph¸p(mÆc dï ®«i khi nã cã thÓ t¬ng tù víi c¸c kh¸i niÖm thêng tró mµ ngêi ta sö dông trong viÖc kiÓm so¸t ®¸nh thuÕ vµ c¸c môc ®Ých kh¸c)H¬n n÷a c¸c ®êng biªn giíi cña mét níc cã thÓ ®îc ngêi ta ®Æt ra vµ c«ng nhËn theo môc ®Ých chÝnh trÞ,do vËy nhiÒu khi kh«ng phï hîp víi c¸c môc ®Ých kinh tÕ *C¸c ®¬n vÞ thêng tró: +C¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh ho¹t ®éng trong c¸c nghµnh kinh tÕ thuéc tÊt c¶ c¸c h×nh thøc së h÷u cña ViÖt Nam ho¹t ®éng trªn l·nh thæ ®Þa lý cña ViÖt Nam +C¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh ho¹t ®äng trong c¸c ngµnh kinh tÕ cña níc ngoµi ®Çu t trùc tiÕp,hîp t¸c liªn doanh ë ViÖt Nam víi thêi gian trªn 1 n¨m. +C¸c tæ chøc hoÆc c d©n ViÖt Nam ®i c«ng t¸c,lµm viÖc ë níc ngoµi víi thêi gian díi 1 n¨m .KÓ c¶ du häc sinh ViÖt Nam du häc ë níc ngoµi trªn 1 n¨m +C¸c ®¹i sø qu¸n,l·nh sù qu¸n,®¹i diÖn quèc phßng-an ninh cña ViÖt Nam ë níc ngoµi. *C¸c ®¬n vÞ kh«ng thêng tró +PhÇn cßn l¹i cña c¸c ®¬n vÞ thuéc c¸c níc kh«ng ho¹t ®éng trªn l·nh thæ ®Þa lý cña ViÖt Nam. +C¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh cña ViÖt Nam ë níc ngoµi víi thêi gian trªn 1 n¨m +C¸c tæ chøc hoÆc c d©n níc ngoµi ho¹t ®éng ë ViÖt Nam díi 1 n¨m.kÓ c¶ häc sinh níc ngoµi du häc ë ViÖt Nam +C¸c ®¹i sø qu¸n,l·nh sù qu¸n,tæ chøc quèc phßng-an ninh cña níc ngoµi lµm viÖc t¹i ViÖt Nam b.Kh¸i niÖm xuÊt khÈu Lµ nh÷ng ho¹t ®éng trao ®æi ,b¸n ,chuyÓn giao c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ ,vËt chÊt ,dÞch vô gi÷a c¸c ®¬n vÞ tæ chøc, d©n c thêng tró níc ta víi c¸c ®¬n vÞ d©n c kh«ng thêng tró(hay cßn gäi lµ gi÷a níc ta víi níc ngoµi) c.Néi dung *xuÊt khÈu hµng ho¸ vËt chÊt Lµ sù mua b¸n ,trao ®æi,chuyÓn giao c¸c lo¹i s¶n phÈm hµng ho¸ vËt chÊt cña níc ta ra níc ngoµi hay cßn gäi quyÒn së h÷u vÒ hµng ho¸ vËt chÊt ®îc chuyÓn giao tõ ®¬n vÞ,tæ chøc, d©n c thêng tró sang tæ chøc ,®¬n vÞ, d©n c kh«ng thêng tró.Nh vËy th«ng qua xuÊt khÈu hµng ho¸ cã thÓ lµm gi¶m nguån s¶n phÈm vËt chÊt cña chóng ta Th«ng thêng xuÊt khÈu hµng ho¸ ®îc diÔn ra díi h×nh thøc sau ®©y: +Lµ nh÷ng hµng ho¸ níc ta b¸n ra níc ngoµi theo hîp ®ång th¬ng m¹i ®îc ký kÕt gi÷a ®¬n vÞ ,tæ chøc ,d©n c thêng tró níc ta thuéc tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ víi níc ngoµi +Nh÷ng hµng ho¸ kinh doanh,b¸n ra,trao ®æi trùc tiÕp gi÷a c¸c ®¬n vÞ d©n c thêng tró níc ta víi níc ngoµi(d©n c kh«ng thêng tró)qua c¸c ®êng biªn giíi,c¸c cöa khÈu,trªn bé,trªn kh«ng,biÓn,h¶i ®¶o +Hµng ho¸ do c¸c chuyªn gia,ngêi lao ®éng,häc sinh,ngêi du lÞch ,ngêi ®i c«ng t¸c kh¸c mang ra khái níc ta +nh÷ng hµng ho¸ lµ quµ tÆng,quµ biÕu,®å dïng vµ ph¬ng tiÖn kh¸c cña d©n c thêng tró níc ta göi ra níc ngoµi +hµng viÖn trî,gióp ®ì cña chóng ta ®èi víi níc ngoµi +nh÷ng hµng ho¸ dÞch vô xuÊt ra cña c¸c ®¬n vÞ lien doanh,®Çu t ,hîp t¸c níc ngoµi *XuÊt khÈu dÞch vô Bao gåm:c¸c dÞch vô giao th«ng vËn t¶i,th«ng tin liªn l¹c,b¶o hiÓm,du lÞch,dÞch vô tµi chÝnh ,v¨n ho¸ ,gi¸o dôc,y tÕ vµ c¸c ho¹t ®éng dÞch vô kh¸c do c¸c ®¬n vÞ tæ chøc d©n c thêng tró níc ta cung cÊp trùc tiÕp cho c¸c ®¬n vÞ,tæ chøc d©n c kh«ng thêng tró. ch¬ngII XuÊt khÈu ViÖt Nam(1990-2002) XuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam(1989-2002)thùc tr¹ng vµ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan 1.XuÊt khÈu ViÖt Nam 1990-2002 a.T¨ng trëng xuÊt khÈu Ngo¹i th¬ng ViÖt Nam ®i tõ khëi ®iÓm rÊt thÊp,thiÕt lËp tõ mèi quan hÖ víi c¸c níc XHCN ph¸t triÓn dÇn lªn vµ h×nh thµnh 2 giai ®o¹n râ rÖt: tõ 1976 ®Õn 1990 vµ tõ 1991 ®Õn nay.C¸c sè liÖu thèng kª cho thÊy tæng xuÊt khÈu n¨m 1976 chØ cã 222.7 triÖu Róp vµ USD gÇn 60% trong sè ®ã lµ bu«n b¸n víi khu vùc ®ång Róp ( biÓu A1 vµ A2).§Õn n¨m 1990 con sè nµy lµ 2404 triÖu Róp vµ USD trong ®ã bu«n b¸n víi khu vùc ®ång Róp vÉn cßn chiÕm gÇn 50%.N¨m 1991 ®¸nh giÊu sù thay ®æi ®ét ngét.XuÊt khÈu gi¶m xuèng cßn 2087.1 triÖu Róp vµ USD trong ®ã xuÊt khÈu sang khu vùc ®ång Róp chØ cßn 8.3%.§©y lµ sù kiÖn ®¸nh dÊu bíc thay ®æi lín trong quan hÖ ngo¹i th¬ng cña ViÖt Nam. BiÓu A1:XuÊt khÈu ViÖt Nam 1976-2001 BiÓu A2:XuÊt khÈu víi khu vùc ®ång RUP 1976-2001 Tõ n¨m 1986-1990 ViÖt Nam tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ l¹m ph¸t cao,c¸c níc XHCN l©m vµo t×nh c¶nh khã kh¨n,tr× trÖ,khñng ho¶ng;quan hÖ ngo¹i th¬ng víi c¸c níc thuéc khu vùc ®ång Róp gi¶m dÇn,cho ®Õn n¨m 1991 th× gÇn nh døt h¼n.Còng tõ ®ã bu«n b¸n víi c¸c nø¬c thuéc khu vùc USD t¨ng lªn.Bíc ngoÆt x¶y ra vµo n¨m 1989 khi xuÊt khÈu sang khu vùc USD ®¹t møc 1.14 tû USD chiÕm gÇn 60% kim ng¹ch xuÊt khÈu,nhê hai mÆt hµng lín lµ dÇu th« vµ g¹o.§©y còng lµ n¨m ®Çu tiªn ViÖt Nam thÆng d ë khu vùc USD T¨ng trëng xuÊt khÈu trong nh÷ng n¨m nµy ®¹t ®Õn møc rÊt cao,b×nh qu©n 35.7%/n¨m(BiÓu A3) BiÓu A3:Tû lÖ t¨ng trëng xuÊt khÈu ViÖt Nam 1976-2001 Tõ n¨m 1991-1995 ngo¹i th¬ng ViÖt Nam ®· bíc vµo giai ®o¹n míi.§ång USD trë thµnh ph¬ng tiÖn thanh to¸n ®îc sö dông réng r·i.LuËt ®©ï t níc ngoµi ra ®êi n¨m 1988 ®· thu hót ®îc nguån vèn ®Çu t quan träng.T¨ng trëng xuÊt khÈu trong giai ®o¹n nµy rÊt cao,b×nh qu©n ®¹t 26.8% Sè liÖu b¶ng A4 ph¶n ¸nh sù thay ®æi c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam tõ n¨m 1990 ®Õn n¨m 2000.Trong sè 10 mÆt hµng xuÊt khÈu hang ®Çu tõ n¨m 1990 ®Õn n¨m 1996 chØ cßn l¹i 8 mÆt hµng(rau qu¶ vµ h¹t tiªu ®· bÞ lo¹i),®Õn n¨m 2000 th× 4 mÆt hµng cã mÆt trong n¨m 1990 lµ h¹t ®iÒu ,cao su ,than ®¸,h¹t tiªu kh«ng cßn n»m trong tèp 10.Nh÷ng mÆt hµng míi lät vao nhãm nµy gåm:linh kiÖn ®iÖn tö,s¶n phÈm ®å gç;nhãm hµng rau qu¶ ®· trë l¹i nhãm nµy.C¸c mÆt hµng :dÇu th«, thuû s¶n,dÖt may,giµy dÐp,g¹o kh¸ æn ®Þnh trong nhãm n¨m kÓ tõ n¨m 1992 ®Õn n¨m 2001.Gäi lµ 10 mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu v× tõ sau n¨m 1992 nã ®· chiÕm trªn díi 75% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n¨m vµ sù thay ®æi trong nhãm Êy nãi chung lµ rÊt chËm.B¶ng A4 còng cho thÊy sù thay ®æi vÒ sè lîng vµ gi¸ c¶ cña nh÷ng mÆt hµng nãi trªn trong c¸c n¨m 1999,2000 vµ n¨m 2001.ë hÇu hÕt c¸c mÆt hµng dÇu th«,g¹o,cao su,cµ phª,than ®¸,h¹t tiªu ®Òu cã tû lÖ t¨ng tæng kim ng¹ch nhanh h¬n sè lîng so víi n¨m tríc,trong c¸c n¨m 1999-2000 th× t×nh h×nh n¨m 2001 ®· diÔn ra ngîc l¹i:cã mÆt hµng gi¸ chØ gi¶m 5-10% nh cao su, chÌ,mét sè gi¶m ®Õn trªn 15% nh g¹o nhng cã lo¹i gi¶m ®Õn 40% nh cµ phª vµ 60% nh h¹t tiªu.Nh×n chung n«ng s¶n ViÖt Nam ®· gi¶m gi¸ ®Õn 22% trong n¨m 2001,nªn mÆc dï khèi lîng xuÊt khÈu n«ng s¶n ®· t¨ng h¬n so víi n¨m tríc nhng gi¸ c¸c lo¹i hµng n«ng s¶n gi¶m h¬n 22% nªn kim ng¹ch xuÊt khÈu n«ng s¶n n¨m 2001 vÉn thÊp h¬n so víi n¨m 2000. BiÓu A4: C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu 1990 1996 1999 2000 2001 Thay ®æi b×nh qu©n n¨m XÕp h¹ng 90-96 96-00 00/99 01/000 90 96 0 1 XuÊt khÈu n¨m 2404 7256 11541 14483 15027 20.2 18.9 25.5 3.8 Dçu th« 390 1346 2092 3503 3126 22.9 27 67.4 -10.8 1 1 1 1 DÖt may 25 1150 1747 1892 1975 32.2 13.3 8.3 4.4 4 2 2 2 H¶I s¶n 220 651 971 1479 1778 19.8 22.8 52.3 20.2 3 4 3 3 Giµy dÐp 530 1392 1472 1560 29.1 5.7 6 5 4 4 §iÖn tö 788.6 595.6 -24.5 5 6 G¹o 272 855 1025 667.8 624.7 21 -6 -34.8 -6.5 2 3 5 5 Cµ phª 25 337 585 501.4 391.3 54.3 10.4 -14.3 -22 7 6 7 7 SphÈm gç 294.2 335.1 13.9 8 8 Mü nghÖ 20 124 168 237.1 235.2 35.5 17.6 41.1 -0.8 8 9 9 10 Rau qu¶ 52.3 90 105 213.1 330 9.5 24 54.9 5 11 10 9 H¹t ®iÒu 130 110 167.3 151.7 6.5 52.1 -9.3 8 11 13 Cao su 16 163 147 166 166 47.2 0.5 12.9 0 9 7 12 12 H¹t tiªu 12 65.5 137 145.7 91.2 32.7 22.1 6.4 -37.4 10 12 13 15 Than ®¸ 38 115 96 94 113.3 20.3 -4.9 -2.1 20.5 6 10 14 14 S÷a vµ s¶n phÈm tõ s÷a 80.4 187.7 15 11 b.Quan hÖ xuÊt khÈu víi c¸c quèc gia vµ vïng l·nh thæ C¸c sè liÖu thèng kª t×nh h×nh bu«n b¸n víi c¸c níc tõ n¨m 1991-2000 ghi nhËn ch©u ¸ lµ khu vùc bu«n b¸n lín nhÊt víi tæng kim ng¹ch hai chiÒu trªn 70%.Bu«n b¸n víi ch©u ¢u( kÓ c¶ §«ng ¢u) chiÕm tû träng lín tõ nh÷ng n¨m 1990 trë vÒ tríc nhng ®· gi¶m m¹nh tõ n¨m 1991,®Õn n¨m 1995 chØ cßn 15% tæng kim ng¹ch bu«n b¸n hai chiÒu.Tõ n¨m 1997 bu«n b¸n víi ch©u ¢u t¨ng lªn kh¸ nhanh. Dùa vµo sè liÖu thèng kª ta cã thÓ xÕp h¹ng ®îc 10 quèc gia vµ vïng l·nh thæ lµ nh÷ng thÞ trêng chñ yÕu cña xuÊt khÈu ViÖt Nam.N¨m 1995 chóng ta ®¹t kim ng¹ch xuÊt khÈu 5449 triÖu USD trong ®ã xuÊt khÈu sang NhËt lµ 1461TriÖu USD chiÕm 26.8%,c¸c quèc gia tiÕp theo vµ c¸c sè liÖu t¬ng øng lµ: singapo 689.8-12.7;§µi Loan 439-8.1;Trung Quèc 361.9-6.6;Hång K«ng 256.7-4.7;Hµn Quèc 235.3-4.3;§øc 218-4;Hoa Kú 169.7-3.1;Ph¸p 169.1-3.1;Malaixia 110.5-2 tæng céng xuÊt khÈu sang nh÷ng níc nµy ®¹t 4111.4 triÖu USD chiÕm tíi 75% gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam.§Õn n¨m 2001 trËt tù vµ danh s¸ch còng nh tû lÖ xuÊt khÈu víi 10 níc cã sù thay ®æi: tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 15027 triÖu USD NhËt B¶n vÉn lµ thÞ trêng lín nhÊt cña ViÖt Nam víi tæng gi¸ trÞ xuÊt sang thÞ trêng nµy lµ 2510 triÖu USD nhng chØ cßn chiÕm 16.7% so víi 26.8% n¨m 1995 tiÕp theo lµ:Trung Quèc 1420-9.4;Hoa Kú 1070 7.1; Australia 1040-6.9;Singapo 1000-6.7;§µi Loan 810-5.4;§øc 720-4.8;Anh 510-3.4;Ph¸p 470-3.1;Hµn Quèc 410-2.7, tæng céng lµ 9960 triÖu USD chiÕm 66.3% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam.So s¸nh c¸c sè liÖu cho ta thÊy cã sù ®a d¹ng h¬n trong c¸c quan hÖ th¬ng m¹i.N¨m 1990 xuÊt khÈu cña ViÖt Nam víi 10 quèc gia vµ vïng l·nh thæ chiÕm tíi 84% kim ng¹ch xuÊt khÈu,n¨m 1995 lµ 75.5% tíi n¨m 2001 lµ 66.3%.Xu híng nµy tuy cã nãi lªn sù ®a d¹ng vÒ c¬ cÊu nhng víi gÇn 70% xuÊt khÈu chØ víi 10 quèc gia vµ vïng l·nh thæ th× t×nh tr¹ng phô thuéc vµo nÒn ngo¹i th¬ng cña mét sè thÞ trêng vÉn cßn rÊt lín,Trong nhãm ®ã th× 5 quèc gia nhËp hµng ViÖt Nam lín nhÊt lµ NhËt B¶n,Trung Quèc,Australia,Singapo vµ §µi Loan.Nh vËy cã thÓ nãi quan hÖ th¬ng m¹i cña ViÖt Nam trong thêi gian qua chñ yÕu lµ víi c¸c níc trong vïng;phô thuéc vµo c¸c quèc gia vµ vïng l·nh thæ chÝnh lµ Singapo,Hµn Quèc vµ §µi Loan.Xu híng nay råi ®©y sÏ cã sù thay ®æi ,Hoa Kú, EU,Trung Quèc sÏ t¨ng lªn nhng quan hÖ víi c¸c níc trong khu vùc vÉn lµ yÕu tè chi phèi chÝnh. c.§¸nh gi¸ chung vÒ xuÊt khÈu ViÖt Nam giai ®o¹n 1990-2002 Cã thÓ kh¸i qu¸t thµnh tùu næi bËt cña xuÊt khÈu ViÖt Nam giai ®o¹n 1991-2001 lµ ®· vît qua ®îc giai ®o¹n khã kh¨n nghiªm träng nhÊt khi mÊt ®i thÞ trêng chiÕm ®Õn 60% tæng møc bu«n b¸n vµ ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ hÕt søc ngoan môc,xuÊt khÈu t¨ng nhanh víi tû lÖ t¨ng lªn ®Õn 23%/n¨m trong 10 n¨m,tõ møc 2.4 tû Rup vµ USD n¨m 1990 lªn 14.5 tû USD vµo n¨m 2000,t¨ng gÊp 6 lÇn,tÝnh trªn ®Çu ngêi th× ®· t¨ng tõ 36.4R-USD n¨m 1990 lªn 184.2USD n¨m 2000,lµm gi¶m m¹nh tû lÖ nhËp siªu gãp phÇn kh¾c phôc l¹m ph¸t,thóc ®Èy t¨ng trëng cña nÒn kinh tÕ.Nhng xÐt trªn nhiÒu mÆt th× vÉn mang ®Ëm dÊu Ên cña nÒn kinh tÕ khai th¸c nguyªn liÖu.70% lîng hµng hoa xuÊt khÈu cña chóng ta lµ tõ khu vùc n«ng nghiÖp vµ khai th¸c dÇu th«,c¸c mÆt hµng cßn l¹i lµ hang thñ c«ng va hµng c«ng nghiÖp ma phÇn lín trong sè ®ã lµ nh÷ng s¶n phÈm gia c«ng nh may mÆc,giµy dÐp…Trong 10 n¨m kÓ tõ bíc ngoÆt 1989 víi 10 mÆt hµng ®îc coi lµ xuÊt khÈu hµng ®Çu cña ViÖt Nam thay ®æi kh«ng ®¸ng kÓ,vÉn la dÇu th«,g¹o,thuû s¶n ,may mÆc ,giµy dÐp,cµphª…C¬ cÊu nµy ph¶n ¸nh t×nh h×nh yÕu kÐm cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn,vµ lµ mét phÇn cña g¸nh nÆng tang qua tr×nh phôc håi kinh tÕ cña ViÖt Nam trong mÊy n¨m qua vµ t×nh tr¹ng kh«ng kh¶ quan trong c¹nh tranh héi nhËp s¾p tíi. 2.XuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam 1989-2002 a.Nh÷ng cè g¾ng ®¸ng ghi nhËn Chóng ta lµ mét níc n«ng nghiÖp, nhng tõ nh÷ng n¨m gi÷a thËp kû 80 trë vÒ trø¬c l¹i lµ mét níc lu«n trong t×nh tr¹ng thiÕu l¬ng thùc triÒn miªn vµ cã mét ®iÒu tëng chõng nh v« lý nhng l¹i lµ sù thùc :chóng ta lóc ®ã ®· ph¶i nhËp khÈu g¹o.NÒn n«ng nghiÖp níc nhµ dÇn chuyÓn m×nh theo sù thay ®æi cña c¬ chÕ lóa g¹o lµm ra dÇn dÇn ®¸p øng ®ñ nhu cÇu trong níc.§Õn n¨m 1989,ViÖt Nam chÝnh thøc tham gia thÞ trêng g¹o thÕ giíi víi vai trß khiªm tèn,®Õn h«m nay quy m« vµ chÊt lîng g¹o cña ViÖt Nam ®· t¨ng cao.Tû träng g¹o xuÊt khÈu cã chÊt lîng cao trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y t¨ng tõ 14.2% lªn ®Õn 43% tæng s¶n lîng g¹o xuÊt khÈu.Tõ chç gi¸ g¹o cña chóng ta khi xuÊt khÈu lu«n rÎ h¬n cña Th¸iLan t 40-50USD xuèng cßn trªn díi 10 USD/tÊn. ViÖt Nam tõ níc chuyªn nhËp khÈu g¹o trë thµnh níc xuÊt khÈu g¹o thø hai thÕ giíi.Tù hµo vÒ nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®îc nhng ph¶i thÊy ®ã lµ con ®êng nhäc nh»n vÊt v¶ cña n«ng d©n ViÖt Nam ,cña hiÖp héi l¬ng thùc ViÖt Nam còng nh cña 57 ®¬n vÞ thµnh viªn ®ang ph¶i vît qua rÊt nhiÒu khã kh¨n ®Ó thu mua g¹o,nhÊt lµ tõ n¨m 2000 ®Õn nay ViÖt Nam gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong lÜnh vùc kinh doanh g¹o kh«ng chØ ë thÞ trêng thÕ giíi mµ cßn ë ngay thÞ trêng trong nø¬c.§ång b»ng s«ng Cöu Long võa ®ãn mét vô ®«ng xu©n 2002 tróng mïa.N¨ng suÊt b×nh qu©n ®¹t 5.15 tÊn/ha,s¶n lîng ®¹t 8 triÖu37 ngh×n tÊn, l¬ng thùc quy thãc t¬ng ®¬ng 2.6 triÖu tÊn g¹o. b.XuÊt khÈu g¹o Trong giai ®o¹n 1989-2002 ViÖt nam ®· xuÊt khÈu ®îc h¬n 35 triÖu tÊn g¹o sang trªn 30 thÞ trêng,mang vÒ cho ®Êt níc h¬n 8 tû USD,®¹t tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n n¨m gÇn 13%/n¨m,vÒ kim ng¹ch lµ trªn 12%/n¨m.N¨m 1999,lîng g¹o xuÊt khÈu c¶ níc lµ 4.5 triÖu tÊn g¹o,®¹t møc kim ng¹ch trªn 1 tû USD.Tuy nhiªn sang n¨m 2000,do nhu cÇu vµ gi¸ nhËp khÈu trªn thÕ giíi gi¶m xuèng nªn lîng g¹o xuÊt khÈu chØ ®¹t 3.5 triÖu tÊn,kim ng¹ch còng chØ ®¹t 600 triÖu USD.Sù gi¶m sót nµy kÐo dµi liªn tôc qua c¸c n¨m 2001 vµ 2002 ®ang ¶nh hëng tíi lîi Ých cña ngêi n«ng d©n,c¸c nhµ xuÊt khÈu vµ lîi Ých quèc gia.§ång thêi,chÝnh sù biÕn ®éng nµy còng ¶nh hëng kh«ng nhá tíi kh¶ n¨ng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam trong vµi n¨m tíi BiÓu A5:S¶n lîng g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam 1989-2000 BiÓu A6:Kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam 1989-2000 Trong nh÷ng n¨m qua,Ch©u ¸ lu«n lµ thÞ trêng xuÊt khÈu g¹o chÝnh cña ViÖt Nam.Lîng g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang c¸c níc Ch©u ¸ thêng chiÕm trªn 50% tæng xuÊt.C¸c níc Ch©u ¸ nhËp khÈu g¹o chÝnh cña ViÖt Nam lµ Indonesia,Philippin,Singapore,Malaysia vµ Hång K«ng.C¸c níc Trung §«ng nh Iran,Ir¾c còng lµ thÞ trêng xuÊt khÈu g¹o lín cña ViÖt Nam.N¨m 2000,lîng g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Trung §«ng chiÕm kho¶ng 30% tæng xuÊt cña c¶ níc.Trung §«ng lµ mét thÞ trêng lín vµ cã nhu cÇu kh¸ æn ®Þnh,chÝnh v× vËy ViÖt Nam ph¶i cè g¾ng chiÕm gi÷ thÞ trêng nµy th«ng qua viÖc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi g¹o cña Th¸i Lan,t¨ng cêng c«ng t¸c tiÕp thÞ quèc tÕ.HiÖn nay,nhu cÇu nhËp khÈu g¹o cña c¸c níc Ch©u Phi tõ ViÖt Nam cßn chiÕm tû träng thÊp.MÆc dï cã nhiÒu nguån tin cho biÕt ,thùc chÊt mét sè c«ng ty Ch©u ¢u,Ch©u Mü nhËp khÈu mét lîng lín g¹o cña ViÖt Nam nhng chñ yÕu ®Ó t¸i xuÊt sang Ch©u Phi,chÝnh v× thÕ thùc chÊt lîng g¹o cña ViÖt Nam tiªu thô t¹i thÞ trêng Ch©u Phi kh«ng ph¶i lµ nhá .Tuy nhiªn Ch©u Phi lµ mét thÞ trêng tiÒm n¨ng lín ,v× thÕ c¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam cÇn khai th¸c , th©m nhËp vµo thÞ trêng nµy . Theo c¸c th¬ng gia,do t×nh h×nh Ch©u Phi d©n sè ngµy cµng t¨ng m¹nh nªn nhu cÇu nhËp khÈu g¹o cña c¸c níc nµy cã xu híng t¨ng lªn trong 5 n¨m tíi.§iÒu nµy sÏ ®Èy nhu cÇu g¹o t¨ng m¹nh trªn toµn thÕ giíi.N¨m 2001 Ch©u Phi nhËp khÈu 5.2 triÖu tÊn g¹o.Trong ®ã Ch©u Phi chñ yÕu nhËp khÈu g¹o cña Th¸i Lan, ViÖt Nam,Ên §é,Pakistan vµ Trung Quèc.C¸c chuyªn gia còng cho r»ng hiÖn nay Ch©u ¸ vÉn lµ khu vùc dÉn ®Çu vÒ s¶n xuÊt vµ tiªu thô g¹o,tuy nhiªn trong thêi gian tíi Ch©u Phi sÏ cã tèc ®é nhËp khÈu g¹o vît khu vùc nµy. c.Khã kh¨n gÆp ph¶i ChÊt lîng g¹o cña ViÖt Nam kh«ng ®ång ®Òu,trong t×nh h×nh c¹nh tranh trªn thÞ trêng tiªu thô g¹o diÔn ra kh¸ gay g¾t gi÷a c¸c níc khu vùc,do hä s½n sµng gi¶m gi¸ g¹o xuèng bÊt cø lóc nµo,miÔn b¸n ®îc,sè lîng th¬ng nh©n quèc tÕ mua b¸n g¹o gi¶m m¹nh do rñi ro trong kinh doanh g¹o cao(th¬ng nh©n mua g¹o ViÖt Nam chñ yÕu lµ võa vµ nhá)céng thªm sù mÊt gi¸ cña ®ång tiÒn c¸c níc trong khu vùc trong khi ®ång tiÒn ViÖt Nam vÉn æn ®Þnh,khiÕn g¹o ViÖt Nam khã c¹nh tranh vÒ gi¸.Ngoµi ra,hiÖn nay theo ®¸nh gi¸ cña bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n,lîng g¹o nhËp khÈu trªn thÕ giíi gi¶m m¹nh do lîng g¹o dù tr÷ ë nhiÒu níc vÉn cßn kh¸ lín,dÉn ®Õn tiªu thô g¹o gi¶m vÒ sè lîng Lóa g¹o ViÖt Nam tuy ®· quen thuéc víi thÞ trêng g¹o thÕ giíi nhng vÉn lÐp vÕ so víi g¹o cña Th¸i Lan,chÊt lîng g¹o cña ViÖt Nam dï ®· ®îc n©ng cao rÊt nhiÒu nhng so víi Th¸i Lan th× vÉn cßn thua kÐm,n«ng d©n Th¸i Lan hä chØ trång mçi n¨m mét vô ®Ó gi÷ ®é ph× cho ®Êt trong khi chóng ta mçi n¨m lµm ®Õn 3 vô, ®îc ®iÒu nµy.ViÖt Nam chØ cã g¹o tr¾ng lo¹i 5,10,15,25% tÊm ®Ó b¸n,chiÕm 98.5% lîng g¹o xuÊt khÈu,trong khi Th¸i Lan xuÊt khÈu 6.5 triÖu tÊn g¹o th× h¬n 4 triÖu tÊn lµ g¹o 100%B,g¹o th¬m,g¹o ®å,tÊm th¬m,chiÕm 80%,cßn g¹o tr¾ng chiÕm 15%.Cã n¬i ë ViÖt Nam ,bµ con vÉn dïng lóa thÞt ®Ó lµm gièng cho nªn chÊt lîng kh«ng ®ång ®Òu,h¹t to nhá,h¹t ng¾n,h¹t dµi lÉn lén. §ång b»ng s«ng Cöu Long gieo cÊy tíi h¬n 70 lo¹i gièng nhng chØ cã mÊy lo¹i cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu nh IR64,IR59606,DM997…Nh vËy gièng lóa chÊt lîng cao ®ang lµ ®ßi hái lín nhÊt vµ bøc xóc nhÊt cña nhµ n«ng.Bªn c¹nh ®ã viÖc g¹o ViÖt Nam cha cã ®îc mét th¬ng hiÖu chÝnh thøc còng ®· h¹n chÕ kh¶ n¨ng c¹nh tranh rÊt nhiÒu, l©u nay g¹o ViÖt Nam chØ cã mét tªn gäi chung chung lµ g¹o h¹t da× ViÖt Nam trong khi ®ã nguyªn t¾c hµng chÊt lîng cao lµ ph¶i cã th¬ng hiÖu.Quan hÖ c«ng-n«ng trong lÜnh vùc chÕ biÕn g¹o lµ rÊt láng lÎo,ngêi n«ng d©n h©ï nh tù xoay xë trªn ®ång ruéng.C¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn mua ®øt b¸n ®o¹n nhng ngêi n«ng d©n l¹i kh«ng quen víi viÖc thùc hiÖn c¸c hîp ®ång v× vËy hä phã th¸c s¶n phÈm vµo tay t th¬ng.XuÊt khÈu mÆt hµng nµy lu«n bÞ ®éng ,khi tµu mua g¹o cËp bÕn c¸c doanh nghiÖp míi véi v· thu gom tõ nhiÒu n¬i víi ®ñ chñng lo¹i. d.§¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña g¹o ViÖt Nam Nhê truyÒn thèng canh t¸c lóa l©u n¨m vµ ®iÒu kiÖn khÝ hËu thuËn lîi,n¨ng suÊt lóa cña ViÖt Nam so víi c¸c níc trªn thÕ giíi thuéc lo¹i kh¸.N¨ng suÊt lóa trung b×nh cña ViÖt Nam n¨m 2001 lµ 4.1 tÊn/ha.Trong khi ®ã n¨ng suÊt lóa cña Th¸i Lan níc ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu g¹o chØ cã 2.2 tÊn/ha vµ Philippin lµ 2.89tÊn/ha,tuy nhiªn c¸c níc nµy trång lóa theo ph¬ng ph¸p qu¶ng canh. Do t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch c¶i c¸ch n«ng nghiÖp,t¨ng ®Çu t c¬ së h¹ tÇng,®Èy m¹nh c«ng t¸c nghiªn cøu vµ t¨ng vô nªn n¨ng suÊt lu¸ cña ViÖt Nam ®¹t tèc ®é t¨ng trëng kh¸ nhanh trong nh÷ng n¨m võa qua.Trong nh÷ng n¨m 1990-2000,n¨ng suÊt lóa t¨ng b×nh qu©n 2.8%/n¨m.Trong khi ®ã tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt lóa cña Th¸i Lan trong thêi gian ®ã chØ lµ 2%/n¨m,cña Ên §é chØ lµ 1.5%/n¨m. So víi c¸c níc xuÊt khÈu lóa chÝnh trong vïng,n¨ng xuÊt lóa cña ViÖt Nam biÓu hiÖn râ lîi thÕ vÒ ®iªï kiÖn tù nhiªn.Tuy nhiªn so víi c¸c níc cã tr×nh ®é th©m canh vµ ¸p dông tiÕn bé kü thuËt cao h¬n trong vïng,n¨ng suÊt lóa cña ViÖt Nam cßn kh¸ thÊp(n¨m 1996 n¨ng suÊt lóa cña Indonesia lµ 4.3 cña Trung Quèc lµ 5.9 tÊn/ha).Trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt,gi¸ thµnh lµ mét tronh nh÷ng chØ tiªu quan träng nhÊt ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶.Chi phÝ gi¸ thµnh cã ¶nh hëng rÊt lín ®Õn lîi nhuËn,gi¸ b¸n vµ ph¶n ¸nh trùc tiÕp lîi thÕ cña mét níc khi tham gia th¬ng m¹i quèc tÕ. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt lóa cña ViÖt Nam nãi chung lµ rÊt thÊp,mÆc dï cã sù chªnh loch gi÷a c¸c vïng.Theo ®iªï tra cña ViÖn Nghiªn cøu Kinh tÕ N«ng nghiÖp vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña n«ng d©n trång lóa ë ®ång b»ng s«ng Hång(§BSH) vµ ®ång b»ng s«ng Cöu Long(§BSCL) n¨m 1997 cho thÊy,nh×n chung n«ng d©n s¶n xuÊt lóa lµ cã l·i.Chi phÝ b×nh qu©n ë §BSH lµ 1.197®ång/kg thãc,ë §BSCL thÊp h¬n chØ cã 1.006®ång/kg thãc. Theo ®¸nh gi¸ cña ViÖn nghiªn cøu ChÝnh s¸ch L¬ng thùc Quèc tÕ(IFPRI),ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng níc cã chi phÝ s¶n xuÊt lóa thÊp nhÊt trªn thÕ giíi vµ cã lîi thÕ cao khi tham gia th¬ng m¹i quèc tÕ.§iÒu nµy ®îc thÓ hiÖn kh¸ râ qua hÖ sè “chi phÝ nguån lùc néi ®Þa”(Domestic Resource Cost –DRC) t¬ng ®èi thÊp cña g¹o ViÖt Nam (BiÓu A7) nhÊt lµ ë §BSCL. Trong giai ®o¹n 1995-2000 DRC trung b×nh cña g¹o t¹i §BSCL chØ kho¶ng 0.42 vµ t¹i §BSH lµ 0.7. BiÓu A7: ChØ sè DRC cña g¹o ë §BSH vµ §BSCL N¨m 1998,do t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng khu vùc,nhu cÇu nhËp khÈu g¹o cña c¸c níc cao h¬n ®Èy gi¸ xuÊt khÈu lªn t¹o lîi thÕ rÊt lín cho nh÷ng níc xuÊt khÈu g¹o nh ViÖt Nam,Th¸i Lan.ChÝnh v× thÕ ,DRC cña s¶n xuÊt lóa g¹o n¨m 1998 rÊt thÊp,ë §BSCL chØ b»ng 0.33 ®iÒu nµy cã nghÜa lµ chØ víi 33 ®ång chi phÝ nguån lùc trong níc cã thÓ thu ®îc 100 ®ång khi xuÊt khÈu g¹o. Tuy nhiªn ,trong mÊy n¨m gÇn ®©y,do nhu cÇu nhËp g¹o trªn thÕ giíi cã xu híng gi¶m dÇn,®ång thêi sù c¹nh tranh trªn thÞ trêng xuÊt khÈu ngµy cµng trë nªn gay g¾t h¬n lµm cho kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña g¹o ViÖt Nam cã xu híng ®i xuèng .So víi n¨m 1995 “chØ sè c¹nh tranh gi¸ “cña g¹o ViÖt Nam n¨m 2000 gi¶m gÇn 50% (BiÓu A8),mÆc dï n¨m 1998 chØ sè gi¸ c¹nh tranh gi¸ cña g¹o t¨ng ®ét biÕn do ¶nh hëng cña cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ khu vùc.Nguyªn nh©n chñ yÕu lµm kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña g¹o xuÊt khÈu ViÖt Nam gi¶m trong nh÷ng n¨m g©n ®©y lµ do gi¸ c¶ thÕ giíi cã xu híng ®i xuèng vµ do t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i cña ViÖt Nam.Kinh doanh xuÊt khÈu g¹o ngµy cµng trë nªn khã kh¨n.C¸c níc nhËp khÈu g¹o ngµy cµng ®ßi hái cao h¬n vÒ chÊt lîng(bao gåm tû lÖ h¹t nguyªn,mïi vÞ,h¬ng th¬m…)ChÝnh v× thÕ,bªn c¹nh viÖc n©ng cao chÊt lîng h¹t lóa,th× qu¸ tr×nh xóc tiÕn th¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ sau thu ho¹ch còng cÇn ®îc quan t©m nhiÒu h¬n n÷a nh»m gióp c¸c doanh nghiÖp n¾m b¾t th«ng tin,më réng thÞ trêng,t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh m¹nh cña g¹o ViÖt Nam trªn thÞ trêng quèc tÕ. BiÓu A8:ChØ sè c¹nh tranh cña lóa g¹o ViÖt Nam(1994=100) Trong c¸c níc xuÊt khÈu g¹o,Th¸i Lan lµ ®èi thñ c¹nh tranh chñ yÕu cña ViÖt Nam .Gi¸ xuÊt khÈu g¹o cïng phÈm cÊp cña Th¸i Lan thêng cao h¬n so víi gi¸ g¹o cña ViÖt Nam.Tríc n¨m 1998,gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña Th¸i Lan thêng cao h¬n gi¸ cña ViÖt Nam 70-80 USD/tÊn ®èi víi lo¹i 5%tÊm vµ lo¹i 25%tÊm lµ 30-40USD/tÊn.Tõ n¨m 1998 trë l¹i ®©y møc chªnh lÖch nµy cã xu híng gi¶m râ rÖt, chØ cßn kho¶ng 10 USD/tÊn n¨m 1999 vµ cã lóc gÇn nh t¬ng ®¬ng nh vµo thêi ®iÓm cuèi n¨m 2000.ViÖc gi¶m gi¸ g¹o do c¸c t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i ®· gióp Th¸i Lan t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh so víi ViÖt Nam.Trong nh÷ng n¨m qua,®ång tiÒn cña c¸c quèc gia kh¸c cã xu híng gi¶m gi¸ m¹nh h¬n so víi ®ång ViÖt Nam,®Æc biÖt lµ ®ång Bath cña Th¸i Lan.ChÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i chÆt kh«ng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi hç trî c¸c n«ng d©n xuÊt khÈu nãi chung vµ g¹o nãi riªng.ChÝnh v× thÕ h¹n chÕ sù c¹nh tranh vÒ gi¸ cña g¹o xuÊt khÈu ViÖt Nam so víi g¹o Th¸i Lan.Do sù ph¸ gi¸ cña ®ång Bath nªn gi¸ thu mua g¹o néi ®Þa cña Th¸i Lan (tÝnh theo USD) trong mÊy n¨m gÇn ®©y gi¶m m¹nh mÏ.Tríc n¨m 1998,gi¸ b¸n bu«n g¹o Th¸i Lan thêng cao h¬n gi¸ b¸n bu«n g¹o ViÖt Nam 40-50 USD/ tÊn.Nhng n¨m 1998,gi¸ b¸n bu«n g¹o Th¸i Lan thÊp h¬n gi¸ b¸n bu«n g¹o ViÖt Nam 50 USD/tÊn.§iÒu nµy lµm t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña Th¸i Lan ®èi víi ViÖt Nam trong mét vµi n¨m gÇn ®©y.ChÝnh phñ Th¸i Lan lu«n rÊt quan t©m tíi lÜnh vùc xuÊt khÈu g¹o vµ lu«n cã nh÷ng biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó hç trî n«ng d©n nh»m ®éng viªn khuyÕn khÝch n«ng d©n trong s¶n xuÊt vµ nh÷ng biÖn ph¸p nµy ®· thùc sù rÊt cã hiÖu qu¶ .VÝ dô:gÇn ®©y nh»m n©ng ®ì gi¸ thãc g¹o cho n«ng d©n, tõ quý 4 n¨m 2001 ®Õn nay chÝnh phñ Th¸i Lan ®· lu«n thùc hiÖn ch¬ng tr×nh can thiÖp thÞ trêng thãc g¹o néi ®Þa.Theo ®ã,Tæ chøc kho hµng c«ng céng Th¸i Lan(PWO)sÏ lùa chän mét sè nhµ m¸y xay x¸t g¹o ®Ó c¸c nhµ m¸y nµy mua thãc cña n«ng d©n theo gi¸ do nhµ níc quy ®Þnh:4500Bath/tÊn ®èi víi thãc cho g¹o 25% tÊm;4880Bath/tÊn ®èi víi thãc cho g¹o 5% tÊm;6500Bath/tÊn cho thãc th¬m;5600Bath/tÊn thãc nÕp.Nh÷ng møc gi¸ nµy ®îc ®¸nh gi¸ lµ cao h¬n gi¸ thÞ trêng.Tõ 1-11-2001 ®Õn 31-3-2002 chÝnh phñ Th¸i Lan thùc hiÖn ch¬ng tr×nh can thiÖp thÞ trêng lóa vô chÝnh.Thêi gian nµy,chÝnh phñ ®· chi 23,47 tû Bath ®Ó mua 4.3 triÖu tÊn thãc. §iÒu nµy ®· ®a gi¸ thãc cña Th¸i Lan t¨ng v÷ng.§Õn cuèi th¸ng 3-2002 gi¸ thãc tÎ thêng,thãc nÕp ®· t¨ng 450-550Bath/tÊn(10-11%)so víi ®Çu th¸ng 11-2001,thêi ®iÓm b¾t ®©u ch¬ng trinh can thiÖp,gi¸ thãc th¬m ®· t¨ng tíi 1.600-1640 Bath/tÊn(33-34%).Cuèi th¸ng 2-2002 ChÝnh phñ Th¸i Lan ®· c«ngbè vµ thùc hiÖn ch¬ng tr×nh can thiÖp lóa vô 2 kÐo dµi tõ 20-3 ®Õn 31-7-2002.Theo ®ã chÝnh phñ ®· chi 7.02 tû Bath vµ mua ®îc 1.66 triÖu tÊn g¹o víi møc gi¸ cao h¬n gi¸ thÞ trêng.cuèi th¸ng 7,chÝnh phñ Th¸i Lan l¹i quyÕt ®Þnh tiÕp tôc kÐo dµi ch¬ng tr×nh can thiÖp thªm hai th¸ng n÷a. §èi thñ tiÕp theo lµ Ên§é,thùc sù th× chóng ta kh«ng cßn gi÷ ®îc vÞ trÝ thø hai thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu g¹o n÷a.Ên§é ®· chiÕm vÞ trÝ thø hai xuÊt khÈu g¹o thÕ giíi cña ViÖt Nam tõ 2002,b¸o c¸o cña tæng c«ng ty l¬ng thùc Ên®é(ICF) cho thÊy, s¶n lîng g¹o vô 2002/2003(tõ 5-2002 ®Õn 6-2003) íc ®¹t 91.61 triÖu tÊn, t¨ng gÇn 8% so víi vô tríc(6.74 triÖu tÊn) so víi vô tríc.Tån kho g¹o cña Ên ®é ®Õn 1-4-2003 ®· ®¹t møc kû lôc 23.4triÖu tÊn , t¨ng 0.5 triÖu tÊn so víi cïng kú n¨m trø¬c vµ cao h¬n tíi 95% so víi nhu cÇu dù tr÷ kho¶ng 12 triÖu tÊn.Nh»m ®Èy nhanh tiÕn ®é xuÊt khÈu g¹o(gi¶m tån kho),c¶ n¨m 2002 Ên ®é ®· lu«n duy tr× viÖc b¸n g¹o dù tr÷ ë møc gi¸ rÊt thÊp:5.760Rupi/tÊn(118USD/tÊn)®èi víi g¹o 25% tÊm vµ 6100Rupi/tÊn(125USD/tÊn) ®èi víi g¹o ®å.§©y lµ nguyªn nh©n khiÕn gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña Ên ®é lu«n duy tr× ë møc thÊp nhÊt khu vùc ch©u ¸ trong c¶ n¨m 2002 vµ xuÊt khÈu g¹o cña Ên ®é ®· t¨ng 111.7% so víi cïng kú n¨m tríc ®¹t møc 3.6 triÖu tÊn so víi n¨m 2001 vµ chiÕm lu«n vÞ trÝ thø hai cña ViÖt Nam trong danh s¸ch nh÷ng níc xuÊt khÈu g¹o nhiÒu nhÊt cña thÕ giíi,v× ViÖt Nam n¨m 2002 s¶n lîng ®· gi¶m 0.7 triÖu tÊn so víi n¨m tríc cßn 31.2 triÖu tÊn.trong khi ®ã h¹n h¸n nghiªm träng ë c¸c tØnh miÒn Trung vµ T©y Nguyªn ®· lµm cho lîng g¹o ®iÒu phèi tõ §BSCL ®Õn khu vùc nµy t¨ng m¹nh.C¶ n¨m 2002 chØ xuÊt khÈu gÇn 3 triÖu tÊn g¹o,gi¶m 20% so víi n¨m 2001(3.55 triÖu tÊn) Ngoµi ra cÇn ph¶i lu ý tíi Pakistan vµ Myanma,mÆc dï n¨m 2002 Pakistan bÞ h¹n h¸n nghiªm träng ,s¶n lîng thãc chØ ®¹t 4.5 triÖu tÊn,xuÊt khÈu g¹o gi¶m kû lôc tíi 43.2% so víi cïng kú n¨m tríc,cßn 1.25 triÖu tÊn ,nhng ®©y lu«n lµ mét ®èi thñ víi ViÖt Nam.Myanma gÇn ®©y ®ang næi lªn nh lµ mét thÕ lùc míi trªn thÞ trêng g¹o thÕ giíi,hä cã lîi thÕ víi lo¹i g¹o chÊt lîng kh«ng cao nhng gi¸ rÎ,nÕu chóng ta kh«ng cã nh÷ng bíc ®i phï hîp th× kh¶ n¨ng bÞ Myanma vît qua trong t¬ng lai lµ ®iÒu hoµn toµn cã thÓ x¶y ra. Tuy nhiªn,gi¸ lao ®éng hiÖn nay ë ViÖt Nam cßn rÊt rÎ,kho¶ng 1.5USD/ngµy(ë khu vùc n«ng th«n cßn thÊp h¬n).Do ®ã chi phÝ c«ng lao ®éng lµm 1 ha lóa chØ kho¶ng 113 USD,chiÕm gÇn 24% chi phÝ s¶n xuÊt.Trong khi ®ã,chi phÝ lao ®éng cho mét ha lóa ë Th¸i Lan lµ 222 USD,gÊp gÇn 2 lÇn so víi ë §BSCL,chiÕm gÇn 62% chi phÝ s¶n xuÊt.§©y lµ mét lîi thÕ kh¸ lín cña ViÖt Nam. Nh÷ng ph©n tÝch trªn cho thÊy,ViÖt Nam lµ níc cã lîi thÕ t¬ng ®èi m¹nh vÒ s¶n xuÊt g¹o.MÆt hµng g¹o lµ lo¹i cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao hiÖn nay vµ trong nhiÒu n¨m t¬Ý.ChÝnh v× thÕ khi tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ vµ tù do ho¸ th¬ng m¹i,khi thÞ trêng ®îc më réng,tÝnh c¹nh tranh sÏ t¨ng lªn,nhÊt lµ víi Th¸i Lan nhng ViÖt Nam vÉn sÏ cã nhiÒu c¬ héi xuÊt khÈu m¹nh sang c¸c thÞ trêng kh¸c. e.T¸c ®éng cña hÖ thèng h¹n ng¹ch ®èi víi xuÊt khÈu g¹o Mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch phi thuÕ quan rÊt phæ biÕn nh»m h¹n chÕ ho¹t ®éng th¬ng m¹i lµ h¹n ng¹ch xuÊt khÈu,®©y lµ chÝnh s¸ch ®îc dïng rÊt phæ biÕn víi g¹o trong thêi gian qua.Danh s¸ch hµng ho¸ bÞ kiÓm so¸t theo h¹n ng¹ch xuÊt khÈu ®îc quy ®Þnh trong phô lôc II cña quyÕt ®Þnh sè 254/QD-TTg,vµ n«ng s¶n duy nhÊt n»m trong danh s¸ch nµy lµ g¹o.Bé Th¬ng m¹i cïng víi Bé N«ng nghiÖp qu¶n lý ho¹t ®éng xuÊt khÈu g¹o.H¹n ng¹ch xuÊt khÈu ®îc ph©n bæ cho c¸c nhµ xuÊt khÈu theo 2 giai ®o¹n.Sù ph©n bæ cho c¸c nhµ xuÊt khÈu theo hai giai ®o¹n.Sù ph©n bæ tiÕp theo diÔn ra vµo kho¶ng th¸ng 9 hµng n¨m sau khi cã ®¸nh gi¸ vÒ t×nh h×nh mïa vô. Ho¹t ®éng cña hÖ thèng h¹n ng¹ch ®èi víi xuÊt khÈu g¹o ®îc m« t¶ nh sau: +H¹n ng¹ch xuÊt khÈu g¹o ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së ®¸nh gi¸ t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu vµ ®îc ®Þnh ra vµo ®Çu n¨m sau ®ã ®îc xem xÐt l¹i vµo th¸ng 9. +Thñ tíng chÝnh phñ cÊp h¹n ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cho c¸c tØnh vµ mét sè doanh nghiÖp trªn c¬ së c©n nh¾c danh s¸ch c¸c nhµ xuÊt khÈu g¹o. +H¹n ng¹ch xuÊt khÈu kh«ng ®îc ®em bu«n b¸n hay chuyÓn nhîng. S¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam t¨ng nhanh trong nh÷ng n¨m qua.Tuy nhiªn tríc n¨m 1989 ViÖt Nam vÉn lµ níc nhËp khÈu g¹o v× vËy viÖc kiÓm so¸t sè lîng g¹o ®îc xuÊt khÈu vµ ngêi cã quyÒn xuÊt khÈu lµ ph¶n ¸nh lo ng¹i vÒ an ninh l¬ng thùc.Tuy nhiªn,nh÷ng kiÓm so¸t vª xuÊt khÈu do lý do an ninh l¬ng thùc lµ nh»m h¹n chÕ ¶nh hëng cña viÖc xuÊt khÈu g¹o tíi gi¸ g¹o trong níc.Nh vËy trong khi nã lµm lîi cho ngêi tiªu ding th× l¹i cã thÓ g©y h¹i cho ngêi s¶n xuÊt.Khi t×nh h×nh s¶n xuÊt trong níc thay ®æi th× nh÷ng quy ®Þnh vÒ xuÊt khÈu g¹o còng thay ®æi vµ chÝnh sù kh«ng thÓ suy ®o¸n tríc nµy ®· lµm phÇn nµo ¶nh hëng tíi gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam do nhiÒu khi nh÷ng nhµ xuÊt khÈu ®· kh«ng ®¸p øng ®îc hîp ®ång xuÊt khÈu ®· ký kÕt. MÆc dï viÖc thùc hiÖn h¹n ng¹ch xuÊt khÈu cã thÓ gióp chÝnh phñ kiÓm so¸t vµ ®¶m b¶o an ninh l¬ng thùc nhng còng t¹o ra rÊt nhiÒu khã kh¨n cho viÖc ph¸t triÓn thÞ trêng g¹o vµ më réng s¶n xuÊt. Nh÷ng n¨m tríc ®©y viÖc ph©n bæ h¹n ng¹ch xuÊt khÈu lµ kh«ng hîp lý,chñ yÕu cho c¸c doanh nghiÖp nhµ níc. Tríc n¨m 1998 h¹n ng¹ch xuÊt khÈu thêng thÊp h¬n lîng lóa g¹o d thõa,lµm cung trong níc lín h¬n cÇu.ChÝnh hÖ thèng h¹n ng¹ch h¹n chÕ lîng xuÊt khÈu mµ ViÖt Nam cßn cã thÓ ®¹t ®îc(binding quota).Cung lín h¬n cÇu lµm gi¶m gi¸ b¸n mµ ngêi n«ng d©n nhËn ®îc,do ®ã t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi thu nhËp cña hé gia ®×nh n«ng th«n.Theo ®iÒu tra cña ViÖn Nghiªn cøu ChÝnh s¸ch L¬ng thùc Quèc tÕ(IRPRI),n¨m 1996 nÕu chÝnh phñ xo¸ bá h¹n ng¹ch th× s¶n xuÊt g¹o sÏ t¨ng 11%,lµm lîng g¹o cho xuÊt khÈu sÏ t¨ng tõ 2.5 triÖu tÊn lªn 5.7 triÖu tÊn. Kim ng¹ch xuÊt khÈu sÏ t¨ng tõ 681 triÖu USD lªn 1.5 tû USD.Thu nhËp hé gia ®×nh còng t¨ng lªn 6.9%.Bªn c¹nh ®ã,sù chªnh loch gi÷a gi¸ néi ®Þa vµ gi¸ quèc tÕ t¹o ra viÖc xuÊt khÈu lËu,Nhµ níc khã mµ cã thÓ kiÓm so¸t ®îc,g©y mÊt æn ®Þnh thÞ trêng vµ t¹o ra thÊt thu ng©n s¸ch nhµ níc. Tõ n¨m 1998 trë l¹i ®©y,viÖc xuÊt khÈu g¹o kh«ng bÞ rµng buéc bëi hÖ thèng h¹n ng¹ch n÷a(non-binding quota),mÆc dï h¹n ng¹ch vÉn tån t¹i.Do nhu cÇu nhËp khÈu cña c¸c níc gi¶m xuèng lîng xuÊt khÈu thùc tÕ cña ViÖt Nam nhá h¬n h¹n ng¹ch cho phÐp(BiÓu A9,A10).H¹n ng¹ch kh«ng cßn hiÖu qu¶ n÷a mµ cßn t¹o ra rÊt nhiÒu rµo c¶n cho ho¹t ®éng th¬ng m¹i quèc tÕ.ChÝnh v× thÕ,ChÝnh phñ ViÖt Nam nªn chÝnh thøc lo¹i bá hÖ thèng h¹n ng¹ch xuÊt khÈu g¹o ngay tõ b©y giê. Ch¬ng III ¸p dông m« h×nh kinh tÕ lîng ph©n tÝch ¶nh hëng cña mét sè nh©n tè lªn gi¸ g¹o cña viÖt nam-ph©n tÝch n¨ng lùc c¹nh tranh vÒ gi¸ cña g¹o xuÊt khÈu viÖt nam 1.Lý thuyÕt ph©n tÝch a.M« h×nh håi quy béi *M« h×nh Hµm håi quy tæng thÓ (PRF) cã d¹ng: (1) PRF lµ kú väng b.lý thuyÕt ph©n tÝch n¨ng lùc c¹nh tranh vÒ gi¸ hµng xuÊt khÈu *Ph©n tÝch n¨ng lùc c¹nh tranh vÒ gi¸ hµng xuÊt khÈu: Mét nÒn kinh tÕ cã thÓ coi lµ cã n¨ng lùc c¹nh tranh vÒ mét hµng ho¸ nµo ®ã khi gi¸ c¶ thÞ trêng néi ®Þa æn ®Þnh,kh«ng bÞ bãp mÐo vµ cã møc gi¸ thÊp h¬n hoÆc Ýt ra lµ b»ng møc gi¸ cña hµng ho¸ ®ã khi ®îc s¶n xuÊt vµ b¸n tù do trªn thÞ trêng quèc tÕ. Gi¸ c¶ lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù c¹nh tranh cña mét nÒn kinh tÕ trªn thÞ trêng thÕ giíi.ChÝnh v× vËy,lîi thÕ vÒ gi¸ thêng ®îc chän lµ tiªu chÝ chñ yÕu ®Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ mét mÆt hµng ho¸ trªn thÞ trêng thÕ giíi. HÖ sè n¨ng lùc c¹nh tranh vÒ gi¸ ®îc tÝnh theo c«ng thøc: (*) Trong ®ã: : lµ hÖ sè n¨ng lùc c¹nh tranh vÒ gi¸ : Gi¸ quèc tÕ ,®îc coi nh gi¸ c¹nh tranh vÒ mÆt hµng ®îc xÐt : Gi¸ néi ®Þa vµ ®îc tÝnh theo mét ®ång tiÒn. NÕu lµ gi¸ xuÊt khÈu cña mét níc kh¸c(ta gäi níc A) vµ lµ gi¸ xuÊt khÈu cña níc B thi ta cã hÖ sè kh«ng gian ph¶n ¸nh so s¸nh n¨ng lùc c¹nh tranh cña níc B so víi níc A vÒ hµng ho¸ ®îc xÐt. >1 cho thÊy cã n¨ng lùc c¹nh tranh, cµng lín h¬n 1 cho thÊy n¨ng lùc c¹nh tranh cµng cao.Trêng hîp so s¸nh 2 quèc gia A vµ B th× >1 ph¶n ¸nh n¨ng lùc c¹nh tranh cña B cao h¬n A. VÝ Dô: Gi¸ m¸y ®éng c¬ diesel lo¹i c«ng suÊt ®éng c¬ 18HP nh·n hiÖu Vinappro cña ViÖt Nam lµ 9.78 triÖu ®ång/chiÕc, cßn hµng ho¸ cïng chñng lo¹i cña Trung Quèc nh·n hiÖu Sifang gi¸ b¸n trªn thÞ trêng quèc tÕ quy ra tiÒn ViÖt Nam lµ 4.66 triÖu ®ång.HÖ sè n¨ng lùc c¹nh tranh cña Trung Quèc víi ViÖt Nam vÒ mÆt hµng nµy lµ: Trong thùc tÕ n¨ng lùc c¹nh tranh cña ViÖt Nam cã thÓ ®îc tÝnh b»ng chØ sè gi÷a gi¸ b¸n bu«n néi ®Þa cña ViÖt Nam so víi gi¸ “xuÊt khÈu t¬ng ®¬ng”cña mÆt hµng nµo ®ã,tøc gi¸ FOB cña mét sè níc nhËp khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam. Ch¼ng h¹n nh gi¸ g¹o In®«nªsia nhËp khÈu cña ViÖt Nam t¹i c¶ng Sµi Gßn lµ 268.5 USD/tÊn,cßn gi¸ g¹o b¸n bu«n b×nh qu©n trªn thÞ trêng ViÖt Nam cña lo¹i g¹o nay quy ra ®«la Mü lµ 240.5USD /tÊn, th× hÖ sè n¨ng lùc c¹nh tranh vÒ gi¸ cña mÆt hµng g¹o ViÖt Nam sÏ lµ: *Ph©n tÝch theo thêi gian t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè biÕn ®éng gi¸: §Ó thÊy ®îc sù biÕn ®éng n¨ng lùc c¹nh tranh theo thêi gian,ta tÝnh chØ sè hÖ sè n¨ng lùc c¹nh tranh tõ c«ng thøc (*). HÖ sè c¹nh tranh kú gèc : HÖ sè n¨ng lùc c¹nh tranh kú nghiªn cøu: ChØ sè biÕn ®éng n¨ng lùc c¹nh tranh () sÏ lµ: Víi lµ chØ sè gi¸ quèc tÕ kú nghiªn cøu so kú gèc lµ chØ sè gi¸ néi ®Þa kú nghiªn cøu so kú gèc VÝ dô: N¨m 2000 so víi n¨m 1999,chØ sè gi¸ quèc tÕ vÒ g¹o gi¶m 3%,chØ sè gi¸ g¹o néi ®Þa gi¶m 10% th× chØ sè n¨ng lùc c¹nh tranh vÒ g¹o cña ViÖt Nam n¨m 2000 sÏ lµ: N¨ng lùc c¹nh tranh vÒ g¹o cña ViÖt Nam n¨m 2000 t¨ng 7.7% so víi n¨m 1999. Nh vËy n¨ng lùc c¹nh tranh vÒ gi¸ tû lÖ thuËn víi gi¸ quèc tÕ vµ tû lÖ nghÞchvíi gi¸ b¸n bu«n trong níc.Trong trêng hîp kh«ng cã gi¸ b¸n bu«n trong níc ( vÝ dô: dÇu th« ) th× cã thÓ thay b»ng gi¸ thµnh s¶n xuÊt ( gåm c¶ thuÕ c¸c lo¹i ) *T¸c ®éng cña yÕu tè gi¸ néi ®Þa vµ tû gi¸ tíi n¨ng lùc c¹nh tranh HÖ sè n¨ng lùc c¹nh tranh cµng lín th× hµng hãa cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cµng cao trªn thÞ trêng quèc tÕ.Cã nhiÒu nh©n tè kh¸c nhau t¸c ®éng ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm trªn thÞ trêng quèc tÕ.Sù xuÊt hiÖn cña c¸c ®èi thñ c¹nh tranh míi vµ sù ra ®êi c¸c s¶n phÈm thay thÕ thêng cã thÓ lµm suy gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ t¬ng øng cña mét níc… BiÕn ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i còng lµ mét yÕu tè quan träng t¸c ®éng ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh.ViÖc ®¸nh gi¸ qu¸ cao ®ång tiÒn néi ®Þa cã thÓ lµm gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c hµng ho¸ xuÊt khÈu vµ ngîc l¹i. ë ®©y,chóng ta xem xÐt t¸c ®éng cña gi¸ vµ tû gi¸(ký hiÖu TG)tíi hÖ sè n¨ng lùc c¹nh tranh cña mét níc .Gi¶ sö gi¸ quèc tÕ kh«ng thay ®æi , gi¸ néi ®Þa t¨ng thªm (%) vµ tû gi¸ t¨ng(gi¶m) (tÝnh theo %) th× tõ c«ng thøc (*),víi thay ®æi lµ tÝnh theo ®ång tiÒn néi ®Þa: C«ng thøc: Kú gèc: Kú nghiªn cøu: Thay Ta cã: V× c¸c sè gia vµ lµ c¸c sè ®o t¬ng ®èi( nhÞp ®é t¨ng thªm cña gi¸ néi ®Þa vµ nhÞp ®é t¨ng thªm cña tû gi¸ kú nghiªn cøu so víi kú gèc) nªn chóng ta cã thÓ dïng c¸ch tÝnh xÊp xØ: Nh vËy,tû lÖ biÕn ®éng cña hÖ sè n¨ng lùc c¹nh tranh xÊp xØ b»ng hiÖu sè gi÷a tû lÖ t¨ng tû gi¸(theo nghÜa t¨ng gi¸ ngo¹i tÖ)vµ tû lÖ t¨ng gi¸ néi ®Þa hµng xuÊt khÈu. 2.Sè liÖu vµ c¸c biÕn sè dïng ®Ó ph©n tÝch C¸c biÕn sè: Pvn:Gi¸ g¹o cña ViÖt Nam,®¬n vÞ tÝnh (triÖuVND/tÊn) PW:Gi¸ g¹o quèc tÕ,®¬n vÞ tÝnh(USD/tÊn) TG:Tû gi¸ VND/USD T :BiÕn xu thÕ HN:h¹n ng¹ch xuÊt khÈu(ngh×n tÊn) Q :Lîng g¹o xuÊt khÈu(ngh×n tÊn) PXK:gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam Sè liÖu ®îc quan s¸t theo quý,tõ quý 1 n¨m 1992 ®Õn quý 1 n¨m 2003 bao gåm 45 quan s¸t. 3.Ph©n tÝch a.M« h×nh ph©n tÝch sù thay ®æi gi¸ g¹o ViÖt Nam theo 2 yÕu tè tû gi¸ vµ gi¸ quèc tÕ Gi¸ g¹o ViÖt Nam ë n¨m 1992 lµ 1.75 triÖu VND/tÊn,nhng ®Õn n¨m 2002 lµ h¬n 3.000 VND/tÊn.Vµ sù thay ®æi cña tû gi¸ chÝnh lµ nguyªn nh©n chñ yÕu gi¶i thÝch cho sù t¨ng gi¸ nµy.VND sau 10 n¨m ®· mÊt gi¸ kho¶ng 50% so víi USD vµ gi¸ g¹o còng ®· t¨ng h¬n 70%. Gi¸ quèc tÕ thay ®æi còng cã xu híng lµm cho gi¸ g¹o cña ViÖt Nam thay ®æi vµ thêng lµ cïng chiÒu víi sù thay ®æi cña gi¸ quèc tÕ. RÊt khã cã thÓ ®a ra ®îc mét m« h×nh hoµn h¶o ®Ó cã thÓ m« t¶ hÕt vÊn ®Ò rÊt dÔ cã c¸c khuyÕt tËt, chóng ta thö mét m« h×nh tuyÕn tÝnh cã d¹ng nh sau: PVN = b1PW + b2TG + u KÕt qu¶ íc lîng m« h×nh: Dependent Variable: PVN Method: Least Squares Date: 04/26/03 Time: 21:17 Sample: 1992:1 2003:1 Included observations: 45 Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob. PW -0.002184 0.001390 -1.571329 0.1234 TYGIA 0.000250 2.54E-05 9.832014 0.0000 R-squared 0.745929 Mean dependent var 2.618612 Adjusted R-squared 0.740020 S.D. dependent var 0.651140 S.E. of regression 0.332005 Akaike info criterion 0.676091 Sum squared resid 4.739764 Schwarz criterion 0.756387 Log likelihood -13.21204 Durbin-Watson stat 0.400871 ë ®©y ta thÊy R2= 0.745 trong khi ®ã thèng kª d = 0.4 so s¸nh ta nhËn thÊy R2>d,theo Granger vµ Newbold th× R2>d lµ dÊu hiÖu håi quy lµ gi¶ m¹o.§Ó kh¾c phôc ta ®a thªm biÕn xu thÕ t vµo m« h×nh,nh vËy m« h×nh trë thµnh: PVN = b1PW + b2TG + b3t + u KÕt qu¶ håi quy: Dependent Variable: PVN Method: Least Squares Date: 04/26/03 Time: 21:26 Sample: 1992:1 2003:1 Included observations: 45 Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob. PW 0.004369 0.001017 4.295939 0.0001 T 0.036325 0.003674 9.885856 0.0000 TYGIA 6.15E-05 2.37E-05 2.593952 0.0130 R-squared 0.923631 Mean dependent var 2.618612 Adjusted R-squared 0.919995 S.D. dependent var 0.651140 S.E. of regression 0.184176 Akaike info criterion -0.481508 Sum squared resid 1.424675 Schwarz criterion -0.361064 Log likelihood 13.83393 Durbin-Watson stat 0.948309 Xem xÐt c¸c hÖ sè ta nhËn thÊy m« h×nh hoµn toµn cã thÓ chÊp nhËn ®ù¬c vÒ mÆt kinh tÕ vµ phï hîp víi thùc tÕ.C¸c hÖ sè cña c¸c biÕn sè ®a vµo íc lîng ®Òu d¬ng vµ c¸c møc x¸c xuÊt t¬ng øng cña c¸c biÕn sè ®Òu kh¼ng ®Þnh sù kh¸c 0 cña c¸c biÕn sè ®a vµo,R2=92.3% .Tuy nhiªn cÇn ph¶i xem xÐt c¸c khuyÕt tËt kh¸c mµ m« h×nh cã thÓ m¾c ph¶i,®Æc biÖt lµ tù t¬ng quan vµ ph¬ng sai sai sè thay ®æi. TiÕn hµnh kiÓm ®Þnh vÒ ph¬ng sai sai sè thay ®æi dùa trªn (2),íc lîng ph¬ng tr×nh: e2i = b1 +b2()2 KÕt qu¶ kiÓm ®Þnh: Dependent Variable: E^2 Method: Least Squares Date: 04/26/03 Time: 23:38 Sample: 1992:1 2003:1 Included observations: 45 Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob. (PVNF)^2 0.003557 0.002549 1.395214 0.1701 C 0.005907 0.020142 0.293239 0.7708 R-squared 0.043310 Mean dependent var 0.031659 Adjusted R-squared 0.021061 S.D. dependent var 0.054669 S.E. of regression 0.054090 Akaike info criterion -2.952893 Sum squared resid 0.125808 Schwarz criterion -2.872597 Log likelihood 68.44009 F-statistic 1.946623 Durbin-Watson stat 1.724485 Prob(F-statistic) 0.170116 Víi cÆp gi¶ thiÕt: H0:b2=0 H1:b2¹0 Ta thÊy r»ng hÖ sè cña PVN2 lµ b»ng 0 mét c¸ch cã ý nghÜa ë møc 5%,chÊp nhËn gi¶ thiÕt H0 tøc lµ m« h×nh kh«ng cã ph¬ng sai sai sè thay ®æi. KiÓm ®Þnh tù t¬ng quan Ta kiÓm ®Þnh cÆp gi¶ thiÕt H0:M« h×nh kh«ng cã tù t¬ng quan H1:M« h×nh cã tù t¬ng quan KÕt qu¶ kiÓm ®Þnh Breusch-Godfrey Serial Correlation LM Test: F-statistic 14.29927 Probability 0.000498 Obs*R-squared 11.62923 Probability 0.000649 Test Equation: Dependent Variable: RESID Method: Least Squares Date: 04/27/03 Time: 07:44 Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob. PW -7.76E-05 0.000886 -0.087578 0.9306 TYGIA 2.36E-06 2.07E-05 0.114114 0.9097 T -0.000647 0.003207 -0.201858 0.8410 RESID(-1) 0.521990 0.138040 3.781438 0.0005 R-squared 0.258427 Mean dependent var -0.002552 Adjusted R-squared 0.204166 S.D. dependent var 0.179923 S.E. of regression 0.160509 Akaike info criterion -0.736251 Sum squared resid 1.056283 Schwarz criterion -0.575659 Log likelihood 20.56566 Durbin-Watson stat 2.072531 Chóng ta thÊy r»ng cã tån t¹i tù t¬ng quan bËc nhÊt Kh¾c phôc b»ng ph¬ng ph¸p Corchane-Orcutt Dependent Variable: PVN Method: Least Squares Date: 04/27/03 Time: 07:49 Sample(adjusted): 1992:2 2003:1 Included observations: 44 after adjusting endpoints Convergence achieved after 4 iterations Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob. PW 0.004645 0.001404 3.308434 0.0020 TYGIA 5.31E-05 3.44E-05 1.543709 0.1305 T 0.037519 0.006498 5.774224 0.0000 AR(1) 0.520807 0.138115 3.770827 0.0005 R-squared 0.942159 Mean dependent var 2.638376 Adjusted R-squared 0.937821 S.D. dependent var 0.644869 S.E. of regression 0.160803 Akaike info criterion -0.730766 Sum squared resid 1.034303 Schwarz criterion -0.568567 Log likelihood 20.07686 Durbin-Watson stat 2.095694 Inverted AR Roots .52 Ta thÊy r»ng møc ®é cña tù t¬ng quan chØ ë møc trung b×nh t=3.77,p=0.005 §Õn ®©y ta cã thÓ ®a ra ®îc m« h×nh ph¶n ¸nh sù phô thuéc cña gi¸ g¹o ViÖt Nam vµo gi¸ g¹o thÕ giíi vµ tû gi¸: PVN=0.04645PW+5.31E*10-5TG+0.037t et = 0.5208et-1 + et b.Ph©n tÝch n¨ng lùc c¹nh tranh vÒ gi¸ cña g¹o xuÊt khÈu ViÖt Nam Sè liÖu ®îc quan s¸t ë 10 thêi kú,tõ 1993-2002. *Ph©n tÝch theo 3 yÕu tè:gi¸ quèc tÕ,gi¸ néi ®Þa vµ tû gi¸ Kú gèc : HCo = PWo/(PDo/TG0) Kú nghiªn cøu: HC1 = PW1/(PD1/TG1) ChØ sè n¨ng lùc c¹nh tranh kú nghiªn cøu so kú gèc: IHC = HC1/HCo=(PW1/PWo)*(TG1/TG0)*(PDo/PD1) §Æt DHC=((HC1-HC0)/HC0 lµ tû lÖ n¨ng lùc c¹nh tranh. DHC » DPW +DTG-DPD C«ng thøc (6) cho thÊy nhÞp ®é t¨ng n¨ng lùc c¹nh tranh xÊp xØ b»ng tæng nhÞp ®é t¨ng gi¸ quèc tÕ,nhÞp ®é t¨ng tû gi¸,trõ ®i nhÞp ®é t¨ng gi¸ néi ®Þa vÒ mÆt hµng ®îc xÐt. BiÓu B: BiÕn ®éng cña n¨ng lùc c¹nh tranh theo 3 yÕu tè. N¨m PW USD/tÊn TG VND/USD PD (TriÖuVND/tÊn DHC% DPW% DTG% DPD% 1993 230 10720 1.771 1994 190 10980 1.724 -12.34 -17.39 2.43 2.62 1995 221 11050 2.231 -12.40 +16.32 0.64 -29.36 1996 282 11040 2.487 +16.02 +27.6 -0.09 -11.49 1997 226 12700 2.423 -2.25 -19.86 15.04 2.57 1998 262 13900 3.204 -6.85 +15.93 9.45 -32.23 1999 218 14000 3.100 -12.82 -16.80 0.72 3.25 2000 240 14300 3.000 +8.91 +10.00 2.14 3.23 2001 210 14965 3.036 -9.05 -12.5 4.65 1.2 2002 200 15525 3.000 -2.22 -4.762 3.742 -1.2 Nh vËy:trong giai ®o¹n 1994-2002,n¨ng lùc c¹nh tranh vÒ gi¸ cña g¹o ViÖt Nam tÝnh b»ng tû sè gi÷a gi¸ so s¸nh quèc tÕ vµ gi¸ b¸n bu«n néi ®Þa kh«ng æn ®Þnh,cã 2 n¨m(1996-2000) chØ sè n¨ng lùc c¹nh tranh t¨ng,c¸c n¨m cßn l¹i ®Òu gi¶m,nguyªn nh©n chñ yÕu lµ gi¸ g¹o néi ®Þa ViÖt Nam ®· t¨ng nhanh tõ 1.771triÖu ®ång/tÊn n¨m 1993 lªn 3.1 triÖu ®«ng/tÊn n¨m 1999 vµ 3 triÖu ®ång/tÊn n¨m 2002.Tuy nhiªn tû gi¸ ngo¹i tÖ t¨ng kh¸ nhanh vµ gi¸ thÕ giíi cã t¨ng ®· kÐo l¹i,bï trî cho yÕu tè gi¸ néi ®Þa,n¨ng lùc c¹nh tranh tuy cã gi¶m nhng gi¶m chËm. c.KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ Sau tÊt c¶ qua tr×nh ph©n tÝch em xin ®a ra mét sè kÕt luËn vµ kiÕn nghÞ sau: *Gi¸ g¹o ViÖt Nam t¨ng nhanh trong kho¶ng thêi gian tõ quý 1 n¨m 1992 tíi quý 4 n¨m 2002 cã nguyªn nh©n kh«ng nhá lµ do tû gi¸ VND vµ USD t¨ng nhanh. *Xu thÕ gi¸ g¹o cña ViÖt Nam lµ t¨ng lªn cïng víi thêi gian,®iÒu nµy còng ®óng víi thùc tÕ. *Gi¸ g¹o ViÖt Nam còng chÞu ¶nh hëng cña gi¸ g¹o thÕ giíi vµ cã xu thÕ biÕn ®éng cïng chiÒu víi gi¸ g¹o thÕ giíi. *Sù t¨ng nhanh vÒ gi¸ g¹o trong níc mÆc dï tû gi¸ vµ gi¸ quèc tÕ cã t¨ng lªn cã kÐo l¹i ®«i chót nhng kh«ng ®ñ ®Ó bï l¹i,®· lµm n¨ng lùc c¹nh tranh vÒ gi¸ cña ViÖt Nam trªn thÞ trêng g¹o quèc tÕ liªn tôc gi¶m sót trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. *S¶n lîng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cña chóng ta trong mÊy n¨m gÇn ®©y liªn tôc ®i xuèng,ngoµi nh÷ng nguyªn nh©n kh¸c th× cã mét phÇn kh«ng nhá lµ do n¨ng lùc c¹nh tranh cña g¹o ViÖt Nam ngµy cµng gi¶m. *YÕu tè tû gi¸ cña ®ång néi tÖ ViÖt Nam so víi USD nãi chung lµ cã lîi cho xuÊt khÈu. *H¹n ng¹ch xuÊt khÈu mÆc dï ®¶m b¶o cho an ninh l¬ng thùc vµ mét sè môc tiªu kh¸c, nhng còng cã ¶nh hëng tiªu cùc tíi xuÊt khÈu g¹o vµ kh«ng cßn thÝch hîp trong t×nh h×nh hiÖn nay.V× thÕ nhµ níc nªn xem xÐt mét c¸ch nghiªm tóc ®Ó tiÕn tíi b·i bá chÝnh s¸ch h¹n ng¹ch ®èi víi xuÊt khÈu g¹o *Tû gi¸ t¨ng cã lîi cho xuÊt khÈu nhng ®©y lµ mét con dao hai lìi v× trong ng¾n h¹n lµm cho lîi thÕ c¹nh tranh vÒ gi¸ t¨ng nhng còng sÏ lµm cho gi¸ g¹o trong níc trong dµi h¹n t¨ng lªn ,¶nh hëng tíi ®êi sèng nh©n d©n.V× thÕ nhµ níc nªn cã mét chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh tû gi¸ hîp lý. *Nhµ níc cÇn cã c¸c biÖn ph¸p thiÕt thùc ®Ó ng¨n chÆn qu¸ tr×nh ®i xuèng cña xuÊt khÈu g¹o hiÖn nay,®Æc biÖt trong thêi gian tíi khã kh¨n sÏ cµng t¨ng lªn *Dù b¸o n¨m 2003 s¶n lîng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam sÏ tiÕp tôc gi¶m, cho dï chóng ta cã tiÕn hµnh bÊt kú biÖn ph¸p nµo do Iraq lµ níc tríc ®©y lu«n nhËp mét sè lîng lín g¹o cña chóng ta (chiÕm 50-60% s¶n lîng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam) nay cã thÓ chóng ta sÏ mÊt thÞ trêng nµy.

Các file đính kèm theo tài liệu này:

Xuất khẩu gạo của Việt Nam1989-2002)thực trạng và những vấn đề liên quan.DOC