Bảo hiểm Việt Nam trước thềm hội nhập và giải pháp đẩy mạnh sự phát triển của thị trường bảo hiểm Việt Nam đến 2010

. 2.2.2- NghÞ ®Þnh 74/CP ngµy 14/6/1997. NghÞ ®Þnh 74/CP lµ NghÞ ®Þnh söa ®æi bæ sung mét sè ®iÒu cña NghÞ ®Þnh 100/CP ra ®êi tr­íc ®ã trªn tinh thÇn söa ®æi ®Ó phï hîp h¬n víi t×nh h×nh thùc tÕ vµ t¨ng c­êng qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm nh­ng vÉn ch­a t¹o b­íc ngoÆt trong viÖc t¹o ra mét m«i tr­êng ph¸p lý hoµn thiÖn lµm c¬ së cho ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm mét c¸ch l©u dµi. 2.2.3- C¸c th«ng t­ h­íng dÉn kh¸c . Ngoµi hai NghÞ ®Þnh cã tÝnh chÊt rÊt quan träng ®Þnh h­íng cho sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm lµ 100/CP ngµy 18/12/1993 vµ 74/CP ngµy 14/06/1997 th× cã c¸c v¨n b¶n ph¸p lý kh¸c, víi trªn 20 v¨n b¶n lµ nh÷ng Th«ng t­ h­íng dÉn chi tiÕt cña Bé Tµi chÝnh vµ c¸c bé kh¸c vÒ vÊn ®Ò ®· nªu trong hai NghÞ ®Þnh trªn. 2.3. Nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i vÒ m«i tr­êng ph¸p lý cho ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm trong giai ®o¹n nµy. 2.3.1- HÖ thèng v¨n b¶n cßn rêi r¹c, kh«ng chi phèi ho¹t ®éng kinh doanh mét c¸ch tæng thÓ. T¹i n­íc ta, kÓ tõ n¨m 1993 ®· cã NghÞ ®Þnh 100/CP ngµy 18/12/1993 ®ãng vai trß nh­ mét v¨n b¶n cã tÝnh ph¸p lý cao nhÊt lµm c«ng cô ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng còng nh­ ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm. Nh­ng cã thÓ thÊy, sau NghÞ ®Þnh 100/CP ra ®êi vÉn cßn cã nhiÒu c¸c NghÞ ®Þnh kh¸c (xem dÉn chøng ë phÇn trªn) do nhiÒu Bé ngµnh kh¸c nhau ban hµnh. Tuy mçi nghÞ ®Þnh cã néi dung liªn quan tíi mét vÊn ®Ò kh¸c nhau, nh­ng ®èi víi mét doanh nghiÖp b¶o hiÓm th× trong ho¹t ®éng kinh doanh l¹i lu«n ®ßi hái cã sù t­¬ng hç, phèi hîp trong c¸c nghiÖp vô mµ m×nh tiÕn hµnh. ViÖc ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt mét c¸ch thiÕu ®ång bé, rêi r¹c kh«ng chi phèi ho¹t ®éng kinh doanh mét c¸ch tæng thÓ ®· g©y ra kh«ng Ýt khã kh¨n cho doanh nghiÖp, mµ cã thÓ thÊy lµ c¸c doanh nghiÖp ph¶i cã sù thay ®æi l¹i nhiÒu trong c¬ cÊu ho¹t ®éng cña m×nh cho phï hîp. §Æc biÖt lµ khã t¹o nªn sù khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo ViÖt Nam. Thùc tÕ lµ suèt tõ n¨m 1993 ®Õn n¨m 1998, hÇu nh­ kh«ng cã mét doanh nghiÖp b¶o hiÓm n­íc ngoµi tiÕn hµnh kinh doanh t¹i thÞ tr­êng ViÖt Nam mµ chØ cã mÆt d­íi h×nh thøc më v¨n phßng ®¹i diÖn. 2.3.2- NhiÒu vÊn ®Ò liªn quan n»m trong c¸c bé luËt, c¸c luËt kh¸c nhau dÉn ®Õn sù thiÕu ®ång bé. Nh­ ®· ph©n tÝch ë trªn, viÖc ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm chÞu sù chi phèi bëi nhiÒu bé luËt, luËt kh¸c nhau lµ mét ®iÒu tÊt yÕu kh«ng chØ t¹i ViÖt Nam mµ cßn t¹i hÇu nh­ tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi. T¹i n­íc ta, ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm ngoµi chÞu sù chi phèi cña nghÞ ®Þnh 100/CP cßn chÞu sù chi phèi cña Bé luËt d©n sù, LuËt hµng h¶i 1990, LuËt th­¬ng m¹i, LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. ViÖc c¸c bé luËt, c¸c luËt nµy quy ®Þnh chung vÒ mét vÊn ®Ò nh­ng l¹i cã néi dung kh¸c nhau lµ phæ biÕn ®· dÉn tíi t×nh tr¹ng ®an xen, dÉm ch©n nhau g©y khã kh¨n cho doanh nghiÖp kinh doanh b¶o hiÓm vµ c¶ trong sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. 2.3.3- C¸c nghiÖp vô ®­îc phÐp tiÕn hµnh cßn Ýt ch­a t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng cña thÞ tr­êng. ThÞ tr­êng ViÖt Nam víi sè d©n lªn tíi 80 triÖu ng­êi th× cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng tiÒm n¨ng ®Ó ph¸t triÓn ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm lµ v« cïng lín. Tuy nhiªn, theo ®¸nh gi¸ th× thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam trong giai ®o¹n nµy míi chØ khai th¸c ®­îc kho¶ng 10% tiÒm n¨ng. 2.3.4- VÊn ®Ò më cöa thÞ tr­êng b¶o hiÓm cho c¸c C«ng ty n­íc ngoµi. §Ó cã thÓ më cöa cÇn thiÕt ph¶i ban hµnh luËt kinh doanh b¶o hiÓm. Trong giai ®o¹n nµy míi chØ cã NghÞ ®Þnh 100/CP vÒ kinh doanh b¶o hiÓm, c¸c C«ng ty n­íc ngoµi ho¹t ®éng vÉn chñ yÕu theo c¸c quy ®Þnh cña LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi. 2.3.5- Quy ®Þnh vÒ møc t¸i b¶o hiÓm b¾t buéc cßn ch­a hîp lý: qu¸ cao so víi th«ng lÖ quèc tÕ 2.3.6- NhiÒu vÊn ®Ò cßn ch­a ®­îc ®Ò cËp trong c¸c v¨n b¶n ph¸p lý. Ngoµi c¸c h¹n chÕ kÓ trªn NghÞ ®Þnh 100/CP cßn ch­a ®Ò cËp ®Õn mét sè vÊn ®Ò nh­: VÒ hîp ®ång b¶o hiÓm: VÒ viÖc chuyÓn giao hîp ®ång b¶o hiÓm gi÷a c¸c C«ng ty b¶o hiÓm víi nhau trong tr­êng hîp thanh lý, ph¸ s¶n. ViÖc thay ®æi c¬ cÊu chñ së h÷u trong C«ng ty b¶o hiÓm, ®Æc biÖt lµ h×nh thøc C«ng ty liªn doanh, C«ng ty cæ phÇn. 3. Sù ra ®êi LuËt kinh doanh b¶o hiÓm ViÖt Nam. Trong ®iÒu kiÖn më cöa nÒn kinh tÕ sÏ ph¸t triÓn víi tèc ®é cao, trong khi ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo trong n­íc t¨ng nhanh, ®êi sèng nh©n d©n ®ang ®­îc c¶i thiÖn th× nhu cÇu ®ßi hái ph¶i cã m«i tr­êng ph¸p lý ®Çy ®ñ vµ hoµn thiÖn lµ mét ®iÒu tÊt yÕu. HÖ thèng ph¸p luËt vÒ b¶o hiÓm cho tíi n¨m 2000 ch­a ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu héi nhËp quèc tÕ trong tiÕn tr×nh ViÖt Nam ®· gia nhËp ASEAN vµ ®ang trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). Tõ ®ã, qua nhiÒu lÇn söa ®æi bæ sung b¶n dù th¶o LuËt kinh doanh b¶o hiÓm, ngµy 09/12/2000 Quèc héi n­íc Céng hßa XHCN ViÖt Nam ®· th«ng qua LuËt kinh doanh b¶o hiÓm, cã hiÖu lùc tõ ngµy 01/04/2001 bao gåm 9 ch­¬ng 129 ®iÒu. LuËt nµy ®­îc x©y dùng trªn c¬ së tæng kÕt t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt tr­íc ®ã vÒ ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm vµ tham kh¶o kinh nghiÖm vµ thùc tiÔn lËp ph¸p cña c¸c n­íc Ch©u ¢u vµ c¸c n­íc trong khu vùc. Ngµy 01/08/2001, ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh 42/CP vµ 43/CP h­íng dÉn thi hµnh LuËt kinh doanh b¶o hiÓm vµ chÕ ®é tµi chÝnh cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm 4. Mét sè nhËn xÐt chung vÒ luËt kinh doanh b¶o hiÓm Vµo nh÷ng thêi kú kh¸c nhau, Nhµ n­íc ®· ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt phï hîp víi t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi, phôc vô cho c«ng cuéc x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc, thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn, æn ®Þnh ®êi sèng vµ s¶n xuÊt. Thêi kú kinh tÕ tËp trung bao cÊp, b¶o hiÓm lµ mét trong nh÷ng c«ng cô tµi chÝnh kiÓm tra gi¸m s¸t giai ®o¹n thø hai cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, ®ång thêi thùc hiÖn chøc n¨ng ®èi ngo¹i hîp t¸c quèc tÕ tµi chÝnh th«ng qua ho¹t ®éng t¸i b¶o hiÓm vµ ®¹i lý gi¸m ®Þnh hµng nhËp khÈu cho c¸c C«ng ty b¶o hiÓm thuéc Liªn X« (cò) vµ §«ng ¢u. Ho¹t ®éng kinh doanh B¶o hiÓm tõng b­íc cñng cè vÞ trÝ trong nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ bæ sung cho c¸c chÝnh s¸ch x· héi cña Nhµ n­íc víi viÖc triÓn khai c¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm tai n¹n hµnh kh¸ch ®Çu n¨m 1981. ViÖc ban hµnh NghÞ ®Þnh 30/H§BT ngµy 10/3/1988 ®¸nh dÊu mét b­íc chuyÓn míi vÒ ho¹t ®éng x©y dùng ph¸p luËt trong lÜnh vùc b¶o hiÓm, t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc ph¸t triÓn b¶o hiÓm vµ héi nhËp quèc tÕ, b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cho nh÷ng ng­êi tham gia giao th«ng vËn t¶i vµ bÞ tai n¹n giao th«ng. Nhµ n­íc ®· ban hµnh nhiÒu ®¹o luËt trong lÜnh vùc kinh tÕ cã c¸c quy ®Þnh vÒ ho¹t ®éng b¶o hiÓm nh­ Bé LuËt Hµng h¶i, LuËt Hµng kh«ng d©n dông, LuËt DÇu khÝ. NghÞ ®Þnh 100/CP ®¸nh dÊu mét b­íc chuyÓn lín cña ho¹t ®éng b¶o hiÓm ViÖt Nam trong viÖc ®a d¹ng hãa c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm, Nhµ n­íc tõ bá viÖc ®éc quyÒn, më cöa trong lÜnh vùc b¶o hiÓm, ho¹t ®éng b¶o hiÓm ph¸t triÓn mét c¸ch lµnh m¹nh; ®a ph­¬ng hãa c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, ®èi ngo¹i, Bé luËt D©n sù ®­îc ban hµnh, thªm mét lÇn n÷a bæ sung vµo hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ b¶o hiÓm, c¸c quy ®Þnh cã tÝnh chÊt “khung” nhÊt cho ho¹t ®éng b¶o hiÓm. LuËt kinh doanh b¶o hiÓm ®· tiÕp tôc hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh ph¸p lý vÒ b¶o hiÓm, cho phÐp c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm vµ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n tham gia b¶o hiÓm ho¹t ®éng trªn mét nÒn t¶ng ph¸p luËt ®Çy ®ñ h¬n vµ phï hîp h¬n.. Cã thÓ thÊy r»ng tuy ®· cã b­íc tiÕn quan träng trong c«ng t¸c x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vÒ b¶o hiÓm, song hÖ thèng v¨n b¶n ®Õn nay vÉn ch­a t¹o ®­îc m«i tr­êng ph¸p lý toµn diÖn, ®Çy ®ñ vµ v÷ng ch¾c víi hiÖu lùc cao, ch­a ®¸p øng ®­îc viÖc khai th¸c tiÒm n¨ng cña thÞ tr­êng b¶o hiÓm . §Æc biÖt lµ cßn nhiÒu h¹n chÕ trong viÖc thiÕu ®ång bé vµ ch­a ®Çy ®ñ. §©y còng chÝnh lµ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn kh¾c phôc cña m«i tr­êng ph¸p lý ViÖt Nam trong giai ®o¹n héi nhËp hiÖn nay. ch­¬ng III b¶o hiÓm ViÖt Nam tr­íc thÒm héi nhËp vµ gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh sù ph¸t triÓn cña ttbh ViÖt Nam ®Õn 2010 I. B¶o hiÓm ViÖt Nam vµo héi nhËp 1. Xu h­íng ph¸t triÓn thÞ tr­êng b¶o hiÓm thÕ giíi. NÒn kinh tÕ thÕ giíi cuèi thÕ kû 20 ®­îc ®¸nh dÊu bëi sù ph¸t triÓn cùc kú thÞnh v­îng cña nhiÒu tËp ®oµn kinh tÕ, c¸c c«ng ty ®a quèc gia vµ xuyªn quèc gia. Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c tËp ®oµn nµy lµ nh©n tè quan träng nhÊt quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh c«ng cña nÒn kinh tÕ nhiÒu quèc gia nãi riªng còng nh­ nÒn kinh tÕ thÕ giíi nãi chung. Qu¸ tr×nh s¸p nhËp diÔn ra kh«ng chØ trªn lÜnh vùc s¶n xuÊt (m¸y tÝnh, «t«...), mµ cßn c¶ vÒ ph©n phèi, tiªu dïng, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc tµi chÝnh, ng©n hµng, b¶o hiÓm. .. ®iÓn h×nh lµ qu¸ tr×nh s¸p nhËp nh­ vô ng©n hµng Tokyo s¸p nhËp víi ng©n hµng Mitshubishi. Trong lÜnh vùc b¶o hiÓm, hµng th¸ng ®Òu diÔn ra nhiÒu vô s¸p nhËp, mµ ®øng ®Çu lµ c¸c tËp ®oµn b¶o hiÓm lín nh­ AIG, Prudential, Swis Re..., th«ng tin nµy ®­îc cËp nhËt th­êng xuyªn trªn trang web fsonline.com (Financial service online). NÕu ë n¨m 1987, thÞ phÇn cña 5 c«ng ty t¸i b¶o hiÓm cì lín thÕ giíi chiÕm kho¶ng 36% tæng sè phÝ t¸i b¶o hiÓm cña thÕ giíi, th× ë n¨m 1997 chiÕm trªn 43%. Vµ cho ®Õn nay, 25 c«ng ty t¸i b¶o hiÓm lín cña thÕ giíi ®ang kiÓm so¸t 77,6% thÞ tr­êng b¶o hiÓm thÕ giíi. (nguån : Asia Ins. Review 23/04/2003) Qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa kinh doanh dÞch vô b¶o hiÓm vµ tËp trung hãa c¸c dÞch vô t¸i b¶o hiÓm ®ang diÔn ra tÝch cùc hiÖn nay, gãp phÇn h×nh thµnh c¸c tËp ®oµn t¸i b¶o hiÓm khæng lå. VÝ dô, sau khi tuyªn bè s¸p nhËp vµo cuèi th¸ng 5/2000, tËp ®oµn General Cologne Re ®· trë thµnh tËp ®oµn t¸i b¶o hiÓm khæng lå, gåm c¸c c«ng ty General Re (chñ yÕu ho¹t ®éng ë Mü), Cologne Re (ho¹t ®éng ë §øc vµ mét sè n­íc kh¸c, Cologne Re (Dublin) - t¸i b¶o hiÓm tµi chÝnh; General Re (Ch©u ¢u) - ho¹t ®éng t¸i b¶o hiÓm trªn thÞ tr­êng Lodon, General Star- ho¹t ®éng b¶o hiÓm trùc tiÕp trªn thÞ tr­êng London, DPman - chi nh¸nh cña h·ng Lloyds ho¹t ®éng t¸i b¶o hiÓm th«ng qua c¸c m«i giíi. Nãi chung, tËp ®oµn nµy cã c¸c ®Þa lý, chi nh¸nh vµ c«ng ty con ë 75 n­íc. NÕu ë Berksline Hatkeway víi tæng sè vèn t­ b¶n hãa cña tËp ®oµn vµo kho¶ng 110 tØ §«la vµ thµnh lËp tËp ®oµn gåm mét sè c«ng ty b¶o hiÓm chñ yÕu ho¹t ®éng ë Mü, nh­ National Indemnity (®­îc xÕp h¹ng) víi tæng doanh thu phÝ b¶o hiÓm hµng n¨m kho¶ng 955,5 triÖu §«la, th× cã thÓ h×nh dung ®­îc quy m« c¸c qu¸ tr×nh tËp trung vèn vµ toµn cÇu hãa ®ang diÔn ra tÝch cùc trªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm vµ t¸i b¶o hiÓm thÕ giíi. Còng nh­ trong lÜnh vùc b¶o hiÓm trùc tiÕp, tËp trung hãa s¸p nhËp vµ hîp nhÊt c¸c doanh nghiÖp t¸i b¶o hiÓm lµ nguyªn nh©n gi¶m sè l­îng c«ng ty t¸i b¶o hiÓm. VÝ dô, ë Mü chØ riªng trong thêi gian 1985 - 1996, sè c«ng ty t¸i b¶o hiÓm ®· gi¶m 25% (tõ 97 c«ng ty xuèng cßn 72 c«ng ty). Theo nhËn ®Þnh cña c¸c chuyªn gia kinh tÕ, qu¸ tr×nh s¸p nhËp hîp nhÊt nh­ vËy vÉn cßn tiÕp diÔn, ®Æc biÖt m¹nh lµ ë c¸c doanh nghiÖp t¸i b¶o hiÓm cã doanh thu hµng n¨m kho¶ng 50-200 triÖu §«la Mü. [20] (Nguån: Asia Ins . Review 23/07/2003) Theo b¶n tin míi nhÊt cña thÞ tr­êng Lloyd's vµo th¸ng 7/2003 ñy ban thÞ tr­êng Lloyd's ®· ®¸nh gi¸ 6 xu h­íng chñ yÕu trong thÞ tr­êng b¶o hiÓm toµn cÇu trong t­¬ng lai. - Sù toµn cÇu hãa. - Sù hîp nhÊt gi÷a c¸c nhµ b¶o hiÓm, t¸i b¶o hiÓm vµ m«i giíi b¶o hiÓm. - Th­¬ng phÈm hãa s¶n phÈm b¶o hiÓm. - Kh¸ch hµng ngµy cµng tinh vi h¬n vµ viÖc gi÷ l¹i rñi ro phæ biÕn h¬n. - Cã nhiÒu yÕu tè c¹nh tranh míi. - C«ng nghÖ ph¸t triÓn nhanh chãng. Mét trong 6 xu h­íng lín ®ã lµ xu h­íng s¸p nhËp gi÷a c¸c c«ng ty b¶o hiÓm. S¸p nhËp trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh m¹nh mÏ hiÖn nay ®· gióp c¸c c«ng ty t¨ng c­êng søc m¹nh ®ang trë thµnh xu thÕ tÊt yÕu hiÖn nay kh«ng chØ trong lÜnh vùc b¶o hiÓm. 2. Xu h­íng ph¸t triÓn thÞ tr­êng ViÖt Nam Sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam còng kh«ng n»m ngoµi xu h­íng ph¸t triÓn chung cña thÕ giíi. ThÕ nh­ng nã còng cã sù kh¸c biÖt nhÊt ®Þnh do c¸c ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kh¸c nhau. Víi møc ®é ph¸t triÓn hiÖn t¹i: doanh thu phÝ b¶o hiÓm cña toµn thÞ tr­êng ViÖt Nam khi kÕt thóc n¨m 2002 ®¹t 7.707 tØ ®ång, trong ®ã doanh thu phÝ b¶o hiÓm phi nh©n thä ®¹t 3.062 tØ ®ång vµ doanh thu phÝ b¶o hiÓm nh©n thä ®¹t 4.645 tØ ®ång. Nh­ vËy, trong vßng 8 n¨m tõ 1995 ®Õn 2002, doanh thu phÝ b¶o hiÓm phi nh©n thä t¹i ViÖt Nam t¨ng ®Õn gÇn 6 lÇn. Cßn doanh thu b¶o hiÓm nh©n thä tõ 1 tØ ®ång n¨m 1996 ®· t¨ng gÊp vµi ngµn lÇn. Nh÷ng con sè nµy chøng tá thÞ tr­êng b¶o hiÓm t¹i ViÖt Nam ®ang rÊt cã tiÒm n¨ng. Trong t­¬ng lai thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam sÏ thu hót m¹nh mÏ ®èi t¸c n­íc ngoµi, thÞ tr­êng s«i ®éng h¬n. HiÖn t¹i, thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam còng ®­îc ®¸nh gi¸ lµ b¾t ®Çu c¬ héi cho sù c¹nh tranh. Theo «ng Tr­¬ng Méc L©m, Chñ tÞch Héi ®ång qu¶n trÞ cña HiÖp héi b¶o hiÓm ViÖt Nam th× sù ra ®êi cña C«ng ty liªn doanh b¶o hiÓm liªn hiÖp UIC, tiÕp theo lµ C«ng ty b¶o hiÓm nh©n thä 100% vèn n­íc ngoµi Chinfon Manulife (nay lµ Manulife), Prudential vµ c«ng ty 100% vèn n­íc ngoµi trong lÜnh vùc b¶o hiÓm phi nh©n thä Allianz, c«ng ty liªn doanh b¶o hiÓm ViÖt - óc, c«ng ty liªn doanh b¶o hiÓm nh©n thä B¶o Minh - CMG vµ Groupama lµ mét b­íc chuyÓn hÕt søc m¹nh mÏ trong thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam ë c¶ hai lÜnh vùc b¶o hiÓm nh©n thä vµ phi nh©n thä. HiÖn t¹i ViÖt Nam cã 18 c«ng ty b¶o hiÓm ®­îc cÊp phÐp, ch­a kÓ 2 c«ng ty m«i giíi b¶o hiÓm. Vµ nh×n vµo giíi kinh doanh b¶o hiÓm t¹i ViÖt Nam cã thÓ thÊy ®ñ c¸c thµnh phÇn nh­ 3 c«ng ty b¶o hiÓm së h÷u Nhµ n­íc, 3 c«ng ty b¶o hiÓm cæ phÇn, 4 c«ng ty b¶o hiÓm 100% vèn n­íc ngoµi, 7 c«ng ty liªn doanh trong ®ã cã 4 c«ng ty ho¹t ®éng trong lÜnh vùc b¶o hiÓm nh©n thä. Sù gãp mÆt cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm 100% vèn n­íc ngoµi vµ c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm víi mét bªn lµ c¸c ®èi t¸c ViÖt Nam vµ mét bªn lµ c¸c ®èi t¸c tõ c¸c quèc gia cã nÒn tµi chÝnh vµ dÞch vô ph¸t triÓn ®· t¹o cho thÞ tr­êng ViÖt Nam mét s¾c th¸i míi, n¨ng ®éng h¬n, c¹nh tranh h¬n vµ thóc ®Èy ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm. §«i lóc, sù c¹nh tranh ®· lªn tíi ®Ønh cao vµ kh«ng khoan nh­îng. Tuy nhiªn, víi cam kÕt cña ViÖt Nam sau khi héi nhËp víi AFTA, sau khi ký kÕt HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt - Mü vµ hßa nhËp víi kinh tÕ thÕ giíi sau khi gia nhËp WTO trong thêi gian tíi, thÞ tr­êng b¶o hiÓm ch¾c ch¾n sÏ cã nh÷ng thay ®æi míi. Theo ®ã, ViÖt Nam sÏ tiÕp tôc më cöa thÞ tr­êng b¶o hiÓm trong vßng vµi n¨m tíi ®©y vµ ngµy cµng cã nhiÒu c¸c c«ng ty vµ tËp ®oµn b¶o hiÓm lín cña n­íc ngoµi sÏ gia nhËp thÞ tr­êng nµy. §iÒu nµy dÉn tíi viÖc c¸c c«ng ty vµ tËp ®oµn b¶o hiÓm trong n­íc sÏ ph¶i ®èi mÆt víi c¹nh tranh hÕt søc gay g¾t. Thùc sù th× c¹nh tranh trong lÜnh vùc b¶o hiÓm phi nh©n thä vµ nh©n thä ®· ®­îc nh×n thÊy trong thÞ tr­êng hiÖn t¹i, khi mµ sù héi nhËp ®ang ®Õn tõ tõ. §iÒu nµy cã thÓ nh×n thÊy qua sù c¹nh tranh rÊt g¾t gao trong vÊn ®Ò gi¸ phÝ b¶o hiÓm vµ dÞch vô kh¸ch hµng. Trong lÜnh vùc b¶o hiÓm phi nh©n thä, viÖc gi¶m gi¸ phÝ b¶o hiÓm trong nhiÒu s¶n phÈm ®· lµ mét vÊn ®Ò nãng tõ nhiÒu n¨m nay vµ khiÕn cho c¸c nhµ kinh doanh b¶o hiÓm ph¶i ®au ®Çu. Cßn trong lÜnh vùc b¶o hiÓm nh©n thä, c¹nh tranh trong cung cÊp c¸c dÞch vô ®ang cã vÎ nghiªng phÇn ­u thÕ vÒ c¸c c«ng ty b¶o hiÓm nh©n thä cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vèn cã c«ng nghÖ tèt vµ rÊt chÞu khã ®Çu t­ vµo viÖc tung ra c¸c dÞch vô còng nh­ n©ng cÊp chÊt l­îng dÞch vô. Song, cã thÓ nh×n thÊy sù c¹nh tranh sÏ t¨ng lªn rÊt m¹nh mÏ khi héi nhËp x¶y ra v× khi cã cµng nhiÒu c¸c nhµ b¶o hiÓm lín trªn thÕ giíi vµo kinh doanh t¹i ViÖt Nam, hä sÏ dÇn giµnh ®­îc thÕ b×nh ®¼ng khi mµ c¸c l¸ ch¾n cña sù b¶o hé tõ Nhµ n­íc víi ngµnh b¶o hiÓm trong n­íc gi¶m bít. H¬n n÷a, hä mang theo vµo ViÖt Nam mét cung c¸ch ®iÒu hµnh kinh doanh cã hiÖu qu¶ h¬n h¼n. C¸c c«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam còng sÏ ph¶i ®èi mÆt víi sù c¹nh tranh tõ viÖc cung cÊp ngµy cµng nhiÒu h¬n c¸c s¶n phÈm b¶o hiÓm khi cã ngµy cµng nhiÒu c¸c nhµ b¶o hiÓm míi vµo thÞ tr­êng. Vµ nh÷ng nhµ b¶o hiÓm nµy cã ­u thÕ trong viÖc chØ cÇn ®­a s¶n phÈm mµ hä ®· b¸n s½n trong khu vùc ®Ó b¸n t¹i ViÖt Nam sau khi cã chØnh söa chót Ýt, thay v× ph¶i mÊt nhiÒu thêi gian thiÕt kÕ c¸c s¶n phÈm míi. §ång thêi hä còng s½n sµng cung cÊp hµng lo¹t c¸c s¶n phÈm dÞch vô tµi chÝnh tæng hîp. C¸c nhµ kinh doanh b¶o hiÓm cã kinh nghiÖm còng cã thÓ nh×n thÊy sù thay ®æi cña thÞ tr­êng tõ khÝa c¹nh nh÷ng ng­êi mua b¶o hiÓm khi héi nhËp kinh tÕ. Kh¸c víi nh÷ng n¨m ®Çu lµm quen víi c¸c kh¸i niÖm liªn quan tíi s¶n phÈm b¶o hiÓm vµ c¸c dÞch vô kÌm theo, c¸c kh¸ch hµng sÏ ngµy cµng hiÓu râ vµ nhËn thøc ®­îc nhiÒu h¬n nhu cÇu b¶o hiÓm cña chÝnh hä. Nh÷ng nhu cÇu míi n¶y sinh kÌm theo c¸c rñi ro míi. Trong khi ®ã, thÞ tr­êng nµy còng sÏ ghi nhËn sù ®ua tranh quyÕt liÖt cña c¸c c«ng nghÖ ®­îc ®­a vµo ¸p dông trong kinh doanh b¶o hiÓm vµ sù gia t¨ng qu¶ng b¸ cho c¸c th­¬ng hiÖu míi vµ cò cã mÆt trªn thÞ tr­êng. §Ó c¹nh tranh vµ ph¸t triÓn trong héi nhËp, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm trong n­íc ë ViÖt Nam ch¾c ch¾n sÏ ph¶i t×m tíi viÖc liªn kÕt, hîp nhÊt. Bëi v× chØ cã liªn kÕt, hîp nhÊt víi mét chiÕn l­îc ch¾c ch¾n th× hä míi cã thÓ gi÷ v÷ng thÞ phÇn vµ ph¸t triÓn tiÕp tôc. §©y lµ c¸ch thøc cã vÎ hiÖu qu¶ h¬n c¶. Theo c¸c chuyªn gia trong lÜnh vùc b¶o hiÓm viÖc c¸c c«ng ty tËp trung vµo viÖc tù gia t¨ng tµi s¶n cña b¶n th©n hä sÏ cÇn qu¸ nhiÒu thêi gian, c«ng søc vµ cã vÎ kh«ng kh¶ thi. NÕu ®øng trªn xu thÕ hîp nhÊt vµ liªn kÕt, viÖc tõ nhiÒu c«ng ty b¶o hiÓm trong n­íc hiÖn nay, sau khi hîp nhÊt cã thÓ thµnh hai c«ng ty lín, mét c«ng ty chuyªn vÒ b¶o hiÓm nh©n thä vµ mét c«ng ty chuyªn vÒ b¶o hiÓm phi nh©n thä lµ mét trong nh÷ng ph­¬ng ¸n ®ang ®­îc c¸c cÊp thÈm quyÒn bµn tÝnh tíi. Vµ hai c«ng ty nµy còng cã thÓ ®­îc cæ phÇn hãa b»ng cæ phÇn cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc hay c¸c tæng c«ng ty lín. Mét sè n­íc t¹i khu vùc, vÝ nh­ Malaysia ®· lµm ®iÒu nµy khi hä yªu cÇu 56 c«ng ty b¶o hiÓm trong n­íc s¸p nhËp l¹i thµnh 10 - 15 c«ng ty b¶o hiÓm ®Ó ®Èy m¹nh sù tËp trung hãa, cã søc m¹nh c¹nh tranh trong héi nhËp. Ngoµi ra, viÖc c¸c c«ng ty b¶o hiÓm trong n­íc tiÕp tôc më réng liªn kÕt víi c¸c ng©n hµng, c¸c tæ chøc tÝn dông cã m¹ng l­íi kh¸ch hµng réng kh¾p còng sÏ lµ mét h×nh thøc ®¸ng quan t©m. Vµ h¬n bao giê hÕt, ®Ó c¹nh tranh trong héi nhËp, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam sÏ ph¶i quan t©m tíi viÖc c¶i thiÖn n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶, lµm tèt c«ng t¸c chuyªn m«n còng nh­ qu¶ng b¸ m¹nh mÏ th­¬ng hiÖu cña hä ra c«ng chóng. Nh­ vËy, sù më cöa vµ héi nhËp thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam lµ tÊt yÕu. Vµ ®Ó cã thÓ më cöa vµ héi nhËp tèt chóng ta cÇn ph¶i cã chiÕn l­îc ph¸t triÓn thÝch hîp, c¶i c¸ch trong qu¶n lý thÞ tr­êng, hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý vµ c¶ nh÷ng nç lùc thay ®æi cña chÝnh c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm.. II. c¸c gi¶i ph¸p vÜ m« cho thÞ tr­êng b¶o hiÓm viÖt nam ThÞ tr­êng tµi chÝnh lµ mét thÞ tr­êng v« cïng quan träng ®èi víi mçi quèc gia. Nã quyÕt ®Þnh rÊt lín ®Õn tèc ®é t¨ng tr­ëng còng nh­ sù ph¸t triÓn æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ. Trong ®ã thÞ tr­êng b¶o hiÓm ®ang ngµy cµng cã vai trß quan träng. MÆt kh¸c, ®Ó ph¸t triÓn ®­îc thÞ tr­êng b¶o hiÓm ph¶i cã sù nç lùc tõ nhiÒu phÝa: tõ c¸c c«ng ty b¶o hiÓm, c¸c nhµ ®Çu t­, c¸c c¬ quan qu¶n lý. Trong ®ã, c¸c c¬ quan qu¶n lý vµ c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn vÜ m« ®ãng vai trß chñ ®¹o. Trong t×nh h×nh hiÖn nay, Nhµ n­íc cÇn ph¶i cã nh÷ng chiÕn l­îc phï hîp: b¶o hé ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh ®Ó cã thÓ héi nhËp vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng b¶o hiÓm. §ång thêi ph¶i cã chÕ ®é qu¶n lý gi¸m s¸t chÆt chÏ ®Ó ®¶m b¶o cho thÞ tr­êng æn ®Þnh vµ c¹nh tranh lµnh m¹nh. C¸c gi¶i ph¸p vÜ m« bao gåm: 1. §a d¹ng ho¸ së h÷u ngµnh b¶o hiÓm. Theo "ChiÕn l­îc ph¸t triÓn thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam tõ n¨m 2003 ®Õn n¨m 2010", viÖc ph¸t triÓn vµ s¾p xÕp c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm nh»m môc tiªu ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp kinh doanh b¶o hiÓm gèc, t¸i b¶o hiÓm, b¶o hiÓm nh©n thä vµ b¶o hiÓm phi nh©n thä theo h­íng ®a d¹ng h×nh thøc së h÷u bao gåm doanh nghiÖp Nhµ n­íc, c«ng ty cæ phÇn, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ tæ chøc b¶o hiÓm t­¬ng hç. C¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc kh«ng ®­îc dïng vèn Nhµ n­íc ®Ó thµnh lËp doanh nghiÖp b¶o hiÓm míi hoÆc c«ng ty cæ phÇn b¶o hiÓm míi mang tÝnh chuyªn ngµnh, s¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp Nhµ n­íc hiÖn nay ®Ó n©ng cao n¨ng lùc tµi chÝnh vµ n¨ng lùc ho¹t ®éng, gi÷ ®­îc thÞ phÇn lín trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ tham gia thÞ tr­êng b¶o hiÓm quèc tÕ. Tæng c«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam (B¶o ViÖt) sÏ ®­îc x©y dùng thµnh mét tËp ®oµn tµi chÝnh ®a n¨ng ho¹t ®éng trong lÜnh vùc b¶o hiÓm phi nh©n thä, nh©n thä, ®Çu t­, chøng kho¸n. Trong ®ã ho¹t ®éng chñ yÕu lµ kinh doanh b¶o hiÓm vµ lµ doanh nghiÖp 100% vèn Nhµ n­íc duy nhÊt. B¶o ViÖt sÏ t¨ng vèn ®iÒu lÖ tõ 586 tØ ®ång (hiÖn nay) lªn møc 3.000 tØ ®ång (n¨m 2005) vµ 5.000 tØ ®ång (2010). C¸c c«ng ty b¶o hiÓm Nhµ n­íc kh¸c nh­ c«ng ty b¶o hiÓm Tp Hå ChÝ Minh (B¶o Minh), c«ng ty t¸i b¶o hiÓm quèc gia ViÖt Nam (Vinare) vµ c«ng ty b¶o hiÓm dÇu khÝ (PVI) sÏ tiÕn hµnh cæ phÇn hãa. B¶o minh chuyÓn thµnh c«ng ty b¶o hiÓm cæ phÇn cã vèn Nhµ n­íc chi phèi, chuyªn kinh doanh b¶o hiÓm phi nh©n thä vµ thùc hiÖn c¸c lo¹i ho¹t ®éng kh¸c nh­: ®Çu t­ vèn, dÞch vô tµi chÝnh, trong ®ã b¶o hiÓm lµ ho¹t ®éng kinh doanh chñ yÕu. C«ng ty b¶o hiÓm dÇu khÝ (PVI) 100% vèn Nhµ n­íc, trùc thuéc Tæng c«ng ty dÇu khÝ ViÖt Nam sÏ chuyÓn thµnh cæ ®«ng cña B¶o Minh. PhÇn vèn Nhµ n­íc cña PVI sÏ lµ cæ phÇn cña Tæng c«ng ty dÇu khÝ ViÖt Nam trong B¶o Minh. HiÖn nay, sè vèn ®iÒu lÖ cña B¶o Minh lµ 67 tØ ®ång. Trong 2 n¨m 2003 - 2004, Nhµ n­íc sÏ cã c¬ chÕ ®Ó bæ sung vèn ®iÒu lÖ cho B¶o Minh ®ñ 70 tØ ®ång, theo quy ®Þnh cña LuËt kinh doanh b¶o hiÓm. §ång thêi, ®¸nh gi¸ l¹i gi¸ trÞ tµi s¶n vµ vèn cña B¶o Minh ®Ó x¸c ®Þnh vèn cña B¶o Minh tr­íc khi thùc hiÖn cæ phÇn hãa. B¶o Minh ph¸t hµnh cæ phiÕu míi (trÞ gi¸ tèi thiÓu 500 tØ ®ång) ®Ó t¨ng vèn ®iÒu lÖ vµ më réng cho c¸c tæng c«ng ty Nhµ n­íc cã nhu cÇu tham gia ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm. Tr­êng hîp c¶ hai nguån vèn nµy ch­a ®ñ 1.100 tØ ®ång trong giai ®o¹n 2005 ®Õn 2010, B¶o Minh sÏ bæ sung vèn ®iÒu lÖ cßn thiÕu tõ c¸c nguån: lîi nhuËn ®Ó l¹i, chuyÓn nguån vèn dù phßng dao ®éng lín, c¸c quü dù tr÷ tù nguyÖn bæ sung vµo vèn ®iÒu lÖ hoÆc tiÕp tôc ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu míi. Gièng nh­ B¶o Minh, Vinare còng chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn, do vèn Nhµ n­íc chi phèi, ho¹t ®éng chuyªn lÜnh vùc t¸i b¶o hiÓm duy nhÊt trªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam. §Õn n¨m 2010, Vinare cã ®ñ n¨ng lùc tµi chÝnh, n¨ng lùc kinh doanh ®Ó tham gia thÞ tr­êng t¸i b¶o hiÓm quèc tÕ. §Õn n¨m 2005, Vinare ®ñ søc gi÷ vai trß ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng t¸i b¶o hiÓm ViÖt Nam. Kh«ng cho phÐp thµnh lËp thªm doanh nghiÖp t¸i b¶o hiÓm. Nhµ n­íc, kh«ng ®Çu t­ vèn ®Ó thµnh lËp thªm doanh nghiÖp b¶o hiÓm t¸i b¶o hiÓm 100% vèn Nhµ n­íc. ViÖc cæ phÇn hãa Vinare sÏ ®­îc tiÕn hµnh theo h­íng: vèn cña Vinare (vèn Nhµ n­íc) gi÷ cæ phÇn chi phèi víi sù tham gia gãp vèn cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm ®ang ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng nh»m n©ng cao møc gi÷ l¹i ®Ó h¹n chÕ viÖc chuyÓn phÝ t¸i b¶o hiÓm ra n­íc ngoµi, duy tr× sù an toµn vµ æn ®Þnh cña thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam. Cñng cè c«ng ty b¶o hiÓm liªn doanh Samsung Vina trùc thuéc Vinare gãp vèn thµnh lËp c¸c c«ng ty ®Çu t­, gãp vèn vµo c¸c dù ¸n lín, ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, c¸c dù ¸n phôc vô yªu cÇu s¶n xuÊt, kinh doanh. HiÖn nay, sè vèn ®iÒu lÖ cña Vinare lµ 40,5 tØ ®ång. Trong 2 n¨m 2003 - 2004. Nhµ n­íc cã c¬ chÕ ®Ó bæ sung vèn ®iÒu lÖ cho ®ñ 70 tØ ®ång, theo quy ®Þnh cña LuËt kinh doanh b¶o hiÓm. Vinare ph¸t hµnh cæ phiÕu míi (trÞ gi¸ tèi thiÓu 200 tØ ®ång) ®Ó ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm. Nh­ vËy, vèn ®iÒu lÖ cña Vinare sÏ bao gåm phÇn vèn sau khi ®¸nh gi¸ l¹i gi¸ trÞ vµ vèn cæ phÇn míi ph¸t hµnh. Tr­êng hîp c¶ hai nguån vèn nµy ch­a ®ñ 500 tØ ®ång, trong giai ®o¹n 2005 ®Õn 2010 Vinare sÏ bæ sung sè vèn ®iÒu lÖ cßn thiÕu tõ c¸c nguån: lîi nhuËn ®Ó l¹i, chuyÓn nguån vèn dù phßng dao ®éng lín, c¸c quü dù tr÷ tù nguyÖn bæ sung vµo vèn ®iÒu lÖ hoÆc tiÕp tôc ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu míi. 2. C¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm sÏ thµnh lËp quü ®Çu t­, quü tÝn th¸c vµ c«ng ty qu¶n lý vèn ®Çu t­. Mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p lín nh»m thùc hiÖn môc tiªu chiÕn l­îc ph¸t triÓn ngµnh b¶o hiÓm ®Õn n¨m 2010 lµ viÖc sö dông tèi ®a, cã hiÖu qu¶ nguån vèn ®Çu t­ cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm. Theo ®ã, c¸c gi¶i ph¸p sÏ thùc hiÖn bao gåm, cho phÐp c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm thµnh lËp quü ®Çu t­, quü tÝn th¸c vµ c«ng ty qu¶n lý vèn ®Çu t­ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®Ó t¹o cÇu nèi gi÷a c¸c nguån vèn ng¾n h¹n vµ nhu cÇu vèn dµi h¹n trªn thÞ tr­êng. KhuyÕn khÝch c¸c h×nh thøc ®Çu t­ dµi h¹n, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi sö dông phÝ b¶o hiÓm thu ®­îc ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam ®­îc h­ëng chÕ ®é ®Çu t­ b×nh ®¼ng nh­ c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm trong n­íc. C¸c doanh nghiÖp ®­îc phÐp ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu, tr¸i phiÕu vµ tham gia thÞ tr­êng chøng kho¸n, ®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt, kinh doanh vµ x©y dùng ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng. B¶o hiÓm lµ mét tæ chøc trung gian tµi chÝnh lín cña nÒn kinh tÕ, cã chøc n¨ng huy ®éng c¸c nguån vèn vµ cung øng vèn trung, dµi h¹n cho ®Çu t­ ph¸t triÓn. Trªn thÕ giíi, c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm nh©n thä lµ ng­êi cung cÊp chÝnh nguån vèn cho c¸c quü ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng vèn. Do c«ng cô ®Çu t­ chñ yÕu cña quü ®Çu t­ lµ chøng kho¸n, c¸c quü ®Çu t­ cã chøc n¨ng thóc ®Èy sù ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n vµ t¹o ra tÝnh thanh kho¶n cña thÞ tr­êng nµy. Sù h×nh thµnh c¸c quü ®Çu t­ ®éc lËp cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm sÏ t¹o thµnh trung t©m thu hót vèn ®Çu t­ cña c¸c nhµ ®Çu t­ nhá thµnh nguån vèn lín, æn ®Þnh. ChÝnh v× vËy, quü ®Çu t­ ®­îc coi lµ chiÕc cÇu nèi tèt nhÊt gi÷a c¸c nguån vèn ng¾n h¹n vµ nhu cÇu vèn dµi h¹n trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. TÝnh ®Õn n¨m 2002, tæng sè nguån ®Çu t­ lµ 6.700 tØ ®ång, theo dù kiÕn ®Õn n¨m 2010, tæng sè nguån vèn ®Çu t­ ®¹t 90.000 tØ ®ång. Nh­ vËy, quü ®Çu t­ b¶o hiÓm cã vai trß rÊt lín trong giai ®o¹n ®Çu cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam khi mµ c¸c dù ¸n, c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, kinh doanh ®ang cÇn vèn cßn c¸c nhµ ®Çu t­ ch­a quen víi viÖc ®Çu t­. C¸c doanh nghiÖp cã ®ñ ®iÒu kiÖn vÒ vèn, quy m« dù phßng lín vµ kh¶ n¨ng ®Çu t­ dµi h¹n sÏ ®­îc xem xÐt cho phÐp thµnh lËp quü ®Çu t­ theo c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt. §Ó c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm t¨ng m¹nh tØ träng ®Çu t­ vµo thÞ tr­êng vèn th× ngoµi gi¶i ph¸p chuyÓn dÞch c¬ cÊu theo h­íng n©ng tØ träng c¸c s¶n phÈm b¶o hiÓm nh©n thä dµi h¹n, Nhµ n­íc còng cÇn ph¶i cã c¸c chÝnh s¸ch ®ång bé cho viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng vèn trong n­íc. 3. Söa ®æi, hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý Cã thÓ thÊy hÖ thèng ph¸p luËt vÒ b¶o hiÓm cña ViÖt Nam cho ®Õn th¸ng 6/2001 kh¸ ®å sé, nh­ng nÕu xÐt vÒ sè l­îng c¸c v¨n b¶n ®­îc ban hµnh l¹i rÊt ph©n t¸n. Mçi bé luËt, luËt chuyªn ngµnh l¹i ®Ò cËp tíi mét vÊn ®Ò trong khi c¸c vÊn ®Ò ®ã hoµn toµn cã thÓ ®­a vµo trong LuËt kinh doanh b¶o hiÓm. Sù ph©n t¸n cßn thÓ hiÖn ë c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn. C¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thùc hiÖn LuËt kinh doanh b¶o hiÓm kh«ng h­íng dÉn thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o hiÓm hµng h¶i mµ ®Ó c¸c h­íng dÉn thùc hiÖn, Bé luËt Hµng h¶i h­íng dÉn lu«n c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o hiÓm mµ Bé luËt ®Ò cËp. ViÖc ph©n t¸n nh­ vËy dÉn tíi viÖc tra cøu, hÖ thèng hÕt søc khã kh¨n, ®Æc biÖt khi cÇn trÝch dÉn tham chiÕu. §Æc biÖt cã nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ kinh doanh b¶o hiÓm hoµn toµn tr¸i ng­îc víi thùc tiÔn kinh doanh vµ thùc tiÔn ph¸p luËt vÒ b¶o hiÓm, vÝ dô: ®iÒu 572 Bé luËt D©n sù quy ®Þnh: “Hîp ®ång b¶o hiÓm tù nguyÖn lµ sù tháa thuËn gi÷a c¸c bªn vÒ c¸c ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm vµ møc phÝ b¶o hiÓm”, trong khi hîp ®ång b¶o hiÓm lµ lo¹i hîp ®ång cã tÝnh chÊt chÊp thuËn. §iÒu kho¶n, ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm, quy t¾c b¶o hiÓm hoÆc lµ do Bé Tµi chÝnh ban hµnh, hoÆc lµ do doanh nghiÖp b¶o hiÓm so¹n th¶o vµ tr×nh Bé Tµi chÝnh chÊp thuËn nh­ quy ®Þnh cña ®iÒu 18 NghÞ ®Þnh 42/2001N§-CP ngµy 1/8/2000. H¬n n÷a, c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c nhau sö dông c¸c ®Þnh nghÜa, kh¸i niÖm hay tõ vùng kh¸c nhau ®Ó chØ cïng mét viÖc. L¹i cßn cã nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt tr¸i ng­îc nhau vÒ néi dung. VÝ dô trong khi kho¶n 3 ®iÒu 203 quy ®Þnh: “§¬n b¶o hiÓm cã thÓ ®­îc cÊp theo h×nh thøc ®¬n b¶o hiÓm ®Ých danh, ®¬n b¶o hiÓm theo lÖnh hoÆc ®¬n b¶o hiÓm v« danh” th× kho¶n 4 l¹i quy ®Þnh ph¶i cã tªn ng­êi ®­îc b¶o hiÓm hoÆc cã quyÒn lîi ®­îc b¶o hiÓm vµ ®iÒu 12 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm còng quy ®Þnh vÒ néi dung cña Hîp ®ång b¶o hiÓm bao gåm “Tªn, ®Þa chØ cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm, bªn mua b¶o hiÓm, ng­êi ®­îc b¶o hiÓm hoÆc ng­êi thô h­ëng”. Nh­ vËy kh«ng thÓ cã tr­êng hîp ®¬n b¶o hiÓm v« danh nh­ quy ®Þnh cña kho¶n 3 ®iÒu 203. Mét sè quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ kinh doanh b¶o hiÓm kh«ng cã h­íng dÉn thi hµnh lµm cho viÖc thùc hiÖn hÕt søc khã kh¨n. VÝ dô nh­ khi quy ®Þnh nguyªn t¾c tham gia b¶o hiÓm t¹i ViÖt Nam, LuËt kinh doanh b¶o hiÓm quy ®Þnh: “Tæ chøc, c¸ nh©n cã nhu cÇu b¶o hiÓm chØ ®­îc tham gia b¶o hiÓm t¹i doanh nghiÖp b¶o hiÓm ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam” mµ kh«ng cã h­íng dÉn nªn t×nh tr¹ng c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam nhËp CIF vÉn lµ phæ biÕn Söa ®æi c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ b¶o hiÓm ch­a chuÈn x¸c, kh«ng phï hîp víi thùc tiÔn kinh doanh nh­ ®iÒu 572 cña Bé luËt d©n sù, c¸c quy ®Þnh t¹i Bé luËt hµng h¶i ®· nªu. Thèng nhÊt sö dông kh¸i niÖm vµ thuËt ng÷ trong b¶o hiÓm. ViÖc nµy kh«ng ph¶i chØ ®¬n thuÇn lµ lµm trong s¸ng c¸c thuËt ng÷ ph¸p lý mµ cßn tr¸nh ®­îc c¸c tranh chÊp kh«ng cÇn thiÕt cã thÓ ph¸t sinh tõ viÖc sö dông c¸c kh¸i niÖm vµ tõ ng÷ nµy. VÝ dô trong c¸c ®iÒu kho¶n b¶o hiÓm nh©n thä mµ Bé Tµi chÝnh ban hµnh sö dông thuËt ng÷ “gi¸ trÞ gi¶i ­íc” ®Ó chØ kho¶n tiÒn mµ doanh nghiÖp b¶o hiÓm ph¶i tr¶ cho ng­êi mua b¶o hiÓm sau khi hîp ®ång bÞ hñy bá, nÕu hîp ®ång ®· cã hiÖu lùc trªn 2 n¨m, nh­ng ph¸p luËt kinh doanh b¶o hiÓm l¹i sö dông thuËt ng÷ gi¸ trÞ hoµn l¹i ®Ó chØ viÖc nµy (kho¶n 3 ®iÒu 35 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm). Bæ sung c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt liªn quan ®Õn c¸c kh¸i niÖm ng­êi thø ba trong b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù chñ xe c¬ giíi, hiÖn nay kÓ c¶ nghÞ ®Þnh 115/CP cña ChÝnh phñ lÉn quy t¾c b¶o hiÓm xe c¬ giíi, c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt d©n sù ®Òu kh«ng cã quy ®Þnh râ rµng thèng nhÊt vÒ kh¸i niÖm nµy. NhiÒu chñ xe cho r»ng 2 xe cïng chñ ®­îc 2 l¸i xe kh¸c nhau l¹i bÞ ®©m va th× thiÖt h¹i còng ph¶i ®­îc xem xÐt theo c¸c quy ®Þnh cña quy t¾c b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù chñ xe c¬ giíi, thiÖt h¹i ph¶i ®­îc doanh nghiÖp b¶o hiÓm båi th­êng v× theo quy ®Þnh cña ®iÒu 3 NghÞ ®Þnh 115/CP th×: “Chñ xe c¬ giíi lµ c¸ nh©n, tæ chøc cã quyÒn së h÷u xe hay bÊt kú ng­êi nµo ®­îc phÐp sö dông xe c¬ giíi, kinh doanh vËn chuyÓn hµnh kh¸ch b»ng xe c¬ giíi”. CÇn sím ban hµnh c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ b¾t gi÷ tµu biÓn t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm, c¸c nhµ qu¶n lý, kinh doanh hµng h¶i tranh chÊp, yªu cÇu chñ tµu ®· g©y thiÖt h¹i cho c¸c tæ chøc, c¸ nh©n ViÖt Nam hoÆc lµm « nhiÔm m«i tr­êng biÓn ViÖt Nam ph¶i båi th­êng. Ph¸p luËt cña nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi quy ®Þnh kh¸ chi tiÕt vÒ vÊn ®Ò nµy. VÝ dô: Trung Quèc quy ®Þnh 18 tr­êng hîp cã thÓ b¾t gi÷ tµu. Ph¸p luËt Céng hßa Ph¸p coi con tµu lµ tµi s¶n dïng ®Ó tr¶ nh÷ng kho¶n nî liªn quan ®Õn con tµu ®ã. HÇu hÕt hÖ thèng luËt lôc ®Þa vµ Angl«- S¾c x«ng ®Òu cã chung quan ®iÓm nµy. C«ng ­íc Quèc tÕ vÒ b¾t gi÷ tµu biÓn (1999) coi viÖc b¾t gi÷ tµu lµ mét biÖn ph¸p quan träng ®Ó gi¶i quyÕt c¸c khiÕu n¹i hµng h¶i, trong khi ®ã Bé luËt hµng h¶i ViÖt Nam còng nh­ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh ch­a cã bÊt kú mét quy ®Þnh nµo vÒ vÊn ®Ò nµy. Ph¸p luËt vÒ kinh doanh b¶o hiÓm cÇn ph¶i ®iÒu chØnh lu«n c¶ ho¹t ®éng b¶o hiÓm tiÒn göi do tæ chøc b¶o hiÓm tiÒn göi cña ng©n hµng Nhµ n­íc tiÕn hµnh. Nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn, ho¹t ®éng b¶o hiÓm tiÒn göi còng lµ mét dÞch vô b¶o hiÓm th­¬ng m¹i nªn kh«ng thÓ kh«ng bÞ ®iÒu chØnh bëi ph¸p luËt vÒ kinh doanh b¶o hiÓm. ViÖc qu¶n lý b¶o hiÓm ph¶i thèng nhÊt vÒ mét mèi, tr¸nh viÖc thµnh lËp c¸c bé m¸y cång kÒnh, chång chÐo kÐm hiÖu qu¶. III. c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn vi m« 1. §èi víi c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm C¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm trong n­íc cÇn cã nh×n nhËn vÒ mét thÞ tr­êng c¹nh tranh míi, ®ã lµ qu¸ tr×nh tù do hãa vµ toµn cÇu hãa ®ang chuyÓn biÕn ngµy cµng râ nÐt, quyÕt ®Þnh cho m×nh nh÷ng chiÕn l­îc thÝch hîp chuÈn bÞ cho héi nhËp víi thÞ tr­êng thÕ giíi. C¸c c«ng ty b¶o hiÓm kh«ng thÓ gi÷ m·i lèi ®iÒu hµnh kinh doanh theo kiÓu truyÒn thèng ®Ó tån t¹i trong m«i tr­êng c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t, hä b¾t buéc ph¶i t¸i lËp l¹i vµ nç lùc trong viÖc x©y dùng nh÷ng h­íng dÉn kinh doanh ®Ó theo ®uæi kÞp nh÷ng nh©n tè thay ®æi sau: Thø nhÊt, Sù gia t¨ng c¹nh tranh ngµy cµng lín. C¹nh tranh trong lÜnh vùc b¶o hiÓm theo xu h­íng sÏ chñ yÕu tËp trung m¹nh mÏ vµo c¸c yÕu tè vÒ gi¸ vµ dÞch vô kh¸ch hµng, nã nh­ lµ kÕt qu¶ cña mËu dÞch tù do vµ tù do hãa trong ngµnh b¶o hiÓm. Nh÷ng lùc míi cña sù c¹nh tranh sÏ bÞ chi phèi bëi sù hiÖn diÖn cña nh÷ng tæ chøc kinh doanh b¶o hiÓm trªn thÕ giíi cã ph­¬ng ph¸p ®iÒu hµnh kinh doanh tèt nhÊt, còng nh÷ng nhµ cung cÊp dÞch vô tµi chÝnh kh¸c trong n­íc, chØ nh÷ng nhµ cung cÊp nµo phï hîp nhÊt míi tån t¹i ®­îc. Thø hai, Sù héi tô cña nh÷ng s¶n phÈm tµi chÝnh lµ xu h­íng tÊt yÕu. §Ó ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu tæng hîp kh¸c nhau cña kh¸ch hµng vµ nh÷ng thay ®æi vÒ nhu cÇu vµ ®Æc ®iÓm cña hä, xu h­íng b¾t buéc lµ theo ®uæi sù héi tô nh÷ng s¶n phÈm tµi chÝnh. Xu h­íng nµy lµ h­íng dÉn b¾t buéc ®èi víi nh÷ng c«ng ty cung cÊp dÞch vô tµi chÝnh c¸ biÖt, ®ã lµ c¸c c«ng ty kh«ng thÓ tù cung cÊp toµn bé c¸c lo¹i dÞch vô tµi chÝnh bëi riªng hä, t¹o nªn nh÷ng ®ång minh hoÆc cã sù hîp nhÊt chung trong mét tæ chøc, n¬i mµ s½n sµng cung cÊp hµng lo¹t nh÷ng s¶n phÈm dÞch vô tµi chÝnh tæng hîp. Thø ba, Nhu cÇu cña kh¸ch hµng thay ®æi. Kh¸ch hµng ®ang ngµy cµng am t­êng vµ nhËn thøc râ vÒ nh÷ng nhu cÇu b¶o hiÓm cña chÝnh hä. T¹i mét thêi ®iÓm kh¸ch hµng sÏ cã sù ph©n biÖt râ rµng h¬n cho mçi nhu cÇu, vµ am hiÓu vÒ rñi ro tµi chÝnh hä sÏ ph¶i ®èi mÆt. ThÞ tr­êng dµnh cho nh÷ng nhµ b¶o hiÓm sÏ thay ®æi víi nh÷ng kh¸ch hµng míi vµ n¶y sinh nhiÒu lo¹i rñi ro míi còng nh­ viÖc x· héi ngay cµng trë nªn giµu cã vµ nhËn thøc cµng râ vÒ nhu cÇu cho nh÷ng ®¶m b¶o an toµn vµ b¶o vÖ tµi chÝnh. Thø t­, Nh÷ng thay ®æi nhanh chãng trong lÜnh vùc c«ng nghÖ ®ang chuyÓn ®æi c¸ch thøc kinh doanh víi nh÷ng xu h­íng ®ang ®­îc kú väng vµ lín m¹nh kh«ng ngõng c¸ch thøc kinh doanh. Kh¶ n¨ng cña mét c«ng ty b¶o hiÓm khi tiÕp cËn víi c«ng nghÖ míi trong mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng sÏ ®¶m b¶o cho c«ng ty cã ®ñ thÕ m¹nh c¹nh tranh víi c¸c ®èi thñ kh¸c. Nã còng cã nghÜa r»ng nÕu c«ng ty nµo bÞ chËm l¹i qu¸ l©u víi sù thay ®æi kh«ng ngõng cña c«ng nghÖ sÏ dÉn ®Õn sù tôt hËu vµ bÞ lo¹i bá. §Ó ®èi mÆt víi nh÷ng thay ®æi trong kinh doanh b¶o hiÓm, ngµnh b¶o hiÓm ViÖt Nam cÇn khÈn cÊp lËp kÕ ho¹ch c¬ b¶n cho sù ph¸t triÓn cña m×nh th«ng qua hoµn thiÖn nh÷ng nhiÖm vô sau: * Ph¸t triÓn mét h¹t nh©n then chèt trong nh÷ng c«ng ty b¶o hiÓm trong n­íc trë thµnh ng­êi dÉn ®Çu thÞ tr­êng vµ cã t¸c ®éng m¹nh tíi thÞ tr­êng, ®¸p øng hÕt nh÷ng nhu cÇu b¶o hiÓm cña thÞ tr­êng trong n­íc. * Quan t©m ®Ó b¶o hiÓm lµ lÜnh vùc quan träng trong sù hîp nhÊt cña hÖ thèng tµi chÝnh. * §­a ra nh÷ng s¶n phÈm míi, s¶n phÈm c¶i tiÕn ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng x©m nhËp vµo thÞ tr­êng míi. * Ph¸t triÓn nh÷ng kªnh ph©n phèi s¶n phÈm míi nh­ th­¬ng m¹i ®iÖn tö, Marketing trùc tiÕp... ®¶m b¶o chi phÝ vµ t¨ng hiÖu qu¶ ph©n phèi s¶n phÈm tíi tay kh¸ch hµng. * C¶i tiÕn viÖc n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô ®èi víi chñ hîp ®ång (kh¸ch hµng) th«ng qua viÖc ®¸p øng vµ quan t©m tíi mèi quan hÖ céng ®ång vµ ¸p dông nh÷ng c«ng nghÖ míi nhÊt trong viÖc cung cÊp dÞch vô cho kh¸ch hµng mét c¸ch hiÖu qu¶. Cßn ®èi víi c¸c c«ng ty b¶o hiÓm, c«ng ty b¶o hiÓm trong n­íc ngay lËp tøc ph¶i xem xÐt, ®¸nh gi¸ l¹i vµ ®iÒu chØnh nh÷ng chiÕn l­îc kinh doanh cña m×nh. §Æt ra nhu cÇu gÊp cho viÖc quyÕt ®Þnh nh÷ng kÕ ho¹ch hµnh ®éng mang tÝnh chiÕn l­îc mµ cã thÓ bao gåm: - Hîp nhÊt vµ mua l¹i. Hîp nhÊt vµ mua l¹i gi÷a c¸c c«ng ty, tËp ®oµn... lµ kh¸ phæ biÕn, khi thÞ tr­êng ®· tr­ëng thµnh, ®¶m b¶o cho viÖc t¨ng søc m¹nh vÞ trÝ thÞ tr­êng. Nh»m ®¶m b¶o kh«ng bÞ lo¹i bá, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm trong n­íc tù ph¶i h­íng tíi c¹nh tranh th«ng qua viÖc c¶i thiÖn søc m¹nh tµi chÝnh, kh¶ n¨ng ¸p dông tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ, n¨ng lùc c¹nh tranh b»ng c¸ch t×m ®Õn nhau ®Ó cã thÓ hîp nhÊt vµ mua l¹i. VÝ dô nh­ ë Malaysia, ®øng tr­íc nh÷ng th¸ch thøc cña qu¸ tr×nh tù do hãa, tËp trung hãa vµ nhu cÇu sö dông nh÷ng ph­¬ng thøc ph©n phèi míi, ng©n hµng trung ­¬ng n­íc nµy ®· yªu cÇu 56 c«ng ty b¶o hiÓm trong n­íc s¸p nhËp l¹i thµnh 10 ®Õn 15 c«ng ty, viÖc s¸p nhËp nµy sÏ ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh tËp trung hãa n©ng cao tÝnh æn ®Þnh cña ngµnh b¶o hiÓm. - ChiÕn l­îc liªn kÕt: §Ó t¹o thÕ m¹nh còng nh­ ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái vÒ sù thµnh th¹o b­íc vµo m«i tr­êng c¹nh tranh míi trong lÜnh vùc tµi chÝnh mét c¸ch hiÖu qu¶ lµ t¹o ra sù liªn kÕt gi÷a nh÷ng nhµ b¶o hiÓm víi nhau hay víi c¸c ngµnh dÞch vô kh¸c, mèi liªn kÕt nµy ®­îc vÝ nh­ sù "kÕt h«n", nh»m khai th¸c sù hiÖp lùc lÉn nhau. Mét vÝ dô ®iÓn h×nh vµ phæ biÕn ®ã lµ Ng©n hµng b¶o hiÓm (b¶o hiÓm qua ng©n hµng), mèi liªn kÕt nµy bao trïm lªn c¶ c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng vµ b¶o hiÓm. Nh»m ®¶m b¶o ®ång lóc nh÷ng nhu cÇu vÒ tµi chÝnh vµ b¶o hiÓm cña mét kh¸ch hµng ®­îc ®¸p øng trong cïng mét tæ chøc. Th«ng qua liªn kÐt mµ nh÷ng nhµ b¶o hiÓm sÏ cã c¬ héi khai th¸c nh÷ng kªnh ph©n phèi s¶n phÈm míi hiÖu qu¶ h¬n c¸ch thøc truyÒn thèng. - C¶i thiÖn n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng. C¸c chuÈn mùc ®èi víi c¸c thùc tÕ ®ang diÔn ra trong nh÷ng mÆt ®Æc biÖt quan träng cña nhiÒu ho¹t ®éng vµ qu¶n lý sÏ th­êng xuyªn ®­îc dÉn d¾t ®iÒu chØnh ®Ó ¸p dông nh­ lµ nh÷ng tiªu chuÈn ®èi víi c¸c c«ng ty b¶o hiÓm nh»m t¨ng c­êng thµnh qu¶ cña hä. §ång thêi sÏ ph¶i cã mét sù chuyÓn ®æi hÖ thèng, mét sù thay ®æi trong nhËn thøc ®Ó t¸i cÊu tróc l¹i c¸c quy tr×nh hiÖn h÷u theo ®ã nh»m c¶i thiÖn n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng. - §Èy m¹nh viÖc ph¸t triÓn kü thuËt chuyªn m«n. C¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm nªn ®Èy m¹nh c¶i thiÕn kü thuËt chuyªn m«n th«ng qua viÖc ®µo t¹o kiÕn thøc vµ kü n¨ng hiÖu qu¶ cho lùc l­îng lao ®éng cña m×nh. Mçi c¸ nh©n ph¶i ®­îc ®µo t¹o nh÷ng kü n¨ng hçn hîp víi mét kh¶ n¨ng hoµn thµnh cong viÖc ë møc cao nhÊt vµ lu«n cã quan ®iÓm tÝch cùc c«ng viÖc, theo kÞp víi sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña tiÕn bé kü thuËt. C¸c c«ng ty b¶o hiÓm kh«ng thÓ thê ¬ víi viÖc ®Çu t­ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ngay b©y giê, quan t©m ®Õn viÖc x©y dùng ®éi ngò chuyªn viªn cao cÊp lu«n nhËn thøc ®­îc kiÕn thøc, khoa häc c«ng nghÖ lµ yÕu tè cña sù thµnh c«ng. Nh×n nhËn kü thuËt chuyªn m«n lµ yÕu tè c¬ b¶n trong viÖc lµm tháa m·n nh÷ng nhu cÇu kh¸c nhau vµ lu«n thay ®æi cña kh¸ch hµng. C¸c c«ng ty b¶o hiÓm ph¶i coi viÖc theo ®uæi ¸p dông nh÷ng tiÕn bé khoa häc, c«ng nghÖ míi lµ ®Çu vµo cña ho¹t ®éng kinh doanh còng gièng nh­ nh÷ng kh¸ch hµng cña c«ng ty. - KhuyÕch tr­¬ng h×nh ¶nh ra c«ng chóng. Ngµnh b¶o hiÓm cÇn ph¶i qu¶ng b¸ tíi c«ng chóng vÒ b¶o hiÓm vµ tÇm quan träng cña nã trong cuéc sèng cña mäi ng­êi d©n. Mét sù gia t¨ng vÒ nhËn thøc vµ am hiÓu b¶o hiÓm cña c«ng chóng sÏ xãa bá nhiÒu sù hiÓu kh«ng ®óng vµ nh÷ng mong ®îi ¶o t­ëng vÒ ngµnh b¶o hiÓm vµ më ®­êng cho viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng lín h¬n vÒ sau. §ång thêi nã sÏ rÊt quan träng ®Ó ®¶m b¶o cung cÊp cho kh¸ch hµng nh÷ng th«ng tin cËp nhËt. Nã ®Æt ra viÖc s½n sµng lµm tháa m·n dÞch vô sau b¸n hµng. C¸c c«ng ty b¶o hiÓm ph¶i lu«n tá ra c¶m th«ng vµ nh¹y bÐn ®èi víi nh÷ng kh¸ch hµng mµ hä ®ang gÆp c¸c vÊn ®Ò v­íng m¾c khi hä ®­a ra khiÕu n¹i hoÆc t×m kiÕm sù båi th­êng, b»ng viÖc cung cÊp nh÷ng nh©n viªn cã ®ñ n¨ng lùc, giái kü thuËt vµ cã ®Çy ®ñ sù c¶m th«ng ®Ó gi¶i quyÕt chia sÎ khã kh¨n víi kh¸ch hµng. Nh÷ng nç lùc tËn t©m trong phôc vô kh¸ch hµng ph¶i ®­îc quan t©m sÏ lµ c¸ch ®Ó xãa bá t×nh tr¹ng quan liªu, cöa quyÒn khi gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cña kh¸ch hµng, chiÕm ®­îc lßng tin cña kh¸ch hµng, gi÷ uy tÝn cña ngµnh b¶o hiÓm nãi chung vµ vÞ trÝ thÞ tr­êng cña mçi c«ng ty b¶o hiÓm nãi riªng. Trong khi c¸c c«ng ty b¶o hiÓm trong n­íc cßn yÕu c¶ vÒ vèn vµ c«ng nghÖ, hä ph¶i ®èi ®Çu víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh lµ c¸c tæ chøc b¶o hiÓm n­íc ngoµi m¹nh h¬n vÒ vèn vµ kinh nghiÖm th× nh÷ng chuÈn bÞ cña ngµnh b¶o hiÓm ViÖt Nam lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó ®Èy nhanh qu¸ tr×nh héi nhËp víi thÞ tr­êng b¶o hiÓm c¸c n­íc trong khu vùc còng nh­ c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ. C¸c c«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam cÇn ph¶i cñng cè ®Çu t­ cho ph¸t triÓn quy m«, c«ng nghÖ kinh doanh b¶o hiÓm: kü thuËt nghiªn cøu nghiÖp vô, n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý doanh nghiÖp... 2. Nh÷ng gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ ®Ó ph¸t triÓn b¶o hiÓm hµng hãa XNK Song song víi chñ tr­¬ng khuyÕn khÝch m¹nh mÏ xuÊt khÈu, ho¹t ®éng nhËp khÈu còng ®­îc x¸c ®Þnh cã vai trß hÕt søc quan träng ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc quan t©m, h­íng môc tiªu phôc vô cho sù ph¸t triÓn thÞ tr­êng néi ®Þa, cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc vµ nhanh chãng héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi. Tèc ®é t¨ng tr­ëng nhËp khÈu giai ®o¹n 1991 - 2000 ®¹t trung b×nh kho¶ng 29%/n¨m. C¬ cÊu mÆt hµng nhËp khÈu cã sù chuyÓn biÕn theo h­íng tÝch cùc, t¨ng tØ träng m¸y mãc, thiÕt bÞ, nguyªn nhiªn vËt liÖu phôc vô cho s¶n xuÊt, gi¶m dÇn tØ träng hµng tiªu dïng. Cã thÓ nãi, ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n võa qua ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín, gãp phÇn tÝch cùc thóc ®Èy kinh tÕ trong n­íc ph¸t triÓn, h×nh thµnh nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt phôc vô xuÊt khÈu, t¹o viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, t¹o c¬ së vµ khuyÕn khÝch c¸c n­íc hîp t¸c kinh tÕ vµ ®Çu t­ vµo ViÖt Nam. Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu tõng b­íc n©ng cao vÞ thÕ cña ViÖt Nam trªn tr­êng quèc tÕ. ThÕ nh­ng tØ lÖ b¶o hiÓm cho hµng hãa XNK cña chóng ta vÉn cßn rÊt thÊp. §ã lµ do mét sè nguyªn nh©n sau: Thø nhÊt, Ho¹t ®éng XNK cña n­íc ta chñ yÕu ¸p dông ph­¬ng thøc xuÊt khÈu theo ®iÒu kiÖn giao hµng FOB vµ nhËp khÈu theo ®iÒu kiÖn giao hµng CIF. Víi c¸c ph­¬ng thøc XNK trªn ®· h¹n chÕ kh¶ n¨ng ký kÕt hîp ®ång b¶o hiÓm cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam. Theo Incoterms 2000 cã tÊt th¶y 13 ®iÒu kiÖn mua b¸n ®­îc quèc tÕ hãa b»ng tiÕng Anh, ¸p dông chung cho ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ, trong ®ã hai ®iÒu kiÖn giao hµng FOB vµ CIF th­êng ®­îc c¸c bªn tham gia sö dông. §iÒu kiÖn giao hµng FOB quy tr×nh ng­êi mua chÞu mäi phÝ tæn vµ ®Ó ®¶m b¶o an toµn cho tµi s¶n cña m×nh, bªn nhËp khÈu sÏ mua b¶o hiÓm, ®ång thêi cã nghÜa vô thuª tµu vµ tr¶ c­íc phÝ vËn chuyÓn. §iÒu kiÖn giao hµng CIF còng quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña ng­êi b¸n kÕt thóc khi hµng ®· qua khái lan can tµu t¹i c¶ng göi, nh­ng x¸c ®Þnh cô thÓ ng­êi b¸n ph¶i tr¶ c­íc vËn chuyÓn vµ ký hîp ®ång b¶o hiÓm hµng h¶i tr¸nh cho bªn mua nh÷ng rñi ro ®èi víi hµng hãa cã thÓ x¶y ra trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn. §¬n b¶o hiÓm nµy ®­îc phÝa xuÊt khÈu ký hËu vµ chuyÓn giao cho phÝa nhËp khÈu. Nh­ vËy, ®èi víi ho¹t ®éng nhËp khÈu nÕu nhËp theo ®iÒu kiÖn CIF, quyÒn vËn t¶i vµ quyÒn b¶o hiÓm thuéc phÝa n­íc ngoµi. Víi c¸c quyÒn ®ã, ®èi t¸c n­íc ngoµi tïy ý thuª tµu vµ mua b¶o hiÓm. Theo lÏ th­êng hä ký hîp ®ång víi c¸c c«ng ty cña n­íc m×nh. C¸c c«ng ty b¶o hiÓm n­íc ngoµi v× thÕ cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn h¬n. Hai lµ, N¨ng lùc ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm ViÖt Nam cßn h¹n chÕ, ch­a mang tÇm quèc tÕ. Ngo¹i trõ B¶o ViÖt thµnh lËp n¨m 1965 cã vèn lín, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm kh¸c ®Òu võa míi ®­îc thµnh lËp sau NghÞ ®Þnh 100/CP ngµy 18/12/1993, víi møc vèn kinh doanh ch­a tíi 80 tØ ®ång, trong khi ®ã, nhiÒu c«ng ty b¶o hiÓm n­íc ngoµi ra ®êi c¸ch ®©y hµng tr¨m n¨m, vèn kinh doanh hµng tØ §«la Mü. Thªm vµo ®ã, tr×nh ®é c¸n bé lµm c«ng t¸c b¶o hiÓm nãi chung cßn bÊt cËp so víi ®ßi hái cña cña thÞ tr­êng cßn non yÕu so víi mÆt b»ng thÕ giíi. Theo ®¸nh gi¸ kh¸ch quan, c¸c nhµ XNK n­íc ngoµi ch­a thùc sù yªn t©m khi mua b¶o hiÓm cña ViÖt Nam vµ ®iÒu nµy lµm gi¶m søc thuyÕt phôc khi c¸c nhµ ®µm ph¸n ngo¹i th­¬ng yªu cÇu ®èi t¸c n­íc ngoµi trao cho ta quyÒn mua b¶o hiÓm. Ba lµ: C¸c nhµ XNK ViÖt Nam ®· quen víi tËp qu¸n th­¬ng m¹i xuÊt khÈu theo ®iÒu kiÖn FOB, nhËp khÈu theo ®iÒu kiÖn CIF: ViÖc thay ®æi tËp qu¸n cò nay khã thùc hiÖn trong mét sím mét chiÒu. Tuy nhiªn, ë mét chõng mùc nhÊt ®Þnh víi ph­¬ng thøc giao hµng nh­ trªn, phÝa ViÖt Nam sÏ tr¸nh ®­îc nghÜa vô thuª tµu vµ mua b¶o hiÓm, ®«i khi c«ng viÖc nµy khã thùc hiÖn do ph¶i ®¸p øng ®Çy ®ñ yªu cÇu cña ®èi t¸c n­íc ngoµi trong bèi c¶nh n¨ng lùc ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm vµ ®éi tµu biÓn ViÖt Nam cßn h¹n chÕ. CÇn ph¶i n©ng cao tØ träng hµng hãa XNK tham gia b¶o hiÓm trong n­íc. ë tÇm vÜ m«, n©ng cao tØ träng hµng hãa XNK tham gia b¶o hiÓm trong n­íc cã t¸c dông gãp phÇn c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc gia. Víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu theo ®iÒu kiÖn CIF, hµng hãa ®­îc chuyªn chë b»ng tµu trong n­íc vµ ®­îc c«ng ty b¶o hiÓm trong n­íc b¶o hiÓm sÏ t¹o nguån thu ngo¹i tÖ vµ chi phÝ vËn t¶i vµ phÝ b¶o hiÓm vÒ thùc chÊt ®­îc tÝnh vµo gi¸ hµng vµ do phÝa n­íc ngoµi tr¶. NhËp khÈu theo ®iÒu kiÖn FOB cã t¸c dông gi¶m chi ngo¹i tÖ, trong tr­êng hîp nµy chóng ta chØ ph¶i chi ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu hµng hãa, mµ kh«ng ph¶i chi tiÒn nhËp dÞch vô vËn t¶i ®­êng biÓn vµ dÞch vô b¶o hiÓm cña n­íc ngoµi nh­ tr­íc ®©y. Sè ngo¹i tÖ chi cho mçi hîp ®ång ngo¹i th­¬ng gi¶m sÏ c¶i thiÖn t×nh tr¹ng th©m hôt tµi kho¶n v·ng lai kÐo dµi trong nhiÒu n¨m nh­ hiÖn nay cña n­íc ta. §èi víi c¸c c«ng ty XNK nÕu ®¬n b¶o hiÓm ®­îc ký kÕt víi c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam, c«ng ty XNK tr¸nh ®­îc nh÷ng phiÒn phøc vÒ thñ tôc ph¸p lý, ng«n ng÷, ®Þa lý... cã thÓ sÏ gÆp ph¶i khi sù cè b¶o hiÓm x¶y ra. Trong tr­êng hîp c«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam kh«ng ®ñ n¨ng lùc b¶o hiÓm, phÝa ViÖt Nam vÉn cã lîi do chóng ta cã ®iÒu kiÖn lùa chän c«ng ty b¶o hiÓm uy tÝn b¶o hiÓm cho hµng hãa cña m×nh, ®ång thêi lùa chän c¸c ®iÒu kho¶n b¶o hiÓm phï hîp víi t×nh h×nh tµi chÝnh còng nh­ ho¹t ®éng kinh doanh cña c«ng ty. H¬n n÷a, tËp qu¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ chØ yªu cÇu bªn xuÊt khÈu mua b¶o hiÓm ë møc ®é tèi thiÓu. Nhµ nhËp khÈu muèn an toµn h¬n cho tµi s¶n cña m×nh ph¶i ký c¸c hîp ®ång bæ sung. Nh­ thÕ, suy cho cïng c«ng ty nhËp khÈu ViÖt Nam vÉn ph¶i mua b¶o hiÓm trong tr­êng hîp nhËp kh©u CIF. C«ng ty sÏ chñ ®éng h¬n nÕu giµnh ®­îc quyÒn mua b¶o hiÓm th«ng qua hîp ®ång nhËp khÈu FOB hoÆc C&F. Kim ng¹ch hµng hãa XNK tham gia b¶o hiÓm trong n­íc t¨ng cã ý nghÜa quan träng thóc ®Èy ngµnh b¶o hiÓm ph¸t triÓn. Theo nguyªn lý sè ®«ng, l­îng kh¸ch hµng tham gia cµng lín c«ng ty b¶o hiÓm cµng cã ®iÒu kiÖn ph©n chia rñi ro gi÷a c¸c ®èi t­îng b¶o hiÓm, tr¸nh cho c«ng ty tr­íc nh÷ng tæn thÊt lín ¶nh h­ëng kh«ng tèt ®Õn t×nh h×nh tµi chÝnh c«ng ty. Vµ ®iÒu nµy cµng cã ý nghÜa h¬n khi mµ tØ lÖ båi th­êng cña nghiÖp vô b¶o hiÓm hµng hãa XNK n­íc ta trong nh÷ng n¨m qua lu«n ë møc cao, kho¶ng 65-70%. Møc båi th­êng nµy ®Æt c«ng ty b¶o hiÓm tr­íc nh÷ng nguy c¬ tiÒm Èn kh«ng l­êng tr­íc ®­îc. Tãm l¹i, qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®Æt nÒn kinh tÕ n­íc ta tr­íc nh÷ng thêi c¬ míi vµ th¸ch thøc míi. Trong bèi c¶nh ®ã, ngµnh b¶o hiÓm ViÖt Nam nãi chung, nghiÖp vô b¶o hiÓm hµng h¶i nãi riªng cÇn chñ ®éng h¬n n÷a trong viÖc n©ng cao chÊt l­îng phôc vô kh¸ch hµng, ®a d¹ng hãa s¶n phÈm b¶o hiÓm, t¨ng c­êng tiÒm lùc tµi chÝnh... ®Ó héi nhËp thµnh c«ng vµ c¹nh tranh cã hiÖu qu¶ víi c¸c c«ng ty b¶o hiÓm n­íc ngoµi, t¹o c¬ së n©ng cao tØ träng kim ng¹ch hµng hãa XNK tham gia b¶o hiÓm trong n­íc. §Ó n©ng cao tØ träng hµng hãa XNK ®­îc b¶o hiÓm trong n­íc tr­íc tiªn cÇn cã sù cè g¾ng nç lùc cña chÝnh c¸c c«ng ty b¶o hiÓm. Trong nh÷ng n¨m qua, ngµnh b¶o hiÓm ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh c«ng trong viÖc khai th¸c kh¸ch hµng míi. ChÊt l­îng phôc vô ®­îc n©ng lªn râ rÖt. Ngoµi viÖc cung cÊp s¶n phÈm theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng, c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm ®· chñ ®éng t¨ng c­êng tiÕp cËn kh¸ch hµng ®Ó t­ vÊn kü thuËt chuyªn m«n, gióp kh¸ch hµng lùa chän rñi ro tham gia b¶o hiÓm cho phï hîp vµ ®¹t hiÖu qu¶. Tuy vËy, trong thêi gian tíi, ngµnh b¶o hiÓm ViÖt Nam cÇn kh«ng ngõng h¬n n÷a n©ng cao n¨ng lùc b¶o hiÓm lªn ngang tÇm quèc tÕ. Ph¶i cã chiÕn l­îc ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé tinh th«ng kü thuËt nghiÖp vô, hiÓu luËt ph¸p quèc gia, quèc tÕ, cã nghÖ thuËt giao tiÕp, øng xö tr­íc kh¸ch hµng; ph¶i ®a d¹ng hãa s¶n phÈm, khai th¸c triÖt ®Ó thÞ tr­êng trong n­íc; ph¶i cã chiÕn l­îc n©ng cao n¨ng lùc tµi chÝnh cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ®Ó c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam cã kh¶ n¨ng ký c¸c hîp ®ång b¶o hiÓm cho nh÷ng tµi s¶n cã gi¸ trÞ lín, ®èi víi c¸c c«ng ty b¶o hiÓm nhá cÇn m¹nh b¹o s¸p nhËp l¹i thµnh c¸c c«ng ty lín, Nhµ n­íc cÇn t¨ng c­êng cung cÊp vèn cho c«ng ty B¶o ViÖt ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c«ng ty nµy víi c¸c c«ng ty b¶o hiÓm n­íc ngoµi, t¹o uy tÝn víi c¸c c«ng ty XNK n­íc ngoµi khi hä ký hîp ®ång b¶o hiÓm víi ta. Nhµ n­íc cÇn cã c¬ chÕ, chÝnh s¸ch cô thÓ khuyÕn khÝch c¸c c«ng ty XNK ký kÕt hîp ®ång theo ®iÒu kiÖn xuÊt khÈu CIF, nhËp khÈu FOB hoÆc C&F nh­: gi¶m thuÕ XNK cho chñ hµng nµo tham gia b¶o hiÓm t¹i ViÖt Nam, hoÆc gi¶m thuÕ doanh thu hay thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, gi¶m thñ tôc h¶i quan, hoÆc chñ hµng ®­îc giao h¹n ng¹ch XNK cao h¬n so víi nh÷ng chñ hµng kh«ng tham gia b¶o hiÓm t¹i ViÖt Nam... Nh­ trªn ®· ph©n tÝch, ®iÒu kiÖn giao hµng cã t¸c dông chñ yÕu ®Õn ph©n ®Þnh tr¸ch nhiÖm gi÷a c¸c bªn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång th­¬ng m¹i, cßn ý nghÜa kinh tÕ kh«ng râ rµng. Víi c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i trªn, c¸c c«ng ty XNK sÏ chñ ®éng h¬n trong ®µm ph¸n ký kÕt, thùc hiÖn ph­¬ng thøc xuÊt khÈu theo ®iÒu kiÖn CIF, nhËp khÈu theo ®iÒu kiÖn FOB hoÆc C&F t¹o c¬ së n©ng cao tØ träng hµng hãa XNK tham gia b¶o hiÓm trong n­íc, ®ång thêi thóc ®Èy ngµnh b¶o hiÓm ViÖt Nam ph¸t triÓn. §èi víi c¸c c«ng ty XNK cÇn nhanh chãng thay ®æi tËp qu¸n th­¬ng m¹i cò. ChuyÓn dÇn tõ ph­¬ng thøc xuÊt khÈu FOB, nhËp khÈu CIF sang xuÊt khÈu theo ®iÒu kiÖn FOB. §iÒu nµy xÐt vÒ toµn côc cã lîi cho nÒn Kinh tÕ quèc d©n do ®· t¹o c¬ héi cho ngµnh b¶o hiÓm hµng h¶i vµ ngµnh vËn t¶i biÓn ph¸t triÓn. Vµ chÝnh sù ph¸t triÓn cña hai ngµnh nµy cã t¸c ®éng ng­îc trë l¹i gãp phÇn më réng kh«ng ngõng ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. Sù phèi kÕt hîp hç trî nhau cïng ph¸t triÓn cña ba lÜnh vùc XNK, b¶o hiÓm hµng h¶i, vµ vËn t¶i ®­êng biÓn cã ý nghÜa quan träng. SÏ lµ rÊt khã cho ho¹t ®éng XNK nÕu ngµnh b¶o hiÓm vµ vËn t¶i biÓn kÐm ph¸t triÓn, vµ ngµnh b¶o hiÓm vµ vËn t¶i biÓn còng kh«ng thÓ ph¸t triÓn m¹nh ®­îc trong ®iÒu kiÖn kim ng¹ch XNK thÊp. Tãm l¹i, ®Ó ph¸t triÓn thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi, c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm hiÖn nay sÏ ph¶i thay ®æi rÊt nhiÒu vÒ c¸c c¸ch tiÕp cËn kh¸ch hµng, khai th¸c s¶n phÈm vµ c¸c chiÕn l­îc marketing bëi lÏ c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm trong n­íc cßn yÕu kÐm vÒ rÊt nhiÒu mÆt nghiÖp vô kinh doanh lÉn tiÒm lùc tµi chÝnh. Nh­ng h¬n hÕt, Nhµ n­íc cÇn ph¶i kÕt hîp chÆt chÏ víi c¸c doanh nghiÖp ®Ó cã thÓ cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®iÒu chØnh vÒ qu¶n lý c¸c quü ®Çu t­, luËt c¹nh tranh v.v.. th× thÞ tr­êng b¶o hiÎm ViÖt Nam míi cã thÓ ®øng v÷ng trong héi nhËp Quèc tÕ. môc lôc lêi më ®Çu KÕt luËn Tµi liÖu tham kh¶o