Câu hỏi lý thuyết dân số

K I L O B O O K . C O M C©u hái lý thuyÕt d©n sè C©u 1: Ph©n tÝch c¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn møc sinh, cã liªn hÖ víi ®iÒu kiÖn ë ViÖt Nam? C©u 2: Ph©n tÝch ¶nh h−ëng cña gi¸o dôc y tÕ ®Õn qu¸ tr×nh d©n sè. Liªn hÖ víi n−íc ta C©u 3: Tr×nh bÇy nh÷ng hËu qu¶ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn d©n sè nhanh chãng ë ViÖt Nam C©u 4: Gi¶i thÝch v× sao mçi gia ®×nh chØ nªn cã tõ mét ®Õn hai con C©u 5: D©n sè víi vÊn ®Ò t¨ng tr−ëng kinh tÕ C©u 6: Tr×nh bÇy c¸c gi¶i ph¸p, chÝnh s¸ch d©n sè cã liªn hÖ víi t×nh h×nh hiÖn nay ë n−íc ta. NhiÖm vô c«ng ®oµn c¸c cÊp trong c«ng t¸c d©n sè kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh C©u 7: Kh¸i niÖm, ý nghÜa cña dù b¸o d©n sè, tr×nh bÇy c«ng thøc, ®iÒu kiÖn øng dông, −u nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p to¸n häc (hµm sè tuyÕn tÝnh, hµm sè gia t¨ng cÊp sè nh©n) dù b¸o d©n sè C©u 8: Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay t¹i sao cã sù chªnh lÖch vÒ møc sinh, møc chÕt, tuæi thä trung b×nh gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n C©u 9: Mèi quan hÖ gi÷a ph¸t triÓn d©n sè, tÝch luü vµ tiªu dïng HÖ thèng «n thi Lý thuyÕt d©n sè C©u 1: Ph©n tÝch c¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn møc sinh, cã liªn hÖ víi ®iÒu kiÖn ë ViÖt Nam? Tr¶ lêi: - Tû lÖ gia t¨ng d©n sè trong nhiÒu n−íc hiÖn nay phô thuéc vµo møc sinh vµ møc chÕt nhiÒu h¬n lµ di d©n quèc tÕ. Trong c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn møc ®é chÕt ®· gi¶m ®¸ng kÓ trong khi tû lÖ sinh kh«ng gi¶m mét c¸ch t−¬ng øng dÉn ®Õn viÖc t¨ng d©n sè qu¸ nhanh. Møc sinh quyÕt ®Þnh chñ yÕu ®Õn cÊu tróc tuæi cña d©n sè. Møc sinh chÞu ¶nh h−ëng cña nh÷ng yÕu tè chñ yÕu sau: a) Nh÷ng yÕu tè tù nhiªn sinh vËt: Sinh ®Î tr−íc hÕt lµ hiÖn t−îng cña tù nhiªn vËy nã chÞu t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè nµy. Mäi sinh vËt theo qui luËt tù nhiªn ®Òu tr¶i qua c¸c giai ®o¹n sinh ra, lín lªn tr−ëng thµnh vµ diÖt vong. Con ng−êi còng vËy, kh«ng ph¶i ë bÊt cø ®é tuæi nµo còng cã kh¶ n¨ng sinh ®Î. V× vËy c¬ cÊu tuæi vµ giíi cã ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn møc sinh. N¬i nµo c¬ cÊu tuæi vµ giíi thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn sinh s¶n th× n¬i ®ã cã møc sinh cao vµ ng−îc l¹i. §èi víi mçi d©n téc còng cã møc sinh kh¸c nhau. D©n téc ®−îc xÐt trªn nhiÒu khÝa c¹nh. Víi khÝa c¹nh tù nhiªn sinh vËt, mçi d©n téc ®−îc coi lµ mét gièng ng−êi vµ cã kh¶ n¨ng sinh s¶n kh¸c nhau. M«i tr−êng sèng còng cã ¶nh h−ëng ®Õn møc sinh. b) Phong tôc tËp qu¸n vµ t©m lý x· héi Mçi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi, mçi d©n téc ®Òu cã c¸c phong tôc tËp qu¸n vµ t©m lý x· héi kh¸c nhau. Nh÷ng phong tôc tËp qu¸n vµ t©m lý x· héi ®ã xuÊt hiÖn vµ tån t¹i trªn nh÷ng c¬ së thùc tÕ kh¸ch quan nhÊt ®Þnh. Khi nh÷ng c¬ së nµy thay ®æi th× phong tôc tËp qu¸n vµ t©m lý x· héi còng thay ®æi theo. Tuy nhiªn khi tån t¹i x· héi thay ®æi nh−ng ý thøc x· héi ch−a hoµn toµn thay ®æi. TËp qu¸n vµ t©m lý x· héi cã liªn quan ®Õn møc sinh. TËp qu¸n kÕt h«n sím, muèn cã nhiÒu con, thÝch con trai, thÝch "cã nÕp cã tÎ"... lµ tËp qu¸n vµ t©m lý chung cña x· héi cò. C¸c thuyÕt "Trêi sinh voi Trêi sinh cá", "L¾m con nhiÒu phóc"... ®· khuyÕn khÝch ®Î nhiÒu vµ ng−êi ta tù hµo khi cã nhiÒu con. D− luËn x· héi lªn ¸n nh÷ng ng−êi kh«ng h«n nh©n con c¸i kh«ng chØ lµ tr¸ch nhiÖm t×nh c¶m cña c¸c bËc cha mÑ mµa mÑ lóc èm ®au, khi tuæ cßn ®¶m b¶o kinh tÕ cho chi giµ. §Æc biÖt møc chÕt cña trÎ em lµ nguyªn nh©n lµm t¨ng møc sinh, sinh bï, sinh dù phßng. Khi c¬ së kinh tÕ ®· thay ®æi th× trong ®ã tËp qu¸n t©m lý vÒ h«n nh©n vµ sinh ®Î còng thay ®æi theo. c) Nh÷ng nh©n tè kinh tÕ Nhãm nh©n tè nµy rÊt ®a d¹ng vµ t¸c ®éng theo nhiÒu h−íng kh¸c nhau, ¶nh h−ëng cña nã ®èi víi biÕn ®éng tù nhiªn d©n sè nãi chung vµ møc sinh nãi riªng. Theo quan ®iÓm cña ®a sè c¸c nhµ nh©n khÈu häc ng−êi ta x¸c minh r»ng ®êi sèng thÊp th× sinh ®Î cao vµ ng−îc l¹i. Møc sinh trong thêi ®¹i phong kiÕn cao h¬n møc sinh d−íi chñ nghÜa T− b¶n. D©n sè ë c¸c n−íc kÐm ph¸t triÓn t¨ng nhanh h¬n c¸c n−íc kinh tÕ ph¸t triÓn. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y nhiÒu nhµ khoa häc ®· ®−a vµo nh÷ng nghiªn cøu c«ng phu cóng kÕt luËn r»ng møc sinh tû lÖ nghÞch víi møc sèng. d) ChÝnh s¸ch d©n sè chÝnh lµ sù can thiÖp vµ t¸c ®éng cña Nhµ n−íc trong viÖc ®iÒu tiÕt c¸c qu¸ tr×nh d©n sè C©u 2: Ph©n tÝch ¶nh h−ëng cña gi¸o dôc y tÕ ®Õn qu¸ tr×nh d©n sè. Liªn hÖ víi n−íc ta Tr¶ lêi: D©n sè ®ãng vai trß quan träng trong s¶n xuÊt vµ ®êi sèng lµ yÕu tè chñ yÕu cña sù ph¸t triÓn. Nh−ng d©n sè ph¸t triÓn nh− thÕ nµo vµ ph¸t triÓn ®Õn møc nµo cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn cña tõng n−íc ®ang lµ vÊn ®Ò cÊp b¸ch nhÊt cÇn gi¶i quyÕt cña tÊt c¶ c¸c n−íc trªn thÕ giíi. ViÖc h¹n chÕ sinh s¶n, chèng l¹i bÖnh tËt vµ c¸i chÕt, kÐo dµi tuæi thä, di c−, kÕt h«n vµ li h«n lµ nh÷ng ho¹t ®éng cã ý thøc. Gi¸o dôc trùc tiÕp, më réng, n©ng cao sù hiÓu biÕt ý thøc cña con ng−êi céng víi sù can thiÖp trùc tiÕp cña y häc vµo qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt d©n sè sÏ gióp cho sù ®iÒu chØnh ph¸t triÓn d©n sè c©n b»ng hîp lý. *¶nh h−ëng cña gi¸o dôc ®Õn qu¸ tr×nh d©n sè Gi¸o dôc cã t¸c ®éng rÊt lín ®Õn sù hiÓu biÕt th¸i ®é vµ hµnh vi d©n sè cña mäi ng−êi trong mäi l−¸ tuæi. Gi¸o dôc cã ¶nh h−ëng ®Õn møc sinh vµ møc chÕt vµ ¶nh h−ëng ®Õn di c−. * ¶nh h−ëng ®Õn møc sinh: Con ng−êi cµng cã tr×nh ®é hiÓu biÕt, cµng cã n¨ng lùc míi cã thÓ ®iÒu chØnh hµnh vi sinh s¶n cña m×nh ®Õn møc hîp lý tèi ®a. TÝnh tù nguyªn tù gi¸c sinh s¶n ®ái hái vµo tr×nh ®é hiÓu biÕt cña mçi ng−êi. KÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh kh«ng ph¶i lµ mét kiÕn thøc b¶n n¨ng, kiÕn thøc ®ã cã ®−îc nhê sù tuyªn truyÒn gi¸o dôc, truyÒn thèng. Nhê vËy con ng−êi hiÓu r»ng v× sao ph¶i h¹n chÕ sinh s¶n, ph¶i kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh vµ thùc hiÖn ®iÒu ®ã b»ng c¸ch nµo? Nhê cã häc vÊn cao con ng−êi dÔ dµng nhËn thÊy tÝnh lîi Ých hîp lý cña kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh, ®èi víi phô n÷ nhê cã gi¸o dôc n¨ng lùc lµm viÖc ®−îc n©ng cao hä cã ®Þa vÞ trong gia ®×nh vµ ngoµi x· héi víi nam giíi hä s½n sµng chÊp nhËn mét quan hÖ b×nh ®¼ng vµ chia xÎ tr¸ch nhiÖm trong lÜnh vùc kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh. NhiÒu nghiªn cøu ®· kh¼ng ®Þnh r»ng tr×nh ®é häc vÊn cµng cao th× tû lÖ c¸c cÆp vî chång sö dông c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai cµng lín vµ kÕt qu¶ tÊt yÕu lµ sè con cµng Ýt cïng víi nhËn ®Þnh vÒ tÝnh qui luËt lµ møc sinh tû lÖ nghÞch víi tr×nh ®é häc vÊn, trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ nhÊt ®Þnh, häc vÊn cña phô n÷ ph¶i ®¹t tíi mét ng−ìng nµo ®ã míi cã ¶nh h−ëng râ rÖt tíi møc sinh. §èi víi ViÖt Nam "ng−ìng" ®ã ph¶i häc hÕt cÊp I. Nam giíi cã lùc ®Ó chÊp nhËn quan hÖ b×nh ®¼ng vµ s½n sµng gióp ®ì c«ng viÖc cña gia ®×nh h¬n. Gi¸o dôc ¶nh h−ëng tÝch cùc ®Õn tû lÖ tö vong cña trÎ em v× ®èi víi trÎ em c¸c nhu cÇu vÒ dinh d−ìng, vÖ sinh tr¸ bÖnh tËt phô thuéc vµo ng−êi lín, ®Æc biÖt lµ phô thuéc vµo ng−êi mÑ. Nh×n chung tr×nh ®é häc vÊn (nhÊt lµ cña c¸c bµ mÑ) ®−îc n©ng cao th× tû lÖ tö vong cña trÎ gi¶m xuèng. Cø t¨ng mét n¨ng lùc cña bµ mÑ th× cã thÓ gi¶m tû lÖ chÕt cña trÎ em lµ 3%, chªnh lÖch vÒ tû lÖ chÕt s¬ sinh con cña c¸c bµ mÑ mï ch÷ vµ hÕt cÊp I lµ 25%. * Gi¸o dôc thóc ®Èy sù di c− tõ n«ng th«n vÒ thµnh thÞ qui luËt nµy t¸c ®éng ®Õn nh÷ng ng−êi cã häc vÊn cao vµ lín so víi ng−êi cã häc vÊn thÊp, t¸c ®éng ®Õn ng−êi trÎ m¹nh h¬n ng−êi giµ. - ¶nh h−ëng cña y tÕ ®Õn qu¸ tr×nh d©n sè, víi nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc kü thuËt, ®Æc biÖt lµ cña ngµnh, ngµy nay con ng−êi ®· cã ph−¬ng ph¸p vµ ph−¬ng tiÖn ®iÒu chØnh hµnh vi sinh ®Î, ®Êu tranh chèng l¹i bÖnh tËt, gi¶m bít møc chÕt, kÐo dµi tuæi thä.... - ¶nh h−ëng ®Õn møc sinh: Mçi n¨m ngµnh y tÕ ch¨m sãc cho hµng triÖu bµ mÑ mang thai, hç trî cho hµng triÖu trÎ em ra ®êi vµ lµm c«ng t¸c KHHG§. Ngµnh y tÕ ¸p dông khoa häc kü thuËt ®Ó ch÷a v« sinh, cho ra ®êi trÎ em tõ èng nghiÖm ®em l¹i h¹nh phóc cho nhiÒu gia ®×nh. Ngµnh y tÕ ®ãng vai trß trùc tiÕp vµ lµ giai ®o¹n cuèi cïng cho viÖc h¹n chÕ sinh. Ngµnh y tÕ t¹o ra c¸c ph−¬ng tiÖn vµ c¸c ph−¬ng ph¸p tr¸nh thai ®ång thêi tæ chøc c¸c dÞch vô tr¸nh thai. Ngµnh y tÕ ch¨m sãc søc khoÎ tèt cho ng−êi giµ, gi¶m bít møc chÕt cho trÎ s¬ sinh. Nh− vËy y tÕ cã t¸c ®éng gi¸n tiÕp ®Ó gi¶m møc sinh. NÕu sù t¸c ®éng cña ngµnh y tÕ tíi møc sinh chØ giíi h¹n ®èi víi nh÷ng ng−êi trong ®é tuæi sinh ®Î th× viÖc lµm gi¶m møc chÕt cã liªn quan ®Õn mäi ng−êi, mäi løa tuæi. Ngµy nay trÎ em ®−îc tiªm phßng c¸c bÖnh sëi, lao, ho gµ, uèn v¸n do ®ã møc chÕt gi¶m nhiÒu, ®Æc biÖt ®èi víi trÎ em d−íi 5 tuæi ( vÝ dô ë ViÖt Nam n¨m 1960 tû lÖ tö vong ë trÎ em d−íi 5 tuæi lµ 233 em/ 1000 em. N¨m 1980 lµ 146 em/ 1000 em vµ n¨m 1987 lµ 91 em / 1000 em). §èi víi ng−êi lín, y tÕ ®· ch÷a ®−îc nhiÒu lo¹i bÖnh g©y tö vong cao trong qu¸ khø nh− lao, sèt rÐt, uèn v¸n... tõ ®ã h¹n chÕ møc chÕt vµ t¨ng tuæi thä b×nh qu©n Tãm l¹i gi¸o dôc vµ y tÕ cã ¶nh h−ëng lín ®Õn qu¸ tr×nh d©n sè, muèn cã tû suÊt sinh æn ®Þnh ph¶i ®Æc biÖt quan t©m ®Õn gi¸o dôc vµ y tÕ ngoµi ra ph¶i ®Æc biÖt quan t©m ®Õn viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n−íc. Liªn hÖ víi n−íc ta ë ViÖt Nam chñ tr−¬ng cña Nhµ n−íc lµ ph¶i phæ cËp v¨n ho¸ Ýt nhÊt ph¶i hÕt cÊp I vµ n©ng cao d©n trÝ trong toµn l·nh thæ. Ngµnh y tÕ hµng n¨m lµm nhiÖm vô KHHG§ cho hµng triÖu ng−êi, vai trß vµ ®ãng gãp cña ngµnh y tÕ ViÖt Nam tõ nh÷ng n¨m 1960 trë l¹i ®©y trong viÖc lµm gi¶m møc sinh lµ rÊt râ rµng. C©u 3: Tr×nh bÇy nh÷ng hËu qu¶ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn d©n sè nhanh chãng ë ViÖt Nam Tr¶ lêi: D©n sè ViÖt Nam còng lµ bøc tranh thu nhá cña d©n sè thÕ giíi nãi chung còng nh− nhiÒu n−íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c nãi riªng. Tõ cuéc c¸ch m¹ng n«ng nghiÖp (1950) ®Õn nay d©n sè thÕ giíi t¨ng lªn víi tèc ®é nhanh chãng vµ ViÖt Nam còng n»m trong t×nh tr¹ng Êy. Tr−íc khi xem xÐt hËu qu¶ cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn d©n sè nhanh chãng chóng ta h·y t×m hiÓu thùc tr¹ng d©n sè ViÖt Nam. ViÖt Nam lµ mét quèc gia cã qui m« d©n sè lín (®øng thø 12/ 213 n−íc) trong khi ®ã ®Êt ®ai chØ ®øng thø 57, cßn kinh tÕ lµ mét trong nh÷ng n−íc nghÌo nhÊt thÕ giíi. ViÖt Nam lµ mét n−íc cã c¬ cÊu d©n sè trÎ: 3,9% lµ trÎ em, th¸p d©n sè cã h×nh tam gi¸c ®¸y réng ®Ønh nhän chøng tá d©n sè ë ®é tuæi cßn trÎ rÊt nhiÒu. §· thÕ tèc ®é d©n sè l¹i t¨ng nhanh nh−ng kh«ng ®ång tÝnh gi÷a c¸c thêi kú vµ ®Æc biÖt lµ t¨ng nhanh sau chiÕn tranh (®©y lµ hiÖn t−îng sinh tõ sau chiÕn tranh). Trong sù ph©n bè d©n c− l¹i kh«ng ®ång ®Òu, miÒn nói vµ cao nguyªn chiÕm tíi 3/ 4 diÖn tÝch ®Êt ®ai l¹i chØ cã 1/ 4 d©n sè, cßn ®ång b»ng vµ trung du chiÕm chØ 1/4 diÖn tÝch mµ cã tíi 3/4 d©n sè c¶ n−íc, cã sù ph©n bè kh«ng ®Òu gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n thµnh thÞ chiÕm 80% d©n sè vµ n«ng th«n chiÕm 20% d©n sè c¶ n−íc. Víi thùc tr¹ng d©n sè ViÖt Nam nh− vËy trong khi nÒn kinh tÕ ®Êt n−íc ch−a ph¸t triÓn møc sèng ng−êi d©n cßn thÊp lµ mét søc Ðp rÊt lín. Nguån lao ®éng ViÖt Nam ®ang d− thõa chÊt l−îng lao ®éng ch−a ®¸p øng ®−îc ®ßi hái cña nÒn kinh tÕ. V× vËy cã hiÖn t−îng thõa mµ thiÕu. Thõa lao ®éng nh−ng thiÕu lao ®éng cã kü thuËt, cã tay nghÒ, cã tr×nh ®é häc vÊn ®Ó tiÕp thu c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. V× møc sèng cßn thÊp nªn ngay c¶ søc khoÎ cña lao ®éng ViÖt Nam còng kh«ng ®¶m b¶o, ®iÒu nµy cã thÓ hiÓu ®−îc lµ do: kh«ng cã ®ñ l−¬ng thùc, thùc phÈm cho b÷a ¨n hµng ngµy, ®ãi nghÌo, suy dinh d−ìng sÏ dÉn ®Õn suy tho¸i søc khoÎ. D©n sè ph¸t triÓn nhanh chãng trong khi ®Êt ®ai cè ®Þnh, tæng tµi nguyªn cña ®Êt kh«ng ®æi nÕu kh«ng muèn nãi lµ ngµy cµng gi¶m ®i do khai th¸c tõ nhiÒu n¨m tr−íc ®Õn b©y giê. Râ rµng d©n sè t¨ng sÏ tû lÖ nghÞch víi vèn tµi nguyªn v× vËy ë lÜnh vùc nµo ngµnh s¶n xuÊt nµo còng thÊt nghiÖp nhiÒu. Ng−êi ta dïng chØ sè GNP b×nh qu©n ®Çu ng−êi thÊp tõ ®ã phÇn tÝch luü cña nÒn kinh tÕ thÊp l¹i dÉn ®Õn ®Çu t− thÊp. Còng dÔ hiÓu th«i phÇn tÝch luü mµ kh«ng nhiÒu lÊy ®©u ra tiÒn ®Ó mua d©y chuyÒn c«ng nghÖ míi lÊy ®©u ra chi cho nghiªn cøu khoa häc vµ kÕt qu¶ dÉn ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng thÊp tõ ®ã thu nhËp thÊp GDP ®Çu ng−êi l¹i thÊp... vµ cø thÕ chóng ta sèng m·i trong c¸i vßng luÈn quÈn cña ®ãi nghÌo. Mét nÒn kinh tÕ muèn t¨ng tr−ëng ph¶i héi tô 4 yÕu tè thuËn lîi chÝnh: lao ®éng, vèn, kü thuËt, tµi nguyªn. Nh−ng d©n sè t¨ng nhanh lµ mét trong c¸c nguyªn nh©n lµm cho c¸c nguån lùc t¨ng tr−ëng kinh tÕ khan hiÕm. §iÒu ®ã lµm kho¶ng c¸ch giÇu nghÌo t¨ng lªn chÊt l−îng cuéc sèng gi¶m xuèng. D©n sè t¨ng nhanh còng lµ mét trë ng¹i lín cho sù ph¸t triÓn x· héi. Trong x· héi cã nhiÒu yÕu tè chÞu ¶nh h−ëng cña c¸c vÊn ®Ò d©n sè. Nh−ng ng−êi ta th−êng xÐt trªn hai lÜnh vùc næi bËt: gi¸o dôc vµ y tÕ. D©n sè t¨ng nhanh, tû lÖ trÎ em nhiÒu nªn ®Çu t− cña nhµ n−íc vµ gia ®×nh cho gi¸o dôc kh«ng theo kÞp nªn ®iÒu kiÖn gi¶ng dËy, häc tËp khong ®¶m b¶o th× chÊt l−îng lao ®éng lµm sao mµ n©ng cao ®−îc. §· thÕ ®å dïng häc tËp, ph−¬ng tiÖn gi¶ng dËy th« s¬ vµ thiÕu thèn, t×nh h×nh ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng xuèng cÊp hÖ thèng gi¸o dôc chÊt l−îng häc tËp vµ gi¶ng dËy gi¶m sót tû lÖ häc sinh ®Õn tr−êng gi¶m, tû lÖ bá häc cã xu h−íng gia t¨ng. VÒ y tÕ do t¨ng nhanh d©n sè dÉn ®Õn nhµ ë chËt chéi, vÖ sinh kh«ng ®−îc ®¶m b¶o nhÊt lµ nguån n−íc sinh ho¹t lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó bÖnh tËt ph¸t triÓn. Møc ®Çu t− cho y tÕ rÊt thÊp (kho¶ng 2USD/®Çu ng−êi/n¨m) kho¶ng d−íi 1% cña tæng thu nhËp quèc d©n. Bªn c¹nh nh÷ng hËu qu¶ vÒ kinh tÕ- x· héi sù gia t¨ng d©n sè cßn ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn m«i tr−êng sinh th¸i, ë d−íi ®ång b»ng qu¸ d− thõa lao ®éng nªn mét bé phËn d©n c− ph¶i lªn vïng nói cao nguyªn khai hoang, lªn vïng kinh tÕ míi, vïng rõng nói hä ph¸ rõng bõa b·i lµm c¹n nguån n−íc g©y nªn sù thay ®æi khÝ hËu lµm cho n−íc kh«ng ®−îc ®iÒu tiÕt, ®Êt ®ai bÞ biÕn ®æi lµm cho nhiÒu vïng bÞ sa m¹c ho¸ sinh vËt kh«ng cã chç ®Ó sèng. Sau bao n¨m khai th¸c rõng bõa b·i hiÖn nay chóng ta ®ang ph¶i g¸nh chÞu hËu qu¶. V× ViÖt Nam cã 12% d©n sè sèng ë rõng, 35% d©n sè cã cuéc sèng liªn quan ®Õn rõng nh−: Nhu cÇu ®Êt trång cña gç... MÆc dfu hiÖn nay hä còng biÕt ph¸ rõng g©y nhiÒu hËu qu¶ nh−ng hä vÉn ph¶i ph¸ rõng ®Ó tån t¹i. Gia t¨ng d©n sè nhanh chãng ®ång thêi víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸ khi c¸c ®« thÞ ph¸t triÓn vµ më réng ®· t¹o ra mét khèi l−îng r¸c th¶i khæng lå, r¸c th¶i c«ng nghiÖp, r¸c sinh ho¹t... Nguån n−íc ë ViÖt Nam cã nhiÒu n¬i ®ang bÞ « nhiÔm nghiªm träng do chÊt th¶i ®· x©m lÊn vµo c¸c m¹ch n−íc ngÇm, kh«ng khÝ còng bÞ « nhiÔm, tÇng «z«n ®ang bÞ ph¸ huû do khãi ch¸y rõng, khãi « t«, xe m¸y, èng khãi cña c¸c nhµ m¸y c«ng nghiÖp cò. Víi nh÷ng hËu qu¶ nghiªm träng trªn chóng ta ph¶i cã biÖn ph¸p ng¨n ngõa sù gia t¨ng d©n sè qu¸ nhanh. BiÖn ph¸p tèt nhÊt lµ ph¶i coi KHHG§ lµ quèc s¸ch, lµ nhiÖm vô vµ tr¸ch nhiÖm cña toµn d©n. C©u 4: Gi¶i thÝch v× sao mçi gia ®×nh chØ nªn cã tõ mét ®Õn hai con Tr¶ lêi: HiÖn nay chóng ta ®ang vËn ®éng thùc hiÖn mçi gia ®×nh chØ nªn cã tõ mét ®Õn hai con. T¹i sao l¹i ®Æt møc ra lµ tõ mét ®Õn hai con mµ kh«ng ph¶i lµ mét møc kh¸c. §iÒu nµy cã c¬ së khoa häc cña nã. Dùa vµo hai c«ng thøc: Tû suÊt t¸i sinh th« GRR = TFR x θ GRR: Tû suÊt t¸i sinh th« θ : X¸c suÊt sinh con g¸i TFR: Sè con trung b×nh mét ng−êi phô n÷ sinh C«ng thøc nµy biÓu thÞ sè con g¸i trung b×nh mét bµ mÑ cã thÓ sinh ®−îc trong suèt cuéc ®êi cã kh¶ n¨ng sinh s¶n cña m×nh. - Tû suÊt t¸i sinh tinh NRR = GRR x Lgx (2) NRR: Tû suÊt t¸i sinh tinh Lgx: HÖ sè sèng cña nh÷ng ng−êi con g¸i tõ khi sinh ra ®Õn tuæi bµ mÑ sinh ra m×nh. C«ng thøc nµy biÓu thÞ sè con g¸i trung b×nh mét bµ mÑ sinh ra sèng ®−îc ®Õn tuæi bµ mÑ sinh ra m×nh, thay thÕ bµ mÑ tiÕp tôc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Tõ c«ng thøc (2) rót ra: NRR GRR = ---------- Lgx Lgx: ChØ sè dao ®éng 95% ®Õn 89% NRR: ChØ sè cã thÓ x¶y ra ba kh¶ n¨ng NRR > 1 ; NRR < 1 ; NRR = 1 ë møc nµy tøc lµ ®¹t møc sinh thay thÕ NÕu TFR = 3 Õ NRR > 1 Õ Sinh thõa nªn t¸i s¶n xuÊt më réng d©n sè NÕu TFR = 1 Õ NRR < 1 Õ Sinh thiÕu nªn t¸i s¶n xuÊt thu hÑp d©n sè Qua ph©n tÝch hai c«ng thøc trªn ta thÊy r»ng: mçi gia ®×nh mµ cã mét con lµm x· héi cã hiÖn t−îng sinh thiÕu kÐo dµi sÏ lµm cho ®Êt n−íc cã qui m« d©n sè thu hÑp - tøc lµ ch−a lµm trßn tr¸ch nhiÖm cña m×nh ®èi víi ®Êt n−íc, ®· cã nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi l©m vµo t×nh tr¹ng nµy vµ nhµ n−íc hä ph¶i kªu gäi vµ khuyÕn khÝch ng−¬× d©n ®Î thªm. Nh−ng mét thùc tÕ cho thÊy nh÷ng ®øa trÎ lµ ®øa con duy nhÊt trong gia ®×nh nÕu kh«ng ch¨m sãc, nu«i dËy tèt dÔ sinh ra lèi sèng Ých kû, kh«ng cã kh¸i niÖm anh em vµ sù ph¸t triÓn cña chóng kh«ng th«ng qua m«i tr−êng c¹nh tranh. Nãi nh− vËy kh«ng cã nghÜa lµ mçi gia ®×nh kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i cã hai ®øa con mµ mçi cÆp vî chång nªn bµn b¹c thèng nhÊt víi nhau dõng l¹i ë mét ®øa hay hai ®øa lµ hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ, sù ch¨m sãc gi¸o dôc lµm sao cho ®øa trÎ cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn thµnh ng−êi cã Ých. Cßn cuèi cïng nÕu sinh tõ 3 ®øa trë lªn lµ ®· gãp phÇn lµm t¨ng d©n sè ®Êt n−íc tøc lµ cã téi lµm cho ®Êt n−íc nghÌo ®i. Mçi gia ®×nh chØ nªn cã tõ mét ®Õn hai con ®©y kh«ng chØ lµ viÖc riªng trong mçi gia ®×nh mµ ®· lµ cña c¶ x· héi tr¸ch nhiÖm ®Æt ra víi mçi chóng ta. K I L O B O O K . C O M C©u 5: D©n sè víi vÊn ®Ò t¨ng tr−ëng kinh tÕ Tr¶ lêi: T¨ng tr−ëng kinh tÕ ®ã lµ môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ cña hÇu hÕt c¸c quèc gia. ChØ tiªu t¨ng tr−ëng kinh tÕ lµ mét chØ tiªu quan träng trong chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n−íc. Muèn cã ®−îc t¨ng tr−ëng kinh tÕ th× cÇn ph¶i cã c¸c nguån lùc, trong ®ã d©n sè lµ mét nguån lùc quan träng. NÕu mét quèc gia cã nguån lao ®éng dåi dµo lµ mét yÕu tè thóc ®Èy qu ¸ tr×nh s¶n xuÊt. D©n sè lµ lùc l−îng s¶n xuÊt gãp phÇn s¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt cho x· héi. ChÝnh v× vËy qui m«, c¬ cÊu, chÊt l−îng vµ tèc ®é t¨ng d©n sè cã ¶nh h−ëng lín ®Õn qu¸ tr×nh t¨ng tr−ëng kinh tÕ. D©n sè cã thÓ ¶nh h−ëng tÝch cùc hoÆc tiªu cùc tíi t¨ng tr−ëng kinh tÕ. NÕu d©n sè qu¸ ®«ng th× ¶nh h−ëng tíi t¨ng tr−ëng kinh tÕ bëi v× nguån lùc tù nhiªn bÞ c¹n kiÖt dÇn. D©n sè ®«ng vµ t¨ng tr−ëng nhanh cßn lµ mét g¸nh nÆng cho x· héi v× x· héi ph¶i tiªu tèn c¸c nguån lùc ®Îe gi¶i quyÕt thÊt nghiÖp vµ nhiÒu vÊn ®Ò kh¸c. Do ®ã nã lµm gi¶m tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña ®Êt n−íc. D©n sè ®ã lµ bé phËn cã thÓ s¸ng t¹o ra gi¸ trÞ míi. Ngµy nay con ng−êi nhê vµo sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt ®· thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt, con ng−êi ngµy cµng s¸ng t¹o ra ®−îc nhiÒu s¶n phÈm míi dïng c¸c chÊt nh©n t¹o. Nh− vËy chÝnh con ng−êi ®· thóc ®Èy lùc l−îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. ChÝnh v× vai trß quan träng cña con ng−êi còng nh− vÊn ®Ò bïng næ d©n sè hiÖn nay mµ ch−a gi¶m, c¸c n−íc cÇn ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch phï hîp ®Ó ph¸t triÓn d©n sè mét c¸ch phï hîp víi qui m« cña ®Êt n−íc ®ång thêi n©ng cao chÊt l−îng d©n sè. D©n sè ®ã lµ lùc l−îng t¹o ra gi¸ trÞ ®Ó nu«i sèng x· héi, ®ång thêi cßn lµ lùc l−îng tiªu dïng cña c¶i mµ hä lµm ra. Con ng−êi muèn duy tr× cuéc sèng cña m×nh th× ph¶i tiªu dïng mét l−îng cña c¶i nhÊt ®Þnh. §Ó nghiªn cøu d©n sè víi t− c¸ch lµ tiªu dïng ng−êi ta dïng chØ tiªu GNP/ ng−êi. NÕu tæng thu nhËp quèc d©n kh«ng ®æi, d©n sè cµng cao th× GNP/ ng−êi gi¶m Ngµy nay víi tèc ®é t¨ng d©n sè qu¸ nhanh, nhanh h¬n tèc ®é t¨ng GNP th× vÊn ®Ò tiªu dïng cña con ng−êi ®ang trë thµnh mét vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m: Thu nhËp quèc d©n/ ng−êi cã xu h−íng gi¶m dÇn, c¸c nhu cÇu con ng−êi kh«ng ®−îc ®¸p øng ®óng møc. MÆt kh¸c, víi t− c¸ch lµ lùc l−îng tiªu dïng d©n sè còng cã mÆt tiªu cùc cña nã. Tiªu dïng cµng m¹nh bao nhiªu th× s¶n xuÊt cµng ph¸t triÓn bÊy nhiªu. Qua nghiªn cøu d©n sè víi t− c¸ch lµ lùc l−îng s¶n xuÊt vµ tiªu dïng chóng ta ®· thÊy ®−îc mét sè vai trß tÝch cùc gièng nh− tiªu cùc cña nã ®Õn sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ. C©u 6: Tr×nh bÇy c¸c gi¶i ph¸p chÝnh s¸ch d©n sè cã liªn hÖ víi t×nh h×nh hiÖn nay ë n−íc ta. NhiÖm vô c«ng ®oµn c¸c cÊp trong c«ng t¸c d©n sè kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh Tr¶ lêi: a) C¸c gi¶i ph¸p chÝnh s¸ch d©n sè: Thùc hiÖn ®ång bé 7 gi¶i ph¸p sau: 1. L·nh ®¹o vµ tæ chøc: Ph¶i t¨ng c−êng vµ chØ ®¹o chÆt chÏ vÊn ®Ò d©n sè, ph¶i cã bé m¸y lµm c«ng t¸c chuyªn tr¸ch vÒ d©n sè vµ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh. HiÖn nay, §¶ng ®· t¨ng c−êng sù l·nh ®¹o cña chÝnh quyÒn c¸c cÊp víi c«ng t¸c D©n sè - kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh. Cô thÓ c¸n bé chñ chèt ë c¸c cÊp ph¶i trùc tiÕp l·nh ®¹o vµ chØ ®¹o c«ng t¸c nµy. KiÖn toµn bé m¸y chuyªn tr¸ch tõ Uû ban quèc gia D©n sè - kÕ ho¹ch gia ®×nh ®Õn cÊp tØnh, cÊp huyÖn råi tíi ban D©n sè - kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh cÊp x·, m« h×nh qu¶n lý cña nhµ n−íc vÒ c«ng t¸c D©n sè - kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh ®· tr¶i qua qu¸ tr×nh lùa chän tõ nh÷ng n¨m 1963 ®Õn nay ®· æn ®Þnh vµ ph¸t huy hiÖu lùc. 2. Th«ng qua gi¸o dôc tuyªn truyÒn: TÊt c¶ mäi ng−êi ®Òu ph¶i lµm viÖc th«ng tin gi¸o dôc tuyªn truyÒn, tuyªn truyÒn cho mäi ng−êi trong mäi løa tuæi nh−ng ph¶i chó träng néi dung tuyªn truyÒn ®Ó phï hîp víi mäi løa tuæi. ¦u tiªn 1: Nh÷ng cÆp vî chång ®ang trong tuæi sinh ®Î vµ chØ ®Î con mét bÒ lµ hai g¸i vµ tr−êng hîp chång tho¸t ly cßn vî ë nhµ quª. ¦u tiªn 2: Tuyªn truyÒn cho nam giíi v× trong viÖc kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh nam giíi còng ph¶i mét phÇn tr¸ch nhiÖm (nam giíi th−êng cã tÝnh gia tr−ëng hay bÞ ¶nh h−ëng cña t− t−ëng cã con trai ®Ó nèi dâi). Víi thµnh tùu khoa häc kü thuËt ngµy nay cã nhiÒu biÖn ph¸p kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh mµ nam giíitth th× sÏ mang l¹i kÕt qu¶ tèt h¬n so víi n÷ giíi (vÝ dô: ®×nh s¶n nam. tù gi¸c dïng c¸c dông cô ®Ó tr¸nh thai...) ¦u tiªn 3: Tuyªn truyÒn nh÷ng ng−êi l·nh ®¹o vµ nh÷ng ng−êi cã uy tÝn (nh− c¸c giµ lµng, téc tr−ëng, cha xø) ®Ó hä biÕt ®−îc t¸c h¹i cña viÖc d©n sè t¨ng nhanh tõ ®ã sÏ ®éng viªn mäi ng−êi chÊp nhËn c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai dÉn ®Õn ®Î Ýt con vµ tõ ®ã gi¶m tû lÖ sinh ®Î. ¦u tiªn 4: Tuyªn truyÒn cho nh÷ng ng−êi trong ®é tuæi sinh ®Î nh−ng ch−a x©y dùng gia ®×nh, tuyªn truyÒn ®Õn thanh thiÕu niªn. Néi dung tuyªn truyÒn: - Nguy c¬ bïng næ d©n sè vµ t¸c h¹i cña viÖc d©n sè ph¸t triÓn nhanh - Tuyªn truyÒn c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai, c¸c −u nh−îc ®iÓm cña biÖn ph¸p ®ã. - Tuyªn truyÒn tr¸ch nhiÖm cña cha mÑ ®èi víi c¸c con (tr¸ch nhiÖm vÒ nu«i dËy h−íng nghiÖp)- Tuyªn truyÒn cho tÊt c¶ mäi ng−êi (®Æc biÖt lµ nam giíi) gi¸ trÞ vÒ con trai, con g¸i ph¶i ®Òu cã quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm nh− nhau ®èi víi cha mÑ. - Tuyªn truyÒn quan hÖ t×nh dôc lµnh m¹nh vµ phßng chèng SIDA, h×nh thøc tuyªn truyÒn tèt nhÊt lµ th«ng qua h×nh thøc v¨n nghÖ. 3. DÞch vô kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh: Yªu cÇu ph¶i kÞp thêi, thuËn tiÖn, chÊt l−îng an toµn, tÕ nhÞ vµ phï hîp víi kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña nh©n d©n. C¸c ®Þa ®iÓm cã thÓ gióp d©n thùc hiÖn kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh: c¬ quan y tÕ c¸c cÊp, c¬ quan d©n sè kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh vµ thÞ tr−êng... 4. Tµi chÝnh vµ hËu cÇn: Ng©n s¸ch nhµ n−íc chi cho kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh lµ 0,26$/ ng−êi. HiÖn nay nhµ n−íc ®ang quyÕt t©m n©ng cao hÖ sè ®Ó phôc vô cho kÕ ho¹ch gia ®×nh lµ 0,6$/ ng−êi (®©y lµ møc ®é trung b×nh cña thÕ giíi). Sè tiÒn chi cho c«ng t¸c d©n sè Nhµ n−íc giao cho Bé tµi chÝnh thùc hiÖn sau ®ã ph©n vÒ Uû ban quèc gia D©n sè- kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh tõ ®ã ph©n bæ vÒ c¸c c¬ së. Ngoµi sè tiÒn nµy ViÖt Nam cßn ®−îc sù ñng hé cña c¸c tæ chøc quèc tÕ, cña c¸c uû ban d©n sè cña Liªn hîp quèc tµi trî. 5. ChÝnh s¸ch chÕ ®é: Cã ba lo¹i: a) chÝnh s c¸h cho ng−êi trùc tiÕp thùc hiÖn kÕ ho¹ch ho ¸gia ®×nh l−îng tiÒn ®−îc h−ëng vµ sè ngµy nghØ lµ bao nhiªu cho mét ca ®×nh s¶n (mét ca ®×nh s¶n Nhµ n−íc båi d−ìng 200.000 ® vµ mét sè ngµy nghØ ®−îc h−ëng nguyªn l−¬ng) b) ChÝnh s¸ch ®èi víi nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c tuyªn truyÒn vµ nh÷ng ng−êi thùc hiÖn dÞch vô kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh c) C¸c chÝnh s¸ch x· héi kh¸c cã liªn quan, quyÒn lîi cña ng−êi d©n ®−îc h−ëng theo hé gia ®×nh vµ nghÜa vô ®ãng gãp. 6. §µo t¹o vµ nghiªn cøu: Ph¶i tÝch cùc ®µo t¹o c¸n bé d©n sè b»ng c¸ch ®µo t¹o trong n−íc vµ ë n−íc ngoµi. 7. C«ng t¸c qu¶n lý t¨ng c−êng c¸c hîp ®ång tr¸ch nhiÖm gi÷a c¸c Uû ban quèc gia d©n sè vµ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh vµ c¸c tØnh c¸c ngµnh vµ nhiÖm vô c«ng ®oµn c¸c cÊp trong c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh. C«ng ®oµn c¸c cÊp cã nhiÖm vô vËn ®éng c¸c ®oµn viªn c«ng ®oµn thùc hiÖn sinh ®Î cã kÕ ho¹ch, mçi gia ®×nh chØ cã tõ mét ®Õn hai con ®Ó cã ®iÒu kiÖn nu«i dËy con vµ ®éng viªn c¸c gia ®×nh ®Î th−a con thø nhÊt c¸ch con thø hai tõ 3- 5 n¨m. N÷ c«ng nh©n viªn chøc kh«ng sinh con tr−íc 22 tuæi. Gi¸o dôc cho c¸c ®oµn viªn cã nÕp sèng v¨n ho¸ lµnh m¹nh, duy tr× quan hÖ mét vî mét chång, gi¸o dôc cho mäi ng−êi sèng cã tr¸ch nhiÖm víi b¶n th©n, víi cha mÑ, víi vî chång vµ con c¸i. VËn ®éng c¸c cÆp vî chång sinh con mét bÒ vµ cã tõ hai con trë lªn thùc hiÖn ®×nh s¶n nÕu ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh kh«ng cã hiÖu qu¶. B¶o vÖ quyÒn lîi cña ng−êi lao ®éng ®Æc biÖt lµ quan t©m ®Õn quyÒn lîi cña nh÷ng ng−êi thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p kÕ ho¹ch gia ®×nh. C©u 7: Kh¸i niÖm, ý nghÜa cña dù b¸o d©n sè, tr×nh bÇy c«ng thøc, ®iÒu kiÖn øng dông, −u nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p to¸n häc (hµm sè tuyÕn tÝnh, hµm sè gia t¨ng cÊp sè nh©n) dù b¸o d©n sè Tr¶ lêi: - Kh¸i niÖm dù b¸o d©n sè lµ viÖc tÝnh to¸n d©n sè cho t−¬ng lai cã c¬ së khoa häc dùa trªn nh÷ng gi¶ thiÕt vÒ sinh, chÕt, di d©n... ®· ®−îc chÊp nhËn ®é chÝnh x¸c cña dù b¸o d©n sè thuéc vµo viÖc ®−a ra nh÷ng gi¶ thiÕt vÒ sinh, chÕt, di d©n... KÕt qu¶ cña dù b¸o cã thÓ lµ qui m« d©n sè nh−ng còng cã thÓ lµ qui m« d©n sè vµ c¬ cÊu d©n sè ®iÒu ®ã phô thuéc vµo dù b¸o. - ý nghÜa dù b¸o d©n sè lµ c¬ së ®Ó ®Ò ra c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n−íc, cña tõng ®Þa ph−¬ng. BiÕt ®−îc qui m« d©n sè, tèc ®é gia t¨ng, gia t¨ng ®Ó cã kÕ ho¹ch gi¶i quyÕt viÖc lµm, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ gi¸o dôc. TÊt c¶ c¸c kÕ ho¹ch nµy phô thuéc chÆt chÏ vµo dù ®o¸n d©n sè biÕt ®−îc sù gia t¨ng d©n sè còng ®Ó ®iÒu chØnh ngay diÔn biÕn d©n sè cho phï hîp víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Ph−¬ng ph¸p to¸n häc: Cã thÓ diÔn t¶ theo c¸c b−íc sau: Thu nhËp th«ng tin ¦íc l−îng c¸c tham sè cña hµm ®· chän dùa vµo sè liÖu di d©n thùc tÕ, −íc l−îng c¸c tham sè ®Ó ®Þnh hµm cô thÓ. + Dùa vµo hµm ®· x¸c ®Þnh tiÕn hµnh ngo¹i suy ®Ó x¸c ®Þnh sè d©n cña tõng kú dù b¸o - ¦u ®iÓm chung: §¬n gi¶n, dÔ tÝnh to¸n, sè liÖu lÞch sö kh«ng cÇn chi tiÕt - Nh−îc ®iÓm: Møc ®é tin cËy kÌm v× trong t−¬ng lai lu«n cã nh÷ng nh©n tè míi t¸c ®éng lµm thay ®æi xu thÕ hinhf thµnh, kh«ng ®¸p øng ®−îc nhu cÇu nghiªn cøu kh¸c nhau trong d©n sè. + Hµm tuyÕn tÝnh: C«ng thøc: P(t) = P0 ( 1+Rt) Pt : Sè n¨m dù b¸o P0: D©n sè n¨m gèc R: Tèc ®é t¨ng d©n sè hµng n¨m theo ph−¬ng ph¸p trung b×nh t : Kho¶ng thêi gian gi÷a n¨m dù b¸o vµ n¨m gèc - §iÒu kiÖn øng dông: ph−¬ng ph¸p hµm sè tuyÕn tÝnh ®−îc x©y dùng dùa trªn c¬ së gi¶ thiÕt lµ trong thêi kú dù b¸o hµng n¨m d©n sè t¨ng hoÆc gi¶m mét l−îng kh«ng ®æi. Tuy nhiªn gi¶ thiÕt nµy kh«ng phï hîp víi thùc tÕ. - ¦u ®iÓm: TÝnh to¸n ®¬n gi¶n - Nh−îc ®iÓm: ChØ ¸p dông trong tr−êng hîp d©n sè Ýt biÕn ®éng trong ph¹m vi nh− th«n, x· + Hµm sè gia t¨ng cÊp sè nh©n C«ng thøc: Pt = Po(1+R) Pt: D©n sè n¨m dù b¸o P0: D©n sè n¨m gèc R: Tèc ®é t¨ng d©n sè hµng n¨m theo ph−¬ng ph¸p trung b×nh nh©n t: Kho¶ng thêi gian gi÷a n¨m dù b¸o vµ n¨m gèc §iÒu kiÖn øng dông x©y dùng trªn c¬ së gi¶ thiÕt r»ng trong kú dù b¸o hµng n¨m d©n sè t¨ng hoÆc gi¶m víi mét tèc ®é kh«ng ®æi. Ph−¬ng ph¸p nµy phï hîp víi thùc tÕ h¬n. ¦u ®iÓm: DÔ tÝnh to¸n, ¸p dông réng r·i C©u 8: Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay t¹i sao cã sù chªnh lÖch vÒ møc sinh, møc chÕt, tuæi thä trung b×nh gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n Tr¶ lêi: Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, khi mµ nÒn kinh tÕ cña ®Êt n−íc ®ang cã sù t¨ng tr−ëng nhÊt ®Þnh. Nhµ n−íc ®· vµ ®ang tuyªn truyÒn réng r·i c¸c vÊn ®Ò vÒ d©n sè kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh ®Õn mçi ng−êi d©n. Nh−ng cã mét thùc tr¹ng lµ vÉn cã sù chªnh lÖch vÒ møc sinh, møc chÕt vµ tuæi thä b×nh qu©n gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n. §Ó lý gi¶i ®−îc nguyªn nh©n nµy tr−íc hÕt ph¶i thÊy ®−îc sù chªnh lÖch gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n nh− thÕ nµo vÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi. ChÝnh nh÷ng yÕu tè nµy ®· trùc tiÕp ¶nh h−ëng ®Õn møc sinh, møc chÕt vµ tuæi thä trung b×nh. Trong c¸c yÕu tè x· héi cã tr×nh ®é häc vÊn vµ phong tôc tËp qu¸n cña kÕt h«n, tr×nh ®é häc vÊn cña ng−êi vî, ng−êi chång còng ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn sè con sinh ra. Tr×nh ®é häc vÊn cao h¬n g¾n liÒn víi qui m« gia ®×nh nhá. ë thµnh thÞ tr×nh ®é häc vÊn cña ng−êi d©n cao h¬n ë n«ng th«n. Do tr×nh ®é cao cho nªn hä hiÓu biÕt tèt h¬n vÒ viÖc ®iÒu khiÓn hµnh vi sinh ®Î, t¹o ra −íc muèn n©ng søc sèng lªn. Tr×nh ®é häc vÊn cao h¬n th−êng ®i ®«i víi viÖc n©ng cao tuæi kÕt h«n. ë thµnh thÞ ®é tuæi thanh niªn ®ang ph¶i häc rÊt nhiÒu: n©ng cao tay nghÒ, häc ngo¹i ng÷, häc vi tÝnh... trong khi ®ã ë n«ng th«n ng−êi n«ng d©n vÉn cßn t− t−ëng häc hÕt phæ th«ng ®· lµ nhiÒu, cßn nhiÒu hiÖn t−îng c−íi t¶o h«n, tr×nh ®é häc vÊn cao g¾n liÒn víi tû suÊt chÕt s¬ sinh vµ tû suÊt chÕt trÎ em thÊp do con c¸i ®−îc ch¨m sãc tèt h¬n, vÖ sinh tèt h¬n. ë thµnh thÞ nh÷ng phong tôc tËp qu¸n l¹c hËu ch−a thùc sù hÕt h¼n nh−ng kh«ng cßn nÆng nÒ nh− ë n«ng th«n. Lèi sèng c«ng nghiÖp ho¸ ®· ®i vµo ®êi sèng mçi gia ®×nh, ng−êi phô n÷ ®−îc gi¶i phãng khái c¸c c«ng viÖc gia ®×nh, cã ®iÒu kiÖn tham gia c«ng t¸c x· héi. Do t×nh h×nh x· héi cã nhiÒu thay ®æi, viÖc cã c¬ héi kiÕm viÖc lµm trë lªn khã kh¨n v× vËy cha mÑ ph¶i ®Çu t− cho con c¸i nhiÒu h¬n do ®ã con c¸i ®−îc häc hµnh chu ®¸o, cã viÖc lµm æn ®Þnh, thu nhËp tèt l¹i cµng cã kh¶ n¨ng ch¨m sãc bè mÑ n©ng tuæi thä cña bè mÑ lªn. Ng−îc l¹i ë n«ng th«n vÉn cßn quan niÖm muèn cã con trai, muèn cã nhiÒu con lÊy chç dùa vÒ giµ... Sinh ra nhiÒu con, bè mÑ ph¶i b−¬n tr¶i ®Ó kiÕm sèng, ®iÒu kiÖn ch¨m sãc con vµ ngay chÝnh b¶n th©n kh«ng cã nªn gi¶m tuæi thä. §· thÕ tuy hiÖn nay m¹ng l−íi y tÕ ®· réng kh¾p trªn ph¹m vi toµn l·nh thæ nh−ng ë thµnh thÞ ®iÒu kiÖn ch¨m sãc y tÕ vÉn tèt h¬n. Cuèi cïng lµ yÕu tè kinh tÕ thµnh thÞ cã møc sèng cao h¬n n«ng th«n, møc sèng cao th× møc sinh gi¶m, tû suÊt chÕt gi¶m xuèng, tuæi thä b×nh qu©n cña ng−êi d©n t¨ng lªn. Khi møc sèng cao phô n÷ rÊt l−êi ®Î v× hä cho r»ng chi phÝ c¬ héi cho viÖc ®ã qu¸ lín. Cßn ë n«ng th«n vÉn trong c¸i vßng luÈn quÈn møc sèng thÊp dÉn ®Õn Ýt häc, tr×nh ®é häc vÊn thÊp dÉn ®Õn kÐm hiÓu biÕt dÉn ®Õn sinh nhiÒu dÉn ®Õn møc sèng thÊp tuæi thä gi¶m. Nh− vËy lµm thÕ nµo ®Ó xo¸ bá sù chªnh lÖch nµy, ®©y lµ nçi lo kh«ng chØ cña Uû ban d©n sè vµ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh mµ lµ cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn, c¸c ®oµn thÓ vµ cña mçi chóng ta. C©u 9: Mèi quan hÖ gi÷a ph¸t triÓn d©n sè, tÝch luü vµ tiªu dïng Tr¶ lêi: Con ng−êi ta tõ khi sinh ra ®Õn khi chÕt ®Òu ph¶i tiªu dïng mét l−îng cña c¶i nhÊt ®Þnh. Cho nªn ng−êi ta dùa vµo nh÷ng s¶n phÈm chñ yÕu cña thu nhËp quèc d©n trªn ®Çu ng−êi ®Ó ®¸nh gi¸ møc sèng cña ng−êi lao ®éng. Thu nhËp quèc d©n/®Çu ng−êi = ∑ Thu nhËp quèc d©n = ---------------------------------- ∑ D©n sè NÕu tæng thu nhËp quèc d©n kh«ng thay ®æi, d©n sè cµng cao bao nhiªu th× thu nhËp quèc d©n trªn ®Çu ng−êi gi¶m xuèng bÊy nhiªu. Tuy nhiªn mèi quan hÖ nµy kh«ng diÔn ra trong cïng mét thêi ®iÓm mµ tr¶i qua mét giai ®o¹n nhÊt ®Þnh. Trong giai ®o¹n tr−íc m¾t, d©n sè ph¸t triÓn kh«ng lµm cho tæng thu nhËp quèc d©n thay ®æi. Trong t−¬ng lai, d©n sè ph¸t triÓn còng cã thÓ lµm cho tæng thu nhËp quèc d©n t¨ng nh−ng kh«ng thÓ t¨ng cïng mét tèc ®é. NÕu tèc ®é t¨ng d©n sè lín h¬n tæng thu nhËp quèc d©n th× thu nhËp quèc d©n trªn ®Çu ng−êi sÏ gi¶m. Nh−ng víi t− c¸ch lµ lùc l−îng tiªu dïng nã t¸c ®éng tÝch cùc. Tiªu dïng cµng m¹nh bao nhiªu th× s¶n xuÊt cµng t¨ng bÊy nhiªu. Cßn d©n sè vµ tÝch luü cã mèi quan hÖ nh− thÕ nµo. Nh− chóng ta ®· biÕt trong x· héi lu«n lu«n cã nh÷ng nhãm ng−êi mµ chi phÝ tiªu dïng v−ît qu¸ thu nhËp do lao ®éng cña hä mang l¹i. Ch¼ng h¹n trÎ em vµ ng−êi giµ. Ng−îc l¹i còng tån t¹i nhãm ng−êi mµ s¶n phÈm do hä lµm ra v−ît qu¸ møc tiªu dïng cña hä. §Ó x· héi ph¸t triÓn nh÷ng ng−êi lao ®éng ph¶i s¶n xuÊt kh«ng chØ ®ñ tiªu dïng cho hä mµ cho c¶ nh÷ng ng−êi phô thuéc vµo hä vµ cßn ph¶i nhiÒu h¬n thÕ n÷a míi cã tÝch luü më réng s¶n xuÊt. Mét trong nh÷ng ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh ¶nh h−ëng cña qui m« vµ c¬ cÊu d©n sè ®Õn khèi l−îng tÝch luü lµ tÝnh to¸n thu nhËp vµ tiªu dïng theo tõng ®é tuæi. Gi¶ sö: + Tæng sè d©n lµ P + Sè d©n ®é tuæi x lµ Px + Mçi n¨m, mçi ng−êi ®é tuæi x t¹o ra thu nhËp ax, chi phÝ cho tiªu dïng lµ Cx. Tæng thu nhËp cña x· héi ký hiÖu Y sÏ lµ: Y = ∑Px.ax = ∑P.Px/P.ax = P∑Px.ax TËp hîp c¸c gi¸ trÞ Px {P1 = Px/ P} Ph¶n ¸ nh c¬ cÊu cña d©n sè theo ®é tuæi Tæng chi phÝ tiªu dïng cña x· héi, ký hiÖu C sÏ lµ C= ∑PxCx = ∑P.Px/P.Cx = P∑PxCx vµ tæng khèi l−îng tÝch luü Y-C = P∑Px-ax - P∑Px-cx = P{∑Px(ax-cx)} BiÓu thøc trªn chøng tá r»ng c¶ thu nhËp, tiªu dïng vµ tÝch luü cña x· héi ®Òu phô thuéc vµo tæng sè d©n, c¬ cÊu d©n sè theo tuæi Px vµ c¸c møc tÝch luü riªng lÎ cña tõng ng−êi ë tõng ®é tuæi (ax-cx). ë nh÷ng n−íc ®ang ph¸t triÓn th× tû lÖ trÎ em th−êng lín h¬n do vËy tæng khèi l−îng quü tÝch luü nhá vµ t¨ng chËm. Ng−îc l¹i ë c¸c n−íc ph¸t triÓn tû sè phô thuéc nhá nªn cã ®iÒu kiÖn n©ng cao quü tÝch luü ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Nh− vËy nÕu tèc ®é t¨ng d©n sè lín h¬n tæng thu nhËp quèc d©n th× thu nhËp quèc d©n trªn ®Çu ng−êi sÏ gi¶m. §iÒu ®ã dÉn ®Õn khèi l−îng tÝch luü sÏ gi¶m.