Đề tài Hoàn thiện quy trình kiểm toán chu trình mua hàng và thanh toán trong kiểm toán tài chính do AASC thực hiện

ChuyÓn tr¶ tiÒn mua thÐp cho Yang ching 60.324.010 ü GCT 028 09/01/03 ChuyÓn tr¶ tiÒn mua m¸y mµi cho Yang ching Liu 30.245.205 ü GCT 031 10/01/03 ChuyÓn tr¶ tiÒn mua khoan bµn cho Cty Thµnh H­ng 21.549.345 ü ü: ®èi chiÕu khíp ®óng víi sæ chi tiÕt thanh to¸n víi ng­êi b¸n, sæ nhËt ký mua hµng, sæ c¸i tµi kho¶n tiÒn göi ng©n hµng, ho¸ ®¬n cña ng­êi b¸n. KÕt luËn: Kh«ng cã kho¶n ph¶i tr¶ nµo ch­a ®­îc ghi sæ. Nh­ vËy, t¹i C«ng ty TNHH Vega, KTV HKC ®· tiÕn hµnh chän mÉu 4 giÊy chuyÓn tiÒn tõ ngµy 01/01/2003 ®Õn 02/02/2003 liªn quan ®Õn viÖc thanh to¸n cho 4 ng­êi nhµ cung cÊp nµy. Thùc hiÖn ®èi chiÕu víi ho¸ ®¬n cña ng­êi b¸n ®Ó xem liÖu cã tån t¹i kho¶n ph¶i tr¶ t¹i thêi ®iÓm 31/12/2002 hay kh«ng, ®ång thêi ®èi chiÕu víi sæ chi tiÕt thanh to¸n víi ng­êi b¸n, sæ nhËn ký mua hµng... KTV HKC thÊy kh«ng cã kho¶n ph¶i tr¶ nµo bÞ bá xãt t¹i thêi ®iÓm 31/12/2002. V× vËy, KTV HKC ®· ®i ®Õn kÕt luËn kh«ng cã sai sãt tiÒm tµng vÒ c¸c kho¶n ph¶i tr¶ ch­a ®­îc ghi sæ. 3.2.3. KiÓm tra tÝnh ®óng kú cña c¸c nghiÖp vô mua hµng Sai sãt vÒ tÝnh ®óng kú cña c¸c nghiÖp vô mua hµng thÓ hiÖn ë hai tr­êng hîp mua hµng kú nµy nh­ng ®Õn kú sau míi ®­îc ghi sæ hoÆc ng­îc l¹i, ghi sæ c¸c nghiÖp vô mua hµng thùc tÕ ph¸t sinh ë kú kÕ to¸n sau. Tuy nhiªn, tr­êng hîp thø nhÊt th­êng hay x¶y ra h¬n ®Æc biÖt lµ ë c¸c C«ng ty lín. §Ó kiÓm tra môc tiªu nµy, KTV tiÕn hµnh chän mÉu mét sè nghiÖp vô mua hµng trong 5 ®Õn 10 ngµy tr­íc vµ sau thêi ®iÓm kho¸ sæ, thu thËp ho¸ ®¬n cña ng­êi b¸n, phiÕu nhËp kho, b¸o c¸o nhËn hµng, sæ nhËt ký mua hµng vµ sæ chi tiÕt thanh to¸n víi ng­êi b¸n liªn quan ®Õn c¸c nghiÖp vô nµy, so s¸nh ®èi chiÕu ngµy trªn c¸c chøng tõ sæ s¸ch nµy ®Ó x¸c minh c¸c nghiÖp vô cã ®­îc ghi sæ ®óng kú hay kh«ng? §èi víi thñ tôc nµy khi tiÕn hµnh chän mÉu, KTV kh«ng quan t©m ®Õn sè tiÒn cña mÉu chän mµ quan t©m ®Õn sè hiÖu cña c¸c phiÕu nhËp kho. C¸c phiÕu nhËp kho ph¶i ®­îc ®¸nh sè tr­íc, sè hiÖu cña chóng ph¶i liªn tiÕp nhau vµ sè hiÖu cña c¸c phiÕu nhËp kho cña hai niªn ®é kÕ to¸n ph¶i cã sù ph©n ®Þnh râ rµng. ¸p dông thñ tôc nµy khi tiÕn hµnh kiÓm to¸n t¹i C«ng ty MBS, KTV ®· tiÕn hµnh chän ra 3 nghiÖp vô mua hµng cuèi cïng cña n¨m 2002 vµ 3 nghiÖp vô ®Çu tiªn cña n¨m 2003 tõ sæ nhËt ký mua hµng, tiÕn hµnh ®èi chiÕu ngµy mua trªn sæ víi ngµy nhËp trªn phiÕu nhËp kho vµ víi ngµy trªn ho¸ ®¬n cña ng­êi b¸n ®Ó ®¶m b¶o c¸c nghiÖp vô nµy ®­îc ghi sæ ®óng kú. Qua xem xÐt ®èi chiÕu, KTV ®· ph¸t hiÖn ra nghiÖp vô mua hµng vµo ngµy 02/01/2003 cña C«ng ty Hoµng Gia ®· kh«ng ®­îc ghi sæ ®óng kú. Nguyªn nh©n cña sai sãt nµy nh­ sau: Vµo th¸ng 12/2002, ®¬n vÞ ®· mua cña C«ng ty Hoµng Gia mét khèi l­îng hµng trÞ gi¸ 151.777.076 ®ång (thuÕ suÊt 10%, h¹ch to¸n theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ) nh­ng ®· kh«ng cã ®¬n ®Æt hµng. T¹i thêi ®iÓm 31/12/2002 hµng ®· vÒ nh­ng ho¸ ®¬n ch­a vÒ, ®¬n vÞ ®· kh«ng h¹ch to¸n theo gi¸ t¹m tÝnh. T¹i thêi ®iÓm 02/01/2003 ho¸ ®¬n vÒ, ®¬n vÞ míi tiÕn hµnh ghi sæ vµ ghi nhËn c«ng nî ph¶i tr¶ vµo n¨m 2003. Theo ®ã, KTV ®· ®Ò xuÊt bót to¸n ®iÒu chØnh: Nî TK 152101 : 137.979.160 Nî TK 133 (1331) : 13.797.916 (gi¸ t¹m tÝnh) Cã TK 331101 : 151.777.076 Tæng hîp kÕt qu¶ ®­îc tr×nh bµy trªn giÊy tê lµm viÖc: N3/13 (B¶ng sè 2.15). B¶ng 2.15 : GiÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn c«ng ty DÞch vô T­ vÊn Tµi chÝnh KÕ to¸n vµ KiÓm to¸n Kh¸ch hµng: C«ng ty MBS Niªn ®é kÕ to¸n: 31/12/2002 Kho¶n môc thùc hiÖn: Ph¶i tr¶ ng­êi b¸n B­íc c«ng viÖc: KiÓm tra tÝnh ®óng kú cña NV mua Tham chiÕu: N3/13 Ng­êi thùc hiÖn: NVT Ngµy thùc hiÖn: 04/02/2003 Môc tiªu : ®¶m b¶o c¸c nghiÖp vô mua ®­îc ghi chÐp ®óng kú Nguån tµi liÖu: lÊy tõ sæ nhËt ký mua hµng §¬n vÞ: VN§ Ngµy ghi sæ Néi dung PhiÕu nhËp kho Sè tiÒn Ghi chó SH NT 20/12/02 Mua hµng cña Cty nhùa TNTP 397 19/12/02 123.454.205 ü 23/12/02 Mua hµng cña Cty PT phô gia 398 22/12/02 156.897.273 ü 30/12/02 Mua hµng cña Cty TM QN 399 30/12/02 201.371.128 ü 02/1/03 Mua hµng cña Cty CP Hoµng Gia 01 02/1/03 151.777.076 x 08/1/03 Mua hµng cña Cty ho¸ chÊt 76 02 07/01/03 87.243.596 ü 09/1/03 Mua hµng cña Cty khÝ CN NB 03 09/01/03 134.576.230 ü ü: ®· ®èi chiÕu khíp ®óng víi phiÕu nhËp kho, hãa ®¬n cña ng­êi b¸n, sæ chi tiÕt TK331 x: ®èi chiÕu víi ngµy trªn ho¸ ®¬n sè 943 cña Cty Hoµng Gia: T¹i thêi ®iÓm 31/12/02 ho¸ ®¬n ch­a vÒ nh­ng ®¬n vÞ kh¸ch hµng kh«ng ghi sæ theo gi¸ t¹m tÝnh. T¹i thêi ®iÓm 02/01/03 ho¸ ®¬n vÒ ®¬n vÞ míi tiÕn hµnh ghi sæ vµ ghi nhËn c«ng nî ph¶i tr¶ vµo n¨m 2003. Theo ®ã, KTV ®· ®Ò xuÊt bót to¸n ®iÒu chØnh: Nî TK 152101: 137.979.160 Nî TK 133 (1331): 13.797.916 Cã TK 33101: 151.777.076 T¹i C«ng ty TNHH Vega, c«ng viÖc nµy còng ®­îc KTV LKC ¸p dông vµ thùc hiÖn t­¬ng tù. Sau khi kiÓm tra, KTV LKC ®· ph¸t hiÖn ra 2 nghiÖpvô mua hµng t¹i ngµy 01/01/2003 vµ ngµy 02/01/2003 cña C«ng ty Th¸i Special vµ C«ng ty Hencny ®· kh«ng ®­îc ghi sæ ®óng kú. KTV ®· tiÕn hµnh t×m hiÓu nguyªn nh©n vµ ®Ò xuÊt bót to¸n ®iÒu chØnh. Song song víi viÖc t×m kiÕm c¸c kho¶n nî ch­a ®­îc ghi sæ vµ kiÓm tra tÝnh ®óng kú cña c¸c nghiÖp vô mua hµng, KTV kÕt hîp tiÕn hµnh kiÓm tra sù ®óng ®¾n cña viÖc h¹ch to¸n vµ ph¶n ¸nh c¸c kho¶n ph¶i tr¶, kiÓm tra c¸c kho¶n ph¶i tr¶ cã gèc b»ng ngo¹i tÖ, ®ång thêi xem xÐt sù ®Çy ®ñ vµ hîp lý cña c¸c chøng tõ gèc liªn quan. Theo ®ã, c«ng viÖc tiÕp theo KTV AASC thùc hiÖn lµ: - KiÓm tra viÖc h¹ch to¸n vµ ph¶n ¸nh c¸c kho¶n ph¶i tr¶ - KiÓm tra chøng tõ - KiÓm tra c¸c kho¶n ph¶i tr¶ cã gèc b»ng ngo¹i tÖ 3.2.4. KiÓm tra viÖc h¹ch to¸n vµ ph¶n ¸nh c¸c kho¶n ph¶i tr¶ Môc ®Ých cña thñ tôc nµy lµ nh»m kiÓm tra x¸c minh xem c¸c c¸c nghiÖp vô mua hµng cã ®­îc ghi chÐp vµ h¹ch to¸n ®óng ®¾n trong sæ nhËt ký mua hµng cã ®­îc ghi chÐp vµ sæ chi tiÕt ph¶i tr¶ cho ng­êi b¸n hay kh«ng, tõ ®ã x¸c minh c¸c kho¶n ph¶i tr¶ cho ng­êi b¸n ®­îc ph¶n ¸nh ®óng ®¾n. C¨n cø vµo sæ nhËt ký mua hµng, sæ c¸i TK 331 vµ sæ chi tiÕt ph¶i tr¶ cho ng­êi b¸n, KTV tiÕn hµnh chän mÉu mét sè nghiÖp vô cã sè ph¸t sinh lín vµ liªn quan ®Õn c¸c nhµ cung cÊp cã sè d­ biÕn ®éng bÊt th­êng, kiÓm tra viÖc h¹ch to¸n vµ viÖc ghi chÐp gi¸ trÞ hµng ho¸, thuÕ GTGT ®Çu vµo c¸c nghiÖp vô nµy th«ng qua viÖc ®èi chiÕu so s¸nh víi ho¸ ®¬n cña ng­êi b¸n, tõ ®ã xem xÐt vµ kiÕn nghÞ xö lý nh÷ng chªnh lÖch nÕu cã. T¹i C«ng ty MBS, c¨n cø vµo sæ chi tiÕt ph¶i tr¶ cho ng­êi b¸n cña 5 nhµ cung cÊp cã sè d­ biÕn ®éng bÊt th­êng (nh­ ®· ®­îc ph©n tÝch ë trªn), KTV chän mÉu 3 nghiÖp vô mua hµng cã sè d­ biÕn ®éng lín ®Ó tiÕn hµnh kiÓm tra. Qua so s¸nh ®èi chiÕu sè tiÒn cña c¸c nghiÖp vô mua hµng nµy víi c¸c ho¸ ®¬n cña ng­êi b¸n, KTV thÊy kh«ng cã sù chªnh lÖch nµo vÒ gi¸ trÞ hµng ho¸ gi÷a sæ s¸ch còng nh­ ho¸ ®¬n. MÆt kh¸c, viÖc ®Þnh kho¶n c¸c nghiÖp vô nµy còng khíp ®óng víi sæ c¸i TK 331, sæ nhËt ký mua hµng. V× vËy, KTV ®· kÕt luËn viÖc h¹ch to¸n vµ ph¶n ¸nh c¸c kho¶n ph¶i tr¶ nµy lµ ®óng ®¾n. Tæng hîp kÕt qu¶ ®­îc tr×nh bµy trªn giÊy lµm viÖc N 3/14 (b¶ng sè 2.16). T¹i C«ng ty TNHH Vega, viÖc kiÓm tra còng ®­îc KTV tiÕn hµnh t­¬ng tù. Tuy nhiªn, do hÖ thèng KSNB ®­îc ®¸nh gi¸ lµ kÐm hiÖu lùc nªn khi thùc hiÖn viÖc kiÓm tra nµy KTV ®· tiÕn hµnh më réng quy m« mÉu chän vµ viÖc kiÓm tra ®­îc tËp trung vµo nh÷ng nghiÖp vô cã sè ph¸t sinh lín. Sau khi kiÓm tra, KN nhËn thÊy viÖc h¹ch to¸n vµ ph¶n ¸nh c¸c kho¶n ph¶i tr¶ lµ ®óng ®¾n. B¶ng sè 2.16: TrÝch giÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn c«ng ty DÞch vô T­ vÊn Tµi chÝnh KÕ to¸n vµ KiÓm to¸n Kh¸ch hµng: C«ng ty MBS Niªn ®é kÕ to¸n: 31/12/2002 Kho¶n môc thùc hiÖn: Ph¶i tr¶ ng­êi b¸n B­íc c«ng viÖc: KiÓm tra viÖc h¹ch to¸n vµ ph¶n ¸nh c¸c kho¶n ph¶i tr¶ Tham chiÕu: N3/14 Ng­êi thùc hiÖn: NVT Ngµy thùc hiÖn: 04/02/2003 Nguån tµi liÖu: lÊy tõ sæ chi tiÕt ph¶i tr¶ cho ng­êi b¸n Ngµy Chøng tõ DiÔn gi¶i TK§¦ Sè tiÒn Ho¸ ®¬n 02/11/02 CCDC 8013 Mua CCDC cña Cty CP Hµ Trung 153g 36.254.100ü 851 02/11/02 CCDC 8013 Mua CCDC cña Cty CP Hµ Trung 1331g 3.625.410ü 851 20/11/02 NVL 8431 Mua vËt liÖu cña Cty PT phô gia vµ sp dÇu má 152g 17.849.200ü 876 20/11/02 NVL 8431 Mua vËt liÖu cña Cty PT phô gia vµ sp dÇu má 1331g 1.784.920ü 876 02/12/02 NVL 8763 Mua vËt liÖu cña Cty khÝ c«ng nghiÖp Ninh B×nh 621g 45.321.510ü 921 02/12/02 NVL 8763 Mua vËt liÖu cña Cty khÝ c«ng nghiÖp Ninh B×nh 1331g 4.531.251ü 921 Ghi chó: ü: Khíp ®óng víi sè tiÒn trªn ho¸ ®¬n g: §Þnh kho¶n ®óng víi sæ c¸i TK 331 KÕt luËn: ViÖc h¹ch to¸n vµ ph¶n ¸nh c¸c kho¶n ph¶i tr¶ lµ ®óng ®¾n 3.2.5. KiÓm tra chøng tõ Cïng víi viÖc kiÓm tra tÝnh ®óng ®¾n cña viÖc h¹ch to¸n vµ ph¶n ¸nh c¸c kho¶n ph¶i tr¶, KTV kÕt hîp tiÕn hµnh kiÓm tra hÖ thèng chøng tõ, ho¸ ®¬n liªn quan ®Ó kh¼ng ®Þnh tÝnh hîp ph¸p cña c¸c kho¶n ph¶i tr¶. Th«ng th­êng, KTV tËp trung vµo viÖc xem xÐt tÝnh ®Çy ®ñ cña c¸c chøng tõ, ho¸ ®¬n liªn quan ®Õn c¸c kho¶n ph¶i tr¶ ng­êi b¸n ph¸t sinh, ®ång thêi xem xÐt xem c¸c chøng tõ nµy cã ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè theo quy ®Þnh hiÖn hµnh hay kh«ng, cã ®­îc ®Þnh kho¶n ®óng ®¾n vµ ®­îc phª chuÈn bëi ng­êi cã thÈm quyÒn hay kh«ng? C¸c sai ph¹m vÒ tÝnh ®Çy ®ñ vµ tÝnh hîp lÖ cña c¸c ho¸ ®¬n chøng tõ nµy sÏ ®­îc KTV dïng ®Ó ®­a ra nh÷ng nhËn xÐt trªn b¸o c¸o kiÓm to¸n vµ Th­ qu¶n lý göi cho ®¬n vÞ kh¸ch hµng sau nµy. B¶ng sè 2.17: TrÝch giÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn C«ng ty DÞch vô T­ vÊn Tµi chÝnh KÕ to¸n vµ KiÓm to¸n Kh¸ch hµng: C«ng ty MBS Niªn ®é kÕ to¸n: 31/12/2002 Kho¶n môc thùc hiÖn: Ph¶i tr¶ ng­êi b¸n B­íc c«ng viÖc: KiÓm tra chøng tõ Tham chiÕu: N3/15 Ng­êi thùc hiÖn: NVT Ngµy thùc hiÖn: 04/02/2003 Nguån tµi liÖu: - Sæ chi tiÕt ph¶i tr¶ cho ng­êi b¸n - Sæ nhËt ký mua hµng Chøng tõ Néi dung Tµi kho¶n Sè tiÒn Chøng tõ gèc ®i kÌm SH NT Nî Cã 02/11/02 CCDC8013 Mua CCDC cña Cty CP Hµ Trung 153 1331 331 331 36.254.100 3.625.410 Ho¸ ®¬n sè 851, b¸o c¸o nhËn hµng, phiÕu nhËp kho, kh«ng cã ®¬n ®Æt mua. 04/12/02 NVL 8431 Thanh to¸n tiÒn VL cho Cty PT phô gia vµ sp dÇu má 331 111 19.634.120 Chøng tõ ®Çy ®ñ, phiÕu chi sè 1286 kh«ng cã sù phª duyÖt cña Gi¸m ®èc 02/12/02 NVL 8763 Mua VL cña Cty khÝ c«ng nghiÖp Ninh B×nh 621 1331 331 331 45.321.510 4.531.251 Ho¸ ®¬n sè 921, kh«ng cã b¸o c¸o nhËn hµng 11/12/02 NVL 8970 Mua VL cña Cty TM Qu¶ng Ninh 152 1331 331 331 59.351.200 5.935.120 Ho¸ ®¬n sè 963, chøng tõ ®Çy ®ñ, hîp lÖ 29/12/02 NVL 8990 Mua VL cña Cty nhùa TN TiÒn Phong 621 1331 331 331 39.452.300 3.945.230 Ho¸ ®¬n sè 997 kh«ng ghi ngµy th¸ng n¨m 2002. Chøng tõ kh¸c ®Çy ®ñ, hîp lÖ. Còng nh­ thñ tôc kiÓm tra viÖc h¹ch to¸n vµ ph¶n ¸nh c¸c kho¶n ph¶i tr¶, viÖc kiÓm tra chøng tõ còng ®­îc KTV tiÕn hµnh chän mÉu mét sè nghiÖp vô cã sè ph¸t sinh lín vµ liªn quan ®Õn c¸c nhµ cung cÊp cã c¸c sè d­ biÕn ®éng bÊt th­êng. T¹i C«ng ty MBS, KTV ®· chän ra 5 nghiÖp vô cã sè d­ ph¸t sinh lín liªn quan ®Õn 5 nhµ cung cÊp trªn, sau ®ã tiÕn hµnh thu thËp c¸c ho¸ ®¬n, chøng tõ liªn quan ®Õn c¸c kho¶n ph¶i tr¶ c¸c nhµ cung cÊp nµy, kiÓm tra tÝnh ®óng ®¾n, ®Çy ®ñ vµ hîp lÖ cña c¸c ho¸ ®¬n, chøng tõ nµy. Qua kiÓm tra, KTV ®· ph¸t hiÖn ra c¸c sai ph¹m sau: - Mua c«ng cô dông cô cña C«ng ty CP Hµ Trung theo ho¸ ®¬n sè 851 kh«ng cã ®¬n ®Æt mua. - Thanh to¸n tiÒn mua vËt liÖu cho C«ng ty PT phô gia vµ sp dÇu má theo ho¸ ®¬n sè 876, phiÕu chi sè 1286 kh«ng cã sù phª duyÖt cña Gi¸m ®èc. - Mua vËt liÖu cña C«ng ty khÝ c«ng nghiÖp Ninh B×nh theo ho¸ ®¬n sè 921, kh«ng cã b¸o c¸o nhËn hµng. - Mua vËt liÖu cña C«ng ty nhùa TN TiÒn phong theo ho¸ ®¬n sè 997, kh«ng ghi ngµy th¸ng n¨m 2002 trªn ho¸ ®¬n. Theo ®ã, KTV ®· tæng hîp c¸c sai ph¹m nµy vµ tr×nh bµy trªn giÊy tê lµm viÖc N3/15 (B¶ng sè 2.17). T¹i C«ng ty TNHH Vega, viÖc kiÓm tra chøng tõ còng ®­îc KTV §TT tiÕn hµnh t­¬ng tù. Tuy nhiªn, do hÖ thèng KSNB cña ®¬n vÞ ®­îc ®¸nh lµ kÐm hiÖu lùc, rñi ro kiÓm so¸t ë møc tèi ®a nªn KTV ®· tiÕn hµnh më réng quy m« mÉu chän. Qua kiÓm tra, KTV §TT thÊy r»ng viÖc qu¶n lý vµ l­u tr÷ chøng tõ t¹i ®¬n vÞ kh«ng khoa häc, hîp lý, kh«ng theo thø tù ngµy th¸ng, kh«ng ®¸nh sè thø tù... V× vËy, lµm cho viÖc kiÓm tra ®èi chiÕu rÊt khã kh¨n. 3.2.6. KiÓm tra c¸c kho¶n ph¶i tr¶ cã gèc b»ng ngo¹i tÖ Thñ tôc nµy ®­îc thùc hiÖn triÖt ®Ó ë nh÷ng doanh nghiÖp cã mËt ®é giao dÞch thanh to¸n chñ yÕu b»ng ngo¹i tÖ nh­ nh÷ng doanh nghiÖp cã 100% vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam hoÆc nh÷ng doanh nghiÖp liªn doanh. Bªn c¹nh ®ã, viÖc kiÓm tra nµy còng ®­îc thùc hiÖn víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cã ho¹t ®éng mua hµng vµ thanh to¸n liªn quan ®Õn ngo¹i tÖ. Tuy nhiªn, t¹i C«ng ty MBS do c¸c ho¹t ®éng mua hµng vµ thanh to¸n chØ liªn quan ®Õn néi tÖ lµ ®ång ViÖt Nam. V× vËy khi thùc hiÖn kiÓm to¸n t¹i ®¬n vÞ, KTV ®· kh«ng ph¶i thùc hiÖn thñ tôc nµy. Cßn C«ng ty TNHH Vega lµ doanh nghiÖp cã 100% vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, c¸c ho¹t ®éng giao dÞch thanh to¸n chñ yÕu b»ng ngo¹i tÖ. V× vËy, viÖc thùc hiÖn thñ tôc nµy lµ tÊt yÕu. Môc ®Ých cña thñ tôc nµy lµ nh»m ®Ó kiÓm tra viÖc ¸p dông tû gi¸, c¸ch tÝnh to¸n vµ h¹ch to¸n chªnh lÖch tû gi¸ t¹i ®¬n vÞ xem cã tu©n thñ theo c¸c chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh hay kh«ng. Qua t×m hiÓu vÒ nguyªn t¾c chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ cña C«ng ty, KTV ®· biÕt ®­îc r»ng, C«ng ty ®· h¹ch to¸n c¸c nghiÖp vô mua hµng vµ thanh to¸n theo tû gi¸ thùc tÕ t¹i ngµy ph¸t sinh. Do ®ã, trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n, KTV thùc hiÖn x¸c ®Þnh tû gi¸ ®­îc chuyÓn ®æi, ®èi chiÕu tû gi¸ nµy vµ tû gi¸ thùc tÕ cuèi kú xem cã phï hîp víi tû gi¸ do Ng©n hµng Nhµ n­íc c«ng bè kh«ng. §ång thêi, KTV tiÕn hµnh xem xÐt c¸c b»ng chøng cã liªn quan ®Õn c¸c kho¶n ph¶i tr¶ cã gèc b»ng ngo¹i tÖ. Sau ®ã, kiÓm tra c¸c nghhiÖp vô vµ ®èi chiÕu víi c¸c chøng tõ ®Ó x¸c ®Þnh r»ng c¸c nghiÖp vô cã liªn quan ®Õn ngo¹i tÖ ®Òu cã chøng tõ hîp lÖ vµ ®­îc h¹ch to¸n ®óng. Cuèi cïng, KTV x¸c ®Þnh l¹i c¸c kho¶n chªnh lÖch vµ kiÓm tra viÖc h¹ch to¸n c¸c kho¶n chªnh lÖch trªn TK 413. Thñ tôc kiÓm to¸n nµy còng ®­îc KTV tiÕn hµnh trªn c¬ së chän mÉu c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh liªn quan ®Õn ngo¹i tÖ cña bèn nhµ cung cÊp mµ trong qu¸ tr×nh göi th­ x¸c nhËn ë trªn ®· kh«ng nhËn ®­îc th­ phóc ®¸p. Tuy nhiªn, do viÖc l­u tr÷ chøng tõ còng nh­ viÖc tæ chøc h¹ch to¸n cña ®¬n vÞ cßn yÕu kÐm nªn khi thùc hiÖn thñ tôc nµy KTV ®· gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. 3.3. So¸t xÐt vµ tæng hîp kÕt qu¶ kiÓm to¸n §©y lµ b­íc c«ng viÖc cuèi cïng cña giai ®o¹n thùc hiÖn kÕ ho¹ch kiÓm to¸n. Sau khi thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c thñ tôc kiÓm to¸n theo ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n (B¶ng sè 2.18), KTV tiÕn hµnh hoµn thiÖn giÊy tê lµm viÖc vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån ®äng. C¨n cø vµo c¸c b»ng chøng thu thËp ®­îc ®­a ra nh÷ng nhËn xÐt vµ kiÕn nghÞ vÒ nh÷ng h¹n chÕ cßn tån t¹i trong c«ng t¸c tæ chøc vµ h¹ch to¸n chu tr×nh mua hµng vµ thanh to¸n t¹i ®¬n vÞ kh¸ch hµng. Cuèi cïng, KTV lËp b¶ng tæng hîp nhËn xÐt cho phÇn thùc hiÖn kiÓm to¸n chu tr×nh nµy. T¹i C«ng ty MBS, b¶ng tæng hîp nhËn xÐt vµ kiÕn nghÞ ®­îc thÓ hiÖn trªn giÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn N3/16 (B¶ng sè 2.18). KÕt thóc giai ®o¹n thùc hiÖn kÕ ho¹ch kiÓm to¸n. KTV tiÕn hµnh tËp hîp vµ so¸t xÐt c¸c giÊy tê lµm viÖc liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh kiÓm to¸n chu tr×nh nµy vµ l­u chóng vµo hå s¬ kiÓm to¸n n¨m cña tõng ®¬n vÞ kh¸ch hµng. C«ng viÖc nµy sÏ ®­îc tr­ëng nhãm kiÓm to¸n xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ lªn c¬ së cho viÖc ra b¸o c¸o vµ Th­ qu¶n lý sau nµy. T¹i C«ng ty MBS, c¸c giÊy tê lµm viÖc nµy cña KTV ®­îc l­u trong hå s¬ kiÓm to¸n n¨m 2/2003. Cßn l¹i C«ng ty TNHH Vega, c¸c giÊy tê lµm viÖc cña KTV ®­îc l­u trong hå s¬ kiÓm to¸n n¨m 1/2003. 4. KÕt thóc kiÓm to¸n vµ lËp b¸o c¸o kiÓm to¸n §©y lµ giai ®o¹n cuèi cïng cña mäi cuéc kiÓm to¸n, ®ãng gãp mét phÇn quan träng vµo sù thµnh c«ng cña toµn bé cuéc kiÓm to¸n. T¹i AASC, giai ®o¹n nµy ®· ®­îc x©y dùng rÊt thµnh c«ng víi nh÷ng b­íc c«ng viÖc cô thÓ, yªu cÇu mäi cuéc kiÓm to¸n ®Òu ph¶i tu©n thñ chÆt chÏ c¸c b­íc nµy. Theo ®ã, c¸c b­íc B¶ng sè 2.18: TrÝch giÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn c«ng ty DÞch vô T­ vÊn Tµi chÝnh KÕ to¸n vµ KiÓm to¸n Kh¸ch hµng: C«ng ty MBS Niªn ®é kÕ to¸n: 31/12/2002 Kho¶n môc thùc hiÖn: Ph¶i tr¶ ng­êi b¸n B­íc c«ng viÖc: Tæng hîp Tham chiÕu: N3/16 Ng­êi thùc hiÖn: NVT Ngµy thùc hiÖn: 05/02/2003 I. NhËn xÐt 1. VÒ sè liÖu - Sè d­ cuèi kú trªn BC§KT khíp ®óng víi sè liÖu trªn sæ c¸i, B¶ng c©n ®èi sè ph¸t sinh, sæ chi tiÕt ph¶i tr¶ ng­êi b¸n. - Sè d­ ®Çu kú trªn BC§KT khíp víi sè d­ cuèi kú cña n¨m tr­íc (®· ®­îc kiÓm to¸n). - Sè liÖu trªn sæ kÕ to¸n ®· kiÓm tra, ®èi chiÕu, céng dån ®óng. - §· h¹ch to¸n vµ ph¶n ¸nh ®óng ®¾n c¸c kho¶n ph¶i tr¶ ng­êi b¸n. - Sè d­ ph¶i tr¶ cho C«ng ty nhùa TN TiÒn phong chªnh lÖch so víi sè x¸c nhËn cña nhµ cung cÊp nµy lµ: 16.879.720 ®ång. - NghiÖp vô mua hµng vµo ngµy 02/01/2003 cña C«ng ty Hoµng Gia ®· kh«ng ®­îc ghi sæ ®óng kú víi sè tiÒn lµ: 151.777.076 ®ång. 2. VÒ chøng tõ - §èi víi mét sè kho¶n ph¶i tr¶ cho ng­êi b¸n cã sè d­ lín t¹i thêi ®iÓm 31/12/2002, C«ng ty ®· kh«ng thùc hiÖn ®èi chiÕu víi c¸c nhµ cung cÊp nµy. Cô thÓ c¸c nhµ cung cÊp ®ã lµ: C«ng ty CP Hµ Trung, C«ng ty PT phô gia vµ sp dÇu má, C«ng ty nhùa TN TiÒn Phong vµ C«ng ty Th­¬ng m¹i Qu¶ng Ninh. - ViÖc l­u tr÷ chøng tõ ch­a thËt khoa häc, hîp lý vµ ®Çy ®ñ, cßn thiÕu chøng tõ, thiÕu sù phª chuÈn cña Gi¸m ®èc, thiÕu ngµy th¸ng n¨m, cô thÓ: + NghiÖp vô mua c«ng cô dông cô cña C«ng ty CP Hµ Trung kh«ng cã ®¬n ®Æt hµng. + PhiÕu chi sè 1286 kh«ng cã sù phª duyÖt cña Gi¸m ®èc. + NghiÖp vô mua vËt liÖu cña C«ng ty khÝ c«ng nghiÖp Ninh B×nh kh«ng cã b¸o c¸o nhËn hµng. + Ho¸ ®¬n sè 997 kh«ng ghi ngµy th¸ng n¨m 2002. II. KiÕn nghÞ 1. Bót to¸n ®iÒu chØnh (a) Nî TK 151 : 15.345.200 Nî TK 1331 : 1.534.520 Cã TK 331202: 16.879.720 (b) Nî Tk 152101: 137.979.160 Nî TK 1331 : 13.797.916 Cã Tk 331101: 151.777.076 2. VÒ chøng tõ - §Ò nghÞ ®¬n vÞ l­u tr÷ chøng tõ khoa häc vµ hîp lý h¬n, t¨ng c­êng kiÓm so¸t chøng tõ chÆt chÏ h¬n. - §Ò nghÞ ®¬n vÞ bæ sung ®Çy ®ñ c¸c chøng tõ: ®¬n ®Æt hµng, b¸o c¸o nhËn hµng vµ cÇn bæ sung ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè trªn c¸c chøng tõ theo quy ®Þnh hiÖn hµnh: sù phª chuÈn cña Gi¸m ®èc trªn phiÕu chi, ngµy th¸ng n¨m 2002 trªn ho¸ ®¬n. c«ng viÖc cÇn ph¶i thùc viÖc liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh kiÓm to¸n chu tr×nh mua hµng vµ thanh to¸n lµ: - So¸t xÐt c¸c sù kiÖn ph¸t sinh sau ngµy lËp BCTC - So¸t xÐt giÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn - LËp b¸o c¸o kiÓm to¸n vµ Th­ qu¶n lý 4.1. So¸t xÐt c¸c sù kiÖn ph¸t sinh sau ngµy lËp BCTC Mét kú kÕ to¸n ®­îc coi lµ kÕt thóc vµo ngµy kho¸ sæ, lËp c¸c BCTC. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ, cã nhiÒu nh÷ng nghiÖp vô, sù kiÖn liªn quan ®Õn kú kÕ to¸n nh­ng v× lý do nµo ®ã, sau khi c¸c BCTC ®· lËp, kÕ to¸n míi nhËn ®­îc th«ng tin. Theo ®ã, nh÷ng sù kiÖn nµy cã thÓ ¶nh h­ëng träng yÕu hoÆc kh«ng träng yÕu ®Õn BCTC. Tuy nhiªn, viÖc xem xÐt lµ cÇn thiÕt, tu©n thñ nguyªn t¾c thËn träng trong kiÓm to¸n. §èi víi chu tr×nh mua hµng vµ thanh to¸n, KTV thùc hiÖn so¸t xÐt c¸c kho¶n c«ng nî tiÒm tµng. §©y lµ nh÷ng kho¶n c«ng nî ngoµi dù kiÕn mµ nÕu cã ¶nh h­ëng träng yÕu ®Òu BCTC th× chóng ph¶i ®­îc ®¬n vÞ kh¸ch hµng tr×nh bµy trªn ghi chó BCTC. §Ó ph¸t hiÖn ra c¸c kho¶n c«ng nî tiÒm tµng nµy, KTV th­êng thùc hiÖn c¸c thñ tôc nh­ pháng vÊn Ban Gi¸m ®èc, thu thËp Th­ gi¶i tr×nh cña Ban Gi¸m ®èc, Biªn b¶n häp Ban qu¶n trÞ, kiÓm tra c¸c hîp ®ång mua dµi h¹n... kÕt hîp víi kinh nghiÖm cña KTV. Qua tiÕn hµnh c¸c thñ tôc trªn t¹i C«ng ty MBS vµ C«ng ty TNHH Vega, KTV ®· x¸c minh kh«ng cã kho¶n c«ng nî tiÒm tµng nµo cã ¶nh h­ëng träng yÕu ®Õn BCTC cña ®¬n vÞ. 4.2. So¸t xÐt giÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn Sau khi ®· x¸c minh kh«ng cã sù kiÖn ph¸t sinh ¶nh h­ëng träng yÕu ®Õn BCTC, tr­ëng nhãm kiÓm to¸n tiÕn hµnh tËp hîp vµ so¸t xÐt toµn bé giÊy tê lµm viÖc cña KTV c¸c phÇn hµnh ®Ó lµm c¬ së cho viÖc lËp b¸o c¸o kiÓm to¸n vµ Th­ qu¶n lý. Theo ®ã, viÖc so¸t xÐt ph¶i ®¶m b¶o c¸c môc ®Ých sau: - C¸c b»ng chøng ®· thu thËp, ®¸nh gi¸ m« t¶ ®­îc mét c¸ch ®Çy ®ñ th«ng tin vÒ ho¹t ®éng kinh doanh cña kh¸ch hµng. - Qu¸ tr×nh kiÓm to¸n ®­îc thùc hiÖn theo ®óng nh÷ng chÝnh s¸ch cña AASC vµ tu©n thñ c¸c ChuÈn mùc kiÓm to¸n ®­îc thõa nhËn. - C¸c môc tiªu kiÓm to¸n x¸c ®Þnh ®· ®­îc tho¶ m·n. - C¸c giÊy tê lµm viÖc ®· chøa ®ùng ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin cÇn thiÕt ®Ó chøng minh cho kÕt luËn trªn B¸o c¸o kiÓm to¸n sau nµy. Trong qu¸ tr×nh so¸t xÐt nÕu ph¸t hiÖn nh÷ng ®iÓm ch­a hoµn thiÖn, ch­a ®¸p øng ®­îc c¸c môc tiªu ®· ®Æt ra th× tr­ëng nhãm kiÓm to¸n sÏ yªu cÇu KTV phÇn hµnh söa ch÷a vµ bæ sung. §èi víi nh÷ng cuéc kiÓm to¸n cã tÝnh chÊt ph¸p lý cao, th× viÖc so¸t xÐt sÏ ®­îc thùc hiÖn cïng víi mét thµnh viªn trong Ban Gi¸m ®èc (®èi víi nh÷ng giÊy tê lµm viÖc liªn quan tíi nh÷ng môc tiªu kiÓm to¸n träng t©m). Víi phÇn thùc hiÖn kiÓm to¸n chu tr×nh mua hµng vµ thanh to¸n t¹i C«ng ty MBS vµ C«ng ty TNHH Vega, sau khi so¸t xÐt tr­ëng nhãm kiÓm to¸n ®¸nh gi¸ c«ng viÖc kiÓm to¸n ®· ®­îc KTV thùc hiÖn kh¸ ®Çy ®ñ, c¸c b»ng chøng thu thËp ®· m« t¶ ®­îc nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt vÒ ho¹t ®éng mua hµng vµ thanh to¸n cña kh¸ch hµng, ®ång thêi hoµn thµnh ®­îc c¸c môc tiªu kiÓm to¸n ®· ®Ò ra ®èi víi chu tr×nh mua hµng vµ thanh to¸n t¹i hai C«ng ty nµy. 4.3. LËp b¸o c¸o kiÓm to¸n vµ Th­ qu¶n lý Sau khi ®· ®¹t ®­îc c¸c môc ®Ých cña viÖc so¸t xÐt, tr­ëng nhãm kiÓm to¸n tiÕn hµnh tæng hîp c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n ®· thu thËp ®­îc ®ång thêi tæng hîp c¸c bót to¸n ®iÒu chØnh. Sau ®ã c¨n cø vµo b¸o c¸o tæng hîp nµy KTV tiÕn hµnh lËp B¸o c¸o kiÓm to¸n dù th¶o. B¸o c¸o dù th¶o nµy sÏ ®­îc göi cho kh¸ch hµng xem xÐt ®Ó ®i ®Õn thèng nhÊt sè liÖu vµ c¸c bót to¸n ®iÒu chØnh. Cuèi cïng, c¨n cø vµo kÕt qu¶ thèng nhÊt víi kh¸ch hµng vµ kÕt qu¶ so¸t xÐt lÇn cuèi cña Ban Gi¸m ®èc, KTV tiÕn hµnh lËp b¸o c¸o kiÓm to¸n thÝch hîp ph¸t hµnh cho kh¸ch hµng. B¸o c¸o kiÓm to¸n ®­îc ph¸t hµnh bëi AASC bao gåm: - B¸o c¸o cña Ban Gi¸m ®èc - B¸o c¸o kiÓm to¸n - ThuyÕt minh B¸o c¸o kiÓm to¸n - Th­ qu¶n lý (nÕu kh¸ch hµng yªu cÇu) T¹i C«ng ty MBS, do yªu cÇu tõ phÝa Ban Gi¸m ®èc kh¸ch hµng nªn kÌm theo B¸o c¸o kiÓm to¸n, AASC ®· ph¸t hµnh Th­ qu¶n lý göi cho ®¬n vÞ kh¸ch hµng trong ®ã ®­a ra nh÷ng ý kiÕn t­ vÊn nh»m kh¾c phôc nh÷ng mÆt cßn tån t¹i trong c«ng t¸c kÕ to¸n t¹i ®¬n vÞ kh¸ch hµng. §èi víi c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý vµ h¹ch to¸n chu tr×nh mua hµng vµ thanh to¸n t¹i C«ng ty, KTV ®· ®­a ra mét sè ®Ò xuÊt chi tiÕt sau: (trÝch trong Th­ qu¶n lý göi cho Ban Gi¸m ®èc C«ng ty MBS). - VÒ viÖc thùc hiÖn chÕ ®é chøng tõ ho¸ ®¬n theo quy ®Þnh: + Quy ®Þnh: Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh t¹i QuyÕt ®Þnh 1141TC/Q§/C§KT ngµy 01/11/1995 vÒ viÖc ban hµnh chÕ ®é kÕ to¸n trong doanh nghiÖp, QuyÕt ®Þnh 167/2000/Q§-BTC ngµy 25/10/2002 vÒ chÕ ®é BCTC doanh nghiÖp cña Bé Tµi chÝnh vµ QuyÕt ®Þnh sè 885/1998/Q§-BTC ngµy 16/7/1998 cña Bé Tµi chÝnh vÒ chÕ ®é qu¶n lý vµ sö dông ho¸ ®¬n. + Qua kiÓm tra chóng t«i thÊy: ViÖc l­u tr÷ chøng tõ cßn ch­a thËt khoa häc, hîp lý vµ ®Çy ®ñ, cßn thiÕu chøng tõ. Cô thÓ: Kh«ng cã ®¬n ®Æt hµng, kh«ng cã b¸o c¸o nhËn hµng. MÆt kh¸c, mét sè phiÕu chi, ho¸ ®¬n cßn ch­a ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè cÇn thiÕt trªn chøng tõ, cô thÓ lµ phiÕu chi thiÕu sù phª chuÈn cña Gi¸m ®èc, ho¸ ®¬n kh«ng ghi ngµy th¸ng n¨m 2002. + ¶nh h­ëng: C¸c phiÕu chi vµ ho¸ ®¬n ch­a ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè cÇn thiÕt cña chøng tõ, thiÕu chøng tõ gèc hîp lÖ... ®Òu ¶nh h­ëng ®Õn tÝnh hîp lý, hîp lÖ cña chøng tõ. C¸c kho¶n chi nµy theo quy ®Þnh sÏ kh«ng ®­îc tÝnh vµo chi phÝ tÝnh thuÕ thu nhËp cña doanh nghiÖp. + §Ò xuÊt: · C«ng ty cÇn l­u tr÷ chøng tõ khoa häc vµ hîp lý h¬n, t¨ng c­êng kiÓm so¸t chøng tõ chÆt chÏ h¬n. · C«ng ty cÇn nghiªn cøu chØ ®¹o vµ h­íng dÉn bé phËn kÕ to¸n thùc hiÖn ®óng chÕ ®é chøng tõ, ho¸ ®¬n theo quy ®Þnh hiÖn hµnh cña Nhµ n­íc vÒ c«ng t¸c tµi chÝnh kÕ to¸n. - VÒ h¹ch to¸n c¸c kho¶n ph¶i tr¶: + Quy ®Þnh: Theo quy ®Þnh cña chÕ ®é kÕ to¸n ViÖt Nam ban hµnh: §Þnh kú vµ cuèi n¨m tr­íc khi lËp BCTC, kÕ to¸n ph¶i tiÕn hµnh ®èi chiÕu vµ x¸c nhËn c«ng nî víi tõng nhµ cung cÊp. + Qua kiÓm tra chóng t«i thÊy: T¹i thêi ®iÓm lËp BCTC, ®¬n vÞ ®· tiÕn hµnh ®èi chiÕu c«ng nî víi nhµ cung cÊp song ch­a th­êng xuyªn, ch­a ®Çy ®ñ, mét sè nhµ cung cÊp cã sè d­ ph¶i tr¶ lín ch­a ®­îc ®èi chiÕu x¸c nhËn dÉn ®Õn trong n¨m 2002 kÕ to¸n ®¬n vÞ ®· h¹ch to¸n thiÕu mét bót to¸n c«ng nî ph¶i tr¶ C«ng ty nhùa TN TiÒn Phong víi sè tiÒn lµ: 16.879.720 ®ång. + ¶nh h­ëng: T×nh h×nh ®èi chiÕu c«ng nî ch­a ®Çy ®ñ lµm gi¶m nî ph¶i tr¶ ng­êi b¸n nh­ ®· nªu trªn ¶nh h­ëng ®Õn t×nh h×nh tµi chÝnh còng nh­ c¸c chØ tiªu tµi chÝnh liªn quan trªn BCTC. + §Ò xuÊt: Theo ý kiÕn cña chóng t«i, C«ng ty cÇn chØ ®¹o vµ h­íng dÉn, ®«n ®èc bé phËn kÕ to¸n theo dâi chi tiÕt c«ng nî ph¶i tr¶, thùc hiÖn c«ng t¸c më sæ, h¹ch to¸n ®óng quy ®Þnh vµ th­êng xuyªn tiÕn hµnh kiÓm tra, rµ so¸t, ®èi chiÕu, x¸c nhËn c«ng nî ®èi víi tõng nhµ cung cÊp. T¹i C«ng ty TNHH Vega, tuy kh«ng cã yªu cÇu tõ phÝa Ban Gi¸m ®èc C«ng ty nh­ng do hÖ thèng KSNB cña C«ng ty ®­îc ®¸nh gi¸ kÐm hiÖu lùc, rñi ro kiÓm so¸t ë møc tèi ®a còng nh­ ®Ó ®¶m b¶o chÊt l­îng cña cuéc kiÓm to¸n nªn Ban Gi¸m ®èc AASC ®· quyÕt ®Þnh göi Th­ qu¶n lý cho kh¸ch hµng nµy. Trong Th­ qu¶n lý, KTV còng ®· ®­a ra mét sè ®Ò xuÊt nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý vµ h¹ch to¸n c¸c nghiÖp vô mua hµng vµ thanh to¸n t¹i ®¬n vÞ. 5. Tæng kÕt quy tr×nh kiÓm to¸n chu tr×nh mua hµng vµ thanh to¸n trong kiÓm to¸n BCTC do AASC thùc hiÖn Trªn ®©y lµ toµn bé c¸c b­íc c«ng viÖc trong quy tr×nh kiÓm to¸n chu tr×nh mua hµng vµ thanh to¸n chung ®­îc AASC thùc hiÖn t¹i ®¬n vÞ kh¸ch hµng, ®­îc kh¸i qu¸t theo m« h×nh trªn s¬ ®å sè 2.4. Tuy nhiªn, KTV sÏ kh«ng ph¶i thùc hiÖn tÊt c¶ c¸c thñ tôc nªu trªn mµ tuú vµo ®Æc ®iÓm cña tõng ®¬n vÞ kh¸ch hµng cô thÓ, KTV sÏ gi¶m bít hoÆc thiÕt kÕ c¸c thñ tôc bæ sung cho phï hîp. Qua nghiªn cøu phÇn hµnh nµy t¹i hai ®¬n vÞ kh¸ch hµng lµ C«ng ty MBS vµ C«ng ty TNHH Vega cho thÊy quy tr×nh nµy ®· ®­îc KTV tu©n thñ chÆt chÏ vµ vËn dông linh ho¹t, phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña tõng kh¸ch hµng ®­îc kiÓm to¸n. Vµ thùc tÕ cho thÊy, ®©y chÝnh lµ yÕu tè quan träng t¹o nªn chÊt l­îng cuéc kiÓm to¸n cña AASC. Tuy nhiªn, trong xu thÕ quèc tÕ ho¸ héi nhËp ho¸ nÒn kinh tÕ, c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý vµ h¹ch to¸n kÕ to¸n ngµy cµng trë lªn phøc t¹p vµ tinh vi víi tr×nh ®é chuyªn nghiÖp cao. §iÒu ®ã ®· ®Æt ra yªu cÇu cÊp b¸ch lµ cÇn ph¶i hoµn thiÖn h¬n n÷a quy tr×nh kiÓm to¸n nãi chung vµ c¸c ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n nãi riªng ngay tõ c¸c phÇn hµnh kiÓm to¸n. PhÇn III ph­¬ng h­íng hoµn thiÖn QUY TR×NH kiÓm to¸n chu tr×nh mua hµng vµ thanh to¸n trong kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh do AASC thùc hiÖn I. NhËn xÐt chung c«ng t¸c kiÓm to¸n t¹i C«ng ty DÞch vô T­ vÊn Tµi chÝnh KÕ to¸n vµ KiÓm to¸n (AASC) KiÓm to¸n tuy cßn míi mÎ ë ViÖt Nam song ngµy nay, sù ph¸t triÓn cña AASC cïng víi c¸c C«ng ty kiÓm to¸n kh¸c ®· cho thÊy vai trß tÝch cùc cña c¸c c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp trong viÖc qu¶n lý nÒn kinh tÕ. ë n­íc ta, AASC lu«n lµ mét trong hai c«ng ty kiÓm to¸n hµng ®Çu lu«n cung cÊp c¸c dÞch vô cã chÊt l­îng cao, ®¸p øng ®­îc sù tin cËy cña kh¸ch hµng. §Ó ®¹t ®­îc thµnh tÝch to lín ®ã, trong thêi gian qua, AASC ®· kh«ng ngõng ®Çu t­ nghiªn cøu c¸c ph­¬ng thøc tiÕn hµnh kiÓm to¸n tiªn tiÕn sao cho hiÖu qu¶ ®¹t ®­îc lµ cao nhÊt vµ chÊt l­îng ®¹t ®­îc lµ tèt nhÊt. Qua thêi gian t¹i AASC, víi viÖc t×m hiÓu nghiªn cøu quy tr×nh kiÓm to¸n chu tr×nh mua hµng vµ thanh to¸n do AASC thùc hiÖn t¹i hai ®¬n vÞ kh¸ch hµng lµ C«ng ty MBS vµ C«ng ty TNHH Vega, em ®· thÊy r»ng qu¸ tr×nh kiÓm to¸n BCTC nãi chung vµ kiÓm to¸n chu tr×nh mua hµng vµ thanh to¸n nãi riªng tõ kh©u lËp kÕ ho¹ch ®Õn ph¸t hµnh B¸o c¸o kiÓm to¸n ®· ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch ®Çy ®ñ, tu©n thñ c¸c ChuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam còng nh­ c¸c ChuÈn mùc kiÓm to¸n quèc tÕ hiÖn hµnh hoÆc ®­îc chÊp nhËn réng r·i, ph¸t huy ®­îc sù s¸ng t¹o vµ sù linh ho¹t trong viÖc vËn dông c¸c thñ tôc kiÓm to¸n phï hîp víi ®Æc ®iÓm kinh doanh cña tõng ®¬n vÞ kh¸ch hµng, tõ ®ã ®­a ra ®­îc kÕt luËn kiÓm to¸n chÝnh x¸c còng nh­ ®­a ra ®­îc nh÷ng ý kiÕn t­ vÊn nh»m kh¾c phôc nh÷ng mÆt cßn tån t¹i trong c«ng t¸c kÕ to¸n t¹i ®¬n vÞ kh¸ch hµng. D­íi ®©y, em xin ®­a ra nh÷ng nhËn xÐt chi tiÕt nh­ sau: Giai ®o¹n tiÕp cËn vµ lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n tæng qu¸t TiÕp cËn víi kh¸ch hµng lµ b­íc thùc hiÖn ®Çu tiªn trong quy tr×nh kiÓm to¸n BCTC cña AASC. ViÖc thùc hiÖn tèt ngay tõ c«ng t¸c tiÕp cËn víi kh¸ch hµng ®Ó ®¶m b¶o cho viÖc lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n cña AASC ®¹t hiÖu qu¶ cao, t¹o nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cho sù thµnh c«ng cña cuéc kiÓm to¸n. Do ®ã, AASC th­êng cö c¸c l·nh ®¹o cao cÊp cña m×nh tham gia vµo giai ®o¹n nµy nh­ tr­ëng phßng, phã phßng, KTV cao cÊp. Thùc tÕ cho thÊy c«ng t¸c tiÕp cËn víi kh¸ch hµng ®­îc AASC tiÕn hµnh nhanh chãng, kh«ng g©y khã kh¨n cho kh¸ch hµng, ®­a ra c¸c yªu cÇu phï hîp do ®ã viÖc ký kÕt hîp ®ång ®­îc diÔn ra mét c¸ch nhanh chãng. Thñ tôc ký kÕt hîp ®ång ®­îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ, nghiªm tóc theo quy ®Þnh hiÖn hµnh cña ph¸p luËt vÒ Hîp ®ång kinh tÕ vµ phï hîp víi ChuÈn mùc KiÓm to¸n ViÖt Nam sè 210-Hîp ®ång kiÓm to¸n. C«ng viÖc lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n còng ®· ®­îc AASC tiÕn hµnh mét c¸ch nhanh chãng, khoa häc vµ hiÖu qu¶, tu©n thñ theo ChuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam sè 300-LËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n. Trong b­íc nµy, KTV ®· rÊt chó träng thu thËp, t×m hiÓu c¸c th«ng tin chi tiÕt vÒ kh¸ch hµng th«ng qua viÖc quan s¸t, pháng vÊn, gÆp gì trùc tiÕp víi Ban Gi¸m ®èc kh¸ch hµng. Víi c¸c th«ng tin thu thËp ®­îc, cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng AASC lu«n tu©n thñ ChuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam sè 310 vÒ thu thËp th«ng tin c¬ së khi tiÕn hµnh kiÓm to¸n: “§Ó thùc hiÖn kiÓm to¸n BCTC, KTV ph¶i cã hiÓu biÕt cÇn thiÕt, ®Çy ®ñ vÒ t×nh h×nh kinh doanh nh»m ®¸nh gi¸ vµ ph©n tÝch ®­îc c¸c sù kiÖn, nghiÖp vô vµ thùc tiÔn ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n...”(5, 44). ­u ®iÓm lín nhÊt trong giai ®o¹n nµy ®ã lµ viÖc ®¸nh gi¸ hÖ thèng KSNB cña ®¬n vÞ kh¸ch hµng. AASC ®· x©y dùng s½n mét hÖ thèng b¶ng c©u hái vÒ t×m hiÓu hÖ thèng KSNB cña ®¬n vÞ kh¸ch hµng. Th«ng qua viÖc tr¶ lêi c¸c c©u hái nµy, KTV sÏ dÔ dµng ®¸nh gi¸ ®­îc nh÷ng ®iÓm m¹nh còng nh­ nh÷ng ®iÓm yÕu trong c«ng t¸c kÕ to¸n t¹i ®¬n vÞ kh¸ch hµng tõ ®ã sÏ ®­a ra ®­îc ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn kiÓm to¸n phï hîp còng nh­ h×nh thµnh nh÷ng ý kiÕn t­ vÊn cho kh¸ch hµng. Thùc tÕ cho thÊy viÖc t×m hiÓu tèt hÖ thèng KSNB kh«ng nh÷ng t¹o c¬ së cho AASC ®¸nh gi¸ rñi ro vµ møc ®é träng yÕu mét c¸ch thÝch hîp mµ cßn gióp AASC ®­a ra nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp cã gi¸ trÞ nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý còng nh­ c«ng t¸c tµi chÝnh kÕ to¸n t¹i ®¬n vÞ kh¸ch hµng. Bªn c¹nh ®ã, AASC còng ®· x©y dùng ®­îc mét m« h×nh ®¸nh gi¸ møc ®é träng yÕu kh¸ ®Çy ®ñ vµ hîp lý. Tuy vÉn cßn ë b­íc thö nghiÖm ban ®Çu nh­ng ®©y sÏ lµ mét thñ tôc quan träng ®¶m b¶o ®Þnh h­íng ®óng ®¾n cho KTV trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n. KÕt thóc giai ®o¹n nµy, tr­ëng nhãm kiÓm to¸n hoÆc c¸c KTV cao cÊp sÏ x¸c ®Þnh nh÷ng kho¶n môc träng yÕu trªn BCTC vµ ph©n chia nhiÖm vô, thêi gian cho c¸c KTV vµ trî lý kiÓm to¸n thùc hiÖn kiÓm to¸n c¸c kho¶n môc nµy. ViÖc ph©n chia c«ng viÖc hîp lý, khoa häc vµ phï hîp víi tr×nh ®é cña tõng thµnh viªn trong nhãm kiÓm to¸n ®· ®ãng gãp mét phÇn quan träng vµo tÝnh hiÖu qu¶ còng nh­ chÊt l­îng c«ng viÖc kiÓm to¸n cña AASC. Giai ®o¹n thùc hiÖn kiÓm to¸n ViÖc lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n ®Çy ®ñ vÒ thêi gian, ph¹m vi tiÕn hµnh kiÓm to¸n vµ c¸c ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n ®­îc x©y dùng s½n ®· gióp cho c«ng viÖc thùc hiÖn kiÓm to¸n t¹i AASC ®­îc tiÕn hµnh t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ vµ chÆt chÏ. MÆt kh¸c, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kiÓm to¸n, KTV ®· kÕt hîp sö dông c¸c thñ tôc ph©n tÝch bªn c¹nh c¸c thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt. Vµ thùc tÕ kiÓm to¸n t¹i ®¬n vÞ kh¸ch hµng lµ C«ng ty MBS ®· cho thÊy, viÖc kÕt hîp trªn ®· mang l¹i hiÖu qu¶ cao trong c«ng viÖc cña KTV. Theo ChuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam sè 520 th× “thñ tôc ph©n tÝch cã thÓ ®­îc ¸p dông nh­ lµ mét thö nghiÖm c¬ b¶n khi viÖc thùc hiÖn c¸c thñ tôc nµy cã hiÖu qu¶ h¬n so víi kiÓm tra chi tiÕt trong viÖc gi¶m bít rñi ro chi tiÕt ph¸t hiÖn liªn quan ®Õn c¬ së dÉn liÖu cña BCTC”. §iÒu nµy cã nghÜa lµ thñ tôc ph©n tÝch trong mét sè tr­êng hîp cã thÓ thay thÕ ®­îc thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt nÕu viÖc thùc hiÖn c¸c thñ tôc nµy cã hiÖu qu¶ h¬n trong viÖc ph¸t hiÖn ra c¸c sai sãt trªn BCTC. Vµ kÕt qu¶ cña thñ tôc ph©n tÝch sÏ ®­îc sö dông lµm b»ng chøng kiÓm to¸n quan träng ®Ó chøng minh cho ý kiÕn cña KTV. Giai ®o¹n kÕt thóc kiÓm to¸n Víi ph­¬ng ch©m ®Æt chÊt l­îng cuéc kiÓm to¸n lªn hµng ®Çu do ®ã trong giai ®o¹n kÕt thóc kiÓm to¸n nµy, AASC lu«n thùc hiÖn viÖc so¸t xÐt l¹i toµn bé c«ng viÖc kiÓm to¸n cña c¸c giai ®o¹n tr­íc ®ã. ViÖc so¸t xÐt nµy tr­íc hÕt ®­îc thùc hiÖn bëi tr­ëng nhãm kiÓm to¸n vµ sau ®ã lµ Ban Gi¸m ®èc C«ng ty tr­íc khi ph¸t hµnh b¸o c¸o kiÓm to¸n chÝnh thøc. C«ng viÖc nµy ®· gióp cho C«ng ty cã thÓ ph¸t hiÖn ra ®­îc c¸c ®iÓm m¹nh còng nh­ ®iÓm yÕu cña m×nh ®Ó kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng cuéc kiÓm to¸n. B¸o c¸o kiÓm to¸n do AASC ph¸t hµnh lu«n tu©n thñ ChuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam sè 700-B¸o c¸o kiÓm to¸n vÒ B¸o c¸o tµi chÝnh. Trong ®ã, c¸c kÕt luËn kiÓm to¸n ®­îc ®­a ra ®éc lËp kh¸ch quan, chÝnh x¸c víi thùc tÕ, mang tÝnh x©y dùng cao vµ t¹o ®­îc sù tin cËy cña nh÷ng ng­êi quan t©m. Víi nh÷ng ­u ®iÓm ë trªn, cã thÓ thÊy r»ng ®©y lµ mét m« h×nh quy tr×nh kiÓm to¸n tèt mµ c¸c c«ng ty kiÓm to¸n kh¸c nªn tham kh¶o vµ häc tËp. Song bªn c¹nh nh÷ng ­u ®iÓm ®¸ng chó ý ë trªn th× quy tr×nh kiÓm to¸n chu tr×nh mua hµng vµ thanh to¸n t¹i AASC vÉn ®ang cßn ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng khã kh¨n: Thø nhÊt lµ, qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n ch­a ®­îc tr×nh bµy chi tiÕt cô thÓ trong hÇu hÕt c¸c hå s¬ kiÓm to¸n. Thø hai lµ, ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n mÉu ch­a ®­îc s¾p xÕp khoa häc . Thø ba lµ, c¸c thñ tôc ph©n tÝch däc cßn Ýt ®­îc sö dông. Thø t­ lµ, ph­¬ng ph¸p chän mÉu ®­îc tiÕn hµnh theo ph­¬ng ph¸p chän mÉu phi x¸c xuÊt chñ yÕu dùa trªn xÐt ®o¸n nghÒ nghiÖp cña KTV vµ th­êng chän theo nguyªn t¾c sè lín. Thø n¨m lµ, c«ng viÖc kiÓm so¸t chÊt l­îng thiÕu c¬ së ®¸nh gi¸. II. Mét sè ý kiÕn ®Ò xuÊt nh»m hoµn thiÖn kiÓm to¸n chu tr×nh mua hµng vµ thanh to¸n trong kiÓm to¸n BCTC t¹i AASC Ho¹t ®éng kiÓm to¸n ë ViÖt Nam ®· cã sù ph¸t triÓn ®¸ng kÓ vÒ c¶ sè l­îng vµ chÊt l­îng. Tuy nhiªn, thùc tÕ vÉn ®ßi hái kiÓm to¸n ViÖt Nam ph¶i tiÕp tôc hoµn thiÖn h¬n n÷a ®Ó ®¸p øng yªu cÇu ®æi míi cña ®Êt n­íc. Tr­íc xu h­íng héi nhËp quèc tÕ ngµy cµng cao, ®Æc biÖt lµ sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam, viÖc hoµn thiÖn c«ng t¸c kiÓm to¸n ®ßi hái rÊt nhiÒu thêi gian vµ c«ng søc. §ã còng lµ môc tiªu phÊn ®Êu l©u dµi cña AASC. Qua nghiªn cøu, t×m hiÓu tõ lý luËn ®Õn thùc tiÔn ho¹t ®éng kiÓm to¸n chu tr×nh mua hµng vµ thanh to¸n t¹i AASC vµ kinh nghiÖm thùc tiÔn cña mét sè C«ng ty kiÓm to¸n cã uy tÝn, em xin m¹nh d¹n ®­a ra mét sè ý kiÕn ®ãng gãp nh»m kh¾c phôc nh÷ng mÆt cßn tån t¹i trong quy tr×nh kiÓm to¸n chu tr×nh mua hµng vµ thanh to¸n trong kiÓm to¸n BCTC t¹i AASC. Hoµn thiÖn viÖc lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n 1.1. NhËn xÐt ChuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam sè 300-LËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n ®· quy ®Þnh râ: “KTV vµ c«ng ty kiÓm to¸n ph¶i lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n, trong ®ã m« t¶ ph¹m vi dù kiÕn vµ c¸ch thøc tiÕn hµnh c«ng viÖc kiÓm to¸n. KÕ ho¹ch kiÓm to¸n tæng thÓ ph¶i ®Çy ®ñ, chi tiÕt lµm c¬ së ®Ó lËp ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n…”. Tu©n thñ theo chuÈn mùc nµy, AASC còng ®· hÕt søc chó träng trong viÖc lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n dï lµ kh¸ch hµng th­êng xuyªn hay kh¸ch hµng míi. Tuy nhiªn qua thùc tÕ kiÓm to¸n t¹i hai kh¸ch hµng lµ C«ng ty MBS vµ C«ng ty TNHH Vega, b¶n kÕ ho¹ch kiÓm to¸n míi chØ ®­îc lËp nh­ mét b¶n th«ng b¸o vÒ c«ng viÖc thùc hiÖn, ph­¬ng ph¸p còng nh­ thêi gian vµ nhãm c¸c KTV sÏ tiÕn hµnh kiÓm to¸n cho kh¸ch hµng nh»m t¹o sù phèi hîp gi÷a hai bªn. B¶n kÕ ho¹ch nµy ch­a cã c¸c th«ng tin vÒ ho¹t ®éng kinh doanh cña kh¸ch hµng, vÒ hÖ thèng kÕ to¸n vµ hÖ thèng KSNB, vÒ ®¸nh gi¸ rñi ro vµ møc ®é träng yÕu … theo nh­ h­íng dÉn cña ChuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam sè 300-LËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n. Bªn c¹nh ®ã, b¶n kÕ ho¹ch kiÓm to¸n kh«ng ®­îc l­u cïng víi hå s¬ kiÓm to¸n. Nh÷ng ®iÒu nµy sÏ g©y khã kh¨n cho c«ng viÖc chØ ®¹o, gi¸m s¸t còng nh­ kiÓm tra, so¸t xÐt cuéc kiÓm to¸n. 1.2. KiÕn nghÞ Theo em, C«ng ty cã thÓ ¸p dông mÉu kÕ ho¹ch kiÓm to¸n nh­ h­íng dÉn t¹i ChuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam sè 300 (Phô lôc 1). H×nh thøc vµ néi dung cña kÕ ho¹ch kiÓm to¸n cã thÓ thay ®æi tuú theo quy m« cña kh¸ch hµng, tÝnh chÊt phøc t¹p cña c«ng viÖc kiÓm to¸n hay ph­¬ng ph¸p vµ kü thuËt kiÓm to¸n ®Æc thï mµ KTV sö dông cho phï hîp. KÕ ho¹ch kiÓm to¸n nµy nh­ mét h­íng dÉn tæng qu¸t cho toµn bé cuéc kiÓm to¸n vµ ph¶i ®­îc l­u trong hå s¬ kiÓm to¸n th­êng trùc cña ®¬n vÞ kh¸ch hµng. KÕ ho¹ch kiÓm to¸n ®­îc lËp mét c¸ch chi tiÕt sÏ n©ng cao hiÖu qu¶ cña cuéc kiÓm to¸n, ®ång thêi kh¸i qu¸t ®­îc nh÷ng th«ng tin vÒ cuéc kiÓm to¸n, t¹o ®iÒu kiÖn cho kiÓm tra, so¸t xÐt còng nh­ cung cÊp th«ng tin cho cuéc kiÓm to¸n n¨m sau. Hoµn thiÖn viÖc x©y dùng ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n 2.1. NhËn xÐt Theo ChuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam sè 300-LËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n th× “Ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n lµ toµn bé nh÷ng chØ dÉn cho trî lý kiÓm to¸n vµ KTV tham gia vµo c«ng viÖc kiÓm to¸n vµ lµ ph­¬ng tiÖn theo dâi, kiÓm tra vµ ghi chÐp t×nh h×nh thùc hiÖn kiÓm to¸n. Ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n chØ dÉn môc tiªu kiÓm to¸n tõng phÇn hµnh, néi dung, lÞch tr×nh vµ ph¹m vi c¸c thñ tôc kiÓm to¸n cho tõng phÇn hµnh kiÓm to¸n cô thÓ vµ thêi gian ­íc tÝnh cÇn thiÕt cho tõng phÇn hµnh ”(6,47). Trªn thùc tÕ, AASC còng ®· x©y dùng s½n mét ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n cho tõng kho¶n môc cô thÓ trªn BC§KT. Tuy nhiªn, ®©y chØ lµ ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n tæng qu¸t do ®ã khi tiÕn hµnh kiÓm to¸n cho c¸c ®¬n vÞ kh¸ch hµng cô thÓ, ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n nµy ®ßi hái ph¶i ®­îc söa ®æi bæ sung cho phï hîp víi tõng cuéc kiÓm to¸n cô thÓ. Qua thùc tÕ kiÓm to¸n t¹i hai kh¸ch hµng lµ C«ng ty MBS vµ C«ng ty TNHH Vega cho thÊy c¸c KTV vÉn dùa trªn ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n mÉu nµy khi thùc hiÖn kiÓm to¸n mµ ch­a cã sù söa ®æi ®iÒu chØnh nµo. Thùc tÕ cho thÊy, mÆc dï ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n mÉu nµy ®­îc x©y dùng ®· ®Çy ®ñ tuy nhiªn viÖc s¾p xÕp c¸c thñ tôc kiÓm to¸n lµ ch­a khoa häc, do ®ã lµm l·ng phÝ thêi gian cña c¸c KTV trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kiÓm to¸n chu tr×nh nµy, tõ ®ã ¶nh h­ëng ®Õn tiÕn ®é vµ chÊt l­îng cuéc kiÓm to¸n. 2.2. KiÕn nghÞ Theo em, ®èi víi chu tr×nh mua hµng vµ thanh to¸n, C«ng ty cã thÓ s¾p xÕp l¹i c¸c thñ tôc kiÓm to¸n chi tiÕt cho hîp lý vµ khoa häc theo mÉu d­íi ®©y: STT Thñ tôc kiÓm to¸n chi tiÕt 1 KiÓm tra c¸c kho¶n ph¶i tr¶ vÒ tÝnh hîp lý, tÝnh ®Çy ®ñ, tÝnh ®óng kú A. Thu thËp sæ chi tiÕt c¸c kho¶n ph¶i tr¶. KiÓm tra viÖc céng sæ vµ ®èi chiÕu sè céng víi Sæ C¸i tæng hîp. B. Chän mÉu c¸c kho¶n thanh to¸n trªn sæ tiÒn mÆt, sæ tiÒn göi ng©n hµng cho giai ®o¹n tõ ngµy kho¸ sæ tíi ngµy kiÓm to¸n, nh­ng kh«ng qu¸ 2 th¸ng. Sè d­ sö dông ®Ó tÝnh sè mÉu kiÓm tra lµ tæng sè ph¸t sinh cã cña c¸c tµi kho¶n tiÒn mÆt, tiÒn göi ng©n hµng. - §èi chiÕu c¸c mÉu ®­îc chän víi c¸c chøng tõ mua hµng: b¸o c¸o nhËn hµng, ho¸ ®¬n mua hµng… - Xem xÐt c¸c chøng tõ ®ã (nÕu ph¸t sinh trong kú kiÓm to¸n) cã ®­îc ph¶n ¸nh trªn sæ chi tiÕt Ph¶i tr¶ ng­êi b¸n kh«ng. C. Cïng trong giai ®o¹n dïng ®Ó chän mÉu c¸c kho¶n thanh to¸n nãi trªn, chän mÉu c¸c ho¸ ®¬n ch­a ®­îc thanh to¸n. XÐt xem liÖu c¸c tµi kho¶n ph¸t sinh ®ã cã liªn quan tíi c«ng nî ph¶i tr¶ cña doanh nghiÖp t¹i thêi ®iÓm b¸o c¸o kh«ng. NÕu cã th× ®èi chiÕu tíi sæ c¸i hoÆc sæ chi tiÕt Ph¶i tr¶ ng­êi b¸n ®Ó ®¶m b¶o r»ng c«ng nî ®· ®­îc ghi nhËn trong kú. D. Xem xÐt vµ ph©n tÝch c¸c sè d­ Ph¶i tr¶ ng­êi b¸n träng yÕu. Ph©n tÝch tuæi nî ph¶i tr¶ vµ so s¸nh sù biÕn ®éng víi d­ n¨m tr­íc. KiÓm tra vµ ph©n tÝch ®èi víi c¸c sè d­ cã biÕn ®éng lín. E. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ kiÓm tra 2 KiÓm tra gi¸ trÞ vµ viÖc ph¶n ¸nh c¸c kho¶n ph¶i tr¶ Xem xÐt c¸c sè liÖu sau cã ®­îc ph©n lo¹i chÝnh x¸c kh«ng - Sè ph¶i tr¶ ®· thanh to¸n - C¸c kho¶n ph¶i tr¶ phi th­¬ng m¹i Xem xÐt c¸c sè liÖu sau cã ®­îc tr×nh bµy, x¸c ®Þnh gi¸ trÞ ph©n lo¹i cã chÝnh x¸c kh«ng: - C¸c kho¶n ph¶i tr¶ tån qu¸ l©u hoÆc bÊt th­êng - C¸c kho¶n ph¶i tr¶ cho bªn liªn quan - C¸c cam kÕt mua dµi h¹n C. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ kiÓm tra 3 KiÓm tra tÝnh ghi chÐp ®óng kú cña c¸c nghiÖp vô mua hµng Chän ra mét sè kho¶n mua hµng trong 5 ®Õn 10 ngµy tr­íc vµ sau thêi ®iÓm kho¸ sæ. §èi chiÕu c¸c kho¶n ho¸ ®¬n mua hµng víi chøng tõ nhËn hµng, sæ chi tiÕt vµ sæ c¸i. Kh¼ng ®Þnh c¸c kho¶n ph¶i tr¶ ®­îc ghi chÐp ®óng kú. Chän mÉu mét sè chøng tõ nhËn hµng x¶y ra tr­íc thêi ®iÓm lËp b¸o c¸o 15 ngµy. §èi chiÕu víi ho¸ ®¬n mua hµng, sæ chi tiÕt vµ sæ c¸i. B¶o ®¶m r»ng c¸c kho¶n ph¶i tr¶ ®­îc ghi sæ ®óng kú. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ kiÓm tra 4 KiÓm tra chi tiÕt c¸c kho¶n ph¶i tr¶ cña mét sè nhµ cung cÊp ®­îc chän Tõ sæ chi tiÕt ph¶i tr¶ nhµ cung cÊp, chän mÉu mét sè nhµ cung cÊp chÝnh cã sè d­ lín t¹i ngµy lËp b¸o c¸o. Thu thËp b¸o c¸o c«ng nî vµ ho¸ ®¬n mua hµng cña ng­êi b¸n do kh¸ch hµng cung cÊp. NÕu kh«ng cã b¸o c¸o c«ng nî ®· ®­îc kh¸ch hµng vµ nhµ cung cÊp x¸c nhËn th× yªu cÇu kh¸ch hµng lËp th­ x¸c nhËn c«ng nî, råi thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc sau: - Göi th­ x¸c nhËn d­íi sù kiÓm so¸t cña KTV - Göi l¹i lÇn hai nÕu kh«ng nhËn ®­îc th­ phóc ®¸p - §èi víi c¸c th­ x¸c nhËn kh«ng ®­îc phóc ®¸p, kiÓm tra c¸c nghiÖp vô thanh to¸n tiÕp theo sau kú b¸o c¸o. §èi chiÕu sè trªn b¸o c¸o c«ng nî, ho¸ ®¬n mua hµng hoÆc th­ x¸c nhËn víi sè d­ chi tiÕt. KiÓm tra nÕu cã sù kh¸c biÖt, cÇn xem chøng tõ vËn chuyÓn, b¸o c¸o nhËn hµng vµ c¸c tµi liÖu chøng minh kh¸c. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ kiÓm tra. 5 KiÓm tra c¸c kho¶n ph¶i tr¶ cho bªn liªn quan Yªu cÇu kh¸ch hµng cung cÊp vµ xem xÐt c¸c b»ng chøng ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô mua hµng ph¶i tr¶ cho bªn liªn quan. Thu thËp b¶ng tæng hîp c¸c nghiÖp vô víi bªn liªn quan. §èi chiÕu víi sæ c¸i ®Ó ®¶m b¶o r»ng sè d­ c¸c tµi kho¶n nµy ®­îc ph¶n ¸nh trªn b¸o c¸o kÕ to¸n t¹i ngµy b¸o c¸o. KiÓm tra c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh ®Ó ®¶m b¶o r»ng c¸c néi dung kinh tÕ cña chóng lµ phï h¬p víi viÖc ghi chÐp vµ ph¶n ¸nh trªn sæ s¸ch kÕ to¸n §¸nh gi¸ tÝnh hîp lý vµ ph¶n ¸nh trung thùc hoÆc ghi chó cña c¸c kho¶n ph¶i thu tõ bªn liªn quan trªn b¸o c¸o kÕ to¸n Xem xÐt viÖc göi th­ x¸c nhËn c¸c sè d­ ph¶i tr¶ träng yÕu víi bªn liªn quan §¸nh gi¸ kÕt qu¶ kiÓm tra 6 KiÓm tra kho¶n ngo¹i tÖ cã gèc ngo¹i tÖ lín Xem xÐt c¸c b»ng chøng cã liªn quan tíi c¸c kho¶n ph¶i tr¶ cã gèc ngo¹i tÖ. X¸c ®Þnh c¸c tû gi¸ chuyÓn ®æi ®­îc ¸p dông vµ viÖc h¹ch to¸n chªnh lÖch tû gi¸. §èi chiÕu c¸c nghiÖp vô xö lý chªnh lÖch tû gi¸ víi sæ c¸i §¸nh gi¸ kÕt qu¶ kiÓm tra 3. ¸p dông c¸c thñ tôc ph©n tÝch trong kiÓm to¸n chu tr×nh mua hµng vµ thanh to¸n 3.1. NhËn xÐt Thñ tôc ph©n tÝch lµ ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n cã hiÖu qu¶ cao v× thêi gian thùc hiÖn Ýt, chi phÝ thÊp vµ cho biÕt mèi quan hÖ b¶n chÊt gi÷a c¸c sè d­ cña c¸c kho¶n môc trªn BCTC tõ ®ã gióp KTV x¸c ®Þnh ®­îc c¸c kho¶n môc träng yÕu cÇn kiÓm to¸n. Tuy nhiªn, thñ tôc nµy l¹i ®ßi hái tr×nh ®é chuyªn m«n cao. C¸c thñ tôc ph©n tÝch bao gåm 2 lo¹i lµ ph©n tÝch ngang vµ ph©n tÝch däc (ph©n tÝch tû suÊt). Mçi lo¹i ®Òu cã ­u ®iÓm riªng. Song trªn thùc tÕ, KTV th­êng kh«ng sö dông tÊt c¶ c¸c thñ tôc nµy mµ th­êng dùa trªn c¸c thñ tôc ph©n tÝch ngang (so s¸nh sè liÖu gi÷a c¸c n¨m) lµ chñ yÕu vµ hÇu hÕt chØ ®­îc thùc hiÖn trong giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n. §iÒu nµy cã thÓ thÊy trong viÖc kiÓm tra tµi kho¶n ph¶i tr¶ ng­êi b¸n t¹i C«ng ty MBS. ViÖc sö dông c¸c thñ tôc ph©n tÝch ngang cã ­u ®iÓm lµ ®¬n gi¶n, dÔ thùc hiÖn, nh­ng nã l¹i kh«ng cho thÊy mèi quan hÖ gi÷a c¸c sè liÖu víi nhau. 3.2. KiÕn nghÞ C¸c thñ tôc ph©n tÝch cÇn ph¶i ®­îc ¸p dông trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n c¸c chu tr×nh tµi chÝnh nãi chung vµ chu tr×nh mua hµng vµ thanh to¸n nãi riªng trong c¶ ba giai ®o¹n cña cuéc kiÓm to¸n, tõ kh©u lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n cho ®Õn kÕt thóc cuéc kiÓm to¸n. Trong ®ã, ®Æc biÖt chó träng ®Õn c¸c thñ tôc ph©n tÝch tû suÊt. Bëi c¸c tû suÊt th­êng thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a c¸c sè liÖu trªn B¸o c¸o tµi chÝnh. ViÖc ¸p dông c¸c thñ tôc ph©n tÝch nµy sÏ lµ mét c«ng cô rÊt m¹nh ®em l¹i b»ng chøng ®¸ng tin cËy cho c¸c kÕt luËn cña KTV. Trong sù so s¸nh víi c¸c sè liÖu cña c¸c c«ng ty kh¸c cã cïng quy m« trong ngµnh, c¸c tû suÊt nµy sÏ ph¶n ¸nh mét c¸ch ®óng ®¾n thùc tr¹ng tµi chÝnh cña ®¬n vÞ kh¸ch hµng. §©y thùc sù lµ nh÷ng th«ng tin rÊt h÷u Ých cho c¸c kÕt luËn cña KTV. 4. Hoµn thiÖn viÖc chän mÉu khi tiÕn hµnh kiÓm to¸n 4.1. NhËn xÐt Qua thùc tÕ kiÓm to¸n chu tr×nh mua hµng vµ thanh to¸n t¹i ®¬n vÞ kh¸ch hµng lµ C«ng ty MBS vµ C«ng ty TNHH Vega cho thÊy khi thùc hiÖn chän mÉu ®Ó kiÓm tra chi tiÕt, viÖc x¸c ®Þnh sè l­îng mÉu chän vµ lùa chän c¸c phÇn tö vµo mÉu th­êng ®­îc tiÕn hµnh theo ph­¬ng ph¸p chän mÉu phi x¸c suÊt, dùa trªn ph¸n ®o¸n cña KTV vµ th­êng chän theo nguyªn t¾c sè lín, nghÜa lµ kho¶n nµo cã sè d­ lín th× sÏ cã c¬ héi ®­îc chän vµo mÉu. NÕu qua kiÓm tra thÊy cã nhu cÇu t¨ng quy m« mÉu th× KTV sÏ chän thªm theo nguyªn t¾c sè lín cßn kh«ng th× gi÷ nguyªn. Ph­¬ng ph¸p chän mÉu nµy cã ­u ®iÓm lµ chi phÝ kiÓm to¸n thÊp do kh«ng ph¶i tiÕn hµnh nhiÒu b­íc song nã cã rÊt nhiÒu h¹n chÕ. Tr­íc hÕt, viÖc sö dông ph­¬ng ph¸p chän mÉu nµy rÊt dÔ x¶y ra rñi ro kiÓm to¸n v× ch­a ch¾c sai sãt vµ gian lËn ®· x¶y víi nh÷ng sè lín, nã cã thÓ x¶y ra víi nh÷ng kho¶n nhá cña mét tµi kho¶n bëi khi tËp hîp c¸c kho¶n nµy l¹i th× chóng cã thÓ ¶nh h­ëng nghiªm träng ®Õn tÝnh trung thùc cña c¸c th«ng tin trªn BCTC. MÆt kh¸c, ph­¬ng ph¸p chän mÉu nµy g©y nhiÒu khã kh¨n cho ng­êi thùc hiÖn so¸t xÐt c«ng viÖc kiÓm to¸n. Nh­ vËy, ph­¬ng ph¸p nµy cã nguy c¬ lµm gi¶m hiÖu qu¶ kiÓm to¸n vµ ¶nh h­ëng ®Õn uy tÝn cña KTV còng nh­ C«ng ty kiÓm to¸n. 4.2. KiÕn nghÞ §Ó võa cã thÓ ®¶m b¶o ®­îc tÝnh ®¹i diÖn cña mÉu l¹i võa tr¸nh ®­îc rñi ro kiÓm to¸n khi tiÕn hµnh kiÓm to¸n chu tr×nh mua hµng vµ thanh to¸n, KTV cã thÓ ¸p dông ph­¬ng ph¸p chän mÉu ph©n tæ tæng thÓ ®Ó tÝnh to¸n cì mÉu cÇn thiÕt vµ lùa chän c¸c phÇn tö cña mÉu. §©y lµ ph­¬ng ph¸p ph©n chia tæng thÓ thµnh c¸c ph©n nhãm t­¬ng ®èi ®ång nhÊt gäi lµ tæ. Ph­¬ng ph¸p nµy sÏ cho phÐp c¸c phÇn tö cã gi¸ trÞ rÊt lín hoÆc rÊt nhá, c¸c phÇn tö cã ®Æc tr­ng bÊt th­êng t¸ch ra thµnh c¸c tæng thÓ con riªng biÖt. Khi ®ã, KTV sÏ dÔ dµng lÊy ra ®­îc c¸c mÉu ®¹i diÖn cho tæng thÓ lín tõ c¸c tæng thÓ con riªng biÖt nµy. Mét ­u ®iÓm kh¸c cña ph­¬ng ph¸p ph©n tæ lµ gióp cho KTV g¾n viÖc chän mÉu víi tÝnh träng yÕu hoÆc víi c¸c ®Æc tr­ng kh¸c cña c¸c phÇn tö, ®ång thêi cã thÓ ¸p dông c¸c thñ tôc kiÓm to¸n thÝch hîp cho mçi tæ. Th«ng th­êng, KTV kiÓm tra 100% c¸c tæ chøa c¸c phÇn tö träng yÕu, c¸c tæ cßn l¹i sÏ ®­îc ¸p dông tû lÖ chän mÉu thÝch hîp. Ch¼ng h¹n ¸p dông ph­¬ng ph¸p chän mÉu nµy trong tr­êng hîp kiÓm to¸n chu tr×nh mua hµng vµ thanh to¸n t¹i C«ng ty TNHH Vega, khi thùc hiÖn thñ tôc t×m kiÕm c¸c kho¶n nî ch­a ®­îc ghi sæ, thay v× chän mÉu c¸c giÊy chuyÓn tiÒn cã sè tiÒn tõ 20 triÖu ®ång trë lªn, KTV cã thÓ ph©n tæ vµ lùa chän møc ®é kiÓm tra nh­ sau: Tæ Thµnh phÇn cña tæ Møc ®é kiÓm tra 1 C¸c kho¶n tõ 100 triÖu trë lªn 100% 2 C¸c kho¶n tõ 20 ®Õn 100 triÖu 50% 3 C¸c kho¶n nhá h¬n 20 triÖu 40% Víi kü thuËt ph©n tæ, hiÖu qu¶ cña viÖc kiÓm to¸n vÉn ®­îc ®¶m b¶o do kÝch cì mÉu gi¶m ®i (v× chØ cÇn kiÓm tra mét sè l­îng nhá giÊy chuyÓn tiÒn) trong khi vÉn bao qu¸t ®­îc hÇu hÕt sè tiÒn cña tæng thÓ vµ ®¶m b¶o c¸c kho¶n chi nhá còng cã c¬ héi ®­îc kiÓm tra. KiÓm so¸t chÊt l­îng cuéc kiÓm to¸n NhËn xÐt ChÊt l­îng cuéc kiÓm to¸n lµ mét kh¸i niÖm hoµn toµn míi mÎ vµ lµ mét vÊn ®Ò ®ang ®­îc bµn t¸n s«i ®éng, nhÊt lµ khi hiÖn nay thÞ tr­êng kiÓm to¸n ®éc lËp ®ang ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ víi sù c¹nh tranh gay g¾t cña c¸c c«ng ty kiÓm to¸n trong n­íc vµ quèc tÕ nh­ AASC, VACO, KPMG, PwC, A&C... Tuy nhiªn, xÐt trªn gãc ®é c«ng viÖc th× chÊt l­îng cuéc kiÓm to¸n l¹i g¾n liÒn víi chÊt l­îng cña tõng c«ng viÖc kiÓm to¸n cô thÓ, tõng giai ®o¹n kiÓm to¸n cô thÓ vµ tõng phÇn hµnh kiÓm to¸n cô thÓ. Do ®ã, ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l­îng cña mét cuéc kiÓm to¸n th× tr­íc hÕt cÇn ph¶i ®¸nh gi¸ chÊt l­îng cña tõng b­íc c«ng viÖc kiÓm to¸n trong ®ã ®Æc biÖt chó träng ®Õn viÖc ®¸nh gi¸ chÊt l­îng cña tõng phÇn hµnh kiÓm to¸n. Thùc tÕ c«ng t¸c kiÓm to¸n t¹i AASC cho thÊy, C«ng ty ®· x©y dùng ®­îc c¬ chÕ kiÓm so¸t chÊt l­îng cuéc kiÓm to¸n nh­ yªu cÇu ChuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam sè 220-KiÓm so¸t chÊt l­îng cuéc kiÓm to¸n. Tuy nhiªn, c«ng viÖc kiÓm so¸t chÊt l­îng cuéc kiÓm to¸n ch­a thùc sù cã hiÖu qu¶ v× ch­a cã ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n ®­îc thiÕt lËp mét c¸ch khoa häc vµ chi tiÕt, viÖc so¸t xÐt cßn thiÕu c¬ së ®¸nh gi¸ vµ ch­a cã tÝnh toµn diÖn, ®ång bé. KiÕn nghÞ §Ó cuéc kiÓm to¸n ®¹t chÊt l­îng cao vµ mang tÝnh chÊt ®ång bé, th× tr­íc hÕt trong tõng cuéc kiÓm to¸n, tr­ëng nhãm kiÓm to¸n ph¶i gi¸m s¸t c«ng viÖc cña tõng KTV trong nhãm, ph©n c«ng c«ng viÖc phï hîp víi tr×nh ®é cña tõng ng­êi, ®ång thêi so¸t xÐt kÕt qu¶ lµm viÖc cña hä sau khi kÕt thóc giai ®o¹n thùc hiÖn kiÓm to¸n. Sau mçi qu¸ tr×nh so¸t xÐt ng­êi thùc hiÖn so¸t xÐt nªn ký tªn vµo mçi trang cña giÊy tê lµm viÖc ®­îc so¸t xÐt ®Ó lµm c¬ së cho viÖc so¸t xÐt toµn bé qu¸ tr×nh cuéc kiÓm to¸n sau nµy. kÕt luËn Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, chÊt l­îng cuéc kiÓm to¸n lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¸c c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp vµ còng lµ ®ßi hái tÊt yÕu cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n. Song, chÊt l­îng cuéc kiÓm to¸n Êy l¹i phô thuéc vµo chÊt l­îng cña tõng giai ®o¹n kiÓm to¸n, tõng phÇn hµnh kiÓm to¸n cô thÓ. Thùc tÕ kiÓm to¸n chu tr×nh mua hµng vµ thanh to¸n do C«ng ty DÞch vô T­ vÊn Tµi chÝnh KÕ to¸n vµ KiÓm to¸n thùc hiÖn t¹i C«ng ty MBS vµ C«ng ty TNHH Vega cho thÊy, chÊt l­îng kiÓm to¸n cña chu tr×nh nµy cã ¶nh h­ëng quyÕt ®Þnh ®Õn chÊt l­îng cña toµn bé cuéc kiÓm to¸n. Trong thêi gian võa qua, em ®· ®i s©u t×m hiÓu nghiªn cøu lý luËn còng nh­ thùc tiÔn kiÓm to¸n chu tr×nh mua hµng vµ thanh to¸n do AASC thùc hiÖn t¹i hai ®¬n vÞ kh¸ch hµng lµ C«ng ty MBS vµ C«ng ty TNHH Vega. §ång thêi, tham kh¶o kinh nghiÖm quý b¸u vÒ thùc tiÔn kiÓm to¸n chu tr×nh nµy t¹i mét sè c«ng ty kiÓm to¸n cã uy tÝn trong n­íc vµ quèc tÕ. Tõ ®ã, ®­a ra mét sè ý kiÕn nhËn xÐt vÒ thùc tr¹ng kiÓm to¸n chu tr×nh mua hµng vµ thanh to¸n do AASC thùc hiÖn ®ång thêi ®­a ra mét sè ý kiÕn ®ãng gãp nh»m x©y dùng vµ hoµn thiÖn h¬n n÷a ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n chu tr×nh nµy t¹i AASC. Em hy väng r»ng luËn v¨n tèt nghiÖp cña m×nh sÏ cã thÓ cã sù ®ãng gãp nhá trong viÖc x©y dùng vµ hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n chu tr×nh mua hµng vµ thanh to¸n t¹i AASC. Qua ®ã, gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng kiÓm to¸n chu tr×nh nµy nãi riªng vµ chÊt l­îng cuéc kiÓm to¸n nãi chung. Tõ ®ã, gãp phÇn cñng cè, n©ng cao uy tÝn vµ vÞ thÕ cña AASC trªn thÞ tr­êng kiÓm to¸n ViÖt Nam. Sinh viªn thùc hiÖn NguyÔn ThÞ Nga