Đề tài Một số giải pháp thúc đẩy hoạt động xuất khẩu hàng hoá của Việt Nam sang thị trường EU giai đoạn 2001 - 2010

tõ EU chñ yÕu lµ c¸c mÆt hµng truyÒn thèng víi c¸c nh·n hiÖu quen thuéc, chóng ta kh«ng cã nhiÒu th«ng tin vÒ c¸c mÆt hµng míi víi c«ng nghÖ thùc sù mang tÝnh ®ét ph¸. Th­¬ng vô cña c¸c ®¹i sø qu¸n c¸c n­íc EU t¹i ViÖt Nam thùc sù còng ch­a ph¸t huy hÕt vai trß giíi thiÖu c¸c s¶n phÈm cña c¸c c«ng ty n­íc m×nh cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam còng nh­ t×m hiÓu nhu cÇu tõ phÝa ViÖt Nam. Gi¸ hµng ho¸ cña EU cßn cao, kh«ng phï hîp víi tiÒm n¨ng tµi chÝnh cña ViÖt Nam S¶n phÈm cña EU ®­îc s¶n xuÊt víi c«ng nghÖ cao, theo nh÷ng tiªu chuÈn vÒ kü thuËt cao nhÊt, gi¸ nh©n c«ng cao v× vËy gi¸ thµnh th­êng cao h¬n so víi c¸c mÆt hµng cïng lo¹i cña mét sè quèc gia kh¸c, ®Æc biÖt lµ c¸c quèc gia ch©u ¸ nh­ NhËt B¶n, Hång K«ng, Trung Quèc. Doanh nghiÖp ViÖt Nam l¹i cã tiÒm n¨ng vÒ tµi chÝnh h¹n chÕ nªn khi quyÕt ®Þnh nhËp khÈu hµng hãa tõ n­íc ngoµi, nhÊt lµ thiÕt bÞ m¸y mãc phôc vô cho s¶n xuÊt, hä sÏ cã xu h­íng lùa chän c¸c s¶n phÈm cã chÊt l­îng t­¬ng tù vµ gi¸ thµnh hîp lý h¬n. NhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay khi mµ vßng ®êi s¶n phÈm ngµy cµng ng¾n ®i th× gi¶i ph¸p cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam còng lµ hîp lý. EU ch­a cã mét kªnh ph©n phèi s¶n phÈm chung t¹i thÞ tr­êng ViÖt Nam còng nh­ mét ®Çu mèi xuÊt khÈu thèng nhÊt sang thÞ tr­êng c¸c n­íc §«ng Nam ¸ C¸c s¶n phÈm EU hiÖn ®ang cã mÆt t¹i ViÖt Nam ®Òu do c¸c h·ng s¶n xuÊt, c¸c quèc gia EU riªng biÖt tæ chøc giíi thiÖu vµ ph©n phèi. EU ch­a cã mét kªnh ph©n phèi s¶n phÈm chung cho c¶ khèi nh»m giíi thiÖu s¶n phÈm mét c¸ch quy m«, thèng nhÊt. EU còng ch­a thµnh lËp ®­îc nh÷ng ®Çu mèi xuÊt khÈu chÝnh thøc sang ViÖt Nam v× thÕ nhiÒu khi cïng mét mÆt hµng xuÊt khÈu cña EU cã gi¸ c¶ vµ chÕ ®é b¶o hµnh kh¸c nhau khi chóng ®­îc xuÊt ®i tõ c¸c n­íc thµnh viªn kh¸c nhau. §iÒu ®ã ®· g©y ra kh«ng Ýt trë ng¹i cho c¸c nhµ nhËp khÈu ViÖt Nam vèn ®· thiÕu th«ng tin. NhiÒu tr­êng hîp chóng ta ®· ph¶i kh¶o gi¸ t¹i c¶ 15 n­íc EU tr­íc khi ®­a ra quyÕt ®Þnh cuèi cïng. EU vÉn xem ViÖt Nam lµ n­íc cã nÒn th­¬ng nghiÖp quèc doanh khi ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p chèng b¸n ph¸ gi¸ Nh÷ng ®Þnh kiÕn trªn ®· khiÕn cho hµng ho¸ cña ViÖt Nam trë nªn bÊt lîi h¬n so víi c¸c n­íc kh¸c. Ch¼ng h¹n, EU lÊy gi¸ thµnh s¶n phÈm cña mét n­íc ph¸t triÓn lµm chuÈn, trong khi gi¸ nh©n c«ng vµ nguyªn vËt liÖu cña n­íc ®ã l¹i cao h¬n n­íc ta, do ®ã hµng ViÖt Nam trë nªn rÎ h¬n nh­ng l¹i bÞ EU cho r»ng cã sù b¶o hé cña nhµ n­íc. EU vÉn dïng c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ nhËp khÈu ®èi víi hµng ho¸ ViÖt Nam Trong quan hÖ th­¬ng m¹i víi ViÖt Nam, b¶n th©n EU còng ch­a ®èi xö cëi më. Tuy EU ®· më réng cöa ®èi víi hµng ho¸ ViÖt Nam sau khi ký kÕt c¸c HiÖp ®Þnh, nh­ng vÒ møc ®é th× EU vÉn dÌ dÆt, ch­a thùc sù níi láng, vÉn dïng h¹n ng¹ch ®èi víi hµng nhËp khÈu tõ ViÖt Nam cã n¨ng lùc s¶n xuÊt lín nh­ hµng dÖt may. MÆt kh¸c, EU cßn cã nh÷ng yªu cÇu kh«ng b×nh ®¼ng: ViÖt Nam muèn t¨ng h¹n ng¹ch th× ph¶i gi¶m thuÕ nhËp khÈu nguyªn vËt liÖu(dïng trong s¶n xuÊt dÖt may). NÕu so s¸nh biÓu thuÕ nhËp khÈu cña ViÖt Nam víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ë Ch©u ¸ th× møc thuÕ nµy chØ ngang b»ng. ViÖc nhËp khÈu nguyªn vËt liÖu tõ EU ®Ó lµm hµng dÖt may xuÊt khÈu trë l¹i thÞ tr­êng nµy tá ra lµ mét biªn ph¸p tèn kÐm, lµm gi¶m gi¸ gia c«ng cña ViÖt Nam. Mét thùc tÕ ®¸ng lo ng¹i n÷a lµ trªn thÞ tr­êng dÖt may ®ang cã sù thay ®æi nhanh chãng vÒ mÉu mèt. ¸o jacket, mÆt hµng chñ lùc mét thêi chiÕm tíi 50% l­îng hµng xuÊt khÈu sang EU nay tá dÊu hiÖu tiªu thô ch©m l¹i. N¨m th¸ng ®Çu n¨m 2000, l­îng ¸o jacket xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng nµy gi¶m kho¶ng 1 triÖu c¸i, chØ b»ng 60 – 65% so víi cïng kú n¨m ngo¸i. Ngoµi ra, gi¸ gia c«ng ¸o jacket còng gi¶m 10%. Kh«ng chØ mÆt hµngdÖt may bÞ h¹n chÕ nhËp khÈu mµ giµy dÐp còng ®ang r¬i vµo t×nh tr¹ng t­¬ng tù do ¸p lùc cña mét sè n­íc buéc Uû ban Ch©u ¢u phØa thùc thi nh÷ng biªn ph¸p ®ã tr­íc t×nhtr¹ng t¨ng bÊt th­êng l­îng hµng ViÖt nam xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng nµy. §· thÕ, víi c¶ hai mÆt hµng dÖt may vµ giµy dÐp EU ®Òu kiÓm tra ngÆt nghÌo vÒ xuÊt xø. Ngoµi ra, EU cßn ®¸nh thuÕ hai lÇn víi mét sè mÆt hµng n«ng s¶n nh­ g¹o, s¾n l¸t,... Trong mét thêi kú dµi, theo nh÷ng biÕn ®éng cña lÞch sö, quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - EU thùc sù ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn quan träng: tõ chç kh«ng cã quan hÖ th­¬ng m¹i thùc sù ®Õn chç chóng ta ®· lµ mét b¹n hµng kh¸ tin cËy cña EU. Sù chuyÓn biÕn ®ã ®¸nh dÊu nh÷ng nç lùc kh«ng ngõng cña c¶ hai bªn theo h­íng tÝch cùc, phï hîp víi xu h­íng cña thêi ®¹i. Hai bªn ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh qu¶ tèt ®Ñp, høa hÑn nhiÒu triÓn väng trong t­¬ng lai. Trong thêi gian qua, c¶ hai bªn còng ®· nhËn ra nh÷ng khã kh¨n cßn tån t¹i, nh÷ng th¸ch thøc cÇn gi¶i quyÕt mét c¸ch nghiªm tóc sao cho quan hÖ ®«i bªn ph¸t triÓn lªn mét møc míi, t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng s½n cã. Lµm ®­îc ®iÒu ®ã, ®ßi hái c¶ hai bªn ph¶i cïng nhau nç lùc, t¹o cho nhau nh÷ng ®iÒu kiÖn tèt nhÊt theo h­íng hîp t¸c hai bªn cïng cã lîi. Ch¾c ch¾n r»ng trong t­¬ng lai, kÕt qu¶ quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Liªn minh ch©u ¢u sÏ ®¹t ®­îc nh÷ng tÇm cao míi. Ch­¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng ho¸ VIÖt nam sang thÞ tr­êng liªn minh ch©u ©u giai ®o¹n 2001 - 2010 I. §Þnh h­íng ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ViÖt Nam – liªn minh ch©u ©u trong giai ®o¹n míi 1. §Þnh h­íng ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ViÖt Nam giai ®o¹n 2001 – 2010 ChiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi thêi kú 2001 –2010 ®Æt ra môc tiªu trong vßng 10 n¨m tíi GDP sÏ t¨ng gÊp ®«i (b×nh qu©n hµng n¨m t¨ng 7,2 %), gi¸ trÞ s¶n l­îng t¨ng kho¶ng 4%/n¨m, ®Õn n¨m 2010 s¶n l­îng l­¬ng thùc ®¹t 40 triÖu tÊn, n«ng nghiÖp chiÕm tû träng 16 –17 % GDP, tû träng c«ng nghiÖp chiÕm 40 – 41% GDP. Nh÷ng nhiÖm vô vµ ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i cña n­¬c ta ®· ®­îc kh¶ng ®Þnh trong v¨n kiÖn §¹i Héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX tiÕp tôc x¸c ®Þnh: “ Cñng cè vÞ trÝ ë c¸c thÞ tr­êng quen thuéc, kh«I phôc quan hÖ víi thÞ tr­êng truyÒn thèng, t×m kiÕm thÞ tr­êng vµ b¹n hµng míi, gi¶m sù tËp trung qu¸ møc vµo mét thÞ tr­êng. T¹o mét sè thÞ tr­¬ng vµ b¹n hµng l©u dai vÒ nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu, nhËp khÈu chñ yÕu, gi¶m suÊt, nhËp khÈu qua con ®­êng trung gian ”. ChiÕn l­îc cßn dù kiÕn nhÞp ®é t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu nhanh gÊp ®«I nhÞp ®é t¨ng tr­ëng GDP, tøc lµ 14,4%/ n¨m. trong ®ã n«ng s¶n xuÊt khÈu qua chÕ biÕn ®¹t kim ng¹ch tõ 6 – 7 tû USD vµ n¨m 2010, l­¬ng thùc b×nh qu©n tõ 4 –5 triªn tÊn/ n¨m, kho¸ng s¶n ®¹t kim ng¹ch 3 tû USD, s¶n phÈm c«ng nghiÖp chiÕm 70 – 80 % tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu ( c¸c chØ tiªu nµy sÏ cßn ®­îc ®IÒu chØnh). 1.1. XuÊt khÈu. * XuÊt khÈu hµng ho¸. Tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n trong thêi kú 2001 –2010 lµ 15%/ n¨m, trong ®ã giai ®o¹n 2001 – 2005 t¨ng kho¶ng 16% / n¨m, giai ®oan 2006 – 2010 t¨ng 14%/ n¨m. Gi¸ trÞ t¨ng tõ kho¶n 13,5 tû USD n¨m 2000 lªn 28,4 tû USD n¨m 2005 vµ 54,6 tû USD n¨m 2010, gÊp h¬n bèn lÇn 2000. * XuÊt khÈu dÞch vô. Tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n trong thêi kú 2001 – 2010 lµ 15% / n¨m. Gi¸ trÞ t¨ng tõ kho¶ng 2 tû USD n¨m 2000 lªn 4 tû USD n¨m 2005 vµ 8,1 tû USD n¨m 2010 tøc lµ gÊp 4 lÇn so víi n¨m 2000. Tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô t¨ng tõ kho¶ng 15,5 tû USD vµo n¨m 2000 lªn 32,4 tû USD vµo n¨m 2005 vµ 63,7 tû USD vµo n¨m 2001, t¨ng lªn 4 lÇn. 1.2. NhËp khÈu. Do ViÖy Nam cßn ®ang trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cßn thÊp lªn ch­a thÓ xo¸ bá ngay ®­îc t×nh tr¹ng nhËp siªu. tuy nhiªn cÇn ph¶I tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ trong nhËp khÈu, chØ nhËp c¸c m¸y mãc cÇn thiÕt, k×m chÔ nhËp siªu. Dù kiÕn nhËp khÈu nh­ sau. * NhËp khÈu hµng ho¸: Tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n träng thêi kú 2001 –2010 lµ 14 %/ n¨m, trong ®ã giai ®o¹n 2001 –2005 lµ 15% vµ giai ®o¹n 2006 –2010 lµ 13%/ n¨m. Gi¸ trÞ kim ng¹ch nhËp khÈu t¨ng tõ kháng 14,5 tû USD n¨m 200 lªn 29,2 tû USD vµo n¨m 2005 vµ 53,7 tû USD n¨m 2010. * NhËp khÈu dÞch vô. Tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n thêi kú 2001 – 2010 lµ 11%/ n¨m. Gi¸ trÞ t¨ng kho¶n 2,02 tû USD n¨m 2005 vµ lªn 3,4 tû USD n¨m 2010. Tæng kim ng¹ch nhËp hµng ho¸ vµ dÞch vô t¨ng tõ 15,7 tû USD n¨m 2000 lªn 31,2 tû USD n¨m 2005 vµ 57,14 tû USD n¨m 2010. Nh­ vËy ttrong n¨m n¨m ®Çu 2001 –2005 nhËp siªu vÒ hµng ho¸ gi¶m dÇn, b×nh qu©n 900 triÖu USD/ n¨m vµ c¶ thëi kú lµ 4,74 tû USD, n¨m n¨m tiÕp theo 2006 – 2010 nhËp siªu tiÕp tôc gi¶m. §Õn n¨m 2008 th× c©n b»ng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸, phÊn ®Êu xuÊt siªu kho¶ng 1 tû USD vµo 2010. 1.3. ThÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu. * Khu vùc Ch©u ¸ - Th¸I B×nh D­¬ng. Khu vùc nµy ®­îc coi lµ thÞ tr­êng träng ®Ióm, vµ thÞ tr­êng träng ®IÓm t¹i khu vùc nµy sÏ lµ c¸c n­íc ASEAN, Trung Quèc,… * Khu vùc Ch©u ¢u. T¹i T©y ¢u trong t©m sÏ lµ c¸c n­íc: §øc, Anh , Ph¸p, Italy,.. kim ng¹ch xuÊt khÈu sang EU t¨ng rÊt nhanh thêi kú 1991 ®Õn 1999. §Ó ph¸t triÓn h¬n n÷a xuÊt khÈu sang EU, ph¶I ®¸p ­ng ®ßi hái cao vÒ chÊt l­îng vµ nh÷ng luËt lÖ rÊt phøc t¹p cña EU. Nh×n chung, nhiÒu mÆt hµng cã thÓ xuÊt khÈu vµo EU, nh­ng trong t©m vÉn lµ hµng dÖt may, dÇy dÐp, h¶I s¶n vµ rau hoa qu¶… Qua hÖ th­¬ng m¹i víi c¸c n­íc §«ng ¢u vµ c¸c n­íc SNG cÇn ®­îc kh«I phôc bëi ®©y lµ thÞ tr­êng cã nhiªu tiÒm n¨ng, ViÖt Nam cÇn thay ®æi vÒ viÖc hä “ dÔ tÝnh” v× hä ®· chuyÓn ®æi c¬ chÕ, quan hÖ chÝnh trÞ víi ViÖt Nam tuy vÉn tèt song kh«ng cßn nh­ tr­íc. Trong t©m cña hµng ho¸ xuÊt khÈu sÏ lµ cau su, chÌ, thùc phÈm chÕ biÕn, rau qu¶ vµ ho¸ phÈm tiªu dïng,.. Hµng nhËp khÈu chñ yÕu lµ thiÕt bÞ n¨ng l­îng, thiÕt bÞ má, hµng quèc phßng, ph©m bãn,.. * Khu vùc B¾c Mü. Trong t©m lµ thÞ tr­¬ng Hoa Kú, ®©y lµ n­íc nhËp khÈu ®øng hµng ®Çu thÕ giíi víi nhu cÇu rÊt ®a d¹ng, n¾m nh÷ng ®Ønh cao vÒ khoa häc – c«ng nghÖ vµ c«ng nghÖ nguån. MÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu vµo Hoa Kú lµ hang dÖt may, dÇy dÕp s¶n phÈm nhùa gç vµ c¬ khÝ. Tãm l¹i trong thêi tíi, bªn c¹nh viÖc tiÕp tôc cñng cè vµ t¨ng c­êng chç ®øng t¹i c¸c thÞ tr­êng ®· cã sÏ lµ sù cã mÆt t¹i thÞ tr­êng Trung Quèc, Nga, më ra thÞ tr­êng Mü, Ch©u Phi. Dù kiÕn ®Õn n¨m 2010 tû träng c¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu nh­ sau. Tû träng c¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu  §¬n vÞ (%) ThÞ tr­êng Tû trong 2000 Tû trong 2010 Ch©u ¸ NhËt B¶n ASEAN Trung Quèc Ch©u ¢u EU SNG vµ §«ng ¢u B¾c Mü (Mü) óC vµ NEWZELAND C¸c khu vùc kh¸c 57 – 60 15 – 16 23 – 25 16 –18 26 – 27 21 –22 1,5 –2 5 –6 3- 5 2 45 –50 17 –18 15 – 16 14 – 16 27 – 30 25 –27 3– 5 15 – 20 5 – 7 2-3 Nguån : Bé th­¬ng M¹i – Dù B¸o chiÕn l­îc ph¸t triÓn xuÊt nhËp khÈu. 1.4 C¬ cÊu mÆt hµng. * Hµng dÖt may: Dù b¸o kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng dÖt may t¨ng 16%/n¨m. Dù kiÕn xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng EU 40%, Hoa Kú 20%, NhËt B¶n 20%, c¸c n­íc Ch©u ¸ kh¸c 10% vµ c¸c thÞ tr­êng kh¸c 10%. *Giµy dÐp: Tuy cã chËm h¬n tr­íc nh­ng dù b¸o thêi kú nµy xuÊt khÈu hµng giµy dÐp vÉn lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng t¨ng nhanh nhÊt, 18,5% trªn n¨m. Dù kiÕn thÞ tr­êng xuÊt khÈu hµng giµy dÐp vµo EU 55%, Hoa Kú 15%, NhËt B¶n 15%, Hµn Quèc 5%,…c¸c thÞ tr­êng cßn l¹i 5%. * H¹t tiªu: ViÖt Nam cã s¶n l­îng s¶n xuÊt chiÕm kho¶ng trªn 10% vµ xuÊt khÈu chiÕm 15% tæng l­îng h¹t tiªu bu«n b¸n trªn thÕ giíi. Dù b¸o gi¸ h¹t tiªu thÕ giíi tiÕp tôc t¨ng, gi¸ trÞ xuÊt khÈu h¹t tiªu t¨ng 8,4%/n¨m. 2. §Þnh h­íng quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam EU. Theo ph¸t biÓu cña Vô §a Biªn - Bé Th­îng M¹i trªn b¸o th­¬ng m¹i sè ra ngµy 27 th¸ng 12 n¨m 1999, trong thêi gian tíi quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam EU sÏ ®­îc coi träng vµ ®Èy m¹nh theo h­íng nh×n nhËn EU lµ mét ®èi t¸c chiÕn l­îc bëi nh÷ng lý do sau. C¸c n­íc EU l©u nay vÇn cã th¸I ®é tèt víi ViÖt Nam. C¸c n­íc B¾c ¢USD vÉn lu«n lu«n viÖn trî hµo phãng cho ViÖt Nam, Ph¸p, mét trong hai ®Çu tÇu kinh tÕ cña EU vèn cã quan hÖ v¨n ho¸ l©u ®êi víi ViÖt Nam lªn rÊt hiÓu ng­êi ViÖt Nam. HiÖn nay Ph¸p vÉn chñ tr­¬ng, ®ång thêi tÝch cùc ho¹t ®«ng ®Ó trë l¹i mèi quan hÖ th©n thiÕt víi ViÖt Nam trªn c¬ s¬ hµn g¾n vÕt th­¬ng chiÕn tranh vµ nhin vÒ t­¬ng lai. EU lµ mét trong nh÷ng khu vùc lín nhÊt thÕ giíi víi h¬n 300 triÖu d©n, s«ng trªn 15 quèc gia t­ B¾c xu«ng Nam ch©USD lôc, EU ®en cho ViÖt Nam sù ®a d¹ng vÒ nhu cÇu vµ møc sèng. ViÖt Nam cã c¬ h«I thùc thi chÝnh s¸ch ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm trªn c¬ së khai th¸c nhiÒu m¶ng thÞ tr­êng. EU cã ®Çy ®ñ khÈ n¨ng ®Ó trë thµnh ®èi trong kinh tÕ vµ c«ng nghÖ cho ViÖt Nam. NhiÒu mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· cã chç ®øng trªn thÞ tr­êng EU vµ nhiÒu mÆt hµng xuÊt khÈu cña EU còng rÊt phï hîp víi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. §©y lµ ba quan ®IÓm chÝnh, chØ ®¹o ®­êng lèi ®èi ngo¹i ViÖt Nam víi EU trong thêi gian tíi. Nh÷ng quan ®IÓm nµy ®· ®­îc thùc tiÔn quan hÖ ViÖt Nam - EU kiÓm nghiÖm vµ chøng minh tÝnh x¸c thùc 2.1. TriÓn väng xuÊt khÈu hµng ho¸ sang EU giai ®o¹n 2000 - 2004 Trong giai ®o¹n nµy, hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng EU ®­îc h­ëng chÕ ®é ­u ®·i thuÕ quan (GSP) vµ chØ riªng hµng dÖt may lµ bÞ qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch. Kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng dÖt may cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng nµy hµng n¨m gÇn nh­ phô thuéc vµo h¹n ng¹ch do EU Ên ®Þnh. HiÖn nay, mét sè mÆt hµng cña ViÖt Nam vµo EU nh­ giµy dÐp, dÖt may vµ thuû s¶n ®ang cã ­u thÕ h¬n so víi c¸c mÆt hµng cïng lo¹i cña Trung Quèc vµ c¸c n­íc ASEAN kh¸c cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao h¬n ViÖt Nam nh­ Th¸i Lan, Indonesia…v× nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu cña hä ®· bÞ lo¹i khái danh s¸ch hµng ho¸ ®­îc h­ëng GSP cña EU. Tuy cã nh÷ng lîi thÕ t­¬ng ®èi so víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh nh­ng t¹i thêi ®iÓm nµy ViÖt Nam ®ang ë gian ®o¹n ®Çu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc vµ víi hiÖn tr¹ng xuÊt khÈu nh­ hiÖn nay th× xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng EU giai ®o¹n 2000 - 2004 vÉn tiÕp tôc ph¸t triÓn nh­ng cã tèc ®é ph¸t triÓn kh«ng cao. Do ®­îc h­ëng ­u ®·i vÒ thuÕ quan nªn trong giai ®o¹n nµy, quy m« vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng thuû s¶n vµ c¸c mÆt hµng thuéc nhãm 4 sÏ t¨ng rÊt nhanh. Cßn mÆt hµng n«ng s¶n, dÖt may, giµy dÐp vµ c¸c mÆt hµng kh¸c thuéc nhãm 1 vµ 2 sÏ t¨ng chËm l¹i vµ ®Õn n¨m 2003, 2004 sÏ chØ t¨ng nhÑ. Trong khi ®ã, s¶n phÈm gç, nhùa gia dông, thùc phÈm chÕ biÕn, s¶n phÈm ®iÖn tö vµ linh kiÖn vi tÝnh sÏ cã møc t¨ng tr­ëng kh¸ v× nh÷ng mÆt hµng nµy ®ang ®­îc thÞ tr­êng EU ­a chuéng, nhu cÇu nhËp khÈu t¨ng nhanh. §©y lµ nh÷ng n¨m cuèi hµng ViÖt Nam ®­îc h­ëng GSP vµ h¹n ng¹ch cña EU nªn chóng ta cÇn ph¶i chuÈn bÞ kü l­ìng tr­íc khi hµng ho¸ ViÖt Nam ph¶i ®­¬ng ®Çu víi t×nh h×nh míi. §iÒu ®ã ®ång nghÜa víi chÊt l­îng hµng ho¸ ®i ®«i víi gi¸ c¶ c¹nh tranh vµ c¸c dÞch vô hoµn h¶o sau khi b¸n. 2.2 TriÓn väng xuÊt khÈu hµng ho¸ sang EU giai ®o¹n 2005 - 2010 KÓ tõ n¨m 2005, EU huû bá h¹n ng¹ch vµ GSP ®èi víi hµng cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn khi xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng EU. Hµng ViÖt Nam sÏ kh«ng cßn ®­îc h­ëng ­u ®·i thuÕ quan nh­ hiÖn nay vµ ph¶i c¹nh tranh b×nh ®¼ng víi hµng xuÊt khÈu cña c¸c n­íc kh¸c ®ang lµ ®èi thñ c¹nh tranh nh­ Trung Quèc, Th¸i Lan… Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña chóng ta ch¾c ch¾n sÏ bÞ gi¶m sót trong thêi kú 2005 - 2007: hµng thuû s¶n gi¶m kho¶ng 15 - 20%, hµng giµy dÐp gi¶m kho¶ng 10 - 15%, hµng dÖt may gi¶m 7 - 10% vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng thuéc nhãm 3 vµ 4 còng sÏ bÞ gi¶m m¹nh. Ch¾c ch¾n trong nh÷ng n¨m nµy chØ cã mét vµi mÆt hµng xuÊt khÈu míi khai th¸c cã kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng cßn phÇn lín c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu truyÒn thèng cña ViÖt Nam sang EU sÏ cã tèc ®é t¨ng tr­ëng kim ng¹ch ©m. Do ®ã kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang EU n¨m 2005 cã thÓ gi¶m 20 - 25% so víi n¨m 2004, n¨m 2006 gi¶m 10 - 15% so víi n¨m 2005, n¨m 2007 sÏ chØ gi¶m 3 - 5% so víi n¨m 2006. Thêi kú 2008 - 2010, c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu quan träng cña ViÖt Nam sang EU sÏ lÊy l¹i ®­îc th¨ng b»ng vµ b¾t ®Çu t¨ng nhÑ. C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu míi khai th¸c cã tèc ®é t¨ng tr­ëng cao. V× vËy, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng nµy còng sÏ lÊy l¹i ®­îc sù æn ®Þnh vµ t¨ng tr­ëng nhÑ. Kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 2008 cã thÓ t¨ng 5 - 7% so víi n¨m 2007, n¨m 2009 t¨ng 7 - 10% so víi n¨m 2008, n¨m 2010 cã thÓ t¨ng 10 - 15% so víi n¨m 2009. Giai ®o¹n 2005 - 2010 lµ giai ®o¹n “HËu GSP” vµ “HËu h¹n ng¹ch”. §©y võa lµ c¬ héi võa lµ th¸ch thøc ®èi víi hµng ho¸ ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng réng lín ®Çy tiÒm n¨ng. NÕu chóng ta trang bÞ tèt cho hµng xuÊt khÈu sang EU ngay tõ b©y giê ®Ó cã thÓ chiÕn th¾ng trong cuéc c¹nh tranh khèc liÖt th× triÓn väng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng nµy sÏ kh¶ quan h¬n. 3. §Þnh h­íng xuÊt khÈu hµng hãa ViÖt Nam sang EU giai ®o¹n 2001 -2010 3.1. §Þnh h­íng thÞ tr­êng xuÊt khÈu: ®Ò ®¹t ra cho viÖc thùc hiÖn xuÊt khÈu lµ më réng thÞ tr­êng ®èi víi tõng thµnh viªn cña EU hiÖn nay vµ c¶ thµnh viªn sÏ ®­îc kÕt n¹p trong t­¬ng lai. Trong giai ®o¹n nµy chóng ta sÏ tËp trung chñ yÕu vµo c¸c b¹n hµng lín nh­ Anh, Ph¸p, §øc, Hµ Lan,… ®ång thêi t¨ng c­êng më réng quan hÖ th­¬ng m¹i víi c¸c thµnh viªn kh¸c mµ chóng ta cã thÓ xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng lîi thÕ. 3.2. §Þnh h­íng c¬ cÊu mÆt hµng: Trong giai ®o¹n tíi nh÷ng mÆt hµng chñ lùc cña ViÖt Nam cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu sang EU lµ dÖt may, giµy da, thuû s¶n, g¹o, chÌ, than ®¸,…do cã lîi thÕ vÒ tµi nguyªn vµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt tèt c¸c mÆt hµng nµy. Cô thÓ 1. Hµng dÖt may Bé Thu¬ng m¹i phèi hîp víi c¸c c¬ quan h÷u quan rµ so¸t l¹i c¬ chÕ ®iÒu hµnh xuÊt khÈu sang EU ®Ó cã nh÷ng ®iÒu chØnh phï hîp, t¨ng cuêng sö dông h¹n ng¹ch nh­: + ChuyÓn thªm c¸c mÆt hµng sang chÕ ®é cÊp giÊy phÐp tù ®éng (kh«ng ph©n bæ h¹n ng¹ch). + §Ò nghÞ gi¶m ®ång lo¹t 50% gi¸ tróng thÇu chi tÊt c¶ c¸c lo¹i hµng ®ua ra ®Êu thÇu. + Ph©n bæ tiÕp h¹n ng¹ch cßn l¹i, kÓ c¶ viÖc sö dông truíc 5% h¹n ng¹ch cña n¨m 2002 theo ®óng quy chÕ ®· tho¶ thuËn víi EU, trong ®ã uu tiªn c¸c doanh nghiÖp cã thÓ gia t¨ng xuÊt khÈu, thùc hiÖn hÕt h¹n ng¹ch. -Chñ ®éng ®µm ph¸n víi EU vÒ viÖc t¨ng h¹n ng¹ch cho ViÖt Nam, trong truêng hîp EU b·i bá h¹n ng¹ch cho c¸c nuíc thµnh viªn WTO theo quy ®Þnh cña HiÖp ®Þnh ATC. -§Ò nghÞ Bé Lao ®éng – Thu¬ng binh X· héi cho phÐp t¨ng sè giê ®uîc phÐp lµm ngoµi giê trong mét n¨m tõ 200 giê lªn 400 giê. 2. Hµng da – giµy §Ò nghÞ Thñ tuíng ChÝnh phñ cho phÐp ®­a ngµnh nµy vµo diÖn ®uîc huëng hç trî trùc tiÕp tõ Quü hç trî xuÊt khÈu. Phu¬ng ¸n hç trî sÏ do Bé Thu¬ng m¹i bµn víi c¸c c¬ quan h÷u quan sau khi kh¶o s¸t c¸c doanh nghiÖp, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu tu nuíc ngoµi. §oµn kh¶o s¸t cÇn ®uîc tæ chøc ngay trong th¸ng nµy ®Ó ph¸t hiÖn nh÷ng vuíng m¾c vµ bµn c¸c biÖn ph¸p th¸o gì. 3. Thuû s¶n §Ó hç trî h¬n n÷a cho kim ng¹ch xuÊt khÈ, cÇn chñ ®éng ®µm ph¸n víi EU ®Ó bæ sung thªm c¸c doanh nghiÖp ®ñ ®iÒu kiÖn xuÊt khÈu vµo thÞ truêng EU, ®Ò nghÞ EU c«ng nhËn thªm c¸c vïng tu ho¹ch nhuyÔn thÓ vµ c«ng nhËn ViÖt Nam ®· kiÓm so¸t ®uîc du luîng c¸c chÊt ®éc h¹i trong thuû s¶n nu«i trång. III. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng ho¸ cñaViÖt Nam – EU TÊt c¶ nh÷ng gi¶i ph¸p ®­îc ®Ò cËp ë ®©y phÇn lín nh»m môc ®Ých thóc ®Èy quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - EU trong giai ®o¹n 2001 - 2010. Trong nh÷ng giai ®o¹n tiÕp theo, khi ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ chñ quan cã thay ®æi, nh÷ng gi¶i ph¸p nµy cÇn ®­îc thay thÕ, söa ®æi, bæ sung,... nh»m ®¹t ®­îc sù hîp lý vµ hiÖu qu¶ cÇn thiÕt. 1. Nhãm c¸c gi¶i ph¸p vÜ m« 1.1. N©ng cao vai trß cña c¬ quan qu¶n lý Bé Th­¬ng m¹i lµ c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ ho¹t ®éng th­¬ng m¹i, trong ®ã cã ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. §Ó thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, nhÊt lµ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu víi thÞ tr­êng EU, Bé Th­¬ng m¹i cÇn kh¼ng ®Þnh h¬n n÷a vai trß cña m×nh. Cô thÓ, Bé Th­¬ng m¹i nªn lµm tèt 5 c«ng t¸c sau: *Dù b¸o vµ th«ng tin kÞp thêi cho c¸c doanh nghiÖp vµ ng­êi s¶n xuÊt  trong n­íc biÕt thÞ tr­êng cÇn g× trong n¨m nay vµ trong mét vµi n¨m tíi Muèn thÕ, Bé cÇn th«ng qua c¸c ®¹i diÖn th­¬ng m¹i cña EU, hoÆc khai th¸c hiÖu qu¶ ®éi ngò c¸n bé tinh th«ng nghiÖp vô xuÊt nhËp khÈu, am hiÓu thÞ tr­êng EU, ®Æc biÖt lµ c¸c thÞ tr­êng mµ ViÖt Nam cã kim ng¹ch xuÊt khÈu lín nh­ Ph¸p, §øc, Anh, Italia, Thuþ §iÓn, Hµ Lan… * §µm ph¸n, ký kÕt c¸c v¨n b¶n ph¸p lý víi c¸c n­íc thµnh viªn EU Do thÞ tr­êng EU lµ thÞ tr­êng cÊp liªn minh, nh­ng tõng quèc gia vÉn cã quyÒn tù quyÕt riªng, nªn ViÖt Nam kh«ng nh÷ng ph¶i ®¹t ®­îc c¸c tho¶ thuËn víi Uû ban ch©u ¢u, mµ cßn ph¶i ký kÕt ®­îc nh÷ng v¨n b¶n víi c¸c n­íc thµnh viªn EU, ®Ó h­ëng thªm nh÷ng ­u ®·i mµ cÊp liªn minh kh«ng cÊp cho. * Giíi thiÖu cho c¸c doanh nghiÖp nh÷ng nguån thÞ tr­êng hÊp dÉn trong khèi EU Bé Th­¬ng m¹i ph¶i x©y dùng m¹ng l­íi tham t¸n th­¬ng m¹i ë c¸c n­íc thµnh viªn EU, tõ ®ã t¹o mét web site vÒ thÞ tr­êng EU ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn cËp nhËt th«ng tin th­êng xuyªn. VÝ dô, mét tû lÖ lín hµng ho¸ ViÖt Nam hµng n¨m xuÊt ®i EU nh»m vµo khu vùc thÞ tr­êng Ph¸p, §øc, Italia, Anh... Tuy nhiªn, mét sè tham t¸n th­¬ng m¹i ViÖt Nam ®· cã ý kiÕn r»ng trong vµi n¨m gÇn ®©y, nh÷ng nhµ nhËp khÈu cña Thuþ §iÓn, Luxembourg b¾t ®Çu quan t©m ®Õn hµng ViÖt Nam. Víi Luxembourg, ®©y lµ thÞ tr­êng nhá nh­ng thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi l¹i cao nhÊt thÕ giíi. TiÒm n¨ng tiªu thô cña thÞ tr­êng nµy rÊt lín, phï hîp víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cña ViÖt Nam. Bëi lÏ, ViÖt Nam cã thÓ xin tèi ®a vèn ODA tõ Luxembourg, tuy kh«ng nhiÒu nh­ng ®iÒu kiÖn kÌm theo l¹i kh¸ dÔ dµng. * Tæ chøc doanh nghiÖp tham gia héi chî, triÓn l·m t¹i c¸c n­íc thµnh viªn EU Mçi n¨m, EU tæ chøc hµng ngh×n héi chî, triÓn l·m th­¬ng m¹i lín nhá. Tuy nhiªn, héi chî, triÓn l·m h÷u Ých mµ Bé Th­¬ng m¹i nªn h­íng dÉn c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam tham gia lµ nh÷ng héi chî chuyªn ngµnh, nh­ Expo Hannover (thµnh phè Hannover, CHLB §øc); héi chî Paris; Europartenariat; Frankfurt. *TÝch cùc t¹o lËp th«ng tin hai chiÒu Bé Th­¬ng m¹i ph¶i giíi thiÖu cho doanh nghiÖp ViÖt Nam biÕt râ rµng vÒ thÞ tr­êng Ch©u ¢u, tõ hÖ thèng thuÕ quan phæ cËp, c¸c biÖn ph¸p phi h¹n ng¹ch, thñ tôc xuÊt nhËp khÈu, tiªu chuÈn chÊt l­îng, gi¸ c¶, nhÊt lµ c¸c mÆt hµng t­¬ng tù cña c¸c n­íc trªn thÞ tr­êng EU… vµ ng­îc l¹i th«ng tin cho kh¸ch hµng ch©u ¢u vÒ thÞ tr­êng, chñng lo¹i, mÉu m·, gi¸ c¶ hµng ho¸ ViÖt Nam cã thÓ xuÊt khÈu vµ c¶ nhu cÇu nhËp khÈu. CÇn huy ®éng c¸c ®¹i diÖn th­¬ng m¹i t¹i EU vµ tõng n­íc thuéc EU tham gia vµo cuéc xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®a biªn vµ song biªn. Trong chõng mùc nµo ®ã, cã thÓ giao cho c¸c ®¹i diÖn chØ tiªu vÒ xuÊt khÈu cã tÝnh chÊt h­íng dÉn vµo mét thÞ tr­êng nµo ®ã cña EU, vµ cã chÕ ®é khuyÕn khÝch vËt chÊt nÕu ®em l¹i hiÖu qu¶. Ng­îc l¹i, ch¾p mèi quan hÖ trùc tiÕp gi÷a c¬ quan ®¹i diÖn th­¬ng m¹i cña EU, cña tõng n­íc thµnh viªn víi c¬ quan qu¶n lý, doanh nghiÖp ViÖt Nam ®Ó gi¶i to¶ nhanh mét vµi mèi t¾c vµ më thªm c¬ héi hîp t¸c. 1.2. T¨ng c­êng ho¹t ®éng tµi trî xuÊt khÈu vµo EU Trong nh÷ng n¨m tíi, ViÖt Nam sÏ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong viÖc n©ng cao kim ng¹ch th­¬ng m¹i víi EU, bëi Trung Quèc ®· gia nhËp WTO nªn sÏ khai th¸c tèi ®a tiÒm n¨ng tiªu thô cña thÞ tr­êng EU réng lín nµy. Do ®ã, ®Ó gi¶m thiÓu khã kh¨n, Nhµ n­íc cÇn tÝch cùc t×m hiÓu nh÷ng gi¶i ph¸p hç trî doanh nghiÖp ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng EU, ch¼ng h¹n nh­: *Thµnh lËp thÝ ®iÓm Quü xuÊt khÈu mËu dÞch vµo EU NÕu Nhµ n­íc cho phÐp thµnh lËp thÝ ®iÓm Quü xuÊt khÈu mËu dÞch vµo thÞ tr­êng EU, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam sÏ cã ®iÒu kiÖn hç trî nhau cïng xuÊt khÈu hµng ho¸, kh«ng nh÷ng hç trî vÒ vèn mµ cßn hç trî c¶ vÒ kinh nghiÖm vµ th«ng tin thÞ tr­êng. * Sím thµnh lËp vµ ph¸t triÓn Quü hç trî tÝn dông xuÊt khÈu vµ c¸c lo¹i quü tÝn dông kh¸c Môc ®Ých thµnh lËp c¸c quü nµy lµ t¹o c¬ héi thuËn lîi nhÊt ®Ó hç trî c¸c doanh nghiÖp trong ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ kinh doanh th­¬ng m¹i. VÝ dô, C«ng ty b¶o hiÓm ngo¹i th­¬ng cña Ph¸p (COFACE) lµ mét lo¹i h×nh quü hç trî tÝn dông xuÊt khÈu, chÞu tr¸ch nhiÖm gióp ®ì c¸c doanh nghiÖp Ph¸p th©m nhËp thÞ tr­êng míi vµ båi th­êng rñi ro nÕu c¸c doanh nghiÖp nµy th©m nhËp thÞ tr­êng kh«ng thµnh c«ng. 1.3 Kªu gäi hç trî tµi chÝnh tõ c¸c n­íc thµnh viªn EU Nh­ trªn ®· ph©n tÝch, EU cã tiÒm lùc vèn rÊt m¹nh vµ c¸c doanh nghiÖp EU rÊt muèn lµm ¨n víi ViÖt Nam. Tuy nhiªn, c¸c doanh nghiÖp l¹i cã quy m« võa vµ nhá nªn kh¶ n¨ng vèn rÊt yÕu. Do vËy, Nhµ n­íc cÇn tÝch cùc hîp t¸c víi EU ®Ó ®¹t ®­îc nh÷ng hç trî tµi chÝnh cÇn thiÕt. HiÖn nay, ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc mét tho¶ thuËn víi §øc, theo ®ã §øc sÏ tµi trî gÇn 50% kinh phÝ cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cña ViÖt Nam tham dù héi chî t×m kiÕm thÞ tr­êng ë §øc. Trong t­¬ng lai, n­íc ta cÇn tiÕp tôc th­¬ng l­îng víi c¸c quèc gia thµnh viªn kh¸c ®Ó ®¹t ®­îc nh÷ng hç trî tµi chÝnh t­¬ng tù. Bëi lÏ, theo Uû ban ch©u ¢u t¹i Hµ Néi, do c¸c doanh nghiÖp ch©u ¢u rÊt muèn lµm ¨n víi ViÖt Nam nªn Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp c¸c n­íc thµnh viªn s½n sµng th­¬ng l­îng ®Ó tiÕn hµnh nh÷ng gióp ®ì tµi chÝnh cÇn thiÕt cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. 1.4. Hîp t¸c víi EU chèng gian lËn th­¬ng m¹i, gi÷ uy tÝn hµng ho¸ ViÖt Nam HiÖn nay, EU ®ang ¸p dông hÖ thèng kiÓm tra kÐp ®èi víi mÆt hµng giµy dÐp nhËp khÈu tõ ViÖt Nam. §iÒu nµy ®· g©y nhiÒu r¾c rèi cho c¸c c¬ quan chøc n¨ng ViÖt Nam (®iÓn h×nh lµ Bé Th­¬ng m¹i vµ Tæng côc H¶i quan) vµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam khi buéc ph¶i hoµn thµnh thªm mét thñ tôc hµnh chÝnh n÷a míi ®­îc xuÊt hµng. Do ®ã, ®Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi cho EU, ®ång thêi tr¸nh mÊt uy tÝn cho ViÖt Nam, nªn n­íc ta cÇn hîp t¸c víi EU chèng gian lËn th­¬ng m¹i. Cô thÓ, Nhµ n­íc nªn ®Ò nghÞ EU gép chøng th­ xuÊt nhËp khÈu víi C/O form A vµ cam kÕt sÏ cung cÊp th­êng xuyªn vµ trùc tiÕp cho c¬ quan cã thÈm quyÒn cña EU nh÷ng th«ng sè cña giÊy chøng nhËn xuÊt xø do Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam cÊp, ®Ó c¬ quan h÷u tr¸ch ®èi chiÕu víi C/O do nhµ nhËp khÈu xuÊt tr×nh. Bªn c¹nh ®ã, n­íc ta vÉn cÇn ph¶i tiÕn hµnh su«n sÎ viÖc cÊp giÊy chøng nhËn xuÊt khÈu (E/C), giÊy chøng nhËn xuÊt xø (C/O) ®èi víi hµng dÖt may, giµy dÐp, ng¨n chÆn viÖc lËp chøng th­ gi¶ vÒ h¹n ng¹ch, nh»m gi÷ uy tÝn hµng ViÖt Nam. 1.5. §Êu thÇu h¹n ng¹ch, tiÕn tíi b¸n h¹n ng¹ch HiÖn nay, mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam ®­îc b¸n sang thÞ tr­êng EU th«ng qua h×nh thøc Nhµ n­íc chÝnh s¸ch th­ëng h¹n ng¹ch cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu cã kÕt qu¶ kinh doanh tèt. Tuy nhiªn, c¬ chÕ nµy n¶y sinh kh«ng Ýt tiªu cùc, lµm ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng hµng ho¸ vµ uy tÝn doanh nghiÖp xuÊt khÈu trªn thÞ tr­êng EU. Do ®ã, ViÖt Nam nªn sö dông hiÖu qu¶ h¹n ng¹ch mµ EU cÊp theo h­íng t¹o dùng mét c¬ chÕ cô thÓ vÒ ®Êu thÇu h¹n ng¹ch, theo ®ã c¸c doanh nghiÖp ph¶i chøng minh ­u thÕ c¹nh tranh th× míi cã thÓ ®¹t ®­îc nhiÒu h¹n ng¹ch. Ch¼ng nh÷ng thÕ, trong t­¬ng lai, n­íc ta nªn ¸p dông c¬ chÕ b¸n h¹n ng¹ch, ®Ó c¸c doanh nghiÖp thùc sù cã nhu cÇu xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng EU cã thÓ mua h¹n ng¹ch tuú theo møc ®é cÇn thiÕt. 1.6. X¸c ®Þnh “cÇu nèi” víi EU Trªn c¬ së lý luËn, ta thÊy r»ng Ph¸p sÏ lµ cÇu nèi lý t­ëng gi÷a ViÖt Nam vµ EU v× nh÷ng nguyªn nh©n sau: Ph¸p cã tiÒm n¨ng kinh tÕ vµ ¶nh h­ëng lín trªn th­¬ng tr­êng quèc tÕ. HiÖn t¹i, Ph¸p lµ c­êng quèc kinh tÕ lín thø t­ trªn thÕ giíi, vµ mét trong hai ®Çu tÇu kinh tÕ cña EU (§øc vµ Ph¸p). Ph¸p cã mèi quan hÖ tèt ®Ñp víi ViÖt Nam tõ nhiÒu thËp kû nay. Ngay sau chiÕn tranh, thèng nhÊt ®Êt n­íc, Ph¸p lµ quèc gia ph­¬ng T©y duy nhÊt vÉn gi÷ quan hÖ víi ViÖt Nam, viÖn trî kh«ng hoµn l¹i cho ViÖt Nam. HiÖn nay, Ph¸p vÉn tÝch cùc trë l¹i vµ hîp t¸c víi n­íc ta trªn mäi mÆt, nhÊt lµ v¨n ho¸ vµ kinh tÕ. 1.7. N©ng cao vai trß cña Nhµ n­íc ®Ó san b»ng kho¶ng c¸ch chªnh lÖch gi÷a xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu §©y lµ gi¶i ph¸p then chèt. Nhµ n­íc cÇn tiÕp tôc c«ng khai vµ luËt ho¸ nh÷ng chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch, c¶i tiÕn c¬ chÕ xuÊt nhËp khÈu, kh«ng ph¶i chØ ë ®Þnh h­íng mµ ph¶i chó träng c¶ nh÷ng ho¹t ®éng nghiÖp vô mang tÝnh thñ tôc hµnh chÝnh thuÇn tuý, tr¸nh g©y n¶n lßng cho ®èi t¸c. MÆt kh¸c, nªn cã ph­¬ng s¸ch cô thÓ vÒ nhËp khÈu ®èi víi thÞ tr­êng EU ®Ó san lÊp xuÊt siªu nh­ ®· nãi trªn. M¸y mãc, thiÕt bÞ cña thÞ tr­êng EU rÊt t©n tiÕn, vµ trong mét sè lÜnh vùc nh­ dÖt may, giµy dÐp, ®å nhùa, ng­êi d©n ViÖt Nam cã thÓ tiÕp nhËn chuyÓn giao c«ng nghÖ ®­îc. Vµ lÏ th­êng t×nh lµ muèn cã s¶n phÈm ®¹t tiªu chuÈn ®Ó xuÊt khÈu vµo khu vùc EU, th× chóng ta ph¶i nhËp khÈu trang trÝ thiÕt bÞ, quy tr×nh c«ng nghÖ, b¶n quyÒn s¸ng chÕ… tõ thÞ tr­êng nµy. Bªn c¹nh ®ã, trong c©n ®èi khung, Nhµ n­íc nªn t¹o ®iÒu kiÖn ngang b»ng ®Ó hµng tiªu dïng ch©u ¢u vµo ®­îc thÞ tr­êng ViÖt Nam, nh­ thÕ sÏ gãp phÇn n©ng cao s¶n xuÊt vµ thÞ hiÕu cña ng­êi ViÖt Nam. H¬n n÷a, hµng ho¸ nhËp chÝnh thøc sÏ lµ ®èi träng víi hµng cña c¸c n­íc kh¸c ®ang ïa vµo ViÖt Nam tõ c¸c ng¶, nhÊt lµ ®­êng bu«n lËu. 1.8 Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i theo h­íng phï hîp víi xu thÕ th­¬ng m¹i quèc tÕ Hîp t¸c th­¬ng m¹i víi EU cã nghÜa lµ tham gia vµo thÞ tr­êng thÕ giíi. §Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi cña b¹n hµng, tõ ®ã hoµ nhËp vµo xu thÕ tù do ho¸ th­¬ng m¹i, ViÖt Nam cÇn hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cho phï hîp. Trªn c¬ së ph©n tÝch nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc ho¹t ®éng nhËp khÈu tõ EU, chóng t«i m¹nh d¹n ®Ò nghÞ c¸c gi¶i ph¸p sau: * §¬n gi¶n ho¸ c¸c møc thuÕ xuÊt, nhËp khÈu, tiÕn tíi b·i bá thuÕ xuÊt khÈu ®Ó khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, gi¶m dÇn thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu, gi¶m sè l­îng møc thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu, më réng kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c møc thuÕ. Trong t­¬ng lai, biÓu thuÕ nªn quy ®Þnh theo 8 møc: 0%, 3%, 5%, 10%, 20% 30%, 40% vµ møc thuÕ cao nhÊt lµ 50%. * TiÕn hµnh thùc hiÖn HiÖp ®Þnh x¸c ®Þnh gi¸ trÞ h¶i quan theo quy ®Þnh cña GATT/WTO. Gi¸ tÝnh thuÕ nhËp khÈu nªn x¸c ®Þnh trªn c¬ së hîp ®ång ngo¹i th­¬ng. * VÒ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan: Trong thêi gian tr­íc m¾t, cÇn chuÈn bÞ ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕn tíi thùc hiÖn ®Êu thÇu h¹n ng¹ch nhËp khÈu vµ b¸n h¹n ng¹ch nhËp khÈu mét c¸ch c«ng khai. ViÖc quy ®Þnh c¸c mÆt hµng cÊm nhËp khÈu cÇn cã c©n nh¾c cÈn thËn, tr¸nh g©y ra c¸c t¸c ®éng tiªu cùc nh­ bu«n lËu, trèn thuÕ. ViÖc tµi trî xuÊt khÈu cÇn x¸c ®Þnh râ môc ®Ých, ph­¬ng h­íng vµ c¬ chÕ b¶o ®¶m, tr¸nh t×nh tr¹ng c¸c doanh nghiÖp û l¹i, tr× trÖ vµ kh«ng cè g¾ng c¶i thiÖn t×nh h×nh, v­¬n ra thÞ tr­êng thÕ giíi. XÐt vÒ chuÈn mùc quèc tÕ, biÖn ph¸p phi thuÕ quan nh»m b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc kh«ng ®­îc WTO chÊp thuËn. V× vËy, vÒ l©u dµi chóng ta cÇn xem xÐt ®Ó cã thÓ b·i bá c¸c biÖn ph¸p nµy vµ tiÕn hµnh thuÕ ho¸ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan phï hîp víi quy ®Þnh cña WTO. *VÒ thÓ chÕ th­¬ng m¹i CÇn tiÕp tôc hoµn thiÖn hÖ thèng luËt ph¸p, chÝnh s¸ch, quy ®Þnh vÒ qu¶n lý th­¬ng m¹i, chñ ®éng phª chuÈn c¸c c«ng ­íc quèc tÕ vµ ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i víi c¸c n­íc ®Ó t¹o c¬ së ph¸p lý thuËn lîi cho ho¹t ®éng th­¬ng m¹i cña c¸c doanh nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã, cÇn t¨ng c­êng hiÖu lùc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ th­¬ng m¹i, b¶o ®¶m thùc hiÖn nghiªm minh, h¹n chÕ møc cao nhÊt nh÷ng vi ph¹m ph¸p luËt th­¬ng m¹i. 2. Nhãm gi¶i ph¸p vi m« 2.1. §Çu t­ cho c«ng nghÖ, n©ng cao chÊt l­îng hµng ho¸ Tiªu chÝ phÊn ®Êu cña chóng ta lµ chÊt l­îng tiªu chuÈn ch©u ¢u, gi¸ c¶ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ ph­¬ng thøc kinh doanh linh ho¹t. Muèn vËy, kh«ng cã c¸ch nµo kh¸c lµ ph¶i nhanh chãng n©ng cÊp, trang bÞ c«ng nghÖ míi. ViÖc 18 xÝ nghiÖp chÕ biÕn h¶i s¶n cña ViÖt Nam ®· giµnh ®­îc quyÒn xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng EU nhê ®Çu t­ m¹nh vµ kiÓm ®Þnh chÊt l­îng kh¾t khe ®· chøng minh cho ®Ò xuÊt nµy. §Ó x©m nhËp vµo mét thÞ tr­êng khã tÝnh nh­ EU, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn tranh thñ tèi ®a nguån vèn hç trî cña EU còng nh­ gäi vèn tõ c¸c nguån kh¸c (Nhµ n­íc, ng©n hµng). HiÖn nay, c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i cña EU ®Òu cã chÝnh s¸ch hç trî vèn cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cña ViÖt Nam ®Ó nhËp khÈu m¸y mãc, c«ng nghÖ tõ EU. Muèn xin ®­îc tµi trî, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn cã dù ¸n s¶n xuÊt cô thÓ, vµ göi tíi c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i cña EU nh­ Qòy ®Çu t­ ch©u ¸, Ph¸i ®oµn ®¹i diÖn ECC, Héi ®ång th­¬ng m¹i ch©u ¢u, c¸c phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp cña §øc, Ph¸p, Thuþ §iÓn, Italia, Hµ Lan… t¹i ViÖt Nam. 2.2. §¶m b¶o thùc hiÖn c¸c ®iÒu kho¶n hîp ®ång ThÞ tr­êng EU kiÓm tra chÊt l­îng s¶n phÈm rÊt nghiªm ngÆt, nªn tèt nhÊt lµ doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i th«ng qua mét c«ng ty kiÓm ®Þnh chÊt l­îng cã uy tÝn cña ch©u ¢u. Ngoµi ra, doanh nghiÖp cÇn ký kÕt hîp ®ång vËn chuyÓn víi mét ®¬n vÞ vËn chuyÓn cã uy tÝn. Bëi s¶n phÈm giao kh«ng ®óng chÊt l­îng theo hµng mÉu, kh«ng b¶o ®¶m thêi gian giao hµng ®Òu sÏ bÞ ®èi t¸c ph¹t kh«ng nh©n nh­îng. Vµ chØ mét lÇn ph¹t th«i sÏ dÉn ®Õn nguy c¬ mÊt kh¸ch v× hiÖn nay, kh«ng chØ cã ViÖt Nam mµ cßn rÊt nhiÒu c«ng ty cña c¸c n­íc kh¸c nh­ Th¸i Lan, Malaysia, Trung Quèc.. còng ®ang tÊn c«ng m¹nh vµo thÞ tr­êng nµy víi chÊt l­îng s¶n phÈm rÊt c¹nh tranh. 2.3 T¹o lËp quan hÖ víi c¸c kªnh ph©n phèi chñ ®¹o cña EU Ph©n phèi hµng ho¸ lµ mét kh©u quan träng trong chÝnh s¸ch marketing hçn hîp. Do vËy, trong thêi gian tíi, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nªn t×m hiÓu c¸c kªnh ph©n phèi cña EU ®Ó cã thÓ xuÊt khÈu trùc tiÕp hµng ho¸ vµo thÞ tr­êng nµy. Ch¼ng h¹n, c¸c mÆt hµng thiÕt yÕu th­êng ®­îc chi phèi bëi nh÷ng nhµ nhËp khÈu vµ ph©n phèi nh­ ICA víi 35% thÞ phÇn chuyªn b¸n lÎ, KF víi 20% thÞ phÇn chuyªn cung cÊp tõ c¸c hîp t¸c x·. Víi mçi lo¹i s¶n phÈm kh¸c nhau, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam còng nªn t×m ®Õn c¸c nhµ nhËp khÈu kh¸c nhau cña EU. 2.4. Nghiªn cøu kü thÞ tr­êng ThÞ tr­êng EU rÊt ®a d¹ng vµ phøc t¹p. Do ®ã, c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu trùc tiÕp cña ViÖt Nam cÇn nghiªn cøu kü thÞ tr­êng nµy tr­íc khi xuÊt hµng, ®Ó tr¸nh nh÷ng rñi ro dÉn ®Õn gi¶m sót doanh thu vµ mÊt uy tÝn doanh nghiÖp. Mét trong nh÷ng ®iÓm mµ c¸c doanh nghiÖp n­íc ta nªn chó ý lµ biÓu thuÕ nhËp khÈu cña EU. HiÖn nay, EU ®ang ¸p dông mét sè ­u ®·i thuÕ víi hµng ho¸ nhËp khÈu tõ ViÖt Nam, víi c¸c møc tõ 15% ®Õn 25%. EU cã c¸c biÓu thuÕ nhËp khÈu chung ¸p dông cho tÊt c¶ c¸c hµng ho¸ nhËp khÈu vµo thÞ tr­êng c¸c n­íc thµnh viªn EU. ThuÕ sÏ ¸p trªn tõng tªn gäi mÆt hµng. Do vËy, doanh nghiÖp cÇn chó ý ®Ó mét mÆt hµng khái ph¶i ®ãng nhiÒu lo¹i thuÕ. Bªn c¹nh ®ã, tr­íc khi xuÊt hµng ®i, doanh nghiÖp cã thÓ ®µm ph¸n víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng vÒ møc thuÕ suÊt. Khi ®· x©m nhËp thÞ tr­êng, doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn l­u ý cËp nhËt c¸c th«ng tin vÒ thÞ tr­êng, nhÊt lµ viÖc ¸p m· thuÕ. Mét doanh nghiÖp ViÖt Nam chuyªn xuÊt b¸nh tr¸ng sang EU cho biÕt, nÕu hä ®Ó tªn b»ng tiÕng Anh trªn ho¸ ®¬n th× ph¶i chÞu thuÕ suÊt 100%, cßn ®Ó b»ng tiÕng Ph¸p th× chØ chÞu 70%. ¤ng Marc Villard, Chñ tÞch Phßng th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp Ph¸p t¹i ViÖt Nam gi¶i thÝch: “ThÞ tr­êng EU tuy thèng nhÊt nh­ng mçi n­íc thµnh viªn EU vÉn cã thÓ cã quy ®Þnh riªng. Doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn tham kh¶o th«ng tin vÒ thuÕ vµ biÓu thuÕ tr­íc khi xuÊt hµng. NÕu thÊy cã bÊt hîp lý th× cã thÓ th­¬ng l­îng víi h¶i quan tr­íc khi xuÊt hµng”. 2.5. TËn dông th«ng tin tõ nhiÒu phÝa C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn nhËn biÕt r»ng, th«ng tin lµ mét hµng ho¸ cã gi¸ trÞ ®èi víi mäi ho¹t ®éng nghiªn cøu, t×m kiÕm thÞ tr­êng vµ ®èi t¸c. Do ®ã, doanh nghiÖp cÇn n¨ng ®éng khai th¸c th«ng tin tõ nhiÒu phÝa. VÒ phÝa ViÖt Nam, triÓn väng hîp t¸c cña ViÖt Nam víi EU cã thÓ ®­îc c¸c doanh nghiÖp xem xÐt t¹i Côc xóc tiÕn th­¬ng m¹i (Bé Th­¬ng m¹i), Trung t©m nghiªn cøu ch©u ¢u, phßng Th­¬ng M¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam. VÒ phÝa EU, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ yªu cÇu tra cøu danh s¸ch c¸c doanh nghiÖp kinh doanh tèt, nhu cÇu thÞ tr­êng EU, c¸c s¶n phÈm c¹nh tranh víi ViÖt Nam… t¹i Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp c¸c n­íc thµnh viªn EU t¹i ViÖt Nam, vµ ®Æc biÖt t¹i Phßng Th­¬ng m¹i EU t¹i Hµ Néi. Bªn c¹nh ®ã, c¸c doanh nghiÖp còng cã thÓ t×m hiÓu th«ng tin qua c¸c web site trªn internet, catalogues vµ nh÷ng bµi b×nh luËn trªn c¸c t¹p chÝ kinh tÕ cña EU. 2.6. KhuyÕch tr­¬ng s¶n phÈm t¹i c¸c héi chî th­¬ng m¹i ë ch©u ¢u §iÒu ®¸ng nãi hiÖn nay lµ nhËn thøc ch­a ®óng cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vÒ viÖc tham gia héi chî triÓn l·m. NhiÒu doanh nghiÖp cßn coi héi chî lµ n¬i chñ yÕu ®Ó b¸n hµng. ThËm chÝ, cã nh÷ng doanh nghiÖp cßn tõ chèi nh÷ng héi chî ë n­íc ngoµi - n¬i hä cã thÓ t×m kiÕm c¸c hîp ®ång vµ khuyÕch tr­¬ng s¶n phÈm. Trong t­¬ng lai, c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam cÇn tin t­ëng r»ng, héi chî triÓn l·m lµ mét phÇn quan träng cña xóc tiÕn th­¬ng m¹i, gióp c¸c doanh nghiÖp cã thÓ héi nhËp vµo thÞ tr­êng quèc tÕ mµ kh«ng cÇn tr«ng vµo sù b¶o hé cña Nhµ n­íc. Riªng ®èi víi thÞ tr­êng EU, c¸c doanh nghiÖp cµng nªn tÝch cùc tham gia vµo nh÷ng kú héi chî triÓn l·m tæ chøc t¹i c¸c n­íc thµnh viªn EU ®Ó giíi thiÖu s¶n phÈm vµ thiÕt lËp mèi quan hÖ trùc tiÕp víi b¹n hµng, tõ ®ã tr¸nh thÊt thiÖt khi xuÊt khÈu qua trung gian. Tuy nhiªn, hµng n¨m EU cã hµng chôc ngµn héi chî triÓn l·m lín nhá kh¸c nhau trªn tÊt c¶ 15 quèc gia thµnh viªn. Do kh¶ n¨ng tµi chÝnh cã h¹n, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam chØ nªn tham gia nh÷ng héi chî triÓn l·m chuyªn ngµnh, cã quy m« lín vµ cã chän läc kh¸ch mêi. Tõ ®ã, doanh nghiÖp míi cã thÓ gi¶m thiÓu chi phÝ mµ vÉn ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. Mét trong nh÷ng héi chî thÝch hîp nhÊt víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, c¶ vÒ tÝnh chÊt lÉn quy m«, lµ héi chî Frankfurt, ®­îc tæ chøc t¹i thµnh phè Frankfurt cña §øc. Héi chî nµy chØ triÓn l·m, giíi thiÖu nh÷ng hµng gia dông, tiªu dïng vµ l­u niÖm nªn rÊt phï hîp víi c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu hiÖn nay cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. 2.7. Kh«ng dùa m·i vµo mÆt hµng s½n cã Mét trong nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam sang EU lµ c¬ cÊu nhËp khÈu cña thÞ tr­êng nµy cã nh÷ng thay ®æi m¹nh trong vµi n¨m trë l¹i ®©y. Tr­íc t×nh h×nh nµy, doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn cã chÝnh s¸ch ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm, theo ®ã doanh nghiÖp ph¶i tÝch cùc ®Çu t­ s¶n xuÊt vµo nh÷ng mÆt hµng mµ thÞ tr­êng cÇn chø kh«ng chØ lµ nh÷ng mÆt hµng doanh nghiÖp cã. Bëi lÏ, nÕu nhu cÇu thÞ tr­êng gi¶m xuèng, kh«ng nhËp khÈu g× hÕt, th× doanh nghiÖp sÏ ®øng tr­íc t×nh tr¹ng kh«ng tr¶ næi l­¬ng cho c«ng nh©n vµ buéc ph¶i kªu cøu Nhµ n­íc. Sau nghi nghiªn cøu thÞ tr­êng EU, ta nhËn thÊy c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam kh«ng thÓ m·i m·i dùa vµo mÆt hµng truyÒn thèng nh­ dÇu löa, g¹o, cµ phª, dÖt may, giµy dÐp. CÇn ph¶i nhanh chãng chuyÓn sang nh÷ng mÆt hµng n«ng s¶n chÕ biÕn, hµng c«ng nghiÖp chÕ t¹o. VÝ dô, mét mÆt hµng cã triÓn väng ®Æc biÖt lµ thñy s¶n chÕ biÕn do nhu cÇu thÞ tr­êng EU cßn lín, nh­ng tiÒm n¨ng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ch­a nhiÒu do h¹n chÕ vÒ chÊt l­îng. Ngoµi ra, c¸c doanh nghiÖp còng cÇn xem xÐt kh¶ n¨ng xuÊt khÈu hµng ®iÖn tö phÇn mÒm vi tÝnh vµ hµng thñ c«ng mü nghÖ. Theo b¸o c¸o cña ViÖn nghiªn cøu tiªu dïng Liªn bang §øc th× nhu cÇu tiªu thô quµ tÆng cña n­íc nµy ngµy cµng t¨ng. Nh÷ng mÆt hµng mü nghÖ cña ViÖt Nam ch¾c ch¾n sÏ g©y kh«ng Ýt ng¹c nhiªn cho c¸c kh¸ch hµng ph­¬ng T©y. Bªn c¹nh ®ã, §øc, Ph¸p, BØ, Thuþ §iÓn, Hµ Lan vµ mét sè n­íc thµnh viªn kh¸c cña EU míi ®©y ®· b¸o ®éng t×nh tr¹ng thiÕu kü s­ tin häc vµ c¸c s¶n phÈm tin häc, nªn b¾t ®Çu khuyÕn khÝch nhËp khÈu lao ®éng vµ s¶n phÈm tin häc tõ n­íc ngoµi, Ên §é, §µi Loan, Malaysia ®ang më réng xuÊt khÈu mÆt hµng nµy víi gi¸ thÊp h¬n nhiÒu so víi Ch©u ¢u. NÕu c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam b¾t kÞp xu h­íng nµy, th× ch¾c ch¾n sÏ n©ng cao ®­îc kim ng¹ch xuÊt khÈu. 2.8. T¨ng c­êng ¸p dông hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng ISO 9000 vµ hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng ISO 14000 Nãi mét c¸ch kh¸i qu¸t, ISO 9000 lµ tËp hîp mét c¸ch cã hÖ thèng nh÷ng kinh nghiÖm qu¶n lý chÊt l­îng tèt nhÊt do Tæ chøc Tiªu chuÈn quèc tÕ ISO ®Æt ra. Nã cã t¸c dông gióp c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt c¶i tiÕn hÖ thèng qu¶n lý nh»m ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu t¨ng n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng s¶n phÈm, gi¶m l·ng phÝ vµ tû lÖ phÕ phÈm ®Ó duy tr× mét d¹ng s¶n phÈm lu«n cã chÊt l­îng ®ång nhÊt vµ phÊn ®Êu h¹ gi¸ thµnh.. HiÖn nay, "vÊn ®Ò chÊt l­îng" næi lªn nh­ lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng nhÊt cña th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp. Cµng ngµy, kh¸ch hµng EU nãi riªng vµ kh¸ch hµng trªn kh¾p thÕ giíi nãi chung cµng cã yªu cÇu lín ®èi víi c¸c nhµ cung cÊp nh­ ®¶m b¶o chÊt l­îng hµng ho¸ vµ dÞch vô, chÊp hµnh ®Çy ®ñ vµ nhanh chãng c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c trong hîp ®ång nh­ thêi h¹n cung cÊp, th¸i ®é phôc vô v.v... Th«ng th­êng, kh¸ch hµng kh«ng chØ muèn cã ®­îc s¶n phÈm thÝch hîp víi kh¶ n¨ng thanh to¸n cña hä mµ cßn muèn c¸c yªu cÇu cña hä ph¶i ®­îc gi¶i quyÕt mét c¸ch nhanh chãng. V× vËy ®èi víi mét sè s¶n phÈm xuÊt khÈu, viÖc chøng nhËn phï hîp ISO 9000 gÇn nh­ lµ mét yªu cÇu b¾t buéc, lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn gióp s¶n phÈm ViÖt Nam th©m nhËp vµo nh÷ng thÞ tr­êng khã tÝnh nh­ EU, Mü, NhËt B¶n; t¹o lîi thÕ vµ uy tÝn trong c¹nh tranh th­¬ng m¹i quèc tÕ. ISO 14000 lµ Bé tiªu chuÈn vÒ qu¶n lý m«i tr­êng, ®­îc x©y dùng trªn c¬ së tho¶ thuËn quèc tÕ bao gåm c¸c yªu cÇu ®èi víi c¸c yÕu tè c¬ b¶n cã thÓ ®iÒu chØnh ®­îc ®Ó thiÕt lËp nªn HÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng cã kh¶ n¨ng c¶i thiÖn m«i tr­êng mét c¸ch liªn tôc t¹i c¸c tæ chøc c¬ së. Còng nh­ Bé tiªu chuÈn ISO 9000, ISO 14000 lµ bé tiªu chuÈn quèc tÕ vÒ qu¶n lý (®èi t­îng qu¶n lý cña ISO 9000 lµ chÊt l­îng, cßn cña ISO 14000 lµ m«i tr­êng). ë c¸c quèc gia ®· cã søc Ðp m¹nh vÒ yªu cÇu b¶o vÖ m«i tr­êng nh­ Hoa Kú, Canada, c¸c n­íc EU, NhËt B¶n,... V× vËy, cã thÓ nãi r»ng ISO 14000 còng chÝnh lµ mét ch×a kho¸ gióp c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ më c¸nh cöa vµo thÞ tr­êng EU. Bëi v× c¸c s¶n phÈm cã chÊt l­îng cao nh­ng qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kh«ng ®¶m b¶o c¸c tiªu chuÈn vÒ m«i tr­êng th× còng kh«ng ®­îc nhËp khÈu vµo thÞ tr­êng EU theo quy ®Þnh cña Uû ban Ch©u ¢u (ECC) hoÆc bÞ ng­êi tiªu dïng EU tÈy chay (cô thÓ lµ mÆt hµng ®å gç cña ViÖt Nam ®ang bÞ ng­êi tiªu dïng Anh tÈy chay). 3. Nhãm gi¶i ph¸p liªn quan ®Õn ®ång EURO C¸c n­íc thµnh viªn EU ®· s¸ng t¹o ra ®ång EURO nh»m lËp thÕ c©n b»ng víi ®ång ®« la Mü vµ ®ång yªn NhËt B¶n, tr¸nh xu h­íng ®« la ho¸ trªn toµn thÕ giíi. Do ®ã, khi ®ång EURO chÝnh thøc cã mÆt trong l­u th«ng tiÒn tÖ, th× c¸c doanh nghiÖp EU ®­¬ng nhiªn sÏ yªu cÇu c¸c ®èi t¸c ph¶i sö dông EURO nh­ mét ®ång tiÒn tÝnh to¸n vµ ®ång tiÒn thanh to¸n hîp ®ång th­¬ng m¹i quèc tÕ. Do vËy ViÖt Nam cÇn: 3.1. Nhanh chãng chÊp nhËn sö dông EURO trong thanh to¸n quèc tÕ ChÊp nhËp sö dông ®ång EURO ngay sÏ gióp c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam: Sím cã ®iÒu kiÖn lµm quen víi ®ång EURO - mét ngo¹i tÖ m¹nh cña thÕ giíi, tõ ®ã, nhanh chãng t×m ®­îc nh÷ng lîi thÕ cña ®ång EURO vµ biÕt c¸ch khai th¸c ®ång tiÒn nµy theo h­íng phôc vô cho lîi Ých cña m×nh. DÔ tiÕp cËn víi c¸c ®èi t¸c sö dông EURO tõ ngµy 01.01.1999 vµ thiÕt lËp quan hÖ bu«n b¸n trùc tiÕp víi hä trªn c¬ së sö dông EURO nh­ mét ®¬n vÞ tÝnh to¸n vµ mét ph­¬ng tiÖn thanh to¸n. Tr¸nh ®­îc c¸c hiÖn t­îng tôt hËu vÒ nhËn thøc dÉn ®Õn lóng tóng khi b¾t buéc ph¶i sö dông EURO trong c¸c quan hÖ th­¬ng m¹i tµi chÝnh nî víi c¸c ®èi t¸c EURO vµ c¸c n­íc sö dông EURO. C¸c doanh nghiÖp n­íc ta nªn xem xÐt ¸p dông mét sè biÖn ph¸p nh­ thu thËp th«ng tin ®Çy ®ñ vÒ ®ång EURO: c¬ quan Nhµ n­íc hoÆc b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp cã thÓ chñ ®éng t×m kiÕm th«ng tin vÒ ®ång EURO ë Trung t©m nghiªn cøu ch©u ¢u, Trung t©m th«ng tin kinh doanh Ch©u ¢u, Ph¸i ®oµn ®¹i diÖn EC t¹i Hµ Néi, c¸c Web site vÒ EU vµ EURO trªn m¹ng intemet. Bªn c¹nh ®ã, còng cã thÓ tæ chøc thªm nh÷ng buæi thuyÕt tr×nh, th¶o luËn vÒ vai trß cña ®ång EURO trªn thÕ giíi vµ sù t¸c ®éng cña nã ®Õn ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam - EU. 3.2. ThiÕt lËp nÒn mãng EURO trong ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam víi EU N­íc ta cÇn x¸c ®Þnh tû träng sö dông EURO nh­ mét ®ång tiÒn tÝnh to¸n vµ thanh to¸n trong c¸c giao dÞch bu«n b¸n víi EU vµ víi c¸c n­íc kh¸c. X¸c ®Þnh mét tû lÖ thÝch hîp, n­íc ta sÏ gi¶m thiÓu nh÷ng rñi ro hèi ®o¸i khi cßn sö dông ®ång ®« la Mü trong thanh to¸n ngo¹i th­¬ng. 3.3. §iÒu chØnh luËt vµ c¸c nghÞ ®Þnh vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi nh»m cho phÐp sö dông EURO trong c¸c giao dÞch quèc tÕ §iÒu quan träng lµ Nhµ n­íc sÏ cÇn c«ng nhËn chÝnh thøc sù cã mÆt cña ®ång tiÒn nµy trong l­u th«ng ngo¹i hèi ë ViÖt Nam. N­íc ta nªn cho phÐp ®ång EURO ®­îc niªm yÕt vµ bu«n b¸n réng r·i ë trong n­íc nh­ c¸c ®ång tiÒn cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi kh¸c (USD, JPY, FRF, DEM,…) 3.4. Xem xÐt thµnh phÇn dù tr÷ ngo¹i hèi cña Ng©n hµng Nhµ n­íc Nh»m ®a d¹ng ho¸ tiÒn tÖ trong mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai, viÖc h×nh thµnh ®ång EURO trong c¸c kho¶n dù tr÷ cña Ng©n hµng Nhµ n­íc nªn ®­îc ®iÒu chØnh t­¬ng øng víi nh÷ng tû lÖ dù tr÷ b»ng c¸c ngo¹i tÖ kh¸c. VÝ nh­ Trung Quèc, ngay tr­íc sù ra ®êi cña ®ång EURO, n­íc nµy ®· tuyªn bè n©ng dù tr÷ ®ång EURO lªn møc 40% dù tr÷ ngo¹i tÖ (t­¬ng ®­¬ng víi USD, c¸c ®ång tiÒn kh¸c chiÕm 20%), trªn c¬ së ®Ò cao vai trß cña EU trong chiÕm l­îc ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng cña ®Êt n­íc. HiÖn nay, EU lµ ®èi t¸c th­¬ng m¹i lín thø ba cña Trung Quèc (sau Hoa Kú vµ NhËt B¶n), kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng cña hai bªn hµng n¨m ®¹t kho¶ng 45 tû USD. §èi víi ViÖt Nam, EU còng ®· trë thµnh mét khu vùc thÞ tr­êng quan träng. Kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng cña ViÖt Nam víi c¶ 15 quèc gia thµnh viªn EU chØ sau kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng víi NhËt B¶n. Do ®ã, ®Ó gãp phÇn ®­a quan hÖ th­¬ng m¹i nµy lªn mét b­íc ph¸t triÓn míi khi ®ång EURO ra ®êi, Ng©n hµng Nhµ n­íc cÇn cã tû lÖ dù tr÷ ®ång EURO thÝch hîp ®Ó cã thÓ cung cÊp ngo¹i tÖ kÞp thêi cho ngo¹i th­¬ng. Trªn c¬ së theo dâi ®éng th¸i cña ®ång EURO tõ gÇn mét n¨m nay vµ nghiªn cøu mèi quan hÖ ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam - EU trong t­¬ng quan so s¸nh víi c¸c n­íc kh¸c (®iÓn h×nh lµ Trung Quèc), chóng t«i m¹nh d¹n ®Ò nghÞ tû lÖ dù tr÷ EURO lµ 25% trong tæng dù tr÷ ngo¹i tÖ quèc gia. 3.5. Xem xÐt viÖc lËp tû gi¸ chuÈn cho ræ tiÒn tÖ vµ ®iÒu chØnh tû gi¸ VND/EUR linh ho¹t, c¨n cø vµo nhiÒu ngo¹i tÖ Sù ­a chuéng ®ång ®« la trong nhiÒu quan hÖ mua b¸n cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam víi EU sÏ dÉn ®Õn nh÷ng rñi ro kh«ng l­êng tr­íc. VÝ dô, viÖc gi¶m gi¸ ®ét ngét ®ång ®« la sÏ khiÕn ®ång ViÖt Nam lªn gi¸ cao h¬n so víi ®ång EURO; tõ ®ã khiÕn c¸c hµng ho¸ cña ViÖt Nam kÐm søc c¹nh tranh h¬n trªn thÞ tr­êng EU. ViÖc dïng EURO lµm chuÈn trong ræ tiÒn tÖ sÏ lµm gi¶m bít sù biÕn ®éng trong tû gi¸ qua l¹i gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc thuéc khu vùc nµy. Do vËy, c¬ chÕ tû gi¸ th¶ næi VND/EUR cã sù kiÓm so¸t linh ho¹t cña Nhµ n­íc, g¾n víi c¸c ngo¹i tÖ m¹nh, cã nhiÒu quan hÖ víi ViÖt Nam nh­ USD, JPY, FRF,… lµ mét h­íng nghiªn cøu nghiªm tóc. NÕu nh÷ng biÖn ph¸p trªn ®­îc ¸p dông, ta cã thÓ h×nh dung t­¬ng lai sö dông ®ång EURO trong quan hÖ ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam - EU nh­ sau: Trong bu«n b¸n vµ hîp t¸c víi EU, ®ång EURO chiÕm kho¶ng 15%. Trong c¬ cÊu dù tr÷ ngo¹i tÖ (hiÖn nay kh«ng ®¸ng kÓ vµ thÊp xa so víi møc b¸o ®éng quèc tÕ), ®ång USD chiÕm kho¶ng 50%, ®ång EURO chiÕm kho¶ng 25%, cßn l¹i lµ ®ång JPY vµ c¸c ®ång tiÒn kh¸c. Tãm l¹i, nh÷ng gi¶i ph¸p liªn quan ®Õn ®ång EURO trªn ®©y chñ yÕu lµ nh÷ng gi¶i ph¸p mang tÝnh kü thuËt. Tuú theo hoµn c¶nh thùc tÕ vµ biÕn ®éng trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ thÕ giíi mµ chóng ta cÇn cã nh÷ng thay ®æi cho phï hîp, tr¸nh viÖc ¸p dông mét c¸ch m¸y mãc, cøng nh¾c. Trªn ®©y lµ mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ®Èy m¹nh quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - EU ®­îc x©y dùng trªn c¬ së ®· ph©n tÝch nh÷ng khã kh¨n tån t¹i trong mèi quan hÖ song ph­¬ng vµ xem xÐt hoµn c¶nh cô thÓ cña hai bªn hiÖn nay. TriÓn väng vÒ mét mèi quan hÖ th­¬ng m¹i s©u réng, v÷ng ch¾c phô thuéc vµo ®­êng lèi, chÝnh s¸ch cña c¶ hai bªn. §èi víi ViÖt Nam, ®ã chÝnh lµ nh÷ng ®Þnh h­íng dµi h¹n trong chÝnh s¸ch ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh thÞ tr­êng còng nh­ nh÷ng ph­¬ng s¸ch cô thÓ nh»m t¹o ®iÒu kiÖn tèt h¬n cho c¸c doanh nghiÖp cã thÓ th©m nhËp vµo EU vµ trô v÷ng trªn thÞ tr­êng nµy. KÕt luËn Quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - EU trong nh÷ng n¨m võa qua ph¸t triÓn rÊt m¹nh nhê nh÷ng chiÕn l­îc râ rµng cña c¶ hai bªn. §èi víi EU th× chñ yÕu ®ã lµ c¸i nh×n vÒ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ ®óng ®¾n h¬n ®èi víi ch©u ¸ - khu vùc kinh tÕ n¨ng ®éng vµ cã nh÷ng biÕn chuyÓn thÇn kú - trong ®ã cã ViÖt Nam. Cßn ®èi víi ViÖt Nam th× ®ã lµ chiÕn l­îc thóc ®Èy quan hÖ th­¬ng m¹i víi tÊt c¶ c¸c n­íc, ®Æc biÖt lµ tham väng ®Èy m¹nh h¬n n÷a xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng EU réng lín. XÐt thÊy trong thêi gian qua, nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc cã phÇn ch÷ng l¹i, tiªu dïng néi ®Þa gi¶m sót, nh­ng ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng liªn tôc t¨ng tr­ëng v÷ng vµng mµ ë ®ã cã mét phÇn lín sù ®ãng gãp cña thÞ tr­êng EU nªn ViÖt Nam vÉn duy tr× ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ kh¸. V× vËy, cã thÓ nhËn ®Þnh mét c¸ch ch¾c ch¾n r»ng, chÝnh s¸ch ®Èy m¹nh h¬n n÷a xuÊt khÈu vµ quan hÖ th­¬ng m¹i víi EU lµ mét quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ViÖt Nam. Tuy nhiªn, trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu víi thÞ tr­êng nµy cßn ch­a cã sù biÕn chuyÓn vÒ chÊt, do nh÷ng khã kh¨n tån t¹i cè h÷u, hay nh÷ng khã kh¨n míi n¶y sinh do t×nh h×nh míi. Tiªu biÓu nh­ viÖc EU cßn ¸p dông h¹n ng¹ch víi mÆt hµng dÖt may, thùc thi chÕ ®é kiÓm tra chÐo víi mÆt hµng giµy dÐp, ®¸nh thuÕ 100% vµo mÆt hµng g¹o, hoÆc nh÷ng h¹n chÕ vÒ vèn vµ th«ng tin cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam...TÊt c¶ ®· ¶nh h­ëng kh«ng nhá tíi viÖc tiÕn s©u, tiÕn ch¾c vµo thÞ tr­êng nµy. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, nhiÒu chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc ®· ®­îc ban hµnh nh»m gãp phÇn thóc ®Èy quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - EU. Trªn ph­¬ng diÖn lý thuyÕt vµ trong mét khu«n khæ cã h¹n m¹nh d¹n ®­a ra c¸c gi¶i ph¸p, kiÕn nghÞ nh»m kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i vµ khã kh¨n, nh»m ®ãng gãp mét phÇn nhá bÐ vµo viÖc më réng vµ ®Èy m¹nh th­¬ng m¹i ViÖt Nam trong giai ®o¹n míi. C¸c gi¶i ph¸p tr­íc hÕt tËp trung vµo viÖc n©ng cao h¬n n÷a kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng EU nh­ n©ng cao vai trß cña c¬ quan qu¶n trong viÖc hç trî c¸c doanh nghiÖp, kªu gäi b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp còng ph¶i cè g¾ng rÊt nhiÒu ®Ó t¹o dùng uy tÝn vµ gi÷ b¹n hµng. Ngoµi ra, ®øng tr­íc viÖc ®ång EURO chÝnh thøc trë thµnh ®ång tiÒn duy nhÊt cña ch©u ¢u dÓ ®­a ra c¸c ®Ò xuÊt nh»m cã thÓ thÝch øng ®ång tiÒn nµy trong giao dÞch th­¬ng m¹i víi c¸c n­íc thµnh viªn EU vµ mét sè n­íc kh¸c. Hy väng r»ng, nh÷ng ®Ò xuÊt vµ kiÕn nghÞ nµy sÏ gãp phÇn vµo viÖc hiÖn thùc ho¸ chiÕn l­îc t¨ng c­êng quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - EU nãi riªng còng nh­ thóc ®Èy th­¬ng m¹i ViÖt Nam nãi chung tiÕn bé c¶ vÒ l­îng vµ chÊt trong nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû XXI. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì v« cïng quý b¸u cña TS. Ph¹m Duy Liªn gi¸o viªn h­íng dÉn, cïng c¸c c¸n bé trong XÝ nghiÖp vµ tËp thÓ gi¸o viªn trong khoa ®· tËn t×nh h­íng dÉn, gióp ®ì em trong suèt qu¸ tr×nh tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi nµy. V× thêi gian vµ ®iÒu kiÖn h¹n chÕ, viÖc ®i s©u ®i s¸t thùc tÕ nh»m t×m ra h­íng gi¶i quyÕt tho¶ ®¸ng cho vÊn ®Ò cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n nªn ch¾c ch¾n chuyªn ®Ò nghiªn cøu cña em cßn nhiÒu h¹n chÕ. Em hy väng r»ng sÏ cã ®iÒu kiÖn trë l¹i nghiªn cøu s©u h¬n vÒ vÊn ®Ò nµy trong thêi gian tíi. RÊt mong sÏ nhËn ®­îc ý kiÕn ®ãng gãp cña c¸c c¬ quan ban ngµnh, c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n ®Ó ®Ò tµi nghiªn cøu cña em ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh kinh tÕ Quèc tÕ - §HKTQD 2. Gi¸o tr×nh kinh tÕ ph¸t triÓn - §HKTQD 3. T¹p chÝ nghiªn cøu Ch©u ¢u n¨m 1999, 2000, 2001 4. T¹p chÝ kinh tÕ ph¸t triÓn §HKTQD 5. T¹p chÝ Th­¬ng M¹i 6. LuËn v¨n Kho¸ 39 - 40 7. Thóc ®Èy quan hÖ Th­¬ng m¹i ViÖt Nam - EU Môc lôc