Đề tài Những ảnh hưởng của chuẩn mực kế toán Việt Nam đến kiểm toán tài chính doanh nghiệp nhà nước và yêu cầu hoàn thiện nội dung quy trình kiểm toán tài chính doanh nghiệp nhà nước của kiểm toán nhà

m cho phï hîp víi thùc tiÔn cña c«ng t¸c kÕ to¸n, kiÓm to¸n cña n−íc ta. 2.2.1.2- §i ®«i víi viÖc ban hµnh c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n cÇn nghiªn cøu vµ ban hµnh chÕ ®é kÕ to¸n h−íng dÉn thùc hiÖn c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n CMKT lµ nh÷ng qui ®Þnh mang tÝnh chÊt ph¸p lý; lµ nh÷ng qui ®Þnh mang tÝnh mùc th−íc. §ã lµ nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña kÕ to¸n, nh÷ng gi¶i thÝch, h−íng dÉn vÒ quy tr×nh nghiÖp vô, ph−¬ng ph¸p h¹ch to¸n vµ nguyªn t¾c chØ ®¹o c«ng viÖc kÕ to¸n; liªn quan ®Õn nhiÒu chÝnh s¸ch tµi chÝnh, chÝnh s¸ch thuÕ. Nh÷ng qui ®Þnh chung vÒ tµi chÝnh, thuÕ còng ®−îc ®−a vµo CMKT; kh«ng thÓ ®Ò cËp chi tiÕt hÕt mäi khÝa c¹nh trong mäi giao dÞch. Do vËy, ®Ó nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c kÕ to¸n, kiÓm to¸n cã thÓ thùc hiÖn ®−îc cÇn ph¶i cã h−íng dÉn kÕ to¸n thùc hiÖn c¸c chuÈn mùc kÞp thêi. Tr¸nh t×nh tr¹ng CMKT ®· ban hµnh vµ yªu cÇu ph¶i thùc hiÖn nh−ng ch−a cã h−íng dÉn. 2.2.1.3- S¬ kÕt c«ng t¸c nghiªn so¹n th¶o vµ ban hµnh c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n trong thêi gian võa qua Bé Tµi chÝnh - C¬ quan qu¶n lý ngµnh Tµi chÝnh - KÕ to¸n ViÖt Nam ®· ban hµnh dÇn c¸c CMKT cña HÖ thèng chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam ®Ó ¸p dông thèng nhÊt trong c¶ n−íc. §Õn nay, Bé Tµi chÝnh ®· ban hµnh ®−îc 10 chuÈn mùc t¹i QuyÕt ®Þnh sè 149/2001/Q§-BTC ngµy 31/12/2001 vÒ viÖc ban hµnh vµ c«ng bè bèn (04) CMKT ViÖt Nam (®ît 1) vµ QuyÕt ®Þnh sè 165/2002/Q§-BTC ngµy 31/12/2002 vÒ viÖc ban hµnh vµ c«ng bè s¸u (06) 62 CMKT ViÖt Nam (®ît 2). Sau khi ban hµnh vµ ®· cã h−íng dÉn kÕ to¸n thùc hiÖn c¸c chuÈn mùc, cÇn ®−îc s¬ kÕt viÖc ban hµnh vµ ¸p dông c¸c chuÈn mùc trong thêi gian qua ®Ó ®¸nh gi¸ nh÷ng mÆt lµm ®−îc vµ nh÷ng tån t¹i ®Ó ®−a ra c¸c gi¶i ph¸p hoµn thiÖn nã (nh− viÖc ban hµnh chuÈn mùc tr−íc vµ chuÈn mùc sau ch−a thèng nhÊt gi÷a chuÈn mùc sè 16- Chi phÝ ®i vay vµ chuÈn mùc sè 03,04 – Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh vµ v« h×nh) . 2.2.2- KiÓm to¸n Nhµ n−íc 2.2.2.1- Nghiªn cøu, bæ sung hoµn thiÖn HÖ thèng ChuÈn mùc kiÓm to¸n cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc KiÓm to¸n nhµ n−íc lµ c¬ quan kiÓm tra tµi chÝnh c«ng cña Nhµ n−íc ta, lµ c«ng cô qu¶n lý qu¶n lý vÜ m« cña nhµ n−íc, cã vai trß quan träng trong viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng kiÓm tra, kiÓm so¸t viÖc chi tiªu Ng©n s¸ch, t¨ng c−êng viÖc sö dông hîp lý, ®óng môc ®Ých, tiÕt kiÖm vµ cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc tµi chÝnh, tµi nguyªn c«ng s¶n quèc gia t¹i c¸c c¬ quan Nhµ n−íc, c¸c ®¬n vÞ sù nghiÖp, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ cã sö dông NSNN. §Ó thùc hiÖn nhiÖm vô trªn, KiÓm to¸n nhµ n−íc ®· so¹n th¶o vµ ban hµnh HÖ thèng chuÈn mùc kiÓm to¸n cña KTNN lµm c¬ së x©y dùng c¸c quy tr×nh kiÓm to¸n, trong ®ã cã Quy tr×nh kiÓm to¸n DNNN. Do ®ã, ®Ó cã c¬ së ph¸p lý cho viÖc söa ®æi néi dung cña quy tr×nh, ®Ò nghÞ KTNN nghiªn cøu, bæ sung hoµn thiÖn chuÈn mùc kiÓm to¸n cña KTNN. 2.2.2.2- S¬ kÕt viÖc ¸p dông Qui tr×nh KiÓm to¸n doanh nghiÖp Nhµ n−íc trong thêi gian qua ®Ó ®¸nh gi¸ nh÷ng mÆt lµm ®−îc, nh÷ng tån t¹i ®Ó ®−a ra c¸c gi¶i ph¸p cÇn hoµn thiÖn nã. Quy tr×nh kiÓm to¸n DNNN- Lµ c¬ së ph¸p lý cho ho¹t ®éng kiÓm to¸n DNNN, trî gióp KTV nhµ n−íc nh÷ng ®iÓm tùa tin cËy trong ho¹t ®éng kiÓm to¸n. Tuy nhiªn, sau 4 n¨m ®−îc ban hµnh vµ ¸p dông vµo thùc tiÔn c«ng t¸c kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh DNNN ®· béc lé nhiÒu h¹n chÕ vµ tån t¹i do viÖc thay ®æi cña ®èi t−îng kiÓm to¸n lµ b¸o c¸o tµi chÝnh DNNN. Do Nhµ nøoc ban 63 hµnh chÕ ®é kÕ to¸n míi söa ®æi bæ sung, ®Æc biÖt lµ viÖc ban hµnh c¸c CMKT ViÖt Nam. §Ò hoµn thiÖn néi dung quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh DNNN, ®Ò nghÞ KiÓm to¸n Nhµ n−íc tæ chøc s¬ kÕt viÖc ¸p dông qui tr×nh kiÓm to¸n DNNN trong thêi gian qua ®Ó ®¸nh gi¸ nh÷ng mÆt lµm ®−îc, nh÷ng tån t¹i ®Ó ®−a ra c¸c gi¶i ph¸p cÇn hoµn thiÖn nã. 2.2.2.3- Giao cho mét ®¬n vÞ thuéc KiÓm to¸n Nhµ n−íc chñ tr× vµ cã sù phèi hîp cña c¸c ®¬n vÞ trong néi bé ngµnh KiÓm to¸n Nhµ n−íc tiªn hµnh nghiªn cøu ®Ó bæ sung hoµn thiÖn qui tr×nh kiÓm to¸n doanh nghiÖp Nhµ n−íc C¨n cø NghÞ ®Þnh sè 93/2003/N§-CP ngµy 13/8/2003 cña ChÝnh phñ Quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc. KiÓm to¸n Nhµ n−íc ®· cô thÓ ho¸ chøc n¨ng, nhiÖm vô cña c¸c KiÓm to¸n chuyªn ngµnh vµ khu vùc. §Ò nghÞ KiÓm to¸n Nhµ n−íc giao cho KiÓm to¸n DNNN chñ tr× vµ cã sù phèi hîp cña c¸c ®¬n vÞ trong néi bé ngµnh KTNN tiªn hµnh nghiªn cøu ®Ó bæ sung hoµn thiÖn qui tr×nh kiÓm to¸n DNNN. 64 KÕt luËn HÖ thèng chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam ®−îc ban hµnh lµm c¬ së ph¸p lÝ quan träng cho nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c kÕ to¸n, kiÓm to¸n. CMKT ®−a ra nh÷ng nguyªn t¾c, ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n ®Ó lËp b¸o c¸o tµi chÝnh hîp lÝ vµ cã c¨n cø khoa häc, vµ nh− vËy ng−êi sö dông th«ng tin kÕ to¸n tµi chÝnh cã thÓ tin t−ëng vµ ®−a ra c¸c quyÕt ®Þnh phï hîp. KiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh nh»m x¸c ®Þnh tÝnh trung thùc, hîp lý cña b¸o c¸o tµi chÝnh vµ ®¸nh gi¸ cã phï hîp víi c¸c nguyªn t¾c, CMKT ®−îc thõa nhËn hay kh«ng. Nh− vËy, c¶ CMKT vµ kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh ®Òu nh»m tíi môc tiªu ®¶m b¶o vµ n©ng cao tÝnh trung thùc, hîp lý cña th«ng tin kÕ to¸n nãi chung vµ b¸o c¸o tµi chÝnh nãi riªng. §Ó ho¹t ®éng kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh DNNN cã chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ cÇn ph¶i tiÕn hµnh theo tr×nh tù tiÕn hµnh c«ng viÖc cña mçi cuéc kiÓm to¸n, tr×nh tù ®ã ph¶i ®−îc s¾p xÕp theo thø tù phï hîp víi diÔn biÕn kh¸ch quan cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n. Trong qua tr×nh ho¹t ®éng cña m×nh, KiÓm to¸n Nhµ n−íc ®· ban hµnh Qui tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh DNNN, Qui tr×nh ®· ph¸t huy t¸c dông tÝch cùc trong ho¹t ®éng kiÓm to¸n cña KiÓm to¸n DNNN. Tuy nhiªn, do nhµ n−íc ban hµnh HÖ thèng CMKT ViÖt Nam ®· ¶nh h−ëng tíi nhiÒu néi dung cña Qui tr×nh KiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh DNNN. §Ò tµi ®· tËp trung nghiªn cøu toµn diÖn vµ s©u s¾c nh÷ng ¶nh h−ëng cña CMKT ViÖt Nam ®Õn kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh DNNN vµ néi dung qui tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh DNNN, tËp trung vµo c¸c ®iÓm chÝnh sau: 1. Ph©n tÝch, lµm râ c¸c kh¸i niÖm vÒ CMKT ViÖt Nam; kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh DNNN vµ qui tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh DNNN. ChØ râ mèi quan hÖ gi÷a CMKT ViÖt Nam; kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh DNNN vµ qui tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh DNNN. CMKT quèc tÕ – tiÒn ®Ò cña viÖc vËn dông x©y dùng hÖ thèng CMKT ViÖt Nam. 2. §Ò tµi tËp trung nghiªn cøu nh÷ng h¹n chÕ néi dung cña qui tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh DNNN sau khi HÖ thèng chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam ®−îc ban hµnh; ®−a ra nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó hoµn thiÖn néi dung cña qui 65 tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh DNNN vµ nªu ra nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó hoµn thiÖn néi dung cña qui tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh DNNN. 3. Trªn c¬ së ®ã kiÕn nghÞ víi c¸c cÊp cã thÈm quyÒn ®Ó hoµn thiÖn qui tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh DNNN. Tuy nhiªn, víi kh¶ n¨ng vµ tr×nh ®é cã h¹n; lÇn ®Çu tiªn tham gia nghiªn cøu ®Ò tµi khoa häc. H¬n n÷a, viÖc ban hµnh c¸c CMKT ViÖt Nam ch−a ®Çy ®ñ vµ ch−a cã h−íng dÉn kÕ to¸n thùc hiÖn c¸c CMKT kÞp thêi nªn phÇn nµo cã ¶nh h−ëng tíi c¸c néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi. TËp thÓ t¸c gi¶ mong nhËn ®−îc sù ®ãng gãp tham gia cña Héi ®ång khoa häc KiÓm to¸n Nhµ n−íc vµ nh÷ng ng−êi cã quan t©m ®Õn ho¹t ®éng kiÓm to¸n. Chñ nhiÖm ®Ò tµi CN. NguyÔn Minh Giang 66 KiÓm to¸n nhµ n−íc _________________________________________________________ B¸o c¸o tãm t¾t ®Ò tµi nghiªn cøu nh÷ng ¶nh h−ëng cña chuÈn mùc kÕ to¸n viÖt nam ®Õn kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh doanh nghiÖp nhµ n−íc vµ yªu cÇu hoµn thiÖn néi dung quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh DNNN cña kiÓm to¸n nhµ n−íc chñ nhiÖm ®Ò tµi nguyÔn minh giang Hµ Néi - 2003 PhÇn Më ®Çu Sau 3 n¨m ¸p dông quy tr×nh kiÓm to¸n DNNN, quy tr×nh ®· ph¸t huy t¸c dông vµ ®i vµo thùc tÕ ho¹t ®éng cña c¸c cuéc kiÓm to¸n mµ KiÓm to¸n DNNN thùc hiÖn. Trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch hÖ thèng kÕ to¸n ViÖt Nam, ®Ó kÕ to¸n ViÖt Nam dÇn héi nhËp víi kÕ to¸n quèc tÕ. Bé Tµi chÝnh ®· vµ ®ang ban hµnh c¸c CMKT cña HÖ thèng CMKT ViÖt Nam ®Ó ¸p dông thèng nhÊt trong c¶ n−íc. QuyÕt ®Þnh sè 149/2001/Q§-BTC ngµy 31/12/2001 cña Bé tr−ëng Bé Tµi chÝnh vÒ viÖc ban hµnh vµ c«ng bè bèn (04) CMKT ViÖt Nam (®ît 1) vµ QuyÕt ®Þnh sè 165/2002/Q§-BTC ngµy 31/12/2002 cña Bé tr−ëng Bé Tµi chÝnh vÒ viÖc ban hµnh vµ c«ng bè s¸u (06) CMKT ViÖt Nam (®ît 2). ViÖc ban hµnh c¸c CMKT ®· cã ¶nh h−ëng nhiÒu ®Õn kiÓm to¸n BCTC DNNN, ®ßi hái cÇn ph¶i bæ sung vµ hoµn thiÖn néi dung quy tr×nh kiÓm to¸n BCTC DNNN cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc cho phï hîp víi CMKT ViÖt Nam. XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu nãi trªn, ®Ò tµi " Nh÷ng ¶nh h−ëng cña CMKT ViÖt Nam ®Õn kiÓm to¸n BCTC DNNN vµ yªu cÇu hoµn thiÖn néi dung Quy tr×nh kiÓm to¸n BCTC DNNN cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc hiÖn nay " nh»m ®−a ra nh÷ng gi¶i ph¸p hoµn thiÖn vµ ph¸t huy hiÖu qu¶ cña quy tr×nh trong ho¹t ®éng kiÓm to¸n BCTC DNNN. Môc tiªu cña ®Ò tµi lµ nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña CMKT ViÖt Nam, thùc tr¹ng cña Quy tr×nh kiÓm to¸n BCTC cña DNNN do KiÓm to¸n Nhµ n−íc thùc hiÖn, ®Ó ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p hoµn thiÖn néi dung cña Quy tr×nh KiÓm to¸n BCTC DNNN. Ph¹m vi cña ®Ò tµi: nghiªn cøu vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn cña c¸c CMKT ViÖt Nam (®· ban hµnh) ¶nh h−ëng ®Õn néi dung cña kiÓm to¸n BCTC DNNN do KTNN thùc hiÖn. Bè côc cña ®Ò tµi ®−îc kÕt cÊu thµnh 2 ch−¬ng (ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn): 1 Ch−¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò vÒ lý luËn vµ sù ¶nh h−ëng cña chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam ®Õn kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh cña doanh nghiÖp Nhµ n−íc do KiÓm to¸n Nhµ n−íc thùc hiÖn. Ch−¬ng 2: Nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó hoµn thiÖn néi dung cña Quy tr×nh kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh doanh nghiÖp Nhµ n−íc cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc. (§Ò tµi gåm trang, trong ®ã: Ch−¬ng 1 trang; Ch−¬ng 2 trang; KÕt luËn trang) Trªn c¬ së x¸c ®Þnh râ môc tiªu, yªu cÇu, n¾m v÷ng nh÷ng quan ®iÓm ®Þnh h−íng c¬ b¶n. §Ò tµi ®· tËp trung vµo viÖc nghiªn cøu nh÷ng ¶nh h−ëng cña CMKT ViÖt Nam ®Õn néi dung cña Quy tr×nh kiÓm to¸n BCTC vµ nh÷ng h¹n chÕ vÒ néi dung cña Quy tr×nh ®Ó ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p hoµn thiÖn néi dung cña Quy tr×nh kiÓm to¸n BCTC cña DNNN do KiÓm to¸n Nhµ n−íc thùc hiÖn. 2 Ch−¬ng 1 Nh÷ng vÊn ®Ò vÒ lý luËn vµ sù ¶nh h−ëng cña CMKT ViÖt Nam ®Õn kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh cña doanh nghiÖp nhµ n−íc do kiÓm to¸N NHµ N¦íC thùc hiÖn 1.1- Nh÷ng vÊn ®Ò vÒ lý luËn cña chuÈn mùc kÕ to¸n, chuÈn mùc kiÓm to¸n vµ qui tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh. 1.1.1- ChuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam 1.1.1.1- Kh¸i niÖm: CMKT ViÖt Nam lµ c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n vµ c¸c qui ®Þnh cã tÝnh mùc th−íc vÒ ph−¬ng ph¸p h¹ch to¸n, ®¸nh gi¸, thuyÕt minh vµ tr×nh bµy th«ng tin sè liÖu vÒ lÜnh vùc kÕ to¸n ®−îc ¸p dông ®Ó h¹ch to¸n vµ lËp BCTC ®¶m b¶o hoµn toµn trung thùc vµ kh¸ch quan vÒ t×nh tr¹ng vµ H§TC cña ®¬n vÞ. 1.1.1.2- Vai trß, ý nghÜa vµ t¸c dông cña chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam * Vai trß cña CMKT ViÖt Nam - ViÖc x©y dùng vµ c«ng bè c¸c CMKT lµ mét nh− cÇu tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn ho¹t ®éng kÕ to¸n, kiÓm to¸n. §iÒu ®ã xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña nh÷ng ng−êi sö dông th«ng tin kÕ to¸n vµ xu h−íng ph¸t triÓn cña nghÒ nghiÖp kÕ to¸n, kiÓm to¸n. - Víi chÝnh s¸ch më cöa cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, ®Ó cã thÓ héi nhËp nhanh chãng víi c¸c n−íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, chóng ta ph¶i t¹o ra ®−îc sù èn ®Þnh trong m«i tr−êng kinh tÕ, lµnh m¹nh ho¸ c¸c quan hÖ vµ H§TC. Khi ®ã, ®ßi hái chÝnh s¸ch kÕ to¸n, tµi chÝnh, thuÕ mét mÆt ph¶i thõa nhËn c¸c nguyªn t¾c, chuÈn mùc phæ biÕn trªn thÕ giíi, mÆt kh¸c ph¶i ®−îc thÓ hiÖn ngay trong c¸c nguyªn t¾c vµ CMKT phï hîp cña ViÖt Nam. 3 - ViÖc c«ng bè c¸c CMKT ®Ó tõng b−íc t¹o ra ng«n ng÷ kÕ to¸n chung, thóc ®Èy hîp t¸c kinh tÕ, hîp t¸c vÒ nghiªn cøu, ®µo t¹o kÕ to¸n, kiÓm to¸n víi c¸c n−íc, gãp phÇn n©ng cao vÞ thÕ kÕ to¸n, kiÓm to¸n ViÖt Nam. * ý nghÜa, t¸c dông cña CMKT ViÖt Nam - CMKT lµ nh÷ng qui ®Þnh mang tÝnh chÊt ph¸p lý. - CMKT lµ nh÷ng qui ®Þnh mang tÝnh mùc th−íc. - CMKT liªn quan ®Õn nhiÒu chÝnh s¸ch tµi chÝnh, chÝnh s¸ch thuÕ. Nh÷ng qui ®Þnh chung vÒ tµi chÝnh, thuÕ còng ®−îc ®−a vµo CMKT. - CMKT thÓ hiÖn cô thÓ khu«n mÉu c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn viÖc thu nhËn, xö lý, tr×nh bµy vµ cung cÊp th«ng tin kÕ to¸n. - Môc ®Ých cña CMKT lµ n©ng cao tÝnh so s¸nh vµ tÝnh nhÊt qu¸n dùa trªn th«ng lÖ kÕ to¸n chung. 1.1.2- ChuÈn mùc kiÓm to¸n cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc 1.1.2.1- B¶n chÊt cña kiÓm to¸n: KiÓm to¸n lµ qu¸ tr×nh mµ theo ®ã mét c¸ nh©n ®éc lËp, cã thÈm quyÒn thu thËp vµ ®¸nh gi¸ c¸c b»ng chøng vÒ c¸c th«ng tin sè l−îng cã liªn quan ®Õn mét tæ chøc kinh tÕ cô thÓ nh»m môc ®Ých x¸c ®Þnh vµ b¸o c¸o møc ®é phï hîp gi÷a c¸c th«ng tin sè l−îng ®ã víi c¸c chuÈn mùc ®· ®−îc x©y dùng. 1.1.2.2- HÖ thèng ChuÈn mùc KiÓm to¸n Nhµ n−íc Lµ tæng thÓ c¸c chuÈn mùc qui ®Þnh vÒ c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n, c¸c yªu cÇu, c¸c qui ®Þnh vÒ nghiÖp vô vµ xö lý c¸c mèi quan hÖ ph¸t sinh trong kiÓm to¸n mµ c¸c ®oµn KiÓm to¸n Nhµ n−íc vµ c¸c KTV nhµ n−íc (gäi chung lµ KTV) ph¶i tu©n thñ khi tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng kiÓm to¸n, ®ång thêi lµ c¨n cø ®Ó kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ chÊt l−îng kiÓm to¸n. 1.1.3- Quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh doanh nghiÖp 1.1.3.1- Kh¸i niÖm 4 Qui tr×nh kiÓm to¸n DNNN lµ tr×nh tù vµ néi dung c¸c b−íc c«ng viÖc, mµ KTV (§oµn kiÓm to¸n) ph¶i thùc hiÖn trong mét cuéc kiÓm to¸n, ®Ó hoµn thµnh tr¸ch nhiÖm nghÒ nghiÖp cña m×nh, ®· ®−îc cô thÓ ho¸ thµnh c¸c môc tiªu, néi dung, ph−¬ng ph¸p trong kÕ ho¹ch kiÓm to¸n cña cuéc kiÓm to¸n. 1.1.3.2- Néi dung c¬ b¶n cña quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh doanh nghiÖp cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc Kh¸i qu¸t quy tr×nh kiÓm to¸n BCTC doanh nghiÖp cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc: Ch−¬ng 1- Nh÷ng quy ®Þnh chung Ch−¬ng nµy ®−a ra c¸c nguyªn t¾c chung, c¬ së ph¸p lý ®Ó tiÕn hµnh kiÓm to¸n, ph¹m vi ¸p dông kiÓm to¸n vµ tr×nh tù kiÓm to¸n qua c¸c giai ®o¹n trong mét cuéc kiÓm to¸n. Ch−¬ng 2- ChuÈn bÞ kiÓm to¸n Ch−¬ng nµy ®−a ra c¸c quy ®Þnh h−íng dÉn: Kh¶o s¸t thu thËp th«ng tin vÒ doanh nghiÖp; LËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n tæng qu¸t; Tæ chøc §oµn chuÈn bÞ ®iÒu kiÖn vËt chÊt cho cuéc kiÓm to¸n; Tæ chøc th«ng b¸o kÕ ho¹ch kiÓm to¸n cho ®¬n vÞ. Ch−¬ng 3- Thùc hiÖn kiÓm to¸n Ch−¬ng nµy ®−a ra nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c khi thùc hiÖn kiÓm to¸n doanh nghiÖp vµ c¸c néi dung h−íng dÉn kiÓm to¸n cô thÓ. Ch−¬ng 4- LËp b¸o c¸o kiÓm to¸n vµ l−u tr÷ hå s¬ kiÓm to¸n Ch−¬ng nµy h−íng dÉn c¸ch lËp b¸o c¸o kiÓm to¸n; C«ng bè b¸o c¸o kiÓm to¸n vµ l−u tr÷ hå s¬ kiÓm to¸n. Ch−¬ng 5- Tæ chøc theo dâi, kiÓm tra ®¬n vÞ ®−îc kiÓm to¸n thùc hiÖn kiÕn nghÞ kiÓm to¸n Ch−¬ng nµy quy ®Þnh c¸c ®¬n vÞ kiÓm to¸n thùc hiÖn theo dâi, kiÓm tra c¸c ®¬n vÞ ®−îc kiÓm to¸n thùc hiÖn kiÕn nghÞ cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc. 1.1.4- ChuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ 5 HÖ thèng CMKT quèc tÕ ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò mang tÝnh nÒn t¶ng, khu«n mÉu, nh÷ng nguyªn t¾c ph−¬ng ph¸p cã tÝnh chÊt c¬ b¶n cã thÓ ¸p dông ngay ë nh÷ng quèc gia cã ®Çy ®ñ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt vµ ë c¶ nh÷ng quèc gia ch−a ph¸t triÓn. CMKT quèc tÕ t¹o ra ng«n ng÷ kÕ to¸n chung, thÓ hiÖn nh÷ng quy ®Þnh mang tÝnh phæ biÕn, hµi hoµ gi÷a c¸c quèc gia trong viÖc tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n, lËp vµ tr×nh bµy BCTC cã kh¶ n¨ng so s¸nh cao vµ ®−îc c¸c bªn ®Òu thõa nhËn. Do ®ã, CMKT quèc tÕ lµ mét ®iÒu kiÖn v« cïng thuËn lîi cho c¸c n−íc trªn thÕ giíi, phÇn lín lµ c¸c n−íc ®· vµ ®ang ph¸t triÓn ®Ó ¸p dông hoÆc lÊy CMKT quèc tÕ lµm nÒn t¶ng ®Ó x©y dùng, söa ®æi bæ sung cho CMKT quèc gia. C¸c CMKT quèc tÕ ®−îc ban hµnh 1.1.4.1- C¸c chuÈn mùc vÒ h¹ch to¸n kÕ to¸n: gåm 20 chuÈn mùc 1.1.4.2- C¸c chuÈn mùc vÒ b¸o c¸o: gåm 10 chuÈn mùc 1.2- Nh÷ng ¶nh h−ëng cña chuÈn mùc kª to¸n ®Õn kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh doanh nghiÖp Nhµ n−íc vµ néi dung cña quy tr×nh kiÓm to¸n doanh nghiÖp Nhµ n−íc cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc 1.2.1- B¶n chÊt c¸c mèi quan hÖ gi÷a chuÈn mùc kÕ to¸n, chuÈn mùc kiÓm to¸n, quy tr×nh kiÓm to¸n vµ kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh doanh nghiÖp Nhµ n−íc - Mét trong nh÷ng môc ®Ých cña viÖc ¸p dông c¸c CMKT lµ ®¶m b¶o ®é tin cËy vµ an t©m cho nh÷ng ng−êi sö dông th«ng tin kÕ to¸n - tµi chÝnh. CMKT ®−a ra nh÷ng nguyªn t¾c, ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n lµm c¬ së cho viÖc h¹ch to¸n, lËp BCTC hîp lý vµ cã c¨n cø khoa häc ®Ó cung cÊp cho ng−êi sö dông th«ng tin kÕ to¸n - tµi chÝnh cã ®é tin cËy cao vµ ®−a ra c¸c quyÕt ®Þnh phï hîp trong qu¶n lÝ vi m« vµ vÜ m«. - KiÓm to¸n BCTC nh»m x¸c ®Þnh tÝnh trung thùc, hîp lý cña BCTC vµ ®¸nh gi¸ cã phï hîp víi c¸c nguyªn t¾c, CMKT ®−îc thõa nhËn hay kh«ng. 6 Nh− vËy, c¶ CMKT vµ kiÓm to¸n BCTC ®Òu nh»m tíi môc tiªu ®¶m b¶o vµ n©ng cao tÝnh trung thùc, hîp lý cña th«ng tin kÕ to¸n cña ®èi t−îng ®−îc kiÓm to¸n ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lÝ. CMKT võa lµ c¸c nguyªn t¾c, h−íng dÉn chung nhÊt vÒ c«ng t¸c kÕ to¸n vµ tr×nh bµy BCTC, mÆt kh¸c lµ c¨n cø quan träng ®Ó KTV trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n ®¸nh gi¸ tÝnh trung thùc, hîp lý cña BCTC. - CMKT ®−a ra nh÷ng nguyªn t¾c, h−íng dÉn chung nhÊt ®−îc thõa nhËn, trong khi mçi lo¹i h×nh doanh nghiÖp, mçi doanh nghiÖp l¹i cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng biÖt. V× vËy, viÖc ¸p dông CMKT trong mäi doanh nghiÖp sÏ cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng bÊt cËp nµo ®ã ë mét lo¹i h×nh doanh nghiÖp hoÆc ë mét doanh nghiÖp, hoÆc cã tr−êng hîp nh÷ng xö lý, nghiÖp vô kinh tÕ tµi chÝnh mµ néi dung chuÈn mùc ch−a ®Ò cËp ®Õn. Th«ng qua qu¸ tr×nh kiÓm to¸n BCTC mµ KTV cã thÓ cã nh÷ng ghi nhËn, ®¸nh gi¸ vÒ tÝnh hîp lý, thùc tiÔn cña c¸c CMKT khi ¸p dông ë tõng ®¬n vÞ, tõ ®ã cã kiÕn nghÞ c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn söa ®æi, bæ sung chuÈn mùc cho phï hîp. - §èi víi n−íc ta, viÖc ban hµnh vµ ¸p dông c¸c CMKT khi mµ chÕ ®é tµi chÝnh, C§KT ch−a ®−îc bæ sung, söa ®æi th× c«ng t¸c kÕ to¸n nãi chung còng nh− viÖc x¸c ®Þnh, tr×nh bµy c¸c chØ tiªu, kho¶n môc trªn BCTC cña doanh nghiÖp nãi riªng kh«ng phï hîp víi nhau. Trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh kiÓm to¸n, KTV vÉn thùc hiÖn theo ®óng néi dung tr×nh tù vµ c¸c ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n theo chÕ ®é tµi chÝnh kÕ to¸n hiÖn hµnh vµ ¸p dông qui tr×nh kiÓm to¸n ®· ban hµnh sÏ g©y khã kh¨n cho c«ng t¸c kiÓm to¸n. Do ®ã, KTV ph¶i n¾m v÷ng néi dung chÕ ®é tµi chÝnh kÕ to¸n hiÖn hµnh vµ viÖc ¸p dông c¸c CMKT cho phï hîp víi tõng thêi kú trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kiÓm to¸n. Trong 06 CMKT ViÖt Nam ban hµnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh sè 165/2002/Q§-BTC ngµy 31/12/2002 cña Bé Tµi chÝnh, chuÈn mùc sè 01 “chuÈn mùc chung” víi môc ®Ých chuÈn ho¸ c¸c kh¸i niÖm, c¸c nguyªn t¾c kÕ to¸n c¬ 7 b¶n còng nh− ®−a ra nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n trong viÖc lËp BCTC cña doanh nghiÖp, nh»m: Lµm c¬ së cho viÖc x©y dùng vµ hoµn thiÖn c¸c CMKT tiÕp theo. Thèng nhÊt ho¸ trong viÖc ghi chÐp kÕ to¸n vµ trong viÖc lËp BCTC. Lµm c¬ së cho viÖc ®−a ra ý kiÕn ®¸nh gi¸ vÒ sù phï hîp cña BCTC cña nh÷ng ng−êi sö dông th«ng tin tµi chÝnh. ChuÈn mùc ®· ®−a ra c¸c nguyªn t¾c kÕ to¸n c¬ b¶n ®Ó lËp BCTC. Vµ ®−a ra 6 yªu cÇu c¬ b¶n ®èi víi th«ng tin ®−îc tr×nh bÇy trªn BCTC. ChuÈn mùc ®−a ra c¸c yªu cÇu ®èi víi c¸c yÕu tè c¬ b¶n cña BCTC, ®ång thêi ®Þnh nghÜa mang tÝnh tæng qu¸t mét sè yÕu tè c¬ b¶n: tµi s¶n, nî ph¶i tr¶, vèn chñ së h÷u, doanh thu vµ thu nhËp kh¸c, chi phÝ. ChuÈn mùc còng ®· ®−a ra ®iÒu kiÖn ghi nhËn c¸c yÕu tè cña BCTC mang tÝnh chÊt tæng qu¸t. Qui tr×nh kiÓm to¸n ®· ®Þnh h−íng thèng nhÊt cho viÖc tæ chøc c¸c cuéc kiÓm to¸n, cho c¸c ho¹t ®éng cña ®oµn kiÓm to¸n vµ KTV. Qui tr×nh kiÓm to¸n t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c KTV n©ng cao chÊt l−îng kiÓm to¸n, cho c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý, kiÓm tra, ®¸nh gi¸ chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ cña c¸c cuéc kiÓm to¸n vµ xem xÐt tr¸ch nhiÖm nghÒ nghiÖp cña KTV. 1.2.2- Nh÷ng ¶nh h−ëng cña chuÈn mùc kª to¸n ®Õn néi dung qui tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh doanh nghiÖp Nhµ n−íc cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc Nh− chóng ta ®· biÕt, b¶n chÊt cña kÕ to¸n lµ thu nhËn xö lý, tæng hîp vµ cung cÊp th«ng tin nh−ng kÕ to¸n kh«ng ph¶i lµ mét m«n khoa häc, kü thuËt thuÇn tuý mµ nã thuéc lo¹i khoa häc hçn hîp (khoa häc kü thuËt vµ khoa häc x· héi vÒ qu¶n lý kinh tÕ). Lµ c«ng cô cña hÖ thèng c«ng cô qu¶n lý, kÕ to¸n chÞu sù chi phèi bëi nhiÒu yÕu tè nh−: hoµn c¶nh kinh tÕ, v¨n ho¸ x· héi, chÝnh trÞ vµ luËt ph¸p cña mçi quèc gia qua c¸c thêi kú. Bªn c¹nh ®ã kÕ to¸n ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng quy ®Þnh ph¸p lý riªng cho m×nh. ë c¸c quèc gia kh¸c nhau th−êng cã c¸c quy ®Þnh kh¸c nhau vÒ khu«n khæ ph¸p lý cho riªng m×nh. Song, khu«n khæ ph¸p lý th−êng bao gåm: LuËt kÕ to¸n; CMKT; C§KT. 8 CMKT bao gåm c¸c quy ®Þnh cã tÝnh nguyªn t¾c, mùc th−íc, lµ mét trong nh÷ng c¬ së ®Ó ban hµnh chÕ ®é h¹ch to¸n kÕ to¸n, lËp vµ tr×nh bµy BCTC. Nãi c¸ch kh¸c CMKT lµ nh÷ng quy ®Þnh nh÷ng h−íng dÉn vÒ nguyªn t¾c, néi dung, ph−¬ng ph¸p vµ thñ tôc kÕ to¸n c¬ b¶n chung nhÊt, lµm c¬ së ghi chÐp kÕ to¸n; lËp BCTCphï hîp víi chÕ ®é tµi chÝnh, kÕ to¸n theo tõng thêi kú nh»m ®¹t ®−îc sù ®¸nh gi¸ trung thùc, hîp lý kh¸ch quan vÒ thùc tr¹ng tµi chÝnh vµ kÕt qu¶ kinh doanh cña DN. Chóng ta ®· biÕt r»ng, c¸c BCTC hµng n¨m do c¸c DN lËp ra lµ ®èi t−îng quan t©m cña rÊt nhiÒu ng−êi: chñ DN, c¸c cæ ®«ng, ng©n hµng, chñ ®Çu t−, nhµ cung cÊp, kh¸ch hµng, ®Æc biÖt lµ c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n−íc nh− thuÕ, tµi chÝnh. Tuy mçi ®èi t−îng quan t©m ®Õn BCTC cña DN ë mçi gãc ®é kh¸c nhau nh−ng ®Òu cã mong muèn nguyÖn väng chung lµ ®−îc sö dông c¸c th«ng tin cã ®é tin cËy cao, chÝnh x¸c vµ trung thùc. Do vËy, cÇn cã mét bªn thø ba, ®éc lËp kh¸ch quan, cã kü n¨ng nghÒ nghiÖp, ®Þa vÞ vµ tr¸ch nhiÖm ph¸p lý lµ c¬ quan KiÓm to¸n Nhµ n−íc ®Ó thùc hiÖn kiÓm tra vµ ®−a ra lêi kÕt luËn lµ c¸c BCTC cña DN lËp ra cã hîp thøc kh«ng, cã ph¶n ¸nh ®óng ®¾n vµ trung thùc t×nh h×nh tµi chÝnh cña DN kh«ng. KiÓm to¸n BCTC lµ sù kiÓm tra x¸c nhËn vµ ®−a ra lêi kÕt luËn lµ c¸c BCTC do c¸c ®¬n vÞ kÕ to¸n lËp ra cã ®óng ®¾n, trung thùc hîp lý t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp hay kh«ng, cã hîp thøc vµ tu©n theo c¸c qui ®Þnh cã liªn quan hay kh«ng. Muèn kiÓm tra x¸c nhËn vµ ®−a ra kÕt luËn mét c¸ch chÝnh x¸c th× KTV ph¶i dùa vµo th−íc ®o nµo ®ã lµm c¬ së ®Ó tiÕn hµnh kiÓm to¸n. Th−íc ®o ®ã chÝnh lµ c¸c CMKT vµ chÕ ®é tµi chÝnh, kÕ to¸n mµ Nhµ n−íc ®· ban hµnh. Nh− vËy, CMKT lµ mét trong nh÷ng c¬ së lµm c¨n cø ®Ó tiÕn hµnh x©y dùng qui tr×nh kiÓm to¸n vµ thùc hiÖn kiÓm to¸n BCTC. CMKT h−íng dÉn, chØ ®¹o kiÓm tra vµ kiÓm so¸t viÖc thùc hiÖn c«ng t¸c kÕ toÊn ë ®¬n vÞ. CMKT gióp cho KTV ®¸nh gi¸ ®−îc c«ng viÖc kÕ to¸n theo quy ®Þnh cña chuÈn mùc. Ngoµi 9 ra chuÈn mùc cßn lµ mét trong nh÷ng c¬ së ®Ó KTV kiÓm tra kiÓm so¸t, ®¸nh gi¸ tr¸ch nhiÖm cña kÕ to¸n vµ nh÷ng ng−êi liªn quan. Ng−îc l¹i, kiÓm to¸n BCTC còng t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi CMKT, qua qu¸ tr×nh kiÓm to¸n mét mÆt x¸c nhËn tÝnh ®óng ®¾n cña tµi liÖu sè liÖu kÕ to¸n, mÆt kh¸c ph¸t hiÖn nh÷ng ®iÓm kh«ng phï hîp víi thùc tÕ cña chÝnh s¸ch chÕ ®é, CMKT ®Ó kiÕn nghÞ söa ®æi cho phï hîp víi thùc tÕ. Tr−íc ®©y, ViÖt Nam míi chØ ban hµnh ph¸p lÖnh kÕ to¸n thèng kª vµ C§KT, chÝnh s¸ch tµi chÝnh mµ ch−a cã CMKT, nªn khi ¸p dông c¸c v¨n b¶n nµy ®Ó h−íng dÉn c«ng t¸c kÕ to¸n còng nh− tiÕn hµnh kiÓm to¸n BCTC ®· béc lé nhiÒu h¹n chÕ: Thø nhÊt, tÝnh thèng nhÊt vµ æn ®Þnh ch−a cao cho nªn ch−a t¹o ra m«i tr−êng ph¸p lý bÒn v÷ng cho c«ng t¸c kÕ to¸n cña c¸c ®¬n vÞ, khã kh¨n cho c«ng viÖc kiÓm to¸n BCTC. Thø hai, ch−a ®ång bé vµ ®Çy ®ñ. ChÝnh sù kh«ng nhÊt qu¸n gi÷a chÝnh s¸ch tµi chÝnh, thuÕ, C§KT ®· g©y ra khã kh¨n nhÊt ®Þnh trong qu¸ tr×nh h−íng dÉn, chØ ®¹o, kiÓm tra viÖc thùc hiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n, kiÓm to¸n. Së dÜ CMKT lµm c¬ së cho c«ng viÖc kiÓm to¸n BCTC lµ v× xuÊt ph¸t tõ ®Æc tÝnh cña CMKT, ®ã còng chÝnh lµ c¸c nh©n tæ cña CMKT ¶nh h−ëng ®Õn viÖc kiÓm to¸n BCTC DNNN, cô thÓ: - CMKT lµ nh÷ng quy ®Þnh mang tÝnh ph¸p lý. ë n−íc ta CMKT ®−îc x©y dùng vµ ban hµnh víi tÝnh chÊt lµ nh÷ng quy ®Þnh ph¸p lý, b¾t buéc, ®¶m b¶o sù thèng nhÊt trong thùc hiÖn kÕ to¸n c¸c ®¬n vÞ vµ sù kiÓm tra, kiÓm so¸t, kiÓm to¸n cña c¸c ®¬n vÞ, c¸c c¬ quan qu¶n lÝ nhµ n−íc. - CMKT lµ nh÷ng quy ®Þnh mang tÝnh mùc th−íc. §ã lµ nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña kÕ to¸n, nh÷ng gi¶i thÝch, h−íng dÉn vÒ quy tr×nh nghiÖp vô, c«ng viÖc cÇn lµm khi tiÕn hµnh kiÓm to¸n hay nãi c¸ch kh¸c ®Ó x©y dùng quy tr×nh ph−¬ng ph¸p h¹ch to¸n vµ nh÷ng nguyªn t¾c chØ ®¹o c«ng viÖc kÕ to¸n, kiÓm to¸n. 10 - CMKT liªn quan nhiÒu ®Õn chÝnh s¸ch tµi chÝnh, chÝnh s¸ch thuÕ. Nh÷ng quy ®Þnh chung vÒ tµi chÝnh, thuÕ còng ®−îc ®−a vµo CMKT. - CMKT mang tÝnh cô thÓ ho¸ khu«n mÉu c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn viÖc thu nhËn, xö lý, tr×nh bµy vµ cung cÊp th«ng tin kÕ to¸n. - CMKT cã tÝnh so s¸nh cao vµ nhÊt qu¸n dùa trªn th«ng lÖ kÕ to¸n chung. Tõ nh÷ng ®Æc tÝnh trªn chóng ta thÊy CMKT chi phèi tíi c«ng t¸c kÕ to¸n, c«ng t¸c kiÓm to¸n BCTC. CMKT lµ nh÷ng mùc th−íc cho viÖc thùc hiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n vµ còng lµ mùc th−íc cho c«ng t¸c kiÓm to¸n. Trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n vÊn ®Ò chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ ®−îc ®Æt lªn hµng ®Çu. §Ó ®¶m b¶o chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ cña c¸c cuéc kiÓm to¸n BCTC th× ®oµn kiÓm to¸n vµ KTV ph¶i tu©n theo chuÈn mùc, quy tr×nh kiÓm to¸n. Quy tr×nh kiÓm to¸n lµ tr×nh tù tiÕn hµnh c«ng viÖc cña mçi cuéc kiÓm to¸n mµ KTV ph¶i tu©n thñ khi tiÕn hµnh kiÓm to¸n. 1.3- Thùc tr¹ng viÖc ¸p dông Quy tr×nh KiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh doanh nghiÖp Nhµ n−íc cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc vµo thùc tiÔn a- Thùc tr¹ng quy tr×nh Tr−íc hÕt, ta ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng viÖc KiÓm to¸n Nhµ n−íc ®· ban hµnh ®−îc quy tr×nh kiÓm to¸n sau 5 n¨m ho¹t ®éng lµ kÕt qu¶ cña sù nç lùc cè g¾ng, t©m huyÕt víi nghÒ nghiÖp cña L·nh ®¹o KiÓm to¸n Nhµ n−íc, c¸c nhµ nghiªn cøu chuyªn m«n, c¸c KTV vµ toµn thÓ c¸n bé c«ng nh©n viªn KiÓm to¸n Nhµ n−íc. Nã phï hîp víi nhu cÇu thùc tÕ kh¸ch quan ®ßi hái ngµy cµng ph¸t triÓn h¬n n÷a ho¹t ®éng kiÓm to¸n cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc nãi riªng vµ ngµnh nghÒ nãi chung ngµy cµng ph¶i ph¸t triÓn c¶ bÒ réng lÉn chiÒu s©u. Nhê cã quy tr×nh kiÓm to¸n nh− ngän ®Ìn chØ lèi cho mäi cuéc kiÓm to¸n, cho mçi KTV trong viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô kiÓm to¸n ®−îc giao. VÒ c¬ b¶n, c¸c quy tr×nh kiÓm to¸n ®· ®−a ra nh÷ng quy ®Þnh h−íng dÉn thùc hiÖn c«ng viÖc ë toµn bé c¸c giai ®o¹n kiÓm to¸n, ®ã lµ: ChuÈn bÞ kiÓm to¸n - Thùc hiÖn kiÓm to¸n - LËp b¸o c¸o kiÓm to¸n - KiÓm tra ®¬n vÞ ®−îc kiÓm to¸n 11 thùc hiÖn kÕt luËn cña ®oµn kiÓm to¸n. C¸c quy tr×nh kiÓm to¸n ®−îc ban hµnh vµ ¸p dông cho tõng cuéc kiÓm to¸n, thÝch hîp ®èi víi tõng lÜnh vùc kiÓm to¸n kh¸c nhau. Nhê cã quy tr×nh kiÓm to¸n mµ trong nh÷ng n¨m qua ho¹t ®éng kiÓm to¸n ngµy cµng ®¹t ®−îc nhiÒu thµnh tùu trong lÜnh vùc nghÒ nghiÖp. Tuy nhiªn, do mét vµi nguyªn nh©n mµ quy tr×nh kiÓm to¸n khi ¸p dông vµo thùc tiÔn cßn béc lé mét sè h¹n chÕ. b- Nh÷ng h¹n chÕ cña quy tr×nh §Ó vËn dông c¸c nguyªn t¾c vµ ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n ®ßi hái ph¶i cã c¸c quy ®Þnh vµ h−íng dÉn nhÊt ®Þnh trong viÖc vËn dông tõng nguyªn t¾c, ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n ®Ó ghi chÐp kÕ to¸n tõ kh©u lËp chøng tõ ®Õn viÖc ghi chÐp vµo tµi kho¶n, sæ kÕ to¸n vµ lËp BCTC. Nh÷ng quy ®Þnh vµ h−íng dÉn vÒ c¸c nguyªn t¾c kÕ to¸n, ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n ®· h×nh thµnh nªn c¸c CMKT. Nh− vËy, mçi CMKT ®−a ra c¸c ph−¬ng ph¸p h−íng dÉn ghi chÐp kÕ to¸n ®èi víi tõng tµi kho¶n liªn quan vµ ¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi viÖc lËp BCTC doanh nghiÖp. C¸c CMKT theo ®óng nghÜa cña nã tuy kh«ng cßn lµ míi mÎ trªn thÕ giíi nh−ng l¹i míi mÎ ë ViÖt Nam. MÆt kh¸c, c¸c tµi kho¶n kÕ to¸n, sæ kÕ to¸n, chøng tõ, BCTC... gäi chung lµ c¸c th«ng tin kinh tÕ, lµ ®èi t−îng trùc tiÕp cña kiÓm to¸n BCTC nãi chung còng nh− cña kiÓm to¸n BCTC doanh nghiÖp cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc nãi riªng. Trong khi ®ã, ho¹t ®éng kiÓm to¸n BCTC doanh nghiÖp cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc qua thùc tiÔn ®· ®−îc ®óc kÕt l¹i vµ cô thÓ hãa thµnh quy tr×nh kiÓm to¸n BCTC DNNN tõ tr−íc khi c¸c CMKT ViÖt Nam ra ®êi. ChÝnh v× vËy nªn néi dung quy tr×nh kiÓm to¸n cã mét sè h¹n chÕ do ch−a tÝnh hÕt ®Õn ¶nh h−ëng cña c¸c CMKT lµm thay ®æi ®èi t−îng trùc tiÕp cña kiÓm to¸n BCTC. Lý do, mét trong nh÷ng c¨n cø ®Ó quy tr×nh ®−a ra c¸c quy ®Þnh vµ c¸c ph−¬ng ph¸p h−íng dÉn KTV thùc hiÖn kiÓm to¸n ®èi víi tõng kho¶n môc trªn BCTC ®ã lµ sù nghiªn cøu kü l−ìng vµ hiÓu biÕt ®Çy ®ñ vÒ c¸c kho¶n môc trªn BCTC tõ viÖc ghi chÐp kÕ to¸n cho tíi viÖc tr×nh bµy BCTC vµ kÓ c¶ viÖc nghiªn cøu nh÷ng v¨n b¶n quy 12 ph¹m ph¸p luËt cã liªn quan tíi nh÷ng kho¶n môc nµy. C¸c CMKT míi còng lµ v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt lµm thay ®æi trùc tiÕp c¸c kho¶n môc trªn BCTC tõ c¸ch hiÓu, c¸ch ghi chÐp kÕ to¸n... so víi thêi ®iÓm tr−íc khi ban hµnh chuÈn mùc. Nh÷ng h¹n chÕ thÓ hiÖn trong néi dung c¸c giai ®o¹n kiÓm to¸n ®−îc tr×nh bµy t¹i Quy tr×nh kiÓm to¸n DNNN, ®Æc biÖt lµ giai ®o¹n thùc hiÖn kiÓm to¸n ®èi víi c¸c ®èi t−îng kiÓm to¸n n»m trong néi dung cña c¸c chuÈn mùc võa ®−îc ban hµnh nh−: Hµng tån kho; TSC§ h÷u h×nh; TSC§ v« h×nh; Doanh thu vµ thu nhËp kh¸c,.... Thùc hiÖn kiÓm to¸n lµ qu¸ tr×nh sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p kü thuËt kiÓm to¸n thÝch øng víi ®èi t−îng kiÓm to¸n cô thÓ ®Ó thu thËp b»ng chøng kiÓm to¸n nh»m ®−a ra c¸c ý kiÕn x¸c thùc vÒ ®é trung thùc vµ hîp lý cña BCTC. Qu¸ tr×nh thùc hiÖn kiÓm to¸n cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc ®· ®−îc ®óc kÕt vµ cô thÓ hãa thµnh mét trong nh÷ng néi dung cña quy tr×nh kiÓm to¸n . Néi dung Ch−¬ng 3 - Thùc hiÖn kiÓm to¸n vµ Ch−¬ng 4 – LËp b¸o c¸o kiÓm to¸n. Néi dung phÇn nµy trong quy tr×nh ®−a ra c¸c quy ®Þnh vµ ph−¬ng ph¸p h−íng dÉn KTV thùc hiÖn kiÓm to¸n ®èi víi tõng kho¶n môc trªn BCTC. Sau khi ban hµnh hÖ thèng CMKT ViÖt Nam, néi dung quy tr×nh kiÓm to¸n BCTC DNNN béc lé 2 d¹ng h¹n chÕ c¬ b¶n lµ: Thø nhÊt: c¸c CMKT ®−a ra c¸c quy ®Þnh h−íng dÉn míi vÒ néi dung mét sè kho¶n môc trªn BCTC so víi C§KT tr−íc ®ã. V× vËy, néi dung kiÓm to¸n vµ lËp b¸o c¸o kiÓm to¸n trong qui tr×nh kiÓm to¸n cßn thiÕu nh÷ng néi dung cña CMKT qui ®Þnh. Thø hai: Quy tr×nh kiÓm to¸n ®−a ra mét sè c¸c ph−¬ng ph¸p, c¸c h−íng dÉn kiÓm to¸n kh«ng cßn phï hîp hoÆc cßn thiÕu ®èi víi mét sè kho¶n môc trªn BCTC do c¸c CMKT ®−a ra c¸c quy ®Þnh h−íng dÉn míi hoÆc thay ®æi ®èi víi mét sè kho¶n môc trªn BCTC so víi C§KT tr−íc ®ã. 13 * VÒ Quy tr×nh kiÓm to¸n DNNN x¸c ®Þnh ch−a ®Çy ®ñ mét sè néi dung kiÓm to¸n do néi dung cña CMKT qui ®Þnh míi hoÆc thay ®æi so víi C§KT tr−íc ®©y Quy tr×nh kiÓm to¸n cßn thiÕu c¸c néi dung kiÓm to¸n ®èi víi mét sè kho¶n môc, cô thÓ d−íi ®©y: - C¸c chØ tiªu tµi kho¶n thuéc ®èi t−îng kiÓm to¸n hµng tån kho tr×nh bµy trong quy tr×nh ch−a ®Çy ®ñ nh− chuÈn mùc míi ban hµnh, kh«ng cã hµng hãa, nguyªn liÖu, vËt liÖu, c«ng cô, dông cô göi ®i gia c«ng chÕ biÕn vµ chi phÝ dÞch vô dë dang. - Quy tr×nh kiÓm to¸n thiÕu h−íng dÉn néi dung kiÓm to¸n gi¸ gèc hµng tån kho. - Quy tr×nh kiÓm to¸n thiÕu h−íng dÉn néi dung kiÓm to¸n gi¸ trÞ thuÇn hµng tån kho. - Quy tr×nh kiÓm to¸n thiÕu h−íng dÉn néi dung kiÓm to¸n c¸c kho¶n hao hôt mÊt m¸t vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung kh«ng ®−îc ph©n bæ khi kiÓm to¸n hµng tån kho vµ gi¸ vèn hµng b¸n. - Quy tr×nh kh«ng h−íng dÉn néi dung kiÓm to¸n sù phï hîp gi÷a gi¸ vèn hµng tån kho ®· b¸n (gi¸ gèc hµng tån kho ®· b¸n) víi doanh thu ®· ghi nhËn trong kú. §©y lµ mét néi dung míi ®−îc quy ®Þnh cô thÓ trong CMKT so víi C§KT tr−íc ®ã. - Quy tr×nh h−íng dÉn kiÓm to¸n “Dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho” kh«ng cßn phï hîp do CMKT ®· thay ®æi ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho so víi C§KT tr−íc ®ã. - Khi thùc hiÖn kiÓm to¸n doanh thu, KTV cÇn kiÓm tra c¸c kho¶n gi¶m trõ vµo doanh thu. Quy tr×nh kiÓm to¸n BCTC h−íng dÉn thùc hiÖn kiÓm to¸n “C¸c kho¶n gi¶m trõ vµo doanh thu” bao gåm mét sè kho¶n môc, trong ®ã cã mét sè néi dung h−íng dÉn kh«ng cßn phï hîp do CMKT ®· cã nh÷ng quy ®Þnh míi. 14 CMKT quy ®Þnh TK 532 “Gi¶m gi¸ hµng b¸n”, chØ bao gåm kho¶n Gi¶m gi¸ nh− quy ®Þnh trªn. Kho¶n Bít gi¸ ®−îc h¹ch to¸n ë TK 521 “ChiÕt khÊu th−¬ng m¹i”. CMKT kh«ng cã quy ®Þnh vÒ Håi khÊu. Nh− vËy, néi dung quy tr×nh h−íng dÉn thùc hiÖn kiÓm to¸n ®èi víi c¸c chØ tiªu nµy kh«ng cßn phï hîp n÷a. - Quy tr×nh kiÓm to¸n kh«ng cã h−íng dÉn néi dung kiÓm to¸n nguyªn gi¸ TSC§ (kÓ c¶ TSC§ h÷u h×nh vµ TSC§ v« h×nh) mua theo h×nh thøc tÝn dông tr¶ chËm cã ph¸t sinh l·i tr¶ chËm. - Quy tr×nh kiÓm to¸n cã h−íng dÉn néi dung kiÓm to¸n khÊu hao TSC§ (kÓ c¶ TSC§ h÷u h×nh vµ TSC§ v« h×nh) nh−ng kh«ng phï hîp víi chÕ ®é khÊu hao theo chuÈn mùc qui ®Þnh - Quy tr×nh kiÓm to¸n kh«ng h−íng dÉn néi dung kiÓm tra c¸c TSC§ (kÓ c¶ h÷u h×nh vµ v« h×nh) cã ®ñ ®iÒu kiÖn ghi nhËn lµ TSC§ hay kh«ng? ®Æc biÖt khi cã sù thay ®æi quy ®Þnh vÒ “Tiªu chuÈn ghi nhËn TSC§ ” trong chuÈn mùc tíi chØ tiªu TSC§ trªn BCTC so víi C§KT tr−íc ®ã. - Quy tr×nh ch−a cã h−íng dÉn néi dung kiÓm to¸n chØ tiªu nguyªn gi¸ TSC§ theo c¸c tr−êng hîp t¨ng tµi s¶n quy ®Þnh t¹i ChuÈn mùc TSC§ v« h×nh, ®Æc biÖt khi CMKT ®· cã c¸c quy ®Þnh míi vÒ ghi nhËn nguyªn gi¸ c¸c tr−êng hîp t¨ng TSC§ v« h×nh, kh¸c víi C§KT tr−íc ®ã. - Quy tr×nh kiÓm to¸n kh«ng cã h−íng dÉn néi dung kiÓm to¸n c¸c tr−êng hîp gi¶m TSC§ v« h×nh. - Quy tr×nh thiÕu h−íng dÉn néi dung kiÓm to¸n tr−êng hîp c¸c chi phÝ ph¸t sinh sau ghi nhËn ban ®Çu mét TSC§ v« h×nh xem lµ cã ®ñ ®iÒu kiÖn t¨ng nguyªn gi¸ tµi s¶n hay ghi nhËn vµo chi phÝ. - Quy tr×nh kiÓm to¸n cã quy ®Þnh h−íng dÉn kiÓm to¸n TSC§ h÷u h×nh lo¹i mua s¾m nh−ng ch−a ®Çy ®ñ do thiÕu h−íng dÉn KTV lo¹i trõ khái nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh mua s¾m kho¶n thu håi vÒ phÕ liÖu vµ s¶n phÈm do ch¹y thö 15 khi kiÓm to¸n TSC§ h÷u h×nh v× ®©y lµ quy ®Þnh míi cña chuÈn mùc so víi C§KT tr−íc ®ã. - Quy tr×nh kiÓm to¸n h−íng dÉn thùc hiÖn kiÓm to¸n nghiÖp vô t¨ng TSC§ h÷u h×nh ch−a ®Çy ®ñ do CMKT míi cã quy ®Þnh vÒ tr−êng hîp TSC§ mua d−íi h×nh thøc trao ®æi. Tr−êng hîp nµy ch−a ®−îc quy ®Þnh trong C§KT tr−íc ®ã. - Quy tr×nh kiÓm to¸n kh«ng cã h−íng dÉn néi dung kiÓm to¸n doanh thu trong tr−êng hîp trao ®æi hµng hãa hoÆc dÞch vô. - Quy tr×nh kiÓm to¸n BCTC ch−a cã h−íng dÉn néi dung kiÓm to¸n c¸c ®iÒu kiÖn ghi nhËn doanh thu b¸n hµng. T−¬ng tù víi doanh thu b¸n hµng, quy tr×nh kiÓm to¸n còng ch−a cã h−íng dÉn kiÓm to¸n c¸c ®iÒu kiÖn ghi nhËn doanh thu cung cÊp dÞch vô. - Quy tr×nh kiÓm to¸n thiÕu h−íng dÉn néi dung kiÓm to¸n doanh thu vµ chi phÝ liªn quan tíi hîp ®ång x©y dùng. - KiÓm to¸n doanh thu vµ thu nhËp kh¸c th−êng liªn quan tíi nî ph¶i thu kh¸ch hµng vµ viÖc trÝch lËp dù phßng ph¶i thu khã ®ßi. Quy tr×nh kiÓm to¸n chØ nªu yªu cÇu cÇn ph¶i kiÓm to¸n dù phßng ph¶i thu khã ®ßi t¹i h−íng dÉn kiÓm to¸n c¸c kho¶n ph¶i thu nh−ng kh«ng cã h−íng dÉn nµo cô thÓ. - Quy tr×nh kiÓm to¸n h−íng dÉn néi dung kiÓm to¸n kho¶n môc thu nhËp H§TC (TK 711-KÕt qu¶ H§TC) kh«ng cßn phï hîp khi ¸p dông ChuÈn mùc “Doanh thu vµ thu nhËp kh¸c”. - Quy tr×nh thiÕu h−íng dÉn néi dung kiÓm to¸n b¸o c¸o l−u chuyÓn tiÒn tÖ. Ngoµi ra, Quy tr×nh thiÕu h−íng dÉn néi dung kiÓm to¸n thuª tµi s¶n (chuÈn mùc sè 06); kiÓm to¸n chi phÝ ®i vay (chuÈn mùc sè 16) .... * VÒ Quy tr×nh kiÓm to¸n h−íng dÉn ph−¬ng ph¸p kiÓm to¸n ch−a phï hîp cña néi dung kiÓm to¸n - Hµng tån kho, TSC§, doanh thu vµ thu nhËp kh¸c... néi dung kiÓm to¸n nµy cÇn sö dông ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch, v× do cã sù thay ®æi quy ®Þnh vÒ “Tr×nh 16 bµy BCTC” trong chuÈn mùc tíi c¸c chØ tiªu nµy trªn BCTC so víi C§KT tr−íc ®ã. - Néi dung vµ ph−¬ng ph¸p mÉu biÓu vÒ b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, thu nhËp – chi phÝ vµ kÕt qu¶ kinh doanh còng ph¶i thay ®æi cho phï hîp víi CMKT. Nh− vËy, viÖc Nhµ n−íc ban hµnh hÖ thèng CMKT ViÖt Nam cã t¸c ®éng toµn diÖn ®Õn c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n cña mäi ®¬n vÞ trong nÒn kinh tÕ, trong ®ã cã c¸c DNNN. Sù t¸c ®éng nµy bao gåm tõ viÖc nhËn thøc b¶n chÊt nghiÖp vô, viÖc lËp chøng tõ kÕ to¸n, ghi sæ kÕ to¸n, lËp vµ c«ng khai BCTC cña c¸c ®¬n vÞ. B¶n th©n c¸c BCTC, tµi liÖu kÕ to¸n thuéc ®èi t−îng kiÓm to¸n chÞu ¶nh h−ëng s©u s¾c bëi viÖc ban hµnh chuÈn mùc kÕ to¸n th× ho¹t ®éng kiÓm to¸n BCTC vµ néi dung cña Qui tr×nh kiÓm to¸n DNNN cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc sÏ chÞu ¶nh h−ëng t−¬ng øng vµ béc lé nh÷ng h¹n chÕ nh− trªn ®· tr×nh bµy. §Ó x©y dùng ®−îc c¸c néi dung kiÓm to¸n ph¶i c¨n cø vµo CMKT vµ chÝnh s¸ch tµi chÝnh, C§KT hiÖn hµnh. Quy tr×nh kiÓm to¸n ph¶i dùa vµo CMKT, chÝnh s¸ch tµi chÝnh, C§KT ®Ó x¸c ®Þnh néi dung kiÓm to¸n; khi CMKT vµ chÝnh s¸ch tµi chÝnh, C§KT thay ®æi th× néi dung cña quy tr×nh kiÓm to¸n còng ph¶i thay ®æi theo cho phï hîp. 17 Ch−¬ng 2 Nh÷ng gi¶i ph¸p hoµn thiÖn néi dung cña Quy tr×nh kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh DNNN 2.1- Hoµn thiÖn néi dung cña Quy tr×nh KiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh doanh nghiÖp Nhµ n−íc cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc 2.1.1- Sù cÇn thiÕt ph¶i hoµn thiÖn néi dung Quy tr×nh KiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh doanh nghiÖp cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc - Quy tr×nh kiÓm to¸n ®−îc x©y dùng vµ hoµn thiÖn ph¶i c¨n cø vµo nhu cÇu thùc tiÔn qu¶n lý, chÊt l−îng kiÓm to¸n. - Quy tr×nh kiÓm to¸n ph¶i ®−îc hoµn thiÖn sao cho cã t¸c dông nh− “ngän ®Ìn dÉn ®−êng” cho c¸c cuéc kiÓm to¸n. - Nãi ®Õn ho¹t ®éng kiÓm to¸n, chóng ta cÇn nãi ®Õn nh÷ng khÝa c¹nh mµ mäi ng−êi hay quan t©m. - Mét quy tr×nh kiÓm to¸n chuÈn sau khi ®· ®−îc thö nghiÖm ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l−îng, sù phï hîp víi thùc tiÔn kiÓm to¸n sÏ ®−îc ®iÒu chØnh, söa ®æi thµnh quy tr×nh mÉu vµ sÏ ®−îc dïng lµm ®iÓm tùa ph¸p lý trong thùc hµnh kiÓm to¸n còng nh− trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c m©u thuÉn tranh chÊp cã liªn quan tíi tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n cña KTV trong kiÓm to¸n. ChÝnh v× nh÷ng ®iÒu trªn cho ta thÊy sù cÇn thiÕt ph¶i hoµn thiÖn h¬n n÷a quy tr×nh kiÓm to¸n nãi chung còng nh− quy tr×nh kiÓm to¸n cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc nãi riªng, ®Æc biÖt khi c¸c DNNN ¸p dông hÖ thèng CMKT ViÖt Nam vµo c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n. 2.1.2- C¸c nguyªn t¾c ®Þnh h−íng hoµn thiÖn néi dung cña Quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh doanh nghiÖp Nhµ n−íc Nh÷ng nguyªn t¾c vµ ®Þnh h−íng ®Ó hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n lµ: ph¶i dùa vµo chuÈn mùc kiÓm to¸n cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc, dùa vµo ®Æc ®iÓm ®Þa vÞ ph¸p lý cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc, dùa vµo ®èi t−îng kiÓm to¸n vµ CMKT, chÕ ®é tµi chÝnh cña nhµ n−íc ®· ban hµnh. Ngoµi ra, khi hoµn thiÖn quy tr×nh 18 kiÓm to¸n, chóng ta ph¶i c¨n cø vµo thùc tiÔn ho¹t ®éng kiÓm to¸n cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc; vËn dông mét c¸ch cã chän läc vµ kÕ thõa kinh nghiÖm cña c¸c n−íc cã ngµnh kiÓm to¸n ®· ph¸t triÓn. - Cã tÝnh ®Õn ¶nh h−ëng cña CMKT - Dùa vµo kh¸ch thÓ kiÓm to¸n vµ ®èi t−îng kiÓm to¸n - C¨n cø vµo ®Þa vÞ ph¸p lý cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc - Ph¶i tu©n thñ chuÈn mùc kiÓm to¸n - Ph¶i xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn vµ vËn dông mét c¸ch cã chän läc chuÈn mùc, qui tr×nh kiÓm to¸n cña c¸c n−íc trªn thÕ giíi 2.1.3- C¸c gi¶i ph¸p hoµn thiÖn néi dung quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh doanh nghiÖp cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc sau khi HÖ thèng ChuÈn mùc KÕ to¸n ViÖt Nam ®−îc ban hµnh Nh− ®· tr×nh bµy ë c¸c phÇn tr−íc, néi dung cña quy tr×nh kiÓm to¸n BCTC béc lé 2 d¹ng h¹n chÕ sau khi c¸c doanh nghiÖp ¸p dông c¸c CMKT vµo c«ng t¸c kÕ to¸n cña ®¬n vÞ. C¸c h¹n chÕ ®ã lµ quy tr×nh thiÕu c¸c néi dung kiÓm to¸n hoÆc quy tr×nh cã h−íng dÉn nh−ng ch−a ®Çy ®ñ vµ quy tr×nh cã h−íng dÉn ph−¬ng ph¸p kü thuËt kiÓm to¸n kh«ng phï hîp n÷a. Nguyªn nh©n cña c¸c h¹n chÕ trªn chÝnh bëi ¶nh h−ëng cña c¸c CMKT míi ban hµnh tíi ®èi t−îng trùc tiÕp lµ C§KT vµ BCTC cña c¸c DNNN. ChÝnh v× phÇn lín c¸c néi dung kiÓm to¸n ®èi víi tõng kho¶n môc trong BCTC ®−îc tr×nh bµy trong quy tr×nh hiÖn t¹i ®Òu bÞ 2 d¹ng h¹n chÕ trªn. Do vËy viÖc ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p hoµn thiÖn ®èi víi c¸c néi dung kiÓm to¸n vµ ph−¬ng ph¸p kiÓm to¸n BCTC DNNN cÇn tËp trung vµo c¸c ®iÓm chÝnh sau: 2.1.3.1- Bæ sung c¸c quy ®Þnh, h−íng dÉn néi kiÓm to¸n mµ quy tr×nh kiÓm to¸n cßn thiÕu hoÆc ®· cã nh−ng ch−a ®Çy ®ñ VÒ néi dung kiÓm to¸n c¸c kho¶n môc trong h¹ch to¸n kÕ to¸n. Néi dung kiÓm to¸n c¸c chØ tiªu thuéc ®èi t−îng kiÓm to¸n hµng tån kho cÇn bæ sung thªm: néi dung kiÓm to¸n gi¸ gèc hµng tån kho; kiÓm to¸n gi¸ trÞ thuÇn hµng tån kho; kiÓm to¸n c¸c kho¶n hao hôt mÊt m¸t; kiÓm to¸n sù phï 19 hîp gi÷a gi¸ vèn hµng tån kho ®· b¸n (gi¸ gèc hµng tån kho ®· b¸n) víi doanh thu ®· ghi nhËn trong kú. Néi dung kiÓm to¸n dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho cÇn söa ®æi vµ bæ sung thªm kho¶n chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®−îc vµ gi¸ gèc hµng tån kho. Néi dung kiÓm to¸n tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh, v« h×nh cÇn söa ®æi vµ bæ sung thªm: kiÓm to¸n nguyªn gi¸ TSC§ (kÓ c¶ TSC§ h÷u h×nh vµ TSC§ v« h×nh) mua theo h×nh thøc tÝn dông tr¶ chËm cã ph¸t sinh l·i tr¶ chËm. KiÓm to¸n c¸c TSC§ (kÓ c¶ h÷u h×nh vµ v« h×nh) cã ®ñ ®iÒu kiÖn ghi nhËn lµ TSC§ hay kh«ng? ®Æc biÖt khi cã sù thay ®æi quy ®Þnh vÒ “Tiªu chuÈn ghi nhËn TSC§ ”; kiÓm to¸n c¸c tr−êng hîp gi¶m TSC§ v« h×nh. Ngoµi tr−êng hîp TSC§ v« h×nh ghi gi¶m do thanh lý, nh−îng b¸n nh− ®· quy ®Þnh t¹i C§KT, tr−êng hîp cã thÓ ghi gi¶m TSC§ v« h×nh khi xÐt thÊy kh«ng thu ®−îc lîi Ých kinh tÕ tõ viÖc sö dông tiÕp sau; kiÓm to¸n tr−êng hîp c¸c chi phÝ ph¸t sinh sau ghi nhËn ban ®Çu mét TSC§ v« h×nh xem lµ cã ®ñ ®iÒu kiÖn t¨ng nguyªn gi¸ tµi s¶n hay ghi nhËn vµo chi phÝ. Chi phÝ liªn quan ®Õn TSC§ v« h×nh ph¸t sinh sau ghi nhËn ban ®Çu ph¶i ghi nhËn vµo chi phÝ SXKD trong kú trõ khi tháa m·n ®ång thêi 2 ®iÒu kiÖn th× ®−îc tÝnh vµo nguyªn gi¸. KiÓm to¸n TSC§ h÷u h×nh lo¹i mua s¾m cÇn lo¹i trõ khái nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh mua s¾m kho¶n thu håi vÒ phÕ liÖu vµ s¶n phÈm do ch¹y thö; kiÓm to¸n nghiÖp vô t¨ng TSC§ h÷u h×nh vÒ tr−êng hîp TSC§ mua d−íi h×nh thøc trao ®æi. Néi dung kiÓm to¸n tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh, v« h×nh cÇn söa ®æi vµ bæ sung thªm: kiÓm to¸n khÊu hao TSC§ (kÓ c¶ TSC§ h÷u h×nh vµ TSC§ v« h×nh) cã 3 ph−¬ng ph¸p khÊu hao: KhÊu hao ®−êng th¼ng; KhÊu hao theo sè d− gi¶m dÇn; KhÊu hao theo sè l−îng s¶n phÈm. Ph−¬ng ph¸p khÊu hao TSC§ ph¶i phï hîp víi lîi Ých kinh tÕ mµ tµi s¶n ®em l¹i cho doanh nghiÖp. Ngoµi ra, thêi gian sö dông h÷u hÝch tèi ®a cña mét TSC§ v« h×nh lµ 20 n¨m. ... 20 §Ò tµi chØ nªu vÝ dô vÒ néi dung vµ ph−¬ng ph¸p kiÓm to¸n Hµng tån kho: Hµng tån kho cã thÓ coi lµ mét néi dung kiÓm to¸n quan träng v× lµ mét kho¶n môc lu«n träng yÕu trong mäi cuéc kiÓm to¸n BCTC doanh nghiÖp, ®ång thêi còng chøa ®ùng nhiÒu rñi ro kiÓm to¸n. Víi tÝnh chÊt ®¹i diÖn cña hµng tån kho nh− vËy, vµ víi khu«n khæ cña ®Ò tµi, mét sè ®Þnh h−íng vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn viÖc kiÓm to¸n hµng tån kho sÏ ®−îc tr×nh bµy d−íi ®©y. • CÇn bæ sung c¸c quy ®Þnh, h−íng dÉn kiÓm to¸n cßn thiÕu ®èi víi kiÓm to¸n hµng tån kho Cô thÓ, cÇn bæ sung h−íng dÉn kiÓm to¸n ®èi víi c¸c néi dung sau: - Bæ sung h−íng dÉn kiÓm to¸n gi¸ gèc hµng tån kho. - Bæ sung h−íng dÉn kiÓm to¸n sù phï hîp gi÷a gi¸ vèn hµng tån kho ®· b¸n (gi¸ gèc hµng tån kho ®· b¸n) víi doanh thu ®· ghi nhËn. - Bæ sung h−íng dÉn kiÓm to¸n hµng tån kho b»ng ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch do cã sù thay ®æi quy ®Þnh vÒ “Tr×nh bµy BCTC” trong chuÈn mùc tíi c¸c chØ tiªu nµy trªn BCTC so víi C§KT tr−íc ®ã. • CÇn bæ sung c¸c quy ®Þnh, h−íng dÉn kiÓm to¸n mµ quy tr×nh kiÓm to¸n ®· cã nh−ng ch−a ®Çy ®ñ ®èi víi kiÓm to¸n hµng tån kho Cô thÓ lµ cÇn bæ sung c¸c kho¶n môc thuéc ®èi t−îng kiÓm to¸n hµng tån kho vµo quy tr×nh nh−: hµng hãa, nguyªn liÖu, vËt liÖu, c«ng cô, dông cô göi ®i gia c«ng chÕ biÕn vµ cã c¸c ph−¬ng ph¸p kiÓm to¸n phï hîp. • C¸c néi dung hoµn thiÖn kh¸c Ngoµi 3 néi dung hoµn thiÖn trªn, khi hoµn thiÖn quy tr×nh còng nªn xem xÐt c¸c néi dung d−íi ®©y: * Quy tr×nh kiÓm to¸n cÇn x¸c ®Þnh râ môc tiªu kiÓm to¸n ®èi víi hµng tån kho. * Quy tr×nh cÇn l−u ý tÝnh träng yÕu vµ rñi ro tiÒm tµng ®èi víi hµng tån kho. * Quy tr×nh cÇn ®−a ra c¸c ph−¬ng ph¸p còng nh− néi dung cÇn hiÓu biÕt ®èi víi hÖ thèng KSNB ®èi víi hµng tån kho 21 * Quy tr×nh cÇn ®−a ra c¸c ph−¬ng ph¸p còng nh− néi dung cÇn hiÓu biÕt ®èi víi hÖ thèng kÕ to¸n ®èi víi hµng tån kho. * Quy tr×nh cÇn ®−a ra c¸c ph−¬ng ph¸p còng nh− néi dung cÇn hiÓu biÕt vÒ c¸c thñ tôc kiÓm so¸t ®èi víi hµng tån kho. * Quy tr×nh cÇn h−íng dÉn KTV ®¸nh gi¸ rñi ro kiÓm so¸t, thiÕt kÕ vµ thùc hiÖn c¸c thö nghiÖm kiÓm so¸t, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c nghiÖp vô quan träng. * Quy tr×nh cÇn h−íng dÉn thiÕt kÕ vµ thùc hiÖn c¸c ph−¬ng ph¸p kiÓm to¸n c¬ b¶n ®èi víi chu tr×nh hµng tån kho. * Quy tr×nh cÇn l−u ý viÖc kiÓm tra gi¸ hµng tån kho VÒ néi dung kiÓm to¸n trªn BCTC + §èi víi c¸c chØ tiªu trªn b¸o c¸o kÕt qu¶ SXKD. Sña ®æi bæ sung néi dung kiÓm to¸n doanh thu: trong tr−êng hîp trao ®æi hµng hãa hoÆc dÞch vô ®Ó lÊy hµng hãa hoÆc dÞch vô kh¸c kh«ng t−¬ng tù th× gi¸ trÞ doanh thu ®−îc x¸c ®Þnh b»ng gi¸ trÞ hîp lý cña hµng hãa hoÆc dÞch vô nhËn vÒ (hoÆc gi¸ trÞ hîp lý cña hµng hãa, dÞch vô ®em trao ®æi nÕu kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc gi¸ trÞ hîp lý cña hµng hãa, dÞch vô nhËn vÒ), sau khi ®iÒu chØnh c¸c kho¶n tiÒn hoÆc t−¬ng ®−¬ng tiÒn tr¶ thªm hoÆc thu thªm. Tr−êng hîp trao ®æi hµng hãa dÞch vô víi hµng hãa dÞch vô t−¬ng ®−¬ng kh«ng ®−îc ghi nhËn lµ nghiÖp vô t¹o doanh thu; kiÓm to¸n c¸c ®iÒu kiÖn ghi nhËn doanh thu b¸n hµng ®−îc ghi nhËn khi tháa m·n tÊt c¶ 5 ®iÒu kiÖn. KiÓm to¸n doanh thu vµ chi phÝ liªn quan tíi hîp ®ång x©y dùng c¨n cø vµo 2 ®iÒu kiÖn ®Ó x¸c ®Þnh doanh thu hîp ®ång x©y dùng, 2 tr−êng hîp ghi nhËn doanh thu vµ chi phÝ lµ “thanh to¸n theo tiÕn ®é kÕ ho¹ch” vµ “thanh to¸n theo gi¸ trÞ khèi l−îng thùc hiÖn”; KiÓm to¸n doanh thu vµ thu nhËp kh¸c th−êng liªn quan tíi nî ph¶i thu kh¸ch hµng vµ viÖc trÝch lËp dù phßng ph¶i thu khã ®ßi, KTV cÇn c¨n cø vµo quy ®Þnh míi vÒ trÝch lËp vµ hoµn nhËp dù phßng ph¶i thu khã ®ßi. Cô thÓ: kh«ng khèng chÕ møc trÝch lËp dù phßng, hoµn nhËp dù phßng h¹ch to¸n gi¶m chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp, quy ®Þnh xö lý nî khã ®ßi ®· lËp dù phßng vµo nguån dù phßng ®· trÝch. 22 Söa ®æi bæ sung kiÓm to¸n c¸c kho¶n gi¶m trõ vµo doanh thu Söa ®æi bæ sung kiÓm to¸n kho¶n môc thu nhËp H§TC Bæ sung thªm néi dung kiÓm to¸n ®èi víi c¸c chØ tiªu trªn b¸o c¸o l−u chuyÓn tiÒn tÖ 2.1.3.2 Bæ sung c¸c quy ®Þnh, h−íng dÉn néi kiÓm to¸n mµ quy tr×nh kiÓm to¸n kh«ng cßn phï hîp VÒ néi dung kiÓm to¸n c¸c kho¶n môc trong h¹ch to¸n kÕ to¸n Söa ®æi bæ sung néi dung kiÓm to¸n Hµng tån kho, TSC§, doanh thu vµ thu nhËp kh¸c... néi dung kiÓm to¸n nµy cÇn sö dông ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch, v× do cã sù thay ®æi quy ®Þnh vÒ “Tr×nh bµy BCTC” trong chuÈn mùc tíi c¸c chØ tiªu nµy trªn BCTC so víi C§KT tr−íc ®ã. VÒ néi dung kiÓm to¸n trªn BCTC Söa ®æi bæ sung néi dung vµ ph−¬ng ph¸p mÉu biÓu vÒ b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, thu nhËp – chi phÝ vµ kÕt qu¶ kinh doanh còng ph¶i thay ®æi cho phï hîp víi CMKT. 2.2- Nh÷ng ®iÒu kiÖn thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p hoµn thiÖn néi dung cña Quy tr×nh KiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh doanh nghiÖp Nhµ n−íc cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc 2.2.1- Bé Tµi chÝnh 2.2.1.1- Nghiªn cøu vµ vËn dông chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ vµo viÖc x©y dùng chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam cÇn ph¶i phï hîp víi c¸c nguyªn t¾c, chuÈn mùc phæ biÕn trªn thÕ giíi vµ phï hîp víi kÕ to¸n ViÖt Nam 2.2.1.2- §i ®«i víi viÖc ban hµnh c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n cÇn nghiªn cøu vµ ban hµnh chÕ ®é kÕ to¸n h−íng dÉn thùc hiÖn c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n. 2.2.1.3- S¬ kÕt c«ng t¸c nghiªn so¹n th¶o vµ ban hµnh c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n trong thêi gian võa qua 2.3.2- KiÓm to¸n Nhµ n−íc 23 2.2.2.1- Nghiªn cøu, bæ sung hoµn thiÖn chuÈn mùc kiÓm to¸n cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc 2.2.2.2- S¬ kÕt viÖc ¸p dông qui tr×nh kiÓm to¸n doanh nghiÖp Nhµ n−íc trong thêi gian qua ®Ó ®¸nh gi¸ nh÷ng mÆt lµm ®−îc, nh÷ng tån t¹i ®Ó ®−a ra c¸c gi¶i ph¸p cÇn hoµn thiÖn nã 2.2.2.3- Giao cho mét ®¬n vÞ thuéc KiÓm to¸n Nhµ n−íc chñ tr× vµ cã sù phèi hîp cña c¸c ®¬n vÞ trong néi bé ngµnh KiÓm to¸n Nhµ n−íc tiªn hµnh nghiªn cøu ®Ó bæ sung hoµn thiÖn qui tr×nh kiÓm to¸n doanh nghiÖp Nhµ n−íc 24 KÕt luËn HÖ thèng CMKT ViÖt Nam ®−îc ban hµnh lµm c¬ së ph¸p lÝ quan träng cho nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c kÕ to¸n, kiÓm to¸n. CMKT ®−a ra nh÷ng nguyªn t¾c, ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n ®Ó lËp BCTC hîp lÝ vµ cã c¨n cø khoa häc, vµ nh− vËy ng−êi sö dông th«ng tin kÕ to¸n tµi chÝnh cã thÓ tin t−ëng vµ ®−a ra c¸c quyÕt ®Þnh phï hîp. KiÓm to¸n BCTC nh»m x¸c ®Þnh tÝnh trung thùc, hîp lý cña BCTC vµ ®¸nh gi¸ cã phï hîp víi c¸c nguyªn t¾c, CMKT ®−îc thõa nhËn hay kh«ng. Nh− vËy, c¶ CMKT vµ kiÓm to¸n BCTC ®Òu nh»m tíi môc tiªu ®¶m b¶o vµ n©ng cao tÝnh trung thùc, hîp lý cña th«ng tin kÕ to¸n nãi chung vµ BCTC nãi riªng. §Ó ho¹t ®éng kiÓm to¸n BCTC DNNN cã chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ cÇn ph¶i tiÕn hµnh theo tr×nh tù tiÕn hµnh c«ng viÖc cña mçi cuéc kiÓm to¸n, tr×nh tù ®ã ph¶i ®−îc s¾p xÕp theo thø tù phï hîp víi diÔn biÕn kh¸ch quan cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n. Trong qua tr×nh ho¹t ®éng cña m×nh, KiÓm to¸n Nhµ n−íc ®· ban hµnh Qui tr×nh kiÓm to¸n BCTC DNNN, Qui tr×nh ®· ph¸t huy t¸c dông tÝch cùc trong ho¹t ®éng kiÓm to¸n cña KiÓm to¸n DNNN. Tuy nhiªn, do nhµ n−íc ban hµnh HÖ thèng CMKT ViÖt Nam ®· ¶nh h−ëng tíi nhiÒu néi dung cña Qui tr×nh KiÓm to¸n BCTC DNNN. §Ò tµi ®· tËp trung nghiªn cøu toµn diÖn vµ s©u s¾c nh÷ng ¶nh h−ëng cña CMKT ViÖt Nam ®Õn kiÓm to¸n BCTC DNNN vµ néi dung qui tr×nh kiÓm to¸n BCTC DNNN, tËp trung vµo c¸c ®iÓm chÝnh sau: 1. Ph©n tÝch, lµm râ c¸c kh¸i niÖm vÒ CMKT ViÖt Nam; kiÓm to¸n BCTC DNNN vµ qui tr×nh kiÓm to¸n BCTC DNNN. ChØ râ mèi quan hÖ gi÷a CMKT ViÖt Nam; kiÓm to¸n BCTC DNNN vµ qui tr×nh kiÓm to¸n BCTC DNNN. CMKT quèc tÕ – tiÒn ®Ò cña viÖc vËn dông x©y dùng hÖ thèng CMKT ViÖt Nam. 2. §Ò tµi tËp trung nghiªn cøu nh÷ng h¹n chÕ cña qui tr×nh kiÓm to¸n BCTC DNNN sau khi CMKT ViÖt Nam ®−îc ban hµnh; ®−a ra nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó hoµn thiÖn néi dung cña qui tr×nh kiÓm to¸n BCTC DNNN vµ nªu ra nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó hoµn thiÖn néi dung cña qui tr×nh kiÓm to¸n BCTC DNNN. 25 3. Trªn c¬ së ®ã kiÕn nghÞ víi c¸c cÊp cã thÈm quyÒn ®Ó hoµn thiÖn qui tr×nh kiÓm to¸n BCTC DNNN. Tuy nhiªn, víi kh¶ n¨ng vµ tr×nh ®é cã h¹n; lÇn ®Çu tiªn tham gia nghiªn cøu ®Ò tµi khoa häc. H¬n n÷a, viÖc ban hµnh c¸c CMKT ViÖt Nam ch−a ®Çy ®ñ vµ ch−a cã h−íng dÉn kÕ to¸n thùc hiÖn c¸c CMKT kÞp thêi nªn phÇn nµo cã ¶nh h−ëng tíi c¸c néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi. TËp thÓ t¸c gi¶ mong nhËn ®−îc sù ®ãng gãp tham gia cña Héi ®ång khoa häc KiÓm to¸n Nhµ n−íc vµ nh÷ng ng−êi cã quan t©m ®Õn ho¹t ®éng kiÓm to¸n. Chñ nhiÖm ®Ò tµi CN. NguyÔn Minh Giang 26