Đề tài Thị trường xuất khẩu các mặt hàng chủ lực, thực trạng và giải pháp phát triển

nh: NÕu n¨m 1986, diÖn tÝch chÌ míi cã 58,2 ngh×n ha s¶n l­îng 135 ngh×n tÊn th× ®Õn n¨m 1989 ®· lªn tíi 84,6 ngh×n ha vµ 291,2 ngh×n tÊn, n¨m 2000 t¨ng lªn gÇn 100 ngh×n ha vµ trªn 300 ngh×n tÊn –s¶n l­îng chÌ xuÊt khÈu còng ngµy cµng t¨ng 1986=11,1; 1987=11,5; 1988=14,7; 1989=15; 1990=16,1; 1995=18,8; 1996=20,8; 1997=32,9; 1998=33;1999=36 vµ n¨m 2000=45 ngµn. Gi¸ xuÊt khÈu chÌ ®· v­ît lªn trªn l¹c vµ trë thµnh mét n«ng s¶n xuÊt khÈu cã triÓn väng trong nh÷ng n¨m tíi. Sù tham gia cña c¸c thµnh phÇn vµo s¶n xuÊt , chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu chÌ ®· vµ ®ang lµm cho ngµnh chÌ khëi s¾c trong nh÷ng n¨m ®æi míi vµ gÊn liÒn víi sù ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý vµ tæ chøc s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, trong ®ã tæng c«ng ty chÌ ViÖt Nam cã vai trß quyÕt ®Þnh c¶ vÒ s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, võa dµnh ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ cña nh÷ng n¨m ®Çu ®æi míi th× cuèi n¨m 1991, ngµnh chÌ l¹i ®øng tr­íc th¸ch thøc to lín do biÕn ®éng chÝnh trÞ trªn thÕ giíi: mÊt thÞ tr­êng Liªn X«, thÞ phÇn gi¶m 60%. KhÈu hiÖu cña ngµnh chÌ lóc ®ã lµ “chÊt l­îng hay lµ chÕt”, “ nguyªn liÖu lµ cèt tö”, “chÊt l­îng lµ ­u tiªn hµng ®Çu”… C¸c n¨m 1992, 1999, toµn ngµnh vËt lén t×m kiÕm thÞ tr­êng míi ë V­¬ng quèc Anh, I r¾c, ixraen. B»ng nhiÒu biÖn ph¸p thÝch hîp ®Õn ®Çu n¨m 1996, ngµnh chÌ l¹i khëi s¾c lîi nhuËn t¨ng 5,34 lÇn; nép ngan s¸ch t¨ng 1,4 lÇn; tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu t¨ng 2,24 lÇn trong vßng 4 n¨m 1996- 2000 t¨ng 21 triÖu USD, riªng kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 19740 tÊn. TÊt c¶ chØ tiªu vÒ chÊt l­îng biÓu hiÖn møc ®é tiÕt kiÖm vµ tr×nh ®é qu¶n lý ®Òu t¨ng. Gi¸ thu mua chÌ bóp t­¬i hiÖn nay ®· t¨ng gÊp ®«i so víi n¨m 1995, b×nh qu©n tõ 1.900 ®ång- 2.200 ®ång/kg. Thu nhËp b×nh qu©n cña c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc toµn ngµnh t¨ng 3 lÇn tõ 190.000 ®ång th¸nh lªn 560.000 ®ång th¸ng. Nhê hiÖu qu¶ xuÊt lªn ®øng hµng thø chÝn trong 32 quèc gia s¶n xuÊt chÌ trªn thÕ giíi. 2.2 ThÞ tr­êng, chÝnh s¸ch vµ tæ chøc. 2.2.1 VÒ thÞ tr­êng . Tr­íc hÕt ë thÞ tr­êng trong n­íc. Do m¹ng l­íi t­ th­¬ng ®ãng vai trß kh«ng nhá trong ho¹t ®éng thu mua, thóc ®Èy viÖc l­u th«ng lóa g¹o phôc vô tiªu dïng néi ®Þa vµ xuÊt khÈu nªn ®· n¶y sinh nh÷ng biÓu hiÖn tiªu cùc kh«ng nhá. V× lîi nhuËn, ho¹t ®éng cña c¸c t­ th­¬ng th­êng diÔn ra t×nh tr¹ng c¹nh tr¹nh mua vµ c¹nh tranh b¸n, ®Çu c¬ thao tóng thÞ tr­êng diÔn ra t×nh tr¹ng c¹nh tranh mua vµ c¹nh tranh b¸n, ®Çu c¬ thao tóng thÞ tr­êng gi¸ c¶. Trong khi ®ã n«ng d©n cÇn ®Çu ra tin cËy ®Ó ®¶m b¶o tiªu thô æn ®Þnh s¶n phÈm víi møc gi¸ tho¶ ®¸ng cho quyÒn lîi cña m×nh. Nh­ vËy viÖc b¶o ®¶m trËt tù trong toµn bé hÖ thèng l­u th«ng lóa g¹o, cµ phª, thuû s¶n … vÉn ®ang lµ mét ®ßi hái kh¸ch quan cña thÞ tr­êng néi ®Þa. Thø hai, ë kh©u xuÊt khÈu, chóng ta vÉn ch­a thiÕt lËp d­îc hÖ thèng thÞ tr­êng thùc sù æn ®Þnh, víi m¹ng l­íi kh¸ch hµng thùc sù tin cËy. Cho ®Õn nay ph­¬ng thøc xuÊt khÈu qua trung gian vÉn cßn chiÕm tû träng kh¸ lín mÆc dï chóng ta ®· cã nhiÒu cè g¾ng ®Ó t¨ng c­êng xuÊt khÈu trùc tiÕp. §Æc biÖt viÖc xuÊt khÈu th«ng qua trung gian vµo c¸c n­íc Ch©u Phi vÉn cßn diÔn ra kh¸ phæ biÕn. T×nh h×nh Êy chóng ra cÇn ph¶i cã nh÷ng hiÖp ®Þnh lín, bu«n b¸n dµi h¹n cÊp Nhµ n­íc ®Ó më ra c¸c hîp ®éng xuÊt khÈu æn ®Þnh. Thø ba, viÖc nghiªn cøu thÞ tr­êng thÕ giíi cÇn ph¶i ®­îc t¨ng c­êng h¬n n÷a ®Ó n¾m b¾t kÞp thêi nh÷ng th«ng tin cËp nhËt, chÝnh x¸c nhµm ®¶m v¶o h¬n n÷a cho ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu. NhiÒu n¨m qua c¸c nhuån tµi liÖu vÒ c¸c thÞ tr­êng thÕ giíi phôc vô ho¹t ®éng kinh doanh qu¶n lý vµ nghiªn cøu nh×n chung cßn Ýt ái. Trong khi ®ã ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng th«ng tin s©u réng vÒ thÞ tr­êng ®Ó theo dâi kÞp thêi vµ ch­a øng xö kÞp nh÷ng diÔn biÕn cña thÞ tr­êng. §iÒu nµy ®· ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn t×nh h×nh xuÊt khÈu g¹o, cµ phª, thuû s¶n, may mÆc… cña ViÖt Nam ra thÞ tr­êng thÕ giíi. 2.2.2 VÒ tæ chøc. Mét trong nh÷ng néi dung næi bËt hiÖn nay vÉn lµ hÖ thèng l­u th«ng ph©n phèi ®¶m b¶o tiªu dïng trong n­íc vµ xuÊt khÈu. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y Nhµ n­íc ®· cè g¾ng tæ chøc vµ s¾p ®Æt l¹i hÖ th«ng l­u th«ng ph©n phèi, qui tô c¸c ®Çu mèi xuÊt khÈu. Nhµ n­íc chñ tr­¬ng tù do ho¸ l­u th«ng ph©n phèi, më réng quyÒn tù chñ cho t­ nh©n mua b¸n l­¬ng thùc ë thÞ tr­êng néi ®Þa trong ®ã cã m¹ng l­íi t­ nh©n mua b¸n g¹o, cµ phª phôc vô xuÊt khÈu. Tuy nhiªn ho¹t ®éng xuÊt khÈu vÉn cßn ®­îc tËp trung vµo c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc cã ®ñ søc c¹nh tranh uy tÝn trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. B­íc chÊn chØnh vÒ mÆt tæ chøc ®ã tuy cã th«ng tho¸ng h¬n nh­ng kh«ng ph¶i lµ ®· ®¶m b¶o ®­îc mäi trËt tù cÇn thiÕt cho hÖ thèng ph©n phèi lóa g¹o, cµ phª hay thuû s¶n…C¸c c¬ së kho tµng, xay x¸t, chÕ biÕn, b¶o qu¶n võa thõa l¹i võa thiÕu vµ ch­a cã hiÖu qu¶ cao. C¸c t­ th­¬ng vµ doanh nghiÖp Nhµ n­íc ch­a cã sù phèi hîp hµi hoµ trong dßng ch¶y lóa g¹o tõ ng­êi s¶n xuÊt ®Õn ng­êi tiªu dïng trong n­íc vµ c¸c nhµ xuÊt khÈu. Gi÷a t­ nh©n víi nhau th­êng x¶y ra tranh b¸n, tranh mua vµ m¹nh ai nÊy lµm v× ch­a cã quy ®Þnh cô thÓ vÒ ph¹m vi ho¹t ®éng theo cÊp lµng, x·, huyÖn, tØnh. §iÒu nµy gãp phÇn g©y mËt trËt tù trong hÖ thèng ph©n phèi ë n­íc ta. 2.2.3. VÒ chÝnh s¸ch. ChÝnh s¸ch ®Çu t­ cho khoa häc cÇn ®­îc chó träng mét c¸ch toµn diÖn h¬n. HiÖn nay viÖc ®Èy m¹nh s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu ®ßi hái Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch t¨ng c­êng ®Çu t­ cho mét lo¹t khoa häc c«ng nghÖ. VËy mµ thêi gian qua, ng©n s¸ch ®Çu t­ cho khoa häc vÉn ch­a ®­îc quan t©m ®óng møc (chØ kho¶ng 1% vèn tæng chi ng©n s¸ch). Víi chØ tiªu nµy c«ng nghÖ s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn cña n­íc ta l¹c hËu, m¸y mãc ®· ®Õn thêi bá ®i so víi c¸c n­íc l¸ng giÒng vµ thÕ giíi lµ ®iÒu tÊt yÕu. VÒ chÝnh s¸ch gi¸ c¶ néi ®Þa. Nhµ n­íc chñ tr­¬ng kh«ng ¸p ®Æt gi¸ mµ hoµn toµn do quan hÖ cung cÇu cña thÞ tr­êng l­¬ng thùc ®iÒu tiÕt gi¸. Tuy nhiªn, Nhµ n­íc gi÷ gi¸ sao cho n«ng d©n ®­îc ®¶m b¶o møc lîi nhuËn 25-40%. NÕu kh«ng ®¹t ®­îc møc ®ã, Nhµ n­íc ®iÒu tiÕt gi¸ b»ng c¸ch cho c¸c ®¬n vÞ quèc doanh vay tiÒn ®Ó nhanh chãng thu mua hµng ho¸ d­ thõa cña n«ng d©n ®Ó ®iÒu chØnh l¹i quan hÖ cung cÇu vµ gi¸ c¶ cã lîi cho ng­êi n«ng d©n. 3. §¸nh gi¸ chung vÒ thÞ tr­êng xuÊt khÈu hµng chñ lùc. 3.1. Nh÷ng tån t¹i. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu ë ViÖt Nam cßn rÊt nhiÒu mÆt h¹n chÕ, nh­ng næi bËt nªn ba vÊn ®Ò c¬ b¶n. Mét lµ, Nhµ n­íc ch­a t¹o ra mét m«i tr­êng thËt sù thuËn lîi ®Ó kÝch thÝch xuÊt khÈu, ch­a cã nh÷ng ®éng lùc thóc ®Èy xuÊt khÈu, thiÕu mét s©n ch¬i b×nh ®¼ng cho c¸c doanh nghiÖp thuéc thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau tham gia ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhÊt lµ c¸c quy chÕ phi thuÕ quan. MÆt kh¸c, nhiÒu quy chÕ vµ thñ tôc th­¬ng m¹i chËm ®­îc söa ®æi; sù phøc t¹p cña biÓu thuÕ quan, thñ tôc h¹nh chÝnh r­êm rµ, quan liªu, tham nhòng. Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu kh«ng chÝnh ng¹ch ngµy cµng gia t¨ng, ®Æc biÖt lµ c¸c ho¹t ®éng bu«n lËu qua biªn giíi mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu nh­ c¸c lo¹i ®éng thùc vËt vµ kho¸ng s¶n quý hiÕm, g©y ¶nh h­ëng xÊu ®Õn m«i tr­êng sinh th¸i. Hai lµ, quy m« xuÊt khÈu cßn rÊt nhá bÐ nÕu tÝnh theo ®Çu ng­êi chØ vµo kho¶n 175USD, trong khi Th¸i Lan n¨m 1996 lµ 933USD/ng­êi. C¬ cÊu xuÊt khÈu thay ®æi chËm, cßn l¹c hËu, tû träng khu vùc chÕ biÕn, chÕ t¹o trong tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu vÉn ë møc thÊp so víi mét sè n­íc. NhÊt lµ c¸c ho¹t ®éng dÞch vô s¶n phÈm chÕ t¹o cã hµm l­îng c«ng nghÖ cao, phôc vô xuÊt khÈu t¨ng chËm. C¸c lo¹i s¶n phÈm th« vÉn chiÕm tû träng rÊt lín trong kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu. C¸c doanh nghiÖp ch­a ®Çu t­ ®óng møc vµo nh÷ng ngµnh cã thÕ m¹nh xuÊt khÈu nh­ chÕ biÕn g¹o, thuû s¶n. Nh÷ng ngµnh trùc tiÕp khai th¸c vµ chÕ biÕn n«ng s¶n nhiÖt ®íi nh­ cao su, chÌ, cµ phª cã lîi thÕ nh­ng c«ng nghÖ kü thuËt cña ta qu¸ l¹c hËu, nªn chÊt l­îng s¶n phÈm cßn yÕu kÐm do gi¸ thµnh cao, chÊt l­îng thÊp, mÉu m· ch­a ®¸p øng yªu cÇu cña ng­êi tiªu dïng, mét sè s¶n phÈm kh«ng phï hîp víi thÞ tr­êng. Ba lµ, thÞ tr­êng xuÊt khÈu cßn nhiÒu h¹n chÕ, hµng ho¸, dÞch vô cña n­íc ta ch­a chiÕm ®­îc thÞ phÇn ®¸ng kÓ t¹i c¸c thÞ tr­êng ta cã quan hÖ bu«n b¸n; viÖc t×m kiÕm, më réng thÞ tr­êng cßn cã phÇn thô ®éng, ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ ®Ó x©m nhËp thÞ tr­êng ch­a ®­îc quan t©m ®óng møc. Tãm l¹i, chñ tr­¬ng “h­íng m¹nh vÒ xuÊt khÈu” víi mét lo¹t c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu ®· ®em l¹i sù gia t¨ng nhanh chãng cña kim ng¹ch xuÊt khÈu cho ViÖt Nam, gãp phÇn tÝch cùc vµo sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ quèc gia vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Cã thÓ nãi r»ng, thµnh tùu xuÊt khÈu lµ mét trong nh÷ng kÕt qu¶ næi bËt nhÊt cña chÝnh s¸ch ®æi míi vµ më cöa nÒn kinh tÕ, còng tøc lµ sù thay ®æi t­ duy chiÕn l­îc thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ cña §¶ng ta trong giai ®o¹n võa qua. Ngµy nay, thÕ giíi ®ang b­íc vµo kû nguyªn cña nÒn kinh tÕ tri thøc, víi ®µ ph¸t triÓn cña khoa häc – c«ng nghÖ , c¬ cÊu xuÊt khÈu sÏ chuyÓn sang lÜnh vùc dÞch vô, c¸c s¶n phÈm cã hµm l­îng c«ng nghÖ cao, th­¬ng m¹i ®iÖn tö ph¸t triÓn m¹nh. Trong n­íc ®· xuÊt hiÖn nh÷ng ®iÒu kiÖn míi c¬ héi ®an xen thuËn lîi vµ khã kh¨n Èn chøa nhiÒu nh©n tè khã l­êng cã thÓ ¶nh h­ëng tiªu cùc tíi nÒn kinh tÕ vµ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña n­íc ta. Víi môc tiªu phÊn ®Êu ®­a nÒn kinh tÕ tho¸t khái ®ãi nghÌo, l¹c hËu vµ ®Õn n¨m 2020 n­íc ta c¬ b¶n trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp, ViÖt Nam ph¶i tiÕp tôc ®Èy m¹nh c«ng cuéc thùc hiÖn chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸ h­íng vµo xuÊt khÈu vµ coi ®©y lµ méi ®Þnh h­íng quan träng. 3.2. Nh÷ng th¸ch thøc míi. ChØ tiªu kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 2001 ®· ®­îc Quèc héi kho¸ 10 th«ng qua t¹i kú häp thø 8 víi m­c hÝnh s¸ch t¨ng 16% so víi n¨m 2000. ®©y lµ mét møc t¨ng tr­ëng cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o ®­a t¨ng tr­ëng GDP t¨ng 7,5%, c«ng nghiÖp t¨ng 14% ®ång thêi ®Èy nhanh tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. NÕu chØ nh×n vµo møc t¨ng tr­ëng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña 5 n¨m gÇn ®©y (1996 t¨ng 33,2%; 1997 t¨ng 26,6%; 1998 t¨ng 1,9%; 1999 t¨ng 23,1% ; 2000 t¨ng 24%) th× chØ tiªu t¨ng tr­ëng 16% cña n¨m 2001 kh«ng ph¶i lµ qu¸ cao, song xÐt trªn nhiÒu khÝa c¹nh kinh tÕ vµ th­¬ng m¹i ë ®Çu thÕ kû. Bëi víi møc t¨ng 24% n¨m 2000 ®­a kim ng¹ch xuÊt khÈu lªn 14,3 tû USD lµ mét ®Ønh mèc míi, tõ ®Ønh mèc nµy ®· v­ît lªn 16% ®ßi hái c¶ mét qu¸ tr×nh nç lùc kh«ng ngõng cña c¶ nÒn kinh tÕ nãi chung vµ ngµnh th­¬ng m¹i tõng doanh nghiÖp nãi riªng. Trong khi ®ã møc t¨ng tr­ëng cña n¨m 2000 kh«ng h¼n dùa vµo nh÷ng yÕu tè bÒn v÷ng nh­ sù ®ét ph¸ cña nhiÒu mÆt hµng chñ lùc vÒ l­îng lÉn chÊt, vÒ thÞ tr­êng … mµ phô thuéc kh¸ nhiÒu vµo c¸c yÕu tè thÞ tr­êng ngÉu nhiªn víi mét vµi mÆt hµng, cô thÓ lµ dÇu th«. Trong h¬n 2,7 tû USD tæng kim ngh¹ch t¨ng thªm cña n¨m 2000 cã ®Õn 1,4 tû USD lµ do gi¸ dÇu th« t¨ng ®ét biÕn trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. NÕu ®em lo¹i bá yÕu tè nµy, møc t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m qua chØ ë møc trªn 11% cßn viÖc gi¸ dÇu n¨m 2001 nµy cã gi÷ ®­îc møc cao nh­ n¨m qua hay kh«ng hiÖn ®ang rÊt khã nhËn ®Þnh, song nh÷ng diÔn biÕn thÞ tr­êng cho thÊy ®©y lµ ®iÒu khã x¶y ra. Hai mÆt hang mang tÝnh ®ét biÕn tr«ng n¨m qua lµ thñ c«ng mü nghÖ vµ rau qu¶, nh­ng ®ét ph¸ nµy ch­a cho thÊy c¸c yÕu tè bÒn v÷ng vµ c¶ chÊt l­îng hµng ho¸ lÉn thÞ tr­êng, ®ång thêi ch­a ®ñ søc kÐo c¨ng sîi d©y t¨ng tr­ëng cña tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu. VÒ c¬ cÊu ngµnh hµng xuÊt khÈu nh÷ng n¨m gÇn ®©y, dï ®· cã chuyÓn nh­îng tÝch cùc theo h­íng t¨ng dÇn tû träng hµng chÕ biÕn, song ®Õn nay xuÊt khÈu hµng th« vµ s¬ chÕ vÉn chiÕm chñ yÕu, tíi trªn 60%. ViÖc xuÊt khÈu hµng th«, s¬ chÕ kh«ng nh÷ng t¹o ra kh¶ n¨ng t¨ng v­ît bËc kim ng¹ch mµ ngay viÖc t¹o ra nh÷ng yÕu tè bÒn v÷ng trong t¨ng tr­ëng còng rÊt khã do phô thuéc vµo ngµnh chÕ biÕn cña c¸c n­íc nhËp khÈu, ch­a kÓ x· héi sÏ kh«ng tËn dông ®­îc c¬ héi gi¶i quyÕt n¹n thÊt nghiÖp trong ®iÒu kiÖn thiÕu viÖc lµm g¨y g¾t. Ttuy nhiªn, viÖc t¨ng nhanh tû träng hµng chÕ biÕn s©u trong xuÊt khÈu còng kh«ng ph¶i dÔ, ®ßi hái mét l­îng vèn lín, mét chiÕn l­îc chØnh chu hîp víi thùc tr¹ng kinh tÕ ®Êt n­íc …cã nghÜa kh«ng thÓ lµm ngµy mét ngµy hai. B»ng chøng lµ trong suèt thËp niªn qua, møc chuyÓn biÕn nµy rÊt chËm. Mét th¸ch thøc liªn quan ®Õn chØ tiªu kim ng¹ch xuÊt khÈu, nh­ng l¹i ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn søc kÐo cña xuÊt khÈu víi nÒn kinh tÕ, ®ã lµ lµm sao n©ng cao tû träng gi¸ trÞ gia t¨ng trong kim ng¹ch xuÊt khÈu ®Ó t¸i ®Çu t­ ph¸t triÓn. HiÖn nay do chñ yÕu xuÊt hµng th« nªn tû träng gi¸ trÞ gia t¨ng trong kim ng¹ch rÊt thÊp. Mét sè mÆt hµng nh­ thuû s¶n, dÖt may giÇy dÐp lµ nhãm hµng chñ lùc, ViÖt Nam cã ­u thÕ trong s¶n xuÊt nh­ng vÉn ch­a cã sù ®Çu t­ khÐp kÝn quy tr×nh s¶n xuÊt- chÕ biÕn- xuÊt khÈu ®Ó thu lîi nhuËn cao, mµ vÉn phô thuéc rÊt nhiÒu vµo nguån nguyªn phô liÖu nhËp khÈu tõ n­íc ngoµi, trë thµnh ngµnh chñ yÕu lµm gia c«ng xuÊt khÈu (dÖt may, giÇy dÐp) lîi nhuËn kh«ng ®¸ng kÓ. ch­a kÓ ngay nhiÒu ngµnhc«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng trong nh­ « t« xe m¸y, s¾t thÐp. Còng ®­îc phô thuéc chñ yÕu vµo nguån nguyªn liÖu tõ n­íc ngoµi. Thùc tÕ nµy gi¶i thÝch t¹i sao trong tæng kim ng¹chh¬n 15 tû USD hµng nhËp khÈu, nhãm hµng nguyªn liÖu chiÕm kho¶ng 70% vµ tû träng gi¸ trÞ r¨ng cña ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn n­íc ta chØ ®¹t 28.9% trong tæng gÝa trÞ s¶n xuÊt ( Th¸i Lan ®¹t 40,2%; Philipin 39,1%; In®«nªxia 38,8%) §¹t ®­îc ®Ønh cao míi, t¹o ®­îc vÞ thÕ míi, nh­ng ngµnh xuÊt khÈu cña n­íc ta cÇn ph¶i v­ît qua nh÷ng th¸ch thøc trªn ®Ó v­ît lªn tÇm cao míi æn ®Þnh h¬n trong mét vÞ thÕ s¸nh vai víi c¸c c­êng quèc n¨m ch©u. Song song ®ã chóng ta cÇn sö dông tho¸ng h¬n c«ng t¸c ®iÒu hµnh xuÊt khÈu, c¸c c«ng cô tµi chÝnh vµ th«ng tin, kü thuËt giao dÞch ®iÖn tö ®Ó kh«ng chØ chuyÓn biÕn vÒ l­îng, mµ c¶ vÒ chÊt trong xuÊt khÈu, ®­a nÒn ngo¹i th­¬ng n­íc ta lªn mét tÇm cao t­¬ng xøng h¬n. Ch­¬ng III: Gi¶i ph¸p më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu mÆt hµng chñ lùc ë ViÖt Nam Môc tiªu vµ quan ®iÓm vÒ xuÊt khÈu 1.1 Môc tiªu §¹i héi IX ®· x¸c ®Þnh môc tiªu tæng qu¸t cña chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi 10 n¨m ( 2001 – 2010 ) lµ “ §­a n­íc ta ra khái t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn, n©ng cao râ rÖt ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n, t¹o nÒn t¶ng ®Ó ®Õn n¨m 2020 n­íc ta c¬ b¶n trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp theo h­íng hiÖn ®¹i. Nguån lùc con ng­êi, n¨ng lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ, kÕt cÊu h¹ tÇng, tiÒm lùc kinh tÕ, quèc phßng, an ninh ®­îc t¨ng c­êng, thÓ hiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®­îc h×nh thµnh vÒ c¬ b¶n; vÞ thÕ cña n­íc ta trªn tr­êng quèc tÕ ®­îc n©ng cao”. VÒ kinh tÕ, ph¶i phÊn ®Êu ®¹t nhÞp ®é t¨ng tr­ëng s¶n phÈm trong n­íc (GDP) giai ®o¹n 2001 – 2005 b×nh qu©n 7,5% n¨m, trong suèt 10 n¨m ( 2001 – 2010 ) t¨ng b×nh qu©n 7,2%/n¨m ®Ó ®Õn n¨m 2010 GDP t¨ng Ýt nhÊt gÊp ®«i so víi n¨m 2000, ®¶m b¶o GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi vµo kho¶ng 700 – 750 USD ®¹t tiªu chuÈn v­ît ng­ìng n­íc nghÌo vµ kÐm ph¸t triÓn (theo Ng©n hµng thÕ giíi, c¸c n­íc kÐm ph¸t triÓn cã møc GDP b×nh qu©n d­íi 730 USD/ng­êi; c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã møc 730 – 950 USD/ng­êi). æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ lµnh m¹nh vµ t¨ng dù tr÷ ngo¹i tÖ; béi chi ng©n s¸ch, l¹m ph¸t, nî n­íc ngoµi ®­îc kiÓm so¸t trong giíi h¹n an toµn vµ t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn t¨ng tr­ëng. TÝch luü néi bé nÒn kinh tÕ ®¹t trªn 30% GDP. Tû träng GDP cña n«ng nghiÖp16 – 17%, c«ng nghiÖp 40 – 41%, dÞch vô 42 – 43 %. Tû lÖ lao ®éng n«ng nghiÖp cßn kho¶ng 50%. VÒ môc tiªu con ng­êi vµ x· héi: Tuy tiªu chÝ GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi lµ rÊt quan träng, song theo Ng©n hµng thÕ giíi vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ kh¸c th× ®ã kh«ng ph¶i lµ tiªu chÝ duy nhÊt ®Ó ®¸nh gi¸ mét quèc gia thuéc nhãm n­íc kÐm ph¸t triÓn, ®ang ph¸t triÓn hay ph¸t triÓn mµ cßn cÇn xem xÐt c¸c tiªu chÝ vÒ chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi (HDI). T¹o nÒn t¶ng ®Õn n¨m 2020 n­íc ta c¬ b¶n trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp theo h­íng hiÖn ®¹i. PhÊn ®Êu ®Õn n¨m 2020 n­íc ta c¬ b¶n trë thµnh n­íc c«ng nghiÖp theo h­íng hiÖn ®¹i lµ môc tiªu ®­îc c¶ 2 kú §¹i héi (VIII vµ IX ) cña §¶ng kh¼ng ®Þnh. §Ó trë thµnh n­íc c«ng nghiÖp vµo n¨m 2020 th× viÖc tËp trung x©y dùng nÒn t¶ng cho nã trë thµnh yªu cÇu cÊp thiÕt vµ lµ nhiÖm vô träng t©m thêi kú chiÕn l­îc 10 n¨m ( 2001 – 2010) víi néi dung chñ yÕu sau: X©y dùng tiÒm lùc kinh tÕ vµ c¬ së vËt chÊt kü thuËt ®¸p øng yªu cÇu cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ gÇn kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi, nÒn c«ng nghiÖp trong ®ã cã c«ng nghiÖp s¶n xuÊt quan träng, c«ng nghiÖp c«ng nghÖ cao, c«ng nghiÖp quèc phßng. Ph¸t triÓn m¹nh nguån lùc con ng­êi ViÖt Nam víi yªu cÇu ngµy cµng cao. H×nh thµnh vÒ c¬ b¶n vµ vËn hµnh th«ng suèt, cã hiÖu qu¶ thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa víi vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ n­íc. VÞ thÕ cña n­íc ta trªn tr­êng quèc tÕ ®­îc n©ng cao. Thùc hiÖn môc tiªu trªn sÏ ®¸nh dÊu mét chÆng ®­êng ph¸t triÓn quan träng trªn con ®­êng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Sau 10 n¨m n­íc ta ra khái t×nh tr¹ng n­íc kÐm ph¸t triÓn, kÕt cÊu h¹ tÇng, tiÒm lùc kinh tÕ vµ khoa häc – c«ng nghÖ cã b­íc tiÕn quan träng, t¨ng ®­îc n¨ng lùc néi sinh cho sù ph¸t triÓn m¹nh h¬n trong thËp kû tiÕp theo vµ cã thÓ hîp t¸c, c¹nh tranh b×nh ®¼ng trong khu vùc, khai th¸c ®­îc mÆt tÝch cùc trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Tõ môc tiªu cña chiÕn l­îc 10 n¨m, §¹i héi IX x¸c ®Þnh nhiÖm vô cña kÕ ho¹ch 5 n¨m 2001 – 2005 lµ: “ T¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh vµ bÒn v÷ng; æn ®Þnh vµ c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n. ChuyÓn dÞch m¹nh c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu lao ®éng theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. N©ng cao râ rÖt hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. Më réng kinh tÕ ®èi ngo¹i. T¹o chuyÓn biÕn m¹nh mÏ vÒ gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, khoa häc vµ c«ng nghÖ, ph¸t huy nh©n tè con ng­êi. TiÕp tôc t¨ng c­êng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ, x· héi; h×nh thµnh mét b­íc quan träng thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ vµ trËt tù an toµn x· héi b¶o vÖ v÷ng ch¾c ®éc lËp chñ quyÒn, toµn vÑn l·nh thæ vµ an ninh quèc gia. Duy tr× tèc ®é t¨ng tr­ëng cao, tiÕp tôc chuyÓn dÞch c¬ cÊu theo ®óng h­íng t¨ng gi¸ trÞ xuÊt khÈu hµng c«ng nghiÖp, s¶n phÈm qua chÕ biÕn, s¶n phÈm cã hµm l­îng c«ng nghÖ cao. Tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô dù kiÕn 19,2 tû USD bao gåm: XuÊt khÈu hµng ho¸ 16,6 tû USD, t¨ng 16% so víi n¨m 2000, trong ®ã c¸c doanh nghiÖp 100% vèn trong n­íc lµ 9,3 tû USD, chiÕm 56%, t¨ng gÇn 23% so víi n¨m 2000, c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ 7,3 tû USD, chiÕm 44%, t¨ng 8,5% so víi n¨m 2000. Dù kiÕn mét sè mÆt hµng chñ yÕu nh­ sau: Thuû s¶n 1570 triÖu USD G¹o 840 triÖu USD Cµ phª 440 triÖu USD Cao su 220 triÖu USD Rau qu¶ 220 triÖu USD H¹t tiªu 180 triÖu USD H¹t ®iÒu nh©n 135 triÖu USD L¹c nh©n 50 triÖu USD ChÌ c¸c lo¹i 52 triÖu USD DÖt may mÆc 2250 triÖu USD GiÇy dÐp 1850 triÖu USD §iÖn tö 900 triÖu USD Thñ c«ng mü nghÖ 310 triÖu USD DÇu th« 2765 triÖu USD Than ®¸ 94 triÖu USD Hµng ho¸ kh¸c 4724 triÖu USD XuÊt khÈu dÞch vô dù kiÕn ®¹t 2,6 tû USD, t¨ng 18% so víi n¨m 2000, tËp trung chñ yÕu vµo c¸c lÜnh vùc giao th«ng vËn t¶i, b­u chÝnh viÔn th«ng, ng©n hµng dÞch vô vµ xuÊt khÈu lao ®éng. Nh÷ng chØ tiªu ë trªn lµ rÊt cao nÕu tÝnh tíi mÆt b»ng cao cña n¨m 2000 vµ nh÷ng nh©n tè khã l­êng, nhÊt lµ vÒ gi¸ c¶, trong n¨m 2001 sÏ ph¶i t¨ng kim ng¹ch lªn trªn 2,3 tû USD, mçi th¸ng ph¶i t¨ng thªm 191 triÖu USD, ®ßi hái cã nh÷ng cè g¾ng lín lao tõ mäi ngµnh, mäi cÊp, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp. * ThÞ tr­êng xuÊt khÈu dù kiÕn Khu vùc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng víi kim ng¹ch 9700 triÖu USD, chiÕm 57,4% so víi kim ng¹ch xuÊt khÈu, gåm c¸c mÆt hµng chñ yÕu nh­ g¹o (1500 – 1600 tÊn ), cao su (225.000 tÊn ), dÇu th« (14 triÖu tÊn ), thuû h¶i s¶n (830 triÖu USD ), cµ phª ( 200 triÖu USD ), dÖt may ( 1000 triÖu USD), giÇy dÐp ( 500 triÖu USD). Khu vùc ¢u – Mü víi kim ng¹ch 6140 triÖu USD, chiÕm 37% so víi tæng kim ng¹ch, gåm c¸c mÆt hµng chñ yÕu nh­ g¹o (208.000 tÊn), cµ phª (561000 tÊn ), thuû h¶i s¶n (491 triÖu USD ), dÖt may (1155 triÖu USD), giÇy dÐp (1585 triÖu USD), dÇu th« (130.000 tÊn), tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu sang khu vùc thÞ tr­êng nµy th× xuÊt khÈu sang EU lµ 3700 triÖu USD, c¸c n­íc T©y ¢u kh¸c (430 triÖu USD); Nga vµ §«ng ¢u (400 triÖu USD), B¾c Mü (1030 triÖu USD), Mü latinh (120 triÖu USD). Khu vùc Ch©u Phi – T©y Nam ¸ víi kim ng¹ch 760 triÖu USD, chiÕm 4,6% so víi tæng kim ng¹ch bao gåm c¸c mÆt hµng chñ yÕu nh­ g¹o (1500 tÊn), cµ phª ( 90.000 tÊn ), chÌ c¸c lo¹i ( 24.000 tÊn ), thuû h¶i s¶n (25 triÖu USD), hµng dÖt may ( 50 triÖu USD ), giÇy dÐp ( 45 triÖu USD). 1.2 Quan ®iÓm XuÊt khÈu chñ yÕu ë n­íc ta bao gåm nhiÒu mÆt hµng nh­ng chØ ®i s©u vµo ph©n tÝch mét sè mÆt hµng: G¹o, cµ phª, thuû h¶i s¶n, giÇy dÐp, may mÆc … 1.2.1 ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ h­íng m¹nh vÒ xuÊt khÈu vµ më réng thÞ tr­êng tiªu thô trong n­íc. §Ó thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ h­íng m¹nh vÒ xuÊt khÈu vµ më réng thÞ tr­êng tiªu thô trong n­íc chóng ta cÇn lµm tèt nh÷ng viÖc quan träng sau ®©y: 1. V­ît qua khã kh¨n, th¸ch thøc, thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c quan ®iÓm chñ yÕu trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ më. V­ît qua khã kh¨n, th¸ch thøc trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµ kh¾c phôc ¶nh h­ëng xuÊt cña khñng ho¶ng kinh tÕ ch©u ¸ ®Ó më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu. ViÖt Nam ®ang trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ( CNH – H§H ) ®Êt n­íc héi nhËp quèc tÕ, trïng hîp víi thêi ®iÓm trªn thÕ giíi ®ang diÔn ra nh÷ng thay ®æi lín vÒ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ. Toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ ®· trë thµnh mét xu thÕ ph¸t triÓn chñ yÕu cña quan hÖ quèc tÕ hiÖn ®¹i. Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ ®· vµ ®ang thóc ®Èy m¹nh mÏ qu¸ tr×nh chuyªn m«n ho¸ vµ hîp t¸c ho¸ cao ®é. §Ó khái bÞ g¹t ra ngoµi lÒ cña sù ph¸t triÓn, tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi trong ®ã cã ViÖt Nam ph¶i phÊn ®Êu nç lùc héi nhËp vµo xu thÕ chung theo nguyªn t¾c ph¸t huy néi lùc, thùc hiÖn nhÊt qu¸n, l©u dµi chÝnh s¸ch thu hót c¸c nguån lùc bªn ngoµi. Thùc hiÖn chñ tr­¬ng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña §¶ng, Nhµ n­íc chóng ta gia nhËp vµo c¸c tæ chøc Th­¬ng m¹i tù do khu vùc ( AFTA ), gia nhËp ASEAN, chuÈn bÞ ®iÒu kiÖn ®Ó gia nhËp tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi ( WTO ), tr­íc hÕt lµ ký hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Nam – Hoa Kú, gia nhËp diÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng ( APEC ) cè g¾ng khai th«ng quan hÖ víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh tiÒn tÖ quèc tÕ nh­ Quü tiÒn tÖ quèc tÕ ( IMF ), Ng©n hµng thÕ giíi ( WB), Ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸ ( ADB) … ®Ó thùc hiÖn ®­îc chñ tr­¬ng héi nhËp quèc tÕ trªn c¬ së ph¸t huy néi lùc, n©ng cao søc c¹nh tranh, n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c quèc tÕ, chóng ta ph¶i v­ît qua nh÷ng th¸ch thøc lín: Gi¶m vµ tiÕn tíi t×m biÖn ph¸p ®Ó bá hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan lµm cho viÖc trao ®æi hµng ho¸, lu©n chuyÓn vèn, lao ®éng vµ kü thuËt gi÷a n­íc ta vµ c¸c n­íc ngµy cµng th«ng tho¸ng h¬n. Yªu cÇu ®ã ®ßi hái chóng ta võa ph¶i phÊn ®Êu t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, n©ng cao chÊt l­îng, h¹ gi¸ thµnh hµng ho¸, n©ng cao hiÖu qu¶, n©ng cao søc c¹nh tranh võa cã biÖn ph¸p chñ ®éng b¶o hé hîp ký hµng ho¸ trong n­íc. Nh­ vËy cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng qu¸ tr×nh héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ cña ViÖt Nam còng lµ qu¸ tr×nh héi lµm xuÊt hiÖn nh÷ng th¸ch thøc lín ®èi víi qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi. CÇn qu¸n triÖt vµ thùc hiÖn ®Çy ®ñ nh÷ng quan ®iÓm chñ yÕu sau trong viÖc x©y dùng c¸c luËn cø vµ gi¶i ph¸p ®ång bé ®Ó thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cã hiÖu qu¶ vµ n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. §¶m b¶o quan ®iÓm toµn diÖn ®ång bé vµ cã träng ®iÓm trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh, vïng vµ thµnh phÇn kinh tÕ; B¶o ®¶m quan ®iÓm ph¸t huy tèi ®a néi lùc vµ chÝnh s¸ch nhÊt qu¸n l©u dµi vÒ thu hót c¸c nguån lùc bªn ngoµi, n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c quèc tÕ; B¶o ®¶m quan ®iÓm ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi dùa trªn nÒn t¶ng cña CNH – H§H th«ng qua c¸c qu¸ tr×nh c¬ khÝ ho¸, tù ®éng ho¸, ho¸ häc ho¸, sinh häc ho¸ vµ tin häc ho¸; B¶o ®¶m quan ®iÓm më cöa, héi nhËp ®Ó h­íng m¹nh vÒ xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô, ph¸t huy néi lùc vµ b¶o hé lîp lý hµng ho¸ trong n­íc cã kú h¹n; B¶o ®¶m quan ®iÓm d©n chñ vµ c«ng b»ng x· héi trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ d©n chñ trong viÖc quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt c¸i g× ®Ó cã lîi cho quèc tÕ d©n sinh vµ nh©n sinh, cã lîi cho sù c«ng b»ng x· héi; §¶m b¶o quan ®iÓm tæng hîp vµ cao nhÊt trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu lµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi vµ n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ n­íc ta trong qu¸ tr×nh héi nhËp trªn c¬ së ph¸t huy néi lùc. X©y dùng ®ång bé cÊu thµnh c¬ cÊu kinh tÕ. C¬ cÊu kinh tÕ ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi cao khi ®¶m b¶o ®ång bé vÒ: c¬ cÊu c¸c ngµnh kinh tÕ vµ c¬ cÊu kinh tÕ vïng. Trong ®ã c¬ cÊu c¸c ngµnh kinh tÕ cã vai trß quyÕt ®Þnh. C¬ cÊu ngµnh kinh tÕ ph¶i x¸c ®Þnh râ vÞ trÝ cña tõng ngµnh vµ mèi quan hÖ tû lÖ gi÷a c¸c ngµnh; ph¶i x¸c ®Þnh cô thÓ ph¶i s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm nµo, bao nhiªu, chÊt l­îng nh­ thÕ nµo, do ngµnh nµo thùc hiÖn. Tæ chøc thùc hiÖn ®ång bé c¸c giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ më cã hiÖu qu¶ theo yªu cÇu héi nhËp. 2. H­íng m¹nh vµo thÞ tr­êng xuÊt khÈu vµ më réng thÞ tr­êng trong n­íc. §ßi hái cña qu¸ tr×nh gia nhËp vµ héi nhËp, n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c quèc tÕ vµ n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, lµ ®ßi hái cña viÖc thu hót vèn ®Çu t­ ®Ó ph¸t huy néi lùc cña ®Êt n­íc; lµ ®ßi hái cña viÖc ph¸t huy néi lùc ®Ó ®Èy m¹nh CNH, H§H. §Ó chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ h­íng m¹nh vÒ xuÊt khÈu chóng ta ph¶i thùc hiÖn ®Çy ®ñ chñ tr­¬ng vµ h×nh thøc ®a d¹ng ho¸ trong viÖc tæ chøc, ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu hµng ho¸. Cã nh­ vËy míi lu«n chñ ®éng trong mäi t×nh huèng, chñ ®éng kh¾c phôc ®­îc khã kh¨n, lóng tóng, do thay ®æi vµ khñng ho¶ng vÒ thÞ tr­êng g©y ra. TiÕn tíi hiÖp ®Þnh ViÖt – Mü b¾t ®Çu ®i vµo ho¹t ®éng chÝnh thøc cÇn hÕt søc chó ý khai th¸c thÞ tr­êng Mü vµ chñ ®éng kh¾c phôc nh÷ng ®iÒu kiÖn bÊt lîi cã thÓ x¶y ra. Chóng ta ph¶i xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña thÞ tr­êng thÕ giíi, khu vùc vµ thÞ tr­êng réng lín, l©u dµi cña kho¶ng 78 triÖu d©n vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô ®Ó quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt c¸i g×, bao nhiªu, chÊt l­îng nh­ thÕ nµo. Ngoµi ra cÇn n©ng cao chÊt l­îng vµ h¹ gi¸ thµnh hµng tiªu dïng trong n­íc phï hîp víi xu h­íng toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸. Quan ®iÓm ph¸t triÓn. Ph¸t triÓn nhanh, hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®i ®«i víi thùc hiÖn tiÕn ®é, c«ng b»ng x· héi vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. Ph¸t huy mäi nguån lùc ®Ó ph¸t triÓn nhanh vµ cã hiÖu qu¶ nh÷ng s¶n phÈm, ngµnh, lÜnh vùc mµ n­íc ta cã lîi thÕ, ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc vµ thóc ®Èy xuÊt khÈu trong n­íc vµ n­íc ngoµi. T¨ng nhanh n¨ng suÊt lao ®éng x· héi vµ n©ng cao chÊt l­îng t¨ng tr­ëng. TriÖt ®Ó tiÕt kiÖm, chèng l·ng phÝ, t¨ng tÝch luü cho ®Çu t­ ph¸t triÓn. N©ng cao n¨ng lùc vµ t¹o c¬ héi cho mäi ng­êi ®Òu cã thÓ ph¸t huy hÕt tµi n¨ng tham gia vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ thô h­ëng thµnh qu¶ ph¸t triÓn, ®ång thêi n©ng cao tr¸ch nhiÖm cña mçi ng­êi gãp søc thùc hiÖn d©n giÇu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh, gi÷ g×n vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸ d©n téc, ®Èy lïi c¸c tÖ n¹n x· héi. N©ng cao chÊt l­îng cuéc sèng cña nh©n d©n vÒ ¨n, mÆc, ë ®i l¹i, phßng vµ ch÷a bÖnh, häc tËp, lµm viÖc, tiÕp nhËn th«ng tin, sinh ho¹t v¨n ho¸. Coi träng ph¸t triÓn kinh tÕ vµ nhiÖm vô trung t©m, x©y dùng ®ång bé nÒn t¶ng cho mét n­íc c«ng nghiÖp lµ yªu cÇu cÇn thiÕt. §Èy m¹nh c«ng cuéc ®æi míi, t¹o ®éng lùc gi¶i phãng vµ ph¸t huy mäi nguån lùc. TiÕp tôc ®æi míi s©u réng ®ång bé vÒ kinh tÕ, x· héi vµ bé m¸y Nhµ n­íc h­íng vµo h×nh thµnh vµ hoµn thiÖn thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa nh»m gi¶i phãng vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ lùc l­îng s¶n xuÊt, ph¸t huy søc m¹nh vËt chÊt, trÝ tuÖ vµ tinh thÇn cña toµn d©n téc, t¹o ®éng lùc vµ nguån lùc ph¸t triÓn nhanh bÒn v÷ng. G¾n chÆt viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ víi chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. §éc lËp tù chñ vÒ kinh tÕ t¹o c¬ së cho héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cã hiÖu qu¶. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cã hiÖu qu¶ t¹o ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cÇn thiÕt ®Ó x©y dùng kinh tÕ ®éc lËp tù chñ. KÕt hîp chÆt chÏ ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi víi quèc phßng – an ninh. Quan ®iÓm vÒ mét sè mÆt hµng. Quan ®iÓm ®Þnh h­íng cho s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam cÇn coi viÖc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o lµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu mÆt hµng võa cã tÝnh truyÒn thèng cña ®Êt n­íc, võa cã nhiÒu triÓn väng vÒ thÞ tr­êng tiªu thô n­íc ngoµi. NÕu so víi c¸c n­íc ®· ph¸t triÓn phÇn lín c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu cña ta ®Òu kh«ng cã lîi thÕ tuyÖt ®èi. Trong sù t­¬ng quan ®ã s¶n phÈm lóa g¹o lµ mét trong nh÷ng s¶n phÈm Ýt bÊt lîi h¬n trong hÇu hÕt c¸c s¶n phÈm bÊt lîi cña ViÖt Nam. H¬n n÷a viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu lóa g¹o lµ ngµnh s¶n xuÊt mµ chØ sè vèn/ lao ®éng t­¬ng ®èi thÊp, sö dông ®­îc nhiÒu lao ®éng sèng mµ ta ®ang d­ thõa, sö dông Ýt vèn tiÒn tÖ vµ vèn chÊt x¸m lµ yÕu tè ®Çu vµo t­¬ng ®èi hiÕm ë n­íc ta. S¶n xuÊt vµ x· héi g¹o ph¶i ®¶m b¶o an ninh lùc l­îng quèc gia, kh¸c víi s¶n phÈm kh¸c, viÖc xuÊt khÈu g¹o kh«ng chØ ®¹t ra môc tiªu sè l­îng cµng nhiÒu cµng tèt. Bëi lÏ g¹o lµ n«ng s¶n tèi cÇn thiÕt trong cuéc sèng cña ng­êi ViÖt Nam, ®ã lµ mÆt hµng rÊt nh¹y c¶m víi t×nh h×nh chÝnh trÞ – x· héi cña ®Êt n­íc. Ph¶i g¾n chÆt hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp víi hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc trong s¶n xuÊt vµ x· héi g¹o. §Èy m¹nh s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o ph¶i ®¶m b¶o tho¶ ®¸ng lîi Ých cho ng­êi n«ng d©n. Kh¸c víi hÇu hÕt c¸c s¶n phÈm kh¸c, lóa g¹o lµ mÆt hµng chiÕn l­îc quèc gia, lµ nhu cÇu thiÕt yÕu sè mét cña mäi ng­êi d©n trong toµn quèc, lµ c¬ së ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ quèc d©n. Ng­êi trùc tiÕp mét n¾ng hai s­¬ng trªn ®ång ruéng lµm ra s¶n phÈm lóa g¹o lµ hµng chôc triÖu n«ng d©n c¶ n­íc. Quan ®iÓm vÒ n©ng cao chÊt l­îng cµ phª xuÊt khÈu ë ViÖt Nam. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, cµ phª ®· kh¼ng ®Þnh lµ mét mÆt hµng mòi nhän cña ViÖt Nam. NÕu nh÷ng n¨m 1990 – 1991 cµ phª ViÖt Nam chñ yÕu xuÊt khÈu sang khèi §«ng ¢u th× sang n¨m 1993 – 1994 xuÊt sang 34 quèc gia vµ n¨m 1997 – 1998 xuÊt sang 52 quèc gia. Nh÷ng thµnh tùu võa qua cña ngµnh cµ phª ViÖt Nam lµ kh«ng thÓ phñ nhËn. Tuy nhiªn ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu chÊt l­îng cao vµ æn ®Þnh ph¶i tiÕp tôc ®æi míi c«ng nghÖ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu theo c¸c h­íng: TiÕp tôc th©m canh v­ên c©y; qu¶n lý tèt qui tr×nh c«ng nghÖ chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n s¶n phÈm; ®æi míi thiÕt bÞ chÕ biÕn ®Ó tõng b­íc hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ chÕ biÕn; tæ chøc qu¶n lý chÊt l­îng s¶n phÈm xuÊt khÈu; t¨ng c­êng th«ng tin ®µo t¹o. VÒ thuû s¶n, tiÕp tôc ®a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng x· héi. Thùc tÕ thÞ tr­êng hµng thuû s¶n thÕ giíi, xÐt trªn tæng thÓ lµ mét thÞ tr­êng cßn cã kh¶ n¨ng më réng vµ lu«n cã xu h­íng cung ch­a ®¸p øng ®­îc cÇu. Ph¸t triÓn thªm nhiÒu mÆt hµng thuû s¶m míi; chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n phÈm cã ý nghÜa rÊt lín trong viÖc t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam. T¨ng gi¸ thuû s¶n xuÊt khÈu trong ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o c¹nh tranh. Qua mét sè quan ®iÓm vÒ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu hµng ho¸ chñ lùc ta thÊy ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· quan t©m ®Õn c¸c mÆt hµng chñ lùc nh­ thÕ nµo. 2. C¸c gi¶i ph¸p vµ chÝnh s¸ch x· héi n¨m 2001. 2.1. C¬ chÕ xuÊt nhËp khÈu TiÕp tôc më réng h¬n n÷a quyÒn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp. Theo c¬ chÕ míi th× tÊt c¶ c¸c th­¬ng nh©n ®· ®¨ng ký ho¹t ®éng kinh doanh sÏ ®­îc phÐp xuÊt khÈu nhËp khÈu mäi hµng ho¸ trõ mÆt hµng Nhµ n­íc cÊm. C¸c doanh nghiÖp vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc xuÊt khÈu nh­ c¸c doanh nghiÖp 100% vèn trong n­íc. Tuy nhiªn, ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vÉn thùc hiÖn theo qui ®Þnh cña LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, giÊy phÐp ®Çu t­ vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c cã liªn quan. §èi víi mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu hoÆc nhËp khÈu ®­îc thùc hiÖn tõ tr­íc ®Õn nay theo ®Çu mèi chØ nh»m môc ®Ých qu¶n lý trËt tù kinh doanh th× s¾p tíi sÏ b·i bá qui ®Þnh ®ã, võa ®Ó ph¸t huy c¸c thÕ m¹nh cña c¸c doanh nghiÖp, võa ®Ó phï hîp víi c¸c cam kÕt quèc tÕ mµ ta ®· sÏ ký kÕt trong thêi gian tíi. X©y dùng lé tr×nh gi¶m thiÓu c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ ®Þnh l­îng trong thêi kú 5 n¨m 2001 – 2005, ¸p dông nh÷ng c«ng cô b¶o hé míi phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. §Þnh h­íng c¬ b¶nk cña c¬ chÕ qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ trong thêi kú 2001 – 2005 sÏ lµm gi¶m dÇn c¸c c«ng cô phi thuÕ thuéc nhãm ®ang ¸p dông vµ t¨ng dÇn c¸c c«ng cô míi. Danh môc hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu theo giÊy phÐp cña Bé th­¬ng m¹i tõ n¨m 2001 sÏ ®­îc nªu râ rµng, cô thÓ theo h­íng gi¶m dÇn. Trong ®ã xuÊt khÈu chØ cã mÆt hµng dÖt may sang thÞ tr­êng cã h¹n ng¹ch. 2.2 VÒ thñ tôc vµ chÝnh s¸ch hµnh chÝnh, h¶i quan. Bá qua viÖc ph¶i kiÓm dÞch, xuÊt xø hµng ho¸, nÕu ViÖt Nam kh«ng cã nghÜa vô thùc hiÖn theo c¸c tho¶ thuËn song ph­¬ng, ®a ph­¬ng mµ ViÖt Nam ký kÕt, bá qua yªu cÇu vÒ chøng minh nguån gèc hµng ho¸ xuÊt khÈu hoÆc nguån gèc nguyªn liÖu s¶n xuÊt ra hµng xuÊt khÈu, nÕu kh«ng liªn quan ®Õn viÖc hoµn thuÕ; cho phÐp xuÊt khÈu hµng ho¸ qua nh÷ng n¬i kh«ng ph¶i lµ cöa khÈu quèc tÕ, quèc gia; kh«ng thu thuÕ, kÓ c¶ t¹m tÝnh, ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu bÞ tr¶ l¹i ®Ó t¸i chÕ råi l¹i x· héi. TiÕp tôc ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p më mµ ngµnh h¶i quan ®· thùc hiÖn vµ ®em l¹i kÕt qu¶ tèt trong thêi gian qua. 2.3 Hç trî ChÝnh phñ vµ chÝnh s¸ch thuÕ; tÝn dông liªn quan ®Õn xuÊt khÈu. CÇn tiÕp tôc ®æi míi chÝnh s¸ch vµ kiÖn toµn hÖ thèng tµi chÝnh tiÒn tÖ, th«ng qua viÖc t¹o lËp m«i tr­êng tµi chÝnh lµnh m¹nh, th«ng tho¸ng gãp phÇn duy tr× c¸c c©n ®èi lín trong nÒn kinh tÕ, vËn dông linh ho¹t cã hiÖu qu¶ c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp trong chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. X¸c lËp c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt ng©n hµng theo xu h­íng th¶ næi cã ®iÒu tiÕt l·i suÊt theo cung cÇu trªn thÞ tr­êng, tõng b­íc b·i bá viÖc khèng chÕ l·i suÊt trÇn. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt thÊp trong thêi gian ng¾n. TiÕp tôc hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i tÖ vµ ®iÒu hµnh tû gi¸ hèi ®o¸i theo h­íng thÞ tr­êng, h¹ gi¸ trÞ ®ång néi tÖ, thùc hiÖn chÝnh s¸ch tû gi¸ hîp lý, nhÊt lµ khi ch­¬ng tr×nh ­u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung trong khu«n khæ c¸c n­íc ASEAN cã hiÖu lùc vµ nh÷ng ¸p lùc c¹nh tranh tõ bªn ngoµi AFTA. TiÕp tôc x©y dùng vµ kiÖn toµn hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ phï hîp víi ®iÒu kiÖn trong n­íc vµ víi th«ng lÖ quèc tÕ, ®¬n gi¶n ho¸ c¸c s¾c thuÕ, tõng b­íc ¸p dông hÖ thèng thÕu thèng nhÊt, kh«ng ph©n biÖt s¾c thuÕ ¸p dông gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, ®ång thêi ®¶m b¶o tÝnh æn ®Þnh, l©u dµi cña chÝnh s¸ch thuÕ – trong ®ã: §èi víi thuÕ xuÊt khÈu, cÇn cã møc thuÕ ­u tiªn ®Æc biÖt cho c¸c mÆt hµng x· héi vµ kh«ng nªn ¸p dông mét møc thuÕ cho toµn bé c¸c nhãm s¶n phÈm gióp cho doanh nghiÖp ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn trong c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi ®Ó khuyÕn khÝch m¹nh viÖc xuÊt khÈu, cÇn x©y dùng møc b¶o hé kh¸c nhau cho c¸c nhãm s¶n phÈm kh¸c nhau. SÏ ®Ò nghÞ ChØnh phñ hç trî trong viÖc ®Çu t­ chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu; ®Çu t­ x©y dùng c¬ së vËt chÊt, h¹ tÇng vµ c«ng t¸c thÞ tr­êng ngoµi n­íc, c«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu. §Èy m¹nh qu¸ tr×nh c¶i c¸ch thuÕ, trong ®ã cã viÖc hoµn thiÖn thuÕ xuÊt nhËp khÈu, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt. Cã chÝnh s¸ch thuÕ ­u ®·i cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu nh­ hç trî tÝn dông, rñi ro, c¸c khã kh¨n vÒ tµi chÝnh th«ng qua quü hç trî xuÊt khÈu hoÆc ng©n hµng xuÊt nhËp khÈu. TiÕp tôc thùc hiÖn chÝnh s¸ch th­ëng ®Ó khuyÕn khÝch doanh nghiÖp. §Èy m¹nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh, ph©n ®Þnh râ chøc n¨ng, nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n cña c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng th­¬ng m¹i; t¨ng c­êng kû luËt hµnh chÝnh vµ xö lý nghiªm ®èi víi c¸c c¬ quan, c«ng chøc kh«ng thùc hiÖn ®óng luËt ph¸p chÝnh s¸ch trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. 2.4 VÒ c«ng t¸c thÞ tr­êng n­íc ngoµi sÏ tËp trung thùc hiÖn nh÷ng viÖc chñ yÕu. 2.4.1 T¹o khung ph¸p lý thuËn lîi cho hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Song song víi viÖc ký míi vµ rµ so¸t ®Ó ®µm ph¸n ký l¹i HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i víi c¸c n­íc theo yªu cÇu míi, ViÖt Nam mì tho¶ thuËn ®Ó thèng nhÊt c¸c tiªu chuÈn vÖ sinh, kiÓm dÞch vµ chÊt l­îng hµng ho¸, níi láng c¸c hµng rµo phi thuÕ cho hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, tranh thñ ký cam kÕt “ G to G “ víi c¸c n­íc mµ ë ®ã sù cam thiÖp cña ChÝnh phñ cã vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc nhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu lín cña ta nh­ g¹o, cao su … tæ chøc tèt viÖc phæ biÕn h­íng dÉn vµ kiÓm tra c¸c hîp ®ång th­¬ng m¹i vµ c¸c cam kÕt vÒ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ n­íc ngoµi. 2.4.2. T¨ng c­êng c¸c biÖn ph¸p th©m nhËp thÞ tr­êng cho hµng xuÊt khÈu. Tæ chøc tèt viÖc nghiªn cøu, kh¶o s¸t thÞ tr­êng n­íc ngoµi. N©ng cao tr¸ch nhiÖm vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c c¬ quan cã tr¸ch nhiÖm cña Bé th­¬ng m¹i ( c¸c vô chÝnh s¸ch thÞ tr­êng ngoµi n­íc, c¸c c¬ quan th­¬ng vô ViÖt Nam ë n­íc ngoµi, ViÖn nghiªn cøu th­¬ng m¹i, Côc xóc tiÕn th­¬ng m¹i, Trung t©m th«ng tin th­¬ng m¹i ) trong c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ tr­êng, cung cÊp th«ng tin vµ nghiªn cøu kÕt qu¶ cho c¸c doanh nghiÖp. Hç trî vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ra n­íc ngoµi kh¶o s¸t t×m kiÕm thÞ tr­êng vµ b¹n hµng xuÊt khÈu. KhuyÕn khÝch vµ hç trî c¸c doanh nghiÖp x©y dùng ë n­íc ngoµi m¹ng l­íi ®¹i lý, ph©n phèi hµng, kho ngo¹i quan, trung t©m tr­ng bµy s¶n phÈm, ¸p dông c¸c ph­¬ng thøc mua b¸n linh ho¹t nh­ göi b¸n, thanh to¸n chËm, ®æi hµng phï hîp víi tõng mÆt hµng, tõng thÞ tr­êng, cö ®¹i diÖn t¹i thÞ tr­êng n­íc ngoµi hoÆc lËp c«ng ty ph¸p nh©n n­íc së t¹i ®Ó chuyªn nhËp khÈu hµng ViÖt Nam; khuyÕn khÝch vµ hç trî céng ®ång ng­êi ViÖt Nam ë n­íc ngoµi nhËp khÈu hµng ViÖt Nam. Nhµ n­íc hç trî t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ doanh nghiÖp cè g¾ng ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i, x©y dùng mét vµi trung t©m th­¬ng m¹i, qu¶ng c¸o, tham gia triÓn l·m héi chî ®èi víi tõng mÆt hµng, tõng thÞ tr­êng. C¸c doanh nghiÖp cÇn kh«ng ngõng n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh vÒ mäi mÆt, x©y dùng chiÕn l­îc ph¸t triÓn cho tõng mÆt hµng xuÊt khÈu, trong ®ã cã chiÕn l­îc vÒ thÞ tr­êng; b¶o ®¶m ch÷ “tÝn” trong kinh doanh, kÕt hîp xuÊt khÈu víi nhËp khÈu ®Èy m¹nh xuÊt khÈu trªn tõng thÞ tr­êng cô thÓ. 2.4.3 N©ng cao tr¸ch nhiÖm vµ n¨ng lùc cña c¬ quan vµ tæ chøc lµm c«ng t¸c thÞ tr­êng ngoµi n­íc. KiÖn toµn tæ chøc, n©ng cao n¨ng lùc c¸n bé vµ ®æi míi lÒ lèi lµm viÖc cña c¸c vô chÝnh s¸ch thÞ tr­êng ngoµi n­íc cña Bé th­¬ng maÞ vµ g¾n ho¹t ®éng cña c¸c ®¬n vÞ nµy víi c¸c doanh nghiÖp vµ sù t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu. G¾n c«ng t¸c cña ViÖn nghiªn cøu th­¬ng m¹i víi ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu. Cã chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p ®Ó c¸c doanh nghiÖp ®Æt hµng cho viÖn c¸c ®Ò tµi nghiªn cøu vÒ thÞ tr­êng vµ mÆt hµng xuÊt khÈu. Cïng víi viÖc cñng cè c¸c c¬ quan Th­¬ng m¹i ViÖt Nam hiÖn nay cã ë n­íc ngoµi, më thªm mét sè c¬ quan ë c¸c ®Þa bµn míi. N©ng cao tr¸ch nhiÖm vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó Côc xóc tiÕn th­¬ng m¹i ph¸t huy vai trß hç trî vµ h­íng dÉn c¸c doanh nghiÖp trong c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i. 2.4.4 Hç trî c¸c doanh nghiÖp ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i. S¬m hoµn thµnh ®Ò ¸n vÒ chñ tr­¬ng vµ gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i phôc vô chiÕn l­îc xuÊt nhËp khÈu. Hç trî vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ra n­íc ngoµi, kÓ c¶ viÖc th¸p tïng c¸c ®oµn cÊp cao cña §¶ng, Nhµ n­íc, ®Ó th©m nhËp thÞ tr­êng, ph¸t triÓn kinh doanh, xuÊt khÈu. Phèi hîp vµ hç trî c¸c ngµnh, ®Þa ph­¬ng vµ doanh nghiÖp x©y dùng vµ thùc hiÖn chiÕn l­îc Marketing cho tõng ngµnh hµng, mÆt hµng quan träng vµ tham gia c¸c héi chî, triÓn l·m vµ c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i kh¸c ë n­íc ngoµi. Cã c¬ chÕ tiÕp xóc vµ tham vÊn ®Þnh kú gi÷a Bé th­¬ng m¹i vµ cac doanh nghiÖp, c¸c hiÖp héi ngµnh hµng vÒ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn xuÊt nhËp khÈu. B­íc ®Çu x©y dùng c¬ së ph¸p lý cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö tæ chøc ®µo t¹o nh©n lùc cho lÜnh vùc nµy. KhuyÕn khÝch, t¹o ®iÒu kiÖn vµ t¨ng c­êng quan hÖ phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan chøc n¨ng, b¸o chÝ ®èi ngo¹i vµ c¸c doanh nghiÖp ®Èy m¹nh tuyªn truyÒn ®èi ngo¹i phôc vô môc tiªu t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu. 2.4.5 Tæ chøc tèt viÖc thu thËp, xö lý vµ cung cÊp th«ng tin th­¬ng m¹i cho c¸c doanh nghiÖp. Tæ chøc cung cÊp ®Þnh kú hµng n¨m, hµng quý c¸c Ên phÈm vÒ thÞ tr­êng hµng ho¸ thÕ giíi cho c¸c doanh nghiÖp. X©y dùng kªnh th«ng tin th­¬ng m¹i th«ng suèt tõ c¸c c¬ quan th­¬ng m¹i ViÖt Nam ë n­íc ngoµi, Bé th­¬ng m¹i ®Õn c¸c Së th­¬ng m¹i vµ c¸c doanh nghiÖp. Ngoµi viÖc cung cÊp th«ng tin theo ph­¬ng thøc hç trî cña Nhµ n­íc cho c¸c doanh nghiÖp, cÇn thùc hiÖn th­¬ng m¹i ho¸ th«ng tin vµ ¸p dông c¸c ph­¬ng thøc linh ho¹t kh¸c nh»m ®¸p øng nhu cÇu cô thÓ, kÞp thêi cña c¸c doanh nghiÖp. 2.4.6 Sím x©y dùng vµ ban hµnh c¬ chÕ vÒ c«ng t¸c thÞ tr­êng n­íc ngoµi, trong ®ã x¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan Nhµ n­íc cã liªn quan ë Trung ­¬ng còng nh­ ®Þa ph­¬ng vµ tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp; qui chÕ phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan cã tr¸ch nhiÖm vµ doanh nghiÖp trong c«ng t¸c thÞ tr­êng ngoµi n­íc. §ång thêi, Nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch cô thÓ b¶o ®¶m c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt vµ tµi chÝnh ®Ó thùc hiÖn tr¸ch nhiÖm ®­îc giao trong c«ng t¸c thÞ tr­êng ngoµi n­íc. CÇn sím x©y dùng vµ hoµn thµnh c¬ chÕ nµy míi cã thÓ lµm tèt c«ng t¸c thÞ tr­êng n­íc ngoµi, mét mÆt võa b¾t buéc khuyÕn khÝch c¸c c¬ quan, ®¬n vÞ liªn quan trong c«ng t¸c thÞ tr­êng, mÆt kh¸c t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó kiÓm ®iÓm, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh c«ng t¸c thÞ tr­êng ngoµi n­íc. 2.5 C¬ cÊu xuÊt khÈu. C¬ cÊu xuÊt khÈu cÇn tÝnh to¸n ®Çu t­ x©y dùng mét c¸ch hîp lý c¸c c¬ së, nhµ m¸y chÕ biÕn hiÖn ®¹i ®Ó cã thÓ øng dông khoa häc, c«ng nghÖ ®èi víi toµn bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, chÕ biÕn, b¶o qu¶n, vËn chuyÓn, dÞch vô. Chó träng ®Çu t­ gi÷a khÈu s¶n xuÊt, chÕ biÕn, cung øng nguyªn liÖu, h¹n chÕ tíi møc tèi ®a tû träng xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm th« vµ s¬ chÕ n©ng nhanh tû träng s¶n phÈm chÕ biÕn, nhÊt lµ s¶n phÈm cã hµm l­îng c«ng nghÖ cao trong kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng mÆt hµng vµ tû träng s¶n phÈm chÕ biÕn cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao. Tõng b­íc xuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm hµng ho¸ vµ dÞch vô cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. §a d¹ng ho¸ mÆt hµng xuÊt khÈu, xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng thÞ tr­êng cÇn chø kh«ng chØ nh÷ng s¶n phÈm ta cã. Ho¹t ®éng hç trî xuÊt khÈu cÇn ®­îc ®Çu t­ mét c¸ch ®óng møc, sím cã c¬ chÕ b¶o hiÓm c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu, ë mét sè tr­êng hîp ®Æc biÖt cÇn ®­îc b¶o hé trong nh÷ng thêi gian nhÊt ®Þnh, ®Ó c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ kinh doanh hµng xuÊt khÈu cã thÓ yªn t©m ®Çu t­ s¶n xuÊt vµ khai th¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu. 2.6 Chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ Chñ ®éng héi nhËp quèc tÕ, thùc hiÖn c¸c cam kÕt hoÆc ®ang ®µm ph¸n víi c¸c n­íc vµ tæ chøc quèc tÕ. TriÓn khai cã hiÖu qu¶ luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, trªn c¬ së x©y dùng chiÕn l­îc thu hót FDI, c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­, kinh doanh nh»m thu hót nhiÒu h¬n nguån FDI, tranh thñ c«ng nghÖ nguån, kü thuËt hiÖn ®¹i ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, nhÊt lµ trong lÜnh vùc s¶n xuÊt hµng ho¸ xuÊt khÈu vµ s¶n phÈm c«ng nghÖ cao. Sö dông hiÖu qu¶ nguån vèn ODA cho c¸c môc tiªu kinh tÕ – x· héi. Tõng b­íc xo¸ bá sù ph©n biÖt vÒ chÝnh s¸ch vµ Ph¸p luËt ®èi víi ®Çu t­ trong n­íc vµ n­íc ngoµi, t¹o ®iÒu kiÖn th«ng tho¸ng h¬n cho c¸c doanh nghiÖp vµ t­ nh©n muèn ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt. TËp trung t¹o ra sù chuyÓn dÞch cã tÝnh chÊt ®ét ph¸ trong qu¸ tr×nh ®æi míi vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp Nhµ n­íc. N©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi vµ søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp ®Ó kinh tÕ Nhµ n­íc thùc hiÖn vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Më réng quyÒn lùc tù chñ cho doanh nghiÖp, ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c c¬ quan Nhµ n­íc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ chøc n¨ng qu¶n lý ®­îc giao. Mét sè gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu trong tiÕn tr×nh héi nhËp: Thø nhÊt, c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch xuÊt khÈu cÇn tËp trung vµo viÖc n©ng cao chÊt l­îng, hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña hµng xuÊt khÈu. Trong nh÷ng n¨m qua, mÆc dï chÊt l­îng hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam kh«ng ngõng ®­îc c¶i thiÖn, song søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng vÉn cßn yÕu kÐm. §iÒu nµy lµ do c¸c nguyªn nh©n : C«ng nghÖ s¶n xuÊt, chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu chñ yÕu h×nh thµnh trong c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung nay kh«ng thÝch hîp víi nÒn s¶n xuÊt trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. C¸c xÝ nghiÖp kho tµng bÕn b·i, m¸y mãc thiÕt bÞ l¹c hËu, hiÖu qu¶ kÐm bëi chÞu khÊu hao lín, ®Þnh møc tiªu hao nguyªn vËt liÖu cao, s¶n phÈm lµm ra chÊt l­îng thÊp vµ søc c¹nh tranh yÕu. H¬n n÷a, hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam chñ yÕu d­íi d¹ng th«, s¬ chÕ, ®ång thêi ®­îc thu gom ë nhiÒu n¬i cã vÞ trÝ ®Þa lý kh¸c nhau nªn chÊt l­îng kh«ng ®Òu, ch­a chó träng viÖc qui ho¹ch vïng s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu lín vµ ®ång bé, ch­a cã mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. Tõ thùc tÕ Êy, trong thêi gian tíi, ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng xuÊt khÈu, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn tËp trung vèn vµo ®Çu t­, ®æi míi c«ng nghÖ s¶n xuÊt, chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu. MÊy n¨m gÇn ®©y, mét sè doanh nghiÖp ®· tÝch cùc ®æi míi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nh­ng viÖc ®Çu t­ kh«ng ®ång bé vµ cßn ch¾p v¸ do kh«ng ®ñ vèn ®Çu t­, tæ chøc bé m¸y qu¶n lý cång kÒnh, cã nhiÒu bÊt cËp. Do vËy, trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn liªn doanh, liªn kÕt víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó tranh thñ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm cã søc c¹nh tranh cao, ®ång thêi chó träng hîp lý ho¸ qui tr×nh s¶n xuÊt, kinh doanh, n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ cña ng­êi lao ®éng, coi träng viÖc ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p qu¶n lý tiªn tiÕn ®Ó ®­îc cÊp chøng chØ chÊt l­îng ISO – 9000 ®èi víi hµng xuÊt khÈu lín nh­ n«ng s¶n, dÖt may, ®å ®iÖn, ®å ®iÖn tö … ®Ó võa thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp quan t©m h¬n n÷a ®Õn vÊn ®Ò c«ng nghÖ ( ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ s¹ch ), võa n©ng cao søc c¹nh tranh cho hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Thø hai, trong tiÕn tr×nh héi nhËp, m«i tr­êng c¹nh tranh quèc tÕ ngµy cµng gay g¾t, nÕu chØ cã sù chñ ®éng tõ phÝa c¸c doanh nghiÖp th× ch­a ®ñ ®ßi hái ph¶i t¨ng c­êng vai trß Nhµ n­íc trong ®iÒu hµnh ho¹t ®éng xuÊt khÈu trªn c¬ së phèi hîp ®ång bé c¸c biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch vÜ m«. §Ó hç trî c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu, t¹o ra thÞ tr­êng vµ mÆt hµng míi, gióp hä ®øng v÷ng vµ v­ît qua nh÷ng th¸ch thøc trong qu¸ tr×nh héi nhËp, Nhµ n­íc cÇn ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i tËp trung vµo c¸c lÜnh vùc chñ yÕu lµ ®µm ph¸n vµ ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh, tho¶ thuËn song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng víi ChØnh phñ c¸c n­íc vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ t¹o c¬ së ph¸p lý cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu vµ xóc tiÕn xuÊt khÈu hµng ViÖt Nam ra thÞ tr­êng quèc tÕ. Bé th­¬ng m¹i cÇn phèi hîp víi c¸c Bé, ngµnh h÷u quan kh¸c thóc ®Èy viÖc trao ®æi c¸c ®oµn doanh nghiÖp víi c¸c n­íc, trao ®æi th«ng tin th­¬ng m¹i vµ qu¶ng c¸o mÆt hµng th«ng qua c¸c ho¹t ®éng héi chî, triÓm l·m trong n­íc còng nh­ quèc tÕ. Song song víi ho¹t ®éng ®ã, Nhµ n­íc cÇn x©y dùng chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p hç trî doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu: Qui ho¹ch vµ ®Çu t­ cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu, thµnh lËp quü hç trî xuÊt khÈu, quü b¶o hiÓm xuÊt khÈu, quü khen th­ëng xuÊt khÈu. TriÖt ®Ó vµ nhÊt qu¸n thi hµnh c¸c h×nh thøc ­u ®·i dµnh cho s¶n phÈm hµng xuÊt khÈu ®· ®­îc ®Ò cËp trong lu©tj khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc. TiÕp tuc lµm tèt chÝnh s¸ch th­ëng xuÊt khÈu ®Ó khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp t¨ng nhanh kim ng¹ch xuÊt khÈu. Gi¶m thiÓu tèi ®a c¸c thñ tôc hµnh chÝnh h¶i quan g©y khã dÔ; ®¬n gi¶n ho¸ ®Õn møc tèi ®a thñ tôc thµnh lËp doanh nghiÖp, bá qua kh©u kiÓm dÞch xuÊt xø hµng ho¸ nÕu kh«ng cã yªu cÇu cña ®èi t¸c, bá qua chøng minh nguån gèc nguyªn liÖu s¶n xuÊt hµng ho¸ nÕu kh«ng liªn quan tíi hoµn thuÕ, cho phÐp xuÊt khÈu hµng qua n¬i kh«ng ph¶i lµ cöa khÈu quèc tÕ. Thø ba, khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, níi láng c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c doanh nghiÖp ®­îc quyÒn xuÊt khÈu trùc tiÕp t¹o sù thèng nhÊt vµ b×nh ®¼ng vÒ ph¸p lý, nghÜa vô vµ quyÒn lîi ®èi víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. KÕt luËn XuÊt khÈu lµ ho¹t ®éng kinh doanh bu«n b¸n ë ph¹m vi quèc tÕ. Nã kh«ng ph¶i lµ hµnh vi bu«n b¸n riªng lÎ mµ lµ mét hÖ thèng quan hÖ mua b¸n trong nÒn th­¬ng m¹i cã tæ chøc, nã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn sù t¨ng tr­ëng cña mét quèc gia, Víi ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, khÝ hËu, tµi nguyªn con ng­êi nh­ hiÖn nay, ViÖt Nam hoµn toµn cã ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó s¶n xuÊt trªn møc ®Ò ra vµ tõ ®ã t¨ng l­îng xuÊt khÈu hµng n¨m. KÓ tõ n¨m 2005 víi nh÷ng gi¶i ph¸p ë trªn, cïng víi sù nç lùc cña ChØnh phñ, n­íc ta cã c¬ së thùc tÕ ®Ó ®¶m b¶o v­ît xa s¶n l­îng n¨m 2000. H¬n n÷a, nhu cÇu vÒ c¸c mÆt hµng (g¹o, thuû s¶n, dÖt may, dÇu th« …) trªn thÕ giíi trong thêi gian tíi vÉn tiÕp tôc më réng mµ kh¶ n¨ng cña c¸c n­íc xuÊt khÈu khã mµ ®¸p øng kÞp. §iÒu ®ã kh¼ng ®Þnh r»ng: xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng trªn vÉn mang l¹i nh÷ng lîi thÕ c¬ b¶n cho nh÷ng n­íc xuÊt khÈu trªn th­¬ng tr­êng quèc tÕ. Víi nhu cÇu toµn cÇu ho¸ hiÖn nay s¶n phÈm muèn ®¹t ®­îc uy tÝn trªn thÞ tr­êng thÕ giíi th× tr­íc hÕt ph¶i ®­îc thÞ tr­êng trong n­íc chÊp nhËn víi mét chÊt l­îng vµ mÉu m· cho phÐp. Vµ theo xu h­íng ngµy cµng n©ng cao mÉu m· vµ chÊt l­îng s¶n phÈm. ViÖt nam ®· vµ sÏ tiÕp tôc duy tr× vÞ trÝ lµ mét quèc gia xuÊt khÈu lín trªn thÕ giíi vµ cßn cã thÓ v­¬n cao h¬n n÷a trong t­¬ng lai. Tµi liÖu tham kh¶o V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng IX. Kinh tÕ th­¬ng m¹i (h­íng dÉn «n tËp vµ viÕt luËn v¨n ) – PGS.PTS §Æng §×nh §µo – nhµ xuÊt b¶n ( NXB) Thèng kª - 166 trang. ChÝnh s¸ch biÖn ph¸p ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu vµ qu¶n lý hµng xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam. NXB Sù thËt – 1984. C«ng nghiÖp ho¸ vµ chiÕn l­îc t¨ng tr­ëng dùa trªn xuÊt khÈu. NXB ChÝnh trÞ quèc gia – 1997. ChiÕn l­îc th©m nhËp thÞ tr­êng Mü – PGS. TS Vâ Thanh Thu – 2001. Qu¶n trÞ doanh nghiÖp th­¬ng m¹i – PGS.TS Hoµng Minh §­êng, PTS NguyÔn Thõa Léc – NXB gi¸o dôc 257 trang. C¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu ViÖt Nam – NXB Thèng kª 1998. Th­¬ng m¹i dÞch vô trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, PGS.TS NguyÔn Duy Bét – NXB Thèng kª 1996, 310 trang. T¹p chÝ th­¬ng m¹i 13/01; 10/01; 01/01 T¹p chÝ kinh tÕ ph¸t triÓn. Thêi b¸o kinh tÕ T¹p chÝ kinh tÕ ph¸t triÓn 46/01; 44/01; 42/01 Nghiªn cøu kinh tÕ sè 278 – th¸ng 7/201 T¹p chÝ thÞ tr­êng – GC. Môc lôc Trang Ch­¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n thÞ tr­êng xuÊt khÈu hµng ho¸ nãi chung vµ c¸c hµng ho¸ chñ lùc nãi riªng. 1 1. C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc vµ vai trß hÖ thèng c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam. 1 2. Néi dung cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu vµ thÞ tr­êng nhËp khÈu thÕ giíi hµng ho¸ chñ lùc 8 3. C¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn xuÊt khÈu ë ViÖt Nam 11 Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng vÒ thÞ tr­êng xuÊt khÈu hµng chñ lùc 18 1. §Æc ®iÓm c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam 18 2. Thùc tr¹ng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng chñ lùc 34 3. §¸nh gi¸ chung vÒ thÞ tr­êng xuÊt khÈu hµng chñ lùc 49 Ch­¬ng III: C¸c gi¶i ph¸p më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu mÆt hµng chñ lùc ë ViÖt Nam. 54 1. Môc tiªu quan ®iÓm vÒ xuÊt khÈu 54 C¸c gi¶i ph¸p vµ chÝnh s¸ch xuÊt khÈu n¨m 2001 – 2010. 63 KÕt luËn 73 Tµi liÖu tham kh¶o 74