Đề tài Vận dụng phương pháp thống kê nghiên cứu ảnh hưởng của mức sinh, mức chết đến phát triển ở Việt Nam

2 6 4 3 TFR(sècon/ phô n÷) 3.8 3.1 2.33 2.25 2.28 (Nguån sè liÖu: §T B§ DS KHHG§1/4/2002, nh÷ng kÕt qu¶ chñ yÕu) H×nh 2.2: Tû suÊt sinh ®Æc tr­ng (phÇn ngh×n), ViÖt Nam 1989-2002.Nguån sè liÖu: §T B§ DS KHHG§1/4/2002, nh÷ng kÕt qu¶ chñ yÕu) M« h×nh sinh theo ®é tuæi cña c¸c thêi kú nãi trªn ®· ®­îc m« t¶ trong h×nh 2.2, chØ ra r»ng møc sinh ®· gi¶m ë tÊt c¶ c¸c nhãm tuæi phô n÷, ®Æc biÖt ë c¸c nhãm tuæi: 25 - 29, 30 - 34, vµ 35 - 39. Sù t¨ng tû lÖ sö dông c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai trong c¸c n¨m qua ®· ®ãng vai trß quan träng trong viÖc gi¶m møc sinh. 3. Tæng tû suÊt sinh (TFR). Trong nöa thËp niªn võa qua do tr×nh ®é ph¸t triÓn tiÕn bé cña x· héi, nªn tæng tû suÊt sinh ®· gi¶m ®i râ rÖt, vµo nh÷ng n¨m1930 ë møc h¬n 5 con trªn mét phô n÷, n¨m 1989 lµ 3,8 con, n¨m 1999 lµ 2.33, n¨m 2001 lµ 2.25 con nh­ng ®Õn n¨m 2002 l¹i t¨ng lªn 2.28 con vµ môc tiªu cña chóng ta gi¶m tæng tû suÊt sinh xuèng cßn 2.1 con trªn mét phô n÷ vµo n¨m 2010. Sù suy gi¶m tÝch cùc nµy còng lµ do hoµn c¶nh x· héi ë mçi thêi kú kh¸c nhau, ®ång thêi nã ph¶n ¸nh ®óng sù tiÕn bé ph¸t triÓn cña x· héi trong c¸c giai ®o¹n lÞch sö. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra gi÷a kú trong c¸c n¨m 2001, 2002 th× møc sinh t¨ng nhÑ trong cuéc ®iÒu tra biÕn ®éng d©n sè n¨m 2002 chñ yÕu x¶y ra ë hai nhãm tuæi 25 - 29 vµ 30 - 34, trong khi c¸c nhãm tuæi trÎ h¬n th× møc sinh vÉn tiÕp tôc gi¶m ®i. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra th× cã sù kh¸c biÖt râ nÐt vÒ tæng tû suÊt sinh (TFR) gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n, TFR cña khu vùc thµnh thÞ lµ 1.9 con trong khi ®ã cña n«ng th«n lµ 2.4 con (b¶ng biÓu 2.3). BiÓu 2.3 râ rµng chØ ra r»ng phô n÷ thuéc hai nhãm tuæi 20 - 24 vµ 25 - 29 ®ãng vai trß chÝnh trong viÖc h¹ thÊp møc sinh cña khu vùc thµnh thÞ xuèng d­íi møc thay thÕ. Qua ®ã cho thÊy, t×nh tr¹ng møc sinh thµnh thÞ cao h¬n møc sinh n«ng th«n ë hai nhãm tuæi 30 - 34 vµ 35 - 39. §iÒu nµy cã thÓ gi¶i thÝch r»ng, phô n÷ n«ng th«n thuéc hai nhãm tuæi nµy th­êng ®¹t møc sinh mong muèn, nªn cã xu h­íng dõng viÖc sinh con; cßn ë thµnh thÞ th× ng­îc l¹i, trong sè phô n÷ Ýt con nay muèn sinh thªm con. BiÓu 2.3: Tû suÊt sinh ®Æc tr­ng vµ tæng tû suÊt sinh chia theo thµnh thÞ vµ n«ng th«n ViÖt Nam 2002. Nhãn tuæi Tû suÊt sinh ®Æc tr­ng ( phÇn ngh×n) C¶ n­íc Thµnh thÞ N«ng th«n ASFR 66.9 56.8 71.0 15 – 19 23 13 25 20 – 24 145 93 165 25 – 29 141 130 146 30 – 34 83 86 83 35 – 39 39 43 38 40 – 44 15 14 15 45 – 49 3 2 4 TFR 2.28 1.93 2.39 (Nguån sè liÖu: §T B§ DS KHHG§1/4/2002, nh÷ng kÕt qu¶ chñ yÕu) Tuy nhiªn, theo c¸c cuéc ®iÒu tra vÒ tæng tû suÊt sinh trong c¶ n­íc th× ë c¸c tØnh cã nÒn kinh tÕ chËm ph¸t triÓn ®Òu cã tæng tû suÊt sinh kh¸ cao, do tr×nh ®é nhËn thøc cña ng­êi d©n cßn cæ hñ l¹c hËu, ch­a b¾t kÞp víi nÒn v¨n minh míi, do ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh ch­a ®­îc ®¸p øng ®Çy ®ñ vÒ nhu cÇu vËt chÊt còng nh­ tinh thÇn. Mét chØ tiªu kh¸c ¶nh h­ëng ®Õn biÕn ®éng møc sinh lµ sè con ®· sinh trung b×nh chia theo tuæi cña phô n÷. C¸c sè liÖu ®­îc lÊy tõ nguån: T§TDS 1989, ®iÒu tra nh©n khÈu häc gi÷a kú 1994, T§TDS 1999, ®iÒu tra biÕn ®éng d©n sè KHHG§ thêi ®iÓm 1/4/2001 vµ 1/4/2002. Sè con ®· sinh b×nh qu©n chia theo nhãm tuæi phô n÷ chØ ra møc sinh tÝch luü cña c¸c phô n÷ cã ®Õn thêi gian ®iÒu tra. V× vËy, sè con ®· sinh cña phô n÷ thuéc nhãm tuæi 45 - 49 thÓ hiÖn møc sinh thùc tÕ mµ nh÷ng phô n÷ ®· sinh trong cuéc ®êi cña m×nh. Theo biÓu sè liÖu nµy, quy m« gia ®×nh ®Çy ®ñ cã 4.9 con trong n¨m 1989 xuèng cßn 4,6 con trong n¨m 1994, cßn 3,8 con n¨m1999, 3.5 con n¨m 2001 vµ chØ cßn 3.4 con vµo n¨m 2002. B¶ng biÓu 1.4: Sè con ®· sinh trung b×nh chia theo tuæi cña phô n÷, ViÖt Nam 1989 - 2002. Nhãm tuæi Sè con ®· sinh trung b×nh T§TDS 1989 §TGK 1999 T§TDS 1999 §TB§DS 1/4/2001 §TB§DS 1/4/2002 15 – 19 0.05 0.04 0.05 0.04 0.04 20 – 24 0.63 0.64 0.59 0.56 0.51 25 – 29 1.67 1.66 1.44 1.37 1.32 30 – 34 2.77 2.57 2.19 2.04 1.97 35 – 39 3.64 3.49 2.82 2.62 2.54 40 – 44 4.36 4.12 3.41 3.10 3.00 45 – 49 4.94 4.62 3.84 3.52 3.42 (Nguån sè liÖu: §T B§ DS KHHG§1/4/2002, nh÷ng kÕt qu¶ chñ yÕu). Tæng tû xuÊt sinh ë ViÖt Nam qua c¸c sè ®· thu thËp ®­îc cho thÊy ë khu vùc thµnh thÞ TFR gi¶m tõ 2.39 xuèng cßn 1.93con/ phô n÷,ë n«ng th«n TFR ®· gi¶m tõ 4.4 xuèng 2.4 con. Tû suÊt sinh th« còng gi¶m tõ 24.1 xuèng 16.9 phÇn ngh×n ë khu vùc thµnh thÞ, vµ tõ 33.6 xuèng 19.6 phÇn ngh×n ë khu vùc n«ng th«n trong cïng thêi kú. Tæng tû suÊt sinh ë khu vùc thµnh thÞ lµ 1.9 con, thÊp h¬n khu vùc n«ng th«n kho¶ng 0.5 con, vµ ®· d­íi møc sinh thay thÕ trong nhiÒu n¨m qua. KÓ tõ sau cuéc T§TDS 1999, nh÷ng vïng/ tØnh cã møc sinh cao th× tæng tû suÊt sinh tiÕp tôc gi¶m, nh­ng ®èi víi c¸c vïng/ tØnh vµ khu vùc thµnh thÞ tr­íc ®©y ®· ®¹t hoÆc sinh thÊp d­íi møc sinh thay thÕ th× TFR l¹i cã hiÖn t­îng nhÝch dÇn lªn, trong hai n¨m 2001 - 2002 møc sinh d­êng nh­ ch÷ng l¹i. §©y lµ hiÖn t­îng mang tÝnh bÊt biÕn ®èi víi c¸c n­íc cã møc sinh ®ang tiÖm cËn dÇn tíi møc sinh thay thÕ, cÇn ph¶i tiÕp tôc phÊn ®Êu gi¶m møc sinh trong mét thêi gian n÷a míi cã thÓ ®¶m b¶o cho møc sinh æn ®Þnh. §Æc biÖt khu vùc n«ng th«n cña hai vïng T©y B¾c vµ T©y Nguyªn, hiÖn vÉn cã TFR cßn ë møc rÊt cao, trªn 3 con/ phô n÷. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra d©n sè 1989 vµ ®iÒu tra gi÷a kú 1994 th× tû lÖ sinh chung cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua còng ®· gi¶m ®¸ng kÓ, trªn tÊt c¶ c¸c vïng còng nh­ trong c¶ n­íc. BiÓu1.5: Tû lÖ sinh chung (GFR) theo §TDS 1989 vµ §TGK 1994. Vïng §TDS 1989 §TGK 1994 MiÒn nói trung du B¾c bé 141.0 123.18 §ång b»ng s«ng Hång 104.3 74.89 B¾c Trung Bé 137.2 124.94 Duyªn h¶i miÒn Trung 136.0 105.96 T©y Nguyªn 183.1 151.16 §«ng Nam bé 107.9 79.14 §B s«ng Cöu Long 141.6 76.32 Tæng céng 120.7 100.5 (Nguån sè liÖu: Tæng ®iÒu tra d©n sè 1994). C¸c sè liÖu trong biÓu trªn cho ta thÊy r»ng, trong kho¶ng thêi gian 5 n¨m gi÷a hai cuéc ®iÒu tra, tû lÖ sinh chung ®· gi¶m 20.2 phÇn ngh×n, tøc lµ b×nh qu©n mçi n¨m gi¶m gÇn 4.4 phÇn ngh×n. §ång b»ng s«ng Hång vµ miÒn §«ng Nam bé lµ hai vïng cã thµnh phè chÝnh cña n­íc ta nªn cã tû lÖ sinh chung thÊp vµ gi¶m kh¸ nhanh, ë c¸c vïng cã ®iÒu kiÖn sinh ho¹t thÊp nh­ T©y nguyªn vµ miÒn nói trung du B¾c bé cßn kh¸ cao vµ cã møc gi¶m t­¬ng ®èi chËm. §©y lµ do ®êi sèng cña d©n c­ ch­a ®¹t ®­îc nhu cÇu thiÕt yÕu, ch­a ®­îc cËp nhËt ®Çy ®ñ vÒ nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt, ®iÒu kiÖn vÒ y tÕ gi¸o dôc cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, kinh tÕ chËm ph¸t triÓn vµ ®Þa lý cßn phøc t¹p. II/ Thùc tr¹ng biÕn ®éng vÒ møc chÕt. Trong h¬n nöa thËp kû võa qua, sù biÕn ®éng vÒ møc chÕt cña ViÖt Nam ®· biÕn chuyÓn râ rÖt, nhÊt lµ trong giai ®o¹n h¬n 10 n¨m trë l¹i ®©y. Khi hoµn c¶nh ®Êt n­íc ta cßn ®ang trong thêi kú bÞ ¸ch ®« hé cña c¸c thÕ lùc thùc d©n vµ ®Õ quèc tµn ¸c, c¸c ®iÒu kiÖn sinh ho¹t cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, chóng bãc lét nh©n d©n ta mét c¸ch c¹n kiÖt vÒ søc ng­êi, v¬ vÐt hÕt tµi nguyªn kho b¸u tù nhiªn cña chóng ta. §­a ®Êt n­íc ta vµo con ®­êng lÇm than l¹c hËu, chóng kh«ng cho ta cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn, ¶nh h­ëng lín ®Õn ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n ta, tÊt c¶ c¸c ®iÒu kiÖn trªn ®Òu ¶nh h­ëng tíi tû suÊt chÕt s¬ sinh cña trÎ em vµ tuæi thä b×nh qu©n cña con ng­êi. §©y lµ do tr×nh ®é ph¸t triÓn thÊp kÐm vÒ kinh tÕ gi¸o dôc y tÕ trong thêi kú nµy. Nh­ng tõ khi chóng ta giµnh l¹i ®­îc chñ quyÒn cña ®Êt n­íc, ®­a ®Êt n­íc ph¸t triÓn theo con ®­êng chñ nghÜa x· héi, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ më cöa thÞ tr­êng, hoµn thiÖn tiÕn lªn c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc th× tõng b­íc c¶i thiÖn ®­îc ®êi sèng cña d©n c­, c¸c vÊn ®Ò vÒ x· héi còng nh­ kinh tÕ ®­îc ngµy cµng hoµn thiÖn ë møc cao h¬n. Nhu cÇu cña con ng­êi ngµy cµng ®­îc ®¸p øng ®Çy ®ñ, møc sèng d©n c­ ®· t¨ng lªn mét c¸ch râ rÖt, ®iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn b»ng hai sè ®o c¬ b¶n vÒ møc ®é chÕt lµ tû suÊt chÕt th« (CDR) vµ tû suÊt chÕt s¬ sinh (IMR) ®­îc sö dông ®Ó m« t¶ t×nh h×nh tö vong cña n­íc ta trong c¸c giai ®oan võa qua. 1. Tû suÊt chÕt th« (CDR) vµ tû suÊt chÕt s¬ sinh (IMR). Tû suÊt chÕt th« lµ chØ tiªu ®¬n gi¶n vµ ®­îc sö dông réng r·i nhÊt. Theo sè liÖu ®iÒu tra trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y tû suÊt chÕt th« ®· gi¶m ®¸ng kÓ chØ cßn sÊp xØ 5.70 trong 3 n¨m gÇn ®©y, tû suÊt chÕt s¬ sinh còng ®· gi¶m h¬n mét nöa trong h¬n nöa thËp kû qua, tõ 54,700 trong giai ®o¹n 1979-1982 xuèng cßn 44,180 vµo n¨m 1994 vµ chØ cßn 260 n¨m 2002, phÊn ®Êu gi¶m xuèng 250 vµo n¨m 2010. BiÓu 2.6: Tû suÊt chÕt s¬ sinh vµ tû suÊt chÕt th« chia theo thµnh thÞ, n«ng th«n vµ c¸c vïng ®Þa lý kinh tÕ ViÖt Nam 1999 – 2000. Tû suÊt chÕt s¬ sinh(IMR)%o Tû suÊt chÕt th«(CDR)%o T§T D©n Sè 1999 §TB§D©n Sè 2000 §TB§ D©n Sè 2002 T§T D©n Sè 1999 §TB§ D©n Sè 2000 §TB§ D©n Sè 2002 C¶ n­íc 36.7 31.2 26.0 5.7 5.6 5.8 Thµnh thÞ 18.3 20.1 17.0 4.2 3.8 4.5 N«ng th«n 41.0 34.6 28.8 6.0 6.1 6.3 C¸c vïng ®Þa lý kinh tÕ: §B s«ng hång 26.5 26.3 20.0 5.1 4.8 6.0 §«ng B¾c 40.8 36.0 30.2 6.4 6.5 6.4 T©y B¾c 58.3 40.6 40.5 7.0 7.3 6.8 B¾c Trung bé 37.0 31.5 30.9 6.7 5.7 6.8 DH Nam trung bé 40.6 29.2 23.6 6.4 5.4 5.5 T©y Nguyªn 64.4 43.2 30.9 8.7 7.8 5.3 §«ng Nam bé 23.6 22.9 18.9 4.5 4.4 5.3 §B s«ng cöu long 38.0 32.1 21.2 5.0 5.8 4.9 (Nguån sè liÖu: §T B§ DS KHHG§1/4/2002, nh÷ng kÕt qu¶ chñ yÕu) KÕt qu¶ ­íc l­îng c¸c tû suÊt chÕt th« vµ tû suÊt chÕt s¬ sinh cña c¶ n­íc theo thµnh thÞ/ n«ng th«n vµ c¸c vïng trong thêi kú 1999 - 2000 ®­îc biÓu diÔn trong b¶ng biÓu 2.6 nh­ trªn. BiÓu 2.6 cho thÊy, ®Õn nay tû suÊt chÕt s¬ sinh cña c¶ n­íc lµ 26 phÇn ngh×n, tû suÊt chÕt th« lµ 5.8 phÇn ngh×n. C¸c sè liÖu nµy chØ ra r»ng, kÓ tõ cuéc T§TDS 1999 tû suÊt chÕt s¬ sinh cña n­íc ta vÉn tiÕp tôc gi¶m, chØ trong vßng 3 n¨m tõ n¨m 1999 ®Õn n¨m 2002 tû suÊt chÕt s¬ sinh ®· gi¶m ®i 10,70, ®©y cã thÓ coi lµ mét b­íc tiÕn ngo¹i môc trong chØ tiªu nµy cña chóng ta. Nh­ng tû suÊt chÕt th« l¹i t¨ng do c¬ cÊu d©n sè n­íc ta ngµy cµng bÞ l·o ho¸. Theo sè liÖu thu thËp ®­îc vÒ tû suÊt chÕt th« vµ chÕt s¬ sinh trong c¶ n­íc, gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n cho thÊy r»ng cã sù kh¸c biÖt ®¸ng kÓ vÒ møc ®é chÕt s¬ sinh gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n: tû suÊt chÕt s¬ sinh cña khu vùc n«ng th«n lµ 29 phÇn ngh×n, cao h¬n cña khu vùc thµnh thÞ lµ 17 phÇn ngh×n, phÇn nµo ®· gi¶m ®i so víi n¨m 1999 th× ë khu vùc n«ng th«n lµ 41,00 cao gÊp 2 lÇn so víi khu vùc thµnh thÞ lµ 18,30. Tû suÊt chÕt th« cña khu vùc n«ng th«n lµ 6.3 phÇn ngh×n cao h¬n kho¶ng 1.4 lÇn so víi khu vùc thµnh thÞ lµ 4,5 phÇn ngh×n. H×nh 2.6: Tû suÊt chÕt s¬ sinh chia theo vïng ®Þa lý kinh tÕ, ViÖt N¨m 2002. (Nguån sè liÖu: §T B§ DS KHHG§1/4/2002, nh÷ng kÕt qu¶ chñ yÕu) MÆc dï møc ®é chÕt s¬ sinh cña n­íc ta ®· gi¶m ®¸ng kÓ, song sù kh¸c biÖt gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n cßn rÊt lín, khã kh¨n nhÊt vÉn lµ c¸c vïng nh­ T©y Nguyªn, T©y B¾c lµ nh÷ng vïng nói, vïng cao cßn khã kh¨n vÒ kinh tÕ, ch­a ®¸p øng ®Çy ®ñ c¸c nhu cÇu ch¨m sãc søc kháe cho nh©n d©n, ®êi sèng cña d©n c­ ch­a ®­îc æn ®Þnh. §iÒu nµy ¶nh h­ëng nhiÒu cña tr×nh ®é ph¸t triÓn cña mçi vïng, tr×nh ®é nhËn thøc còng nh­ c¸c nhu cÇu cho ®êi sèng cña con ng­êi ë c¸c vïng cã sù kh¸c nhau râ rÖt. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y møc ®é chÕt ®· vµ ®ang cã xu h­íng gi¶m kh¸ nhanh, song c¸c tû suÊt chÕt l¹i dao ®éng lªn xuèng víi møc ®é kh¸ cao. H×nh 2.6 trªn biÓu hiÖn cho ta thÊy ®iÒu ®ã. Tû suÊt chÕt s¬ sinh ë c¸c vïng gÆp nhiÒu khã kh¨n cña c¶ n­íc nh­ T©y nguyªn cßn ë møc 40,50, trong khi ®ã ë hai vïng §«ng b»ng s«ng Hång vµ §«ng Nam bé n¬i cã hai thµnh phè lín cña n­íc ta th× chØ sè nµy chØ b»ng mét nöa so víi T©y Nguyªn. Theo VNDHS 2002 th× tû su¸t chÕt cña khu vùc thµnh thÞ thÊp h¬n khu vùc n«ng th«n, nhiÒu chØ tiªu ë khu vùc thµnh thÞ chØ b»ng mét mét nöa so víi khu vùc n«ng th«n. Chia theo vïng th× tû suÊt chÕt trÎ em d­íi 5 tuæi cao nhÊt lµ ë miÒn nói trung du b¾c bé 51,80, ThÊp nhÊt lµ duyªn h¶i nam trung bé15,90, Tû suÊt chÕt s¬ sinh cao nhÊt còng lµ miÒn nói trung du b¾c bé 40,90, thÊp nhÊt lµ ®«ng nam bé11,30. XÐt theo tr×nh ®é häc vÊn cña ng­êi mÑ, tû suÊt chÕt trÎ em d­íi 5 tuæi vµ trÎ s¬ sinh cao nhÊt lµ ë phô n÷ ch­a ®i häc, t­¬ng øng gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n lµ 66,2 vµ 58,60, trong khi ®ã thÊp nhÊt lµ phô n÷ ®· tèt nghiÖp trung häc phæ th«ng trë lªn t­¬ng øng 19,0 vµ 13,20. BiÓu 2.7 Tû suÊt chÕt s¬ sinh vµ tû lÖ chÕt cña trÎ em qua c¸c n¨m. Thêi kú Tû lÖ chÕt cña trÎ em d­íi 1 tuæi Tû lÖ chÕt cña trÎ em 1979-1983 54.79 28.76 1984-1988 46.04 24.85 1989-1993 44.18 10.84 1999 36.70 - 2000 31.20 - 2002 26.00 - (Nguån sè liÖu: §T B§ DS KHHG§1/4/2002, nh÷ng kÕt qu¶ chñ yÕu.) Nh­ vËy tû lÖ chÕt cña trÎ em d­íi mét tuæi cña n­íc ta trong h¬n 50 n¨m qua ®· gi¶m ®i h¬n mét nöa, ®iÒu nµy rÊt ®­îc ®¸ng khÝch lÖ ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ViÖt Nam, vµ cµng chøng tá r»ng n­íc ta ®· thùc sù ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh qu¶ trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ®æi míi ®Êt n­íc, theo chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch mµ ®¶ng vµ nhµ n­íc ®· ®Ò ra cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ cña n­íc ta. 2. Tuæi thä b×nh qu©n khi sinh (eo). Sau 4 n¨m kÓ tõ cuéc T§TDS vµ nhµ ë 1999, tuæi thä cña trÎ s¬ sinh cña ViÖt Nam ®· t¨ng lªn 3 tuæi cho c¶ nam lÉn n÷, vµ t¨ng cao h¬n møc b×nh qu©n thêi kú 1999 - 2000 cña c¸c n­íc trong khu vùc nh­ng t¨ng ®¸ng kÓ so víi 5 n­íc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn tiªn tiÕn cña khu vùc §«ng Nam ¸ thêi kú 1999 - 2000. KÕt qu¶ nµy ph¶n ¸nh møc ®é chÕt cña trÎ s¬ sinh n­íc ta gi¶m kh¸ nhanh, song vÉn cßn kh¸ cao so víi c¸c n­íc trong khu vùc. BiÓu 2.8: Tuæi thä b×nh qu©n khi sinh. Thêi kú nghiªn cøu Tuæi thä b×nh qu©n khi sinh: eo (n¨m) nam N÷ T§TDS vµ nhµ ë 1/4/1999 4/1998 - 3/1999 67 70 §TB§DS 1/4/2002 4/2001 - 3/2002 70 73 (Nguån sè liÖu: §T B§ DS KHHG§1/4/2002, nh÷ng kÕt qu¶ chñ yÕu). Tuy nhiªn ®©y còng lµ mét thµnh qu¶ ®· ®¹t ®­îc trong vÊn ®Ò n©ng cao møc sèng d©n c­ trong mÊy trôc n¨m qua cña n­íc ta. Do con ng­êi ngµy cµng ®­îc ®¸p øng ®Çy ®ñ vÒ vËt chÊt còng nh­ vÒ tinh thÇn, c¸c ®iÒu kiÖn vÒ y tÕ còng ngµy cµng ®¶m b¶o h¬n cho søc khoÎ céng ®ång, chÊt l­îng vÒ dinh d­ìng, sè ca lo b×nh qu©n trªn ®Çu ng­êi ®· cao h¬n gÊp nhiÒu lÇn so víi tr­íc kia, nªn tuæi thä cña con ng­êi ®· ngµy cµng t¨ng lªn h¬n 10 tuæi so víi tr­íc kia. ë c¸c n­íc ph¸t triÓn do cã ®iÒu kiÖn sèng cña t­¬ng ®èi cao, hä cã ®iÒu kiÖn chó träng cho møc sèng cña d©n c­ nªn cã tuæi thä trung b×nh kh¸ cao, ®a phÇn ë c¸c n­íc ®· ph¸t triÓn ®Òu ®­îc cã c¬ cÊu d©n sè giµ chiÕm tû lÖ cao. III/ Thùc tr¹ng biÕn ®éng vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn. Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña mét n­íc lu«n ®­îc ph¶n ¸nh bëi tr×nh ®é ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ v¨n ho¸ vµ chÝnh trÞ. Cã c¸c chØ tiªu c¬ b¶n lµm th­íc ®o cho sù ph¸t triÓn trong vÊn ®Ò vÒ kinh tÕ vµ v¨n ho¸ ë mçi quèc gia. D­íi ®©y lµ thùc tr¹ng vÒ ph¸t triÓn cña ViÖt Nam xÐt trªn hai gãc ®é kinh tÕ vµ v¨n ho¸ x· héi. Thùc tr¹ng ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ. Tõ nh÷ng n¨m ®Êt n­íc ta cßn bÞ ¸ch ®« hé cña bän x©m l­îc thùc d©n Ph¸p vµ ®Õ quèc Mü th× nÒn kinh tÕ cña chóng ta cßn nghÌo nµn l¹c hËu, chóng kh«ng cho ta c¬ héi ®Ó thay ®æi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt, chóng bãc lét søc lao ®éng cña nh©n d©n mét c¸ch tµn b¹o, v¬ vÐt tµi nguyªn c¹n kiÖt. Trong giai ®o¹n nµy th× n­íc ta cã ngµnh n«ng nghiÖp lµ chñ yÕu, nh­ng ph¶i chÞu t« thuÕ rÊt nÆng, chóng ®­a d©n ta ®i vµo ®ãi khæ lÇm than, trong nh÷ng n¨m chiÕn tranh chóng ta vÉn ph¶i dùa mét phÇn kh«ng nhá viÖn trî l­¬ng thùc phÈm vµ vò khÝ cña Liªn x«. Nh­ng tõ khi chóng ta giµnh l¹i ®Êt n­íc, ®Êt n­íc ta vÉn cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong vÊn ®Ò x©y dùng vµ ph¸t triÓn. §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· cã nhiÒu môc tiªu ph­¬ng h­íng míi cho vÊn ®Ò ph¸t triÓn, ë ®©y ph¶i nãi ®Õn viÖc xo¸ bá thêi kú bao cÊp, më cöa nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ph¸t triÓn theo con ®­êng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Sau gÇn 20 n¨m ®æi míi, nÒn kinh tÕ cña n­íc ta ®· ph¸t triÓn v­ît bËc, tõ mét n­íc kÐm ph¸t triÓn giê ®©y chóng ta ®· ®­îc coi lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn víi rÊt nhiÒu thµnh qu¶ ®¹t ®­îc vÒ kinh tÕ, tèc ®é t¨ng GDP ®· t¨ng lªn mét c¸ch ®¸ng kÓ, ®Õn n¨m 2002 lµ 7-7,3%, n¨m 2003 lµ 7-7,5%, so víi c¸c n­íc trong khu vùc th× chóng ta chØ ®øng sau Trung Quèc vÒ tèc ®é t¨ng GDP. Tr­íc kia chóng ta lµ mét n­íc chó träng trong ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, vÒ c¬ b¶n chóng ta ®· c¶i tiÕn kü thuËt n©ng cao hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Tõ khi ®­a ®Êt n­íc tiÕn theo con ®­êng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, th× n­íc ta ®Çu t­ ph¸t triÓn m¹nh cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, gi¸ trÞ c«ng nghiÖp t¨ng m¹nh theo tõng n¨m vµ ®· v­ît xa thêi kú tr­íc ®ã. TÝnh ®Õn n¨m 2002 tèc ®é t¨ng gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp thuû s¶n lµ 4.2%, tèc ®é t¨ng gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp lµ 14.0%, t­¬ng tù ®Õn n¨m 2003 ®· t¨ng lªn 5% vµ 14.5%. Tõ khi n­íc ta b­íc vµo c«ng cuéc ®æi míi th× c¸c ngµnh nghÒ dÞch vô còng ph¸t triÓn theo, tèc ®é t¨ng gi¸ trÞ c¸c ngµnh dÞch vô qua c¸c n¨m ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ, n¨m 2002 ®¹t 6,8-7% vµ ®Õn n¨m 2003 t¨ng lªn 7-7,2%. ChÝnh s¸ch më cöa nÒn kinh tÕ cña n­íc ta ®· thu hót ®­îc sè l­îng lín vèn ®Çu t­ cña n­íc ngoµi, rÊt nhiÒu c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp ra ®êi nh»m ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr­êng, ®­a tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng lªn theo tõng n¨m, tuy nhiªn còng cã thêi kú do khñng ho¶ng vÒ kinh tÕ chÝnh trÞ trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi sÏ lµm ¶nh h­ëng tíi c¸c chØ tiªu nµy. Tõ khi b­íc vµo c«ng cuéc ®æi míi ®Õn nay, chóng ta ®· gi¶i quyÕt ®­îc rÊt nhiÒu vÊn ®Ò ®¸ng lo ng¹i trong ®ã cã viÖc gi¶i quyÕt viÖc lµm trong d©n c­, ®©y lµ vÊn ®Ò cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n trong c¸c n­íc cßn cã tr×nh ®é ph¸t triÓn h¹n chÕ, hiÖn nµy tû lÖ thÊt nghiÖp cña n­íc ta lµ 5.9%. Theo kÕt qu¶ míi nhÊt cña n¨m 2003, vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ chóng ta ®· ®¹t ®­îc nh­ sau: tæng s¶n phÈm trong n­íc 9 th¸ng n¨m 2003 t¨ng 7.1% so víi 9 th¸ng n¨m 2002, trong ®ã khu vùc n«ng l©m nghiÖp vµ thñy s¶n t¨ng 2.97%; khu vùc dÞch vô t¨ng 6.48%. Trong 7.1% t¨ng tr­ëng cña 9 th¸ng 2003 , khu vùc c«ng nghiÖp vµ x©y dùng ®ãng gãp 3.81%; khu vùc dÞch vô ®ãng gãp 2.65%; khu vùc n«ng l©m nghiÖp vµ thñy s¶n ®ãng gãp 0.64%. Tèc ®é t¨ng GDP 9 th¸ng cao h¬n møc t¨ng cña 9 th¸ng 2002 lµ do tèc ®é t¨ng nhanh trong khu vùc c«ng nghiÖp, x©y dùng ®· bï ®­îc sù gi¶m nhÑ trong khu vùc n«ng, l©m nghiÖp, thñy s¶n vµ dÞch vô. Tæng thu ng©n s¸ch nhµ n­íc 9 th¸ng tÝnh ®¹t 79.6% dù ®o¸n c¶ n¨m vµ t¨ng 11.1% so víi cïng kú n¨m tr­íc, trong ®ã thu trong n­íc ®¹t 77.6% vµ t¨ng 9.5%; thu tõ dÇu th« ®¹t 94% vµ t¨ng 24.2%; thu tõ xuÊt nhËp khÈu ®¹t 73.3% vµ t¨ng 4.8%. Tæng chi ng©n s¸ch nhµ n­íc 9 th¸ng ®¹t 72.4% dù ®o¸n c¶ n¨m, trong ®ã chi ®Çu t­ ph¸t triÓn ®¹t 69.1%; chi ph¸t triÓn sù nghiÖp kinh tÕ x· héi ®¹t 74.5%, chi tr¶ nî vµ viÖn trî ®¹t 53% dù to¸n c¶ n¨m. Sè béi chi ®­îc bï ®¾p b»ng vay trong n­íc 61%, phÇn cßn l¹i vay cña n­íc ngoµi. Gi¸ tiªu dïng æn ®Þnh, gi¸ th¸ng 9 chØ t¨ng 0.1% so víi th¸ng tr­íc vµ 1.8% so víi th¸ng 12/2002. TriÓn väng gi¸ tiªu dïng sÏ t¨ng nhÑ trong quÝ IV vµ c¶ n¨m cã thÓ t¨ng ë møc tõ 2.5-3% so víi th¸ng 12 n¨m 2002. Gi¸ vµng th¸ng 9/2002 t¨ng 2.9% so víi th¸ng tr­íc vµ t¨ng 13.2% so víi th¸ng 12/2002; t­¬ng øng gi¸ ®« la Mü t¨ng 0.1% vµ t¨ng 1.0%. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp n¨m 2003 tiÕp tôc theo xu h­íng chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång vËt nu«i. S¶n l­îng lóa ­íc t¨ng 22,2 v¹n tÊn so víi 2002, nÕu tÝnh c¶ ng«, s¶n l­îng l­¬ng thùc cã hËt c¶ n¨m ®¹t 37.52 triÖu tÊn, t¨ng 55.86 v¹n tÊn so víi n¨m 2002. S¶n l­îng lóa c¶ n¨m t¨ng kh«ng nhiÒu do diÖn tÝch gi¶m nhÑ, trong khi n¨ng suÊt ­íc tÝnh t¨ng 0.7 t¹ / ha. S¶n xuÊt rau ®Ëu vµ c©y c«ng nghiÖp hµng n¨m ph¸t triÓn theo h­íng phôc vô chÕ biÕn xuÊt khÈu, trong ®ã s¶n l­îng ®Ëu t­¬ng, b«ng, cãi, l¹c t¨ng. S¶n l­îng ®ay, mÝa gi¶m do ¶nh h­ëng cña ®ît h¹n kÐo dµi. DiÖn tÝch gieo trång còng nh­ s¶n l­îng c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m chñ yÕu nh­ hå tiªu, ®iÒu vµ cao su ­íc tÝnh ®Òu t¨ng so víi 2002, do gi¸ t¨ng ®· khuyÕn khÝch n«ng d©n më réng diÖn tÝch vµ ®Çu t­ chiÒu s©u. Riªng cµ phª diÖn tÝch gieo trång gi¶m nh­ng s¶n l­îng t¨ng thªm 20.4 ngh×n tÊn. Ch¨n nu«i tiÕp tôc ph¸t triÓn theo h­íng s¶n xuÊt hµng hãa. Gi¸ thùc phÈm t¨ng ®· t¹o ®iÒu kiÖn vµ khuyÕn khÝch ch¨n nu«i ph¸t triÓn, phÊn ®Êu v­ît chØ tiªu ®· ®Ò ra, t¨ng h¬n so víi n¨m tr­íc. Thùc tr¹ng ph¸t triÓn vÒ v¨n ho¸ x· héi. Tr¶i qua mÊy mÊy tr¨m n¨m dùng n­íc vµ gi÷ n­íc, con ng­êi ViÖt Nam lu«n gi÷ ®­îc b¶n s¾c cña d©n téc ta, anh dòng bÊt khuÊt kiªn c­êng, ®©y lµ truyÒn thèng quý b¸u ®­îc truyÒn tõ ®êi nµy qua ®êi kh¸c. Tuy nhiªn chÕ ®é phong kiÕn hñ tôc, cïng sù ¸p bãc lét tµn ¸c cña bän ®Õ quèc thùc d©n ®· kh«ng cho nh©n d©n ta tiÕp cËn víi nÒn v¨n minh hiÖn cña thÕ giíi, trong nh÷ng n¨m ®Êt n­íc ta cßn s¶y ra chiÕn tranh th× ®êi sèng cña nh©n d©n v« cïng cùc khæ lÇm than, chóng kh«ng cho nh©n d©n ta häc ch÷, mµ chóng chØ d¹y nh÷ng g× phôc vô cho lîi Ých cña chóng. Trong nh÷ng n¨m chiÕn tranh x¶y ra, chóng ta chÞu nhiÒu tæn thÊt vÒ søc ng­êi søc cña, tû lÖ sinh ë møc rÊt cao do nhËn thøc cña ng­êi d©n cã h¹n, tû lÖ chÕt th× ë møc ®é kh¸ cao, do chiÕn tranh ®em l¹i cïng sù l¹c hËu trong y tÕ, c¸c dÞch bÖnh tho¶ søc tung hoµnh kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó cøu ch÷a viÖc ch¨m sãc søc khoÎ cña cong ng­êi hÇu nh­ lµ kh«ng cã, nã cßn chÞu ¶nh h­ëng sù nghÌo ®ãi trÇm träng trong d©n c­. Tõ khi giµnh l¹i ®éc lËp cho ®Êt n­íc, nhê c¸c chÝnh s¸ch chñ ch­¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n­íc mµ ®êi sèng cña d©n c­ ®· ®­îc c¶i thiÖn phÇn nµo. C¸c chñ tr­¬ng xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, diÖt giÆc dèt, gi¶m møc t¨ng d©n sè b»ng chñ ch­¬ng kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh... ®­îc nh©n d©n ®ång t×nh ñng hé. Xo¸ bá chÝnh s¸ch quan liªu bao cÊp ®Ó b­íc lªn con ®­êng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ lµ mét trong nh÷ng chñ ch­¬ng s¸ng suèt cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta. Trong gÇn 20 n¨m qua trong tiÕn tr×nh thùc hiÖn ®æi míi vµ ph¸t triÓn chóng ta ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh qu¶ quan träng, x©y dùng c¬ së vËt chÊt h¹ tÇng v÷ng tr¾c, ®¶m b¶o nhu cÇu tèi thiÓu cho ®êi sèng cña d©n c­, xo¸ mï ch÷, phæ cËp ë bËc tiÓu häc cho tÊt c¶ c¸c tØnh thµnh trong c¶ n­íc, n©ng cÊp hÖ thèng y tÕ ®¶m b¶o nhu cÇu kh¸m ch÷a bÖnh cña ng­êi d©n, triÖt tiªu c¸c dÞch bÖnh, tuyªn truyÒn c¸c chÝnh s¸ch chñ tr­¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, gi÷ v÷ng an ninh chÝnh trÞ quèc gia. TÝnh cho ®Õn nµy chóng ta ®¹t ®­îc rÊt nhiÒu thµnh qu¶ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vÒ v¨n ho¸ x· héi, tèc ®é t¨ng d©n sè gi¶m xuèng cßn 1.43% vµo n¨m 1999, tû suÊt sinh th« gi¶m xuèng cßn 19.0 phÇn ngh×n, tû suÊt chÕt th« chØ cßn 5.8 phÇn ngh×n, tû lÖ thÊt nghiÖp lµ 6%, tû lÖ d©n sè nghÌo lµ 28,9%, tû suÊt t¨ng tù nhiªn lµ 1,32%. Trong khi ®ã tû lÖ d©n sè biÕt ch÷ lµ 92,7% vµo n¨m 2003, tuæi thä trung b×nh t¨ng lªn 71.5 trong n¨m 2002, chØ sè ph¸t triÓn giíi lµ 0.687 vµ chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi lµ 0.588 tÝnh cho n¨m 2001. TÊt c¶ c¸c chØ tiªu trªn ®Òu ph¶n ¸nh sù tiÕn bé v­ît bËc trong ph¸t triÓn cña ViÖt Nam trong gÇn 20 ®æi míi. Víi hÖ thèng gi¸o dôc, y tÕ dµy ®Æc ®­îc x©y dùng ë tÊt c¶ c¸c huyÖn thÞ trong c¸c tØnh thµnh trªn c¶ n­íc, ®· gióp mét phÇn kh«ng nhá trong viÖc më mang kiÕn thøc, tiÕp thu v¨n minh hiÖn ®¹i, n©ng cao ®êi sèng cña d©n c­ vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cho khu vùc nãi riªng vµ c¶ n­íc nãi chung. Trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn, chóng ta tham gia rÊt nhiÒu ho¹t ®éng v¨n ho¸ cña khu vùc còng nh­ trªn thÕ giíi, tiÕp thu nh÷ng thµnh tùu khoa häc kü thuËt tiªn tiÕn, ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh héi nhËp, n©ng cao tr×nh ®é nhËn thøc nh»m ®­a tr×nh ®é ph¸t triÓn cña chóng ta ngµy cµng cao h¬n. TÝnh ®Õn thêi ®iÓm n¨m 2003 chóng ta ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ chñ yÕu vÒ v¨n ho¸ x· héi nh­ sau: §êi sèng d©n c­: do s¶n xuÊt ph¸t triÓn vµ gi¸ c¶ æn ®Þnh nªn nh×n chung ®êi sèng d©n c­ 9 th¸ng tiÕp tôc ®­îc c¶i thiÖn. T×nh tr¹ng thiÕu ®ãi tuy cßn x¶y ra nh­ng trªn ph¹m vi hÑp. 9 th¸ng n¨m 2003, sè hé thiÕu ®ãi gi¶m 2.7% vµ sè nh©n khÈu thiÕu ®ãi gi¶m 4.6%. T×nh h×nh dÞch bÖnh: tÝnh tõ ®Çu n¨m ®Õn 19/9/2003 cã 101.6 ngh×n l­ît ng­êi bÞ sèt rÐt, trong ®ã chÕt 26 ng­êi vµ 22.7 ngh×n l­ît ng­êi bÞ sèt xuÊt huyÕt, trong ®ã cã 43 ng­êi ®· tö vong. Sè ng­êi nhiÔm HIV trong c¶ n­íc lµ 71.5 ngh×n ng­êi, trong ®ã trªn 10.9 ngh×n bÖnh nh©n AIDS vµ 6.1 ngh×n ng­êi ®· chÕt do AIDS. Sè ng­êi bÞ ngé ®éc thùc phÈm lµ 2.7 ngh×n ng­êi, trong ®ã 28 ng­êi ®· tö vong. Ho¹t ®éng v¨n hãa, th«ng tin tuyªn truyÒn ®­îc ®Èy m¹nh, gãp phÇn thùc hiÖn tèt c¸c nhiÖm vô chÝnh trÞ cña c¶ n­íc vµ ®¸p øng ®êi sèng tinh thÇn cña nh©n d©n. Trong 9 th¸ng n¨m 2003, c¸c ho¹t ®éng v¨n hãa, nghÖ thuËt, thÓ thao ®­îc h­íng vµo kû niÖm c¸c ngµy lÔ lín, C¸ch m¹ng th¸ng t¸m, Quèc kh¸nh 2/9 vµ tuyªn truyÒn cho SEA Games 22. C«ng t¸c ph¸t thanh, truyÒn h×nh ®­îc ®Èy m¹nh, ®¶m b¶o thêi l­îng ph¸t sãng vµ n©ng cao chÊt l­îng cña c¸c ch­¬ng tr×nh. Ho¹t ®éng thÓ dôc thÓ thao diÔn ra s«i ®éng trªn c¶ n­íc. Tõ ®Çu n¨m ®Õn nay ngµnh thÓ dôc thÓ thao g¾n liÒn víi nh÷ng ngµy lÔ lín vµ ®Æc biÖt lµ h­íng tíi SEA Games 22 vµ PARA Games 2. Trong thÓ thao thµnh tÝch cao, ®· tËp trung lùc l­îng vµ nguån lùc cho SEA Games 22; t¨ng c­êng ®Çu t­ trang thiÕt bÞ, dông cô tËp luyÖn, chÕ ®é ch¨m sãc ®èi víi c¸c vËn ®éng viªn ViÖt Nam tham dù SEA Games 22. §· c¬ b¶n x¸c ®Þnh ®­îc thµnh phÇn c¸c ®éi tuyÓn tham dù SEA Games 22, víi h¬n 1 ngh×n vËn ®éng viªn, 152 huÊn luyÖn viªn vµ 48 chuyªn gia n­íc ngoµi cña 32 ®éi tuyÓn. C¸c c«ng tr×nh, dù ¸n trùc tiÕp phôc vô tæ chøc SEA Games 22 vµ PARA Games 2 ®· c¬ b¶n hoµn thµnh vµ cã thêi gian ®Ó vËn hµnh thö. Ho¹t ®éng tuyªn truyÒn ®­îc ®Èy m¹nh. C«ng t¸c chuÈn bÞ phôc vô cho SEA Games 22 vµ PARA Games 2 ®­îc c¸c ngµnh, c¸c cÊp chó träng vµ cã c¸c ph­¬ng ¸n chi tiÕt; c¸c c«ng viÖc ®· triÓn khai ®¹t kÕt qu¶ tèt. Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o; KÕt thóc n¨m häc 2002-2003, tû lÖ tèt nghiÖp tiÓu häc ®¹t 99.6% vµ tèt nghiÖp trung häc phæ th«ng ®¹t 92.1% (cÊp tiÓu häc vµ trung häc phæ th«ng cao h¬n n¨m tr­íc). Sau mét n¨m thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh häc, c¶i c¸ch míi ë líp 1 vµ líp 6, kÕt qu¶ kiÓm tra chÊt l­îng cuèi n¨m häc ë hai líp nµy ®Òu kh¸ cao, nh­ vËy nh÷ng thiÕu sãt trong s¸ch gi¸o khoa ë hai líp nµy ®· ®­îc ph¸t hiÖn vµ söa ch÷a kÞp thêi. C«ng t¸c tuyÓn sinh ®¹i häc vµ cao ®¼ng n¨m häc 2003-2004 ®­îc diÔn ra trong trËt tù, an toµn vµ theo ®óng qui chÕ ë tÊt c¶ c¸c kh©u chuÈn bÞ; ra ®Ò, tæ chøc thi, chÊm bµi vµ tuyÓn sinh. Tæng sè thÝ sinh ®¨ng ký dù thi nguyÖn väng 1 vµo c¸c tr­êng ®¹i häc, cao ®¼ng gi¶m 8% so víi n¨m 2002, do thÓ lÖ cña tuyÓn sinh cã sù thay ®æi. Tû lÖ thÝ sinh dù thi ®¹t 80,3% sè thÝ sinh ®¨ng ký. Sè thÝ sinh bÞ xö lý kû luËt trong c¶ 2 ®ît thi lµ 3985 thÝ sinh, trong ®ã bÞ ®×nh chØ lµ 3348 tr­êng hîp vµ ph¸t hiÖn, xö lý t¹i chç 10 cÆp thi hé. N¨m häc 2003-2004 c¶ n­íc cã kho¶ng 2.6 triÖu trÎ em tõ 0-5 tuæi ®Õn líp, t¨ng 2.1% so víi n¨m häc tr­íc; sè häc sinh tiÓu häc gi¶m 3,7%; häc sinh trung häc phæ th«ng t¨ng 4.5%. 3. Thùc tr¹ng ph¸t triÓn chung. Cïng víi sù tiÕn bé cña nh©n lo¹i, ViÖt Nam ®ang ngµy cµng ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, thóc ®Èy ph¸t triÓn bÒn v÷ng c¶ vÒ kinh tÕ v¨n ho¸ chÝnh trÞ. §iÒu nµy ®­îc ph¶n ¸nh b»ng chØ sè ph¸t triÓn chung cña x· héi nh­ chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi, chØ sè ph¸t triÓn giíi... Trong h¬n nöa thËp kû qua chóng ta ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ tiÕn bé cho sù ph¸t triÓn chung, nh­ chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi ®· ®­îc n©ng cao ®¸ng kÓ theo tõng n¨m tõng thêi kú ®­îc thÓ hiÖn qua b¶ng sè liÖu sau: BiÓu 2.9: ChØ sè ph¸t triÓn con ng­êi HDI. 1989 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 HDI 0.539 0.54 0.557 0.56 0.664 0.671 0.682 0.688 0.688 (Nguån sè liÖu: B¸o c¸o ph¸t triÓn con ng­êi 2001) Nh­ vËy chØ h¬n 10 n¨m qua chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi ®· phÇn nµo ph¶n ¸nh ®­îc tr×nh ®é ph¸t triÓn cña n­íc ta, tuy nhiªn chóng ta vÉn cßn ®ang ®­îc coi lµ n­íc ®ang ph¸t triÓn, so víi mét sè n­íc trong khu vùc th× tr×nh ®é ph¸t triÓn cña chóng ta chØ ë møc trung b×nh, nh­ng chóng ta vÉn ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn, tiÕn tíi ®­a ®Êt n­íc v¨n minh giµu ®Ñp, n©ng cao h¬n n÷a ®êi sèng cña nh©n d©n, ph¸t triÓn bÒn v÷ng æn ®Þnh c¶ vÒ kinh tÕ v¨n ho¸ chÝnh trÞ. CH¦¥NG III: PH¢N TÝCH THèNG K£ ¶NH H¦ëNG CñA MøC SINH MøC CHÕT §ÕN CHØ Sè PH¸T TRIÓN CON NG¦êI (HDI). I. Nguån sè liÖu. Trong h¬n nöa thËp kû qua, cïng víi sù ph¸t triÓn tiÕn bé cña nh©n lo¹i, tõ khi giµnh ®­îc ®éc lËp cho d©n téc chóng ta ®ang tõng b­íc v­¬n lªn ph¸t triÓn, phÊn ®Êu ®­a x· héi ngµy cµng ph¸t triÓn hoµn thiÖn h¬n. Trong thêi gian võa qua chóng ®· ®¹t ®­îc rÊt nhiÒu chØ tiªu quan träng cho sù nghiÖp ph¸t triÓn chung cña ®Êt n­íc. C¸c chØ tiªu ®­îc ®Ò ra, c¸c môc tiªu cÇn h­íng tíi, c¸c cuéc ®iÒu tra th¨m dß, c¸c ®Ò xuÊt nªu lªn cña tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc vÒ kinh tÕ, v¨n ho¸, chÝnh trÞ. XÐt trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam hiÖn nay vÊn ®Ò vÒ ph¸t triÓn lu«n ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc ta chó träng quan t©m, ®· cã rÊt nhiÒu ®Ò tµi nghiªn cøu vÒ c¸c vÊn ®Ò x· héi mang tÇm cì quèc gia theo tõng thêi kú giai ®o¹n kh¸c nhau. ViÖc nghiªn cøu ¶nh h­ëng cña c¸c biÕn d©n sè tíi ph¸t triÓn cña ViÖt Nam ®ßi hái ph¶i cã sù chÝnh x¸c t­¬ng ®èi cao, do ®ã cÇn ph¶i cã sè ®¬n vÞ quan s¸t réng lín th× míi ®­a l¹i kÕt qu¶ chÝnh x¸c. ChÝnh v× thÕ viÖc nghiªn cøu trªn ph¹m vi 61 tØnh thµnh cña n­íc ta sÏ ®em l¹i kÕt qu¶ kh¶ quan h¬n trong ®Ò tµi nµy. V× vËy nguån sè liÖu ®­a vµo trong nghiªn cøu chñ yÕu ®­îc lÊy tõ c¸c sè liÖu thèng kª ®· ®­îc c«ng bè tõ kÕt qu¶ “Tæng ®iÒu tra d©n sè vµ nhµ ë 1999” vµ “B¸o c¸o ph¸t triÓn con ng­êi ViÖt Nam n¨m 2001”. ViÖc ph©n tÝch cÇn cã sù kÕt hîp gi÷a hai nguån sè liÖu nµy. 1. Tæng ®iÒu tra d©n sè vµ nhµ ë 1999. Tuy nhiªn trong ®Ò tµi nµy, ®Ó nghiªn cøu sù ¶nh h­ëng cña c¸c chØ tiªu d©n sè ®Õn sù ph¸t triÓn ë ViÖt Nam, viÖc thu thËp sè liÖu cÇn b¸m s¸t víi thùc tiÔn cña sù ph¸t triÓn, ®ång thêi ®ßi hái sè liÖu ph¶i ®­îc ®iÒu tra trªn quy m« réng lín th× sÏ ®­a l¹i kÕt qu¶ chÝnh x¸c h¬n. Do ®ã, viÖc thu nhËp sè liÖu cña cuéc tæng ®iÒu tra d©n sè n¨m 1999 sÏ phÇn nµo mang l¹i kÕt qu¶ chÝnh x¸c h¬n c¸c cuéc ®iÒu tra d©n sè gi÷a kú cña c¸c n¨m kh¸c, bëi ®©y lµ cuéc ®iÒu tra thèng kª víi quy m« lín trªn tÊt c¶ c¸c tØnh thµnh trong c¶ n­íc, nh»m thu nhËp vµ phæ biÕn c¸c th«ng tin toµn diÖn, liªn quan ®Õn cÊu tróc c¸c ®Æc tr­ng cña d©n sè vµ nhµ ë ®èi víi toµn l·nh thæ còng nh­ cho tõng ®Þa ph­¬ng. MÆt kh¸c ®©y còng lµ cuéc ®iÒu tra tæng ®iÒu tra d©n sè gÇn ®©y nhÊt cña n­íc ta trong chu kú 10 n¨m mét lÇn, nã cã néi dung th«ng tin kinh tÕ v¨n ho¸ toµn diÖn h¬n. 2. B¸o c¸o ph¸t triÓn con ng­êi ViÖt Nam n¨m 2001. B¸o c¸o ph¸t triÓn con ng­êi ViÖt Nam n¨m 2001 nªu lªn nh÷ng thµnh tùu ph¸t triÓn con ng­êi ®· ®¹t ®­îc trong qu¸ tr×nh ®æi míi ë n­íc ta trong thêi gian qua còng nh­ nh÷ng th¸ch thøc mµ chóng ta ph¶i ®èi mÆt vµ nh÷ng nhiÖm vô ph¶i tiÕp tôc gi¶i quyÕt trong qu¸ tr×nh ®æi míi v× môc tiªu ph¸t triÓn con ng­êi. B¸o c¸o ®· ®­a ra ®­îc c¸c chØ sè ph¸t triÓn c¬ b¶n nh­ chØ sè HDI, HPI, GDI cho c¶ 61 tØnh thµnh trong c¶ n­íc vµ cho c¸c vïng theo ph©n lo¹i cña tæng côc thèng kª. 3. Lùa chän biÕn ph©n tÝch. Cã rÊt nhiÒu biÕn d©n sè cã sù ¶nh h­ëng tíi tr×nh ®é ph¸t triÓn nh­: tû suÊt sinh th«, tû suÊt chÕt th«, tæng tû suÊt sinh, tuæi thä trung b×nh... tuy nhiªn trong ®ã tû suÊt sinh th«, tû suÊt chÕt th« t¸c ®éng nhiÒu ®Õn tèc ®é gia t¨ng d©n sè, cßn c¸c biÕn nh­: tæng tû suÊt sinh (TFR) vµ tû suÊt chÕt s¬ sinh (IMR) cã ¶nh h­ëng lín h¬n tíi tr×nh ®é ph¸t triÓn, do vËy viÖc lùa chän hai biÕn nµy sÏ cho ta mét kÕt qu¶ kh¶ quan h¬n trong viÖc ph©n tÝch. §Ó ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn, chóng ta cÇn chó ý tíi mét sè chØ tiªu quan träng nh­ chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi, chØ sè ph¸t triÓn giíi. Trong ®Ò tµi nghiªn cøu nµy viÖc chän chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi lµm ®¹i diÖn cho tr×nh ®é ph¸t triÓn cña ViÖt Nam, bëi ®©y lµ chØ tiªu ®­îc tÝnh cho sù ph¸t triÓn cña mçi quèc gia theo quy ®Þnh cña c¸c tæ chøc thÕ giíi, mÆt kh¸c chØ tiªu nµy lu«n tÝnh cho tõng n¨m ë mèi quèc gia vµ nã ph¶n ¸nh mét c¸ch t­¬ng ®èi chÝnh x¸c cho tr×nh ®é ph¸t triÓn ë mçi quèc gia. II. ¸p dông m« h×nh håi quy nghiªn cøu t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè ph¶n ¸nh møc sinh møc chÕt ®Õn chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi. ë ®©y tËp trung khai th¸c m« h×nh håi quy ®¬n vµ béi, mµ chñ yÕu lµ c¸c m« h×nh tuyÕn tÝnh nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn cã d¹ng: Víi i = 1,2,...,n y - biÕn phô thuéc (chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi - HDI) xi - c¸c biÕn ®éc lËp Bi - hÖ sè håi quy §Ó ph¶n ¸nh sù ph¸t triÓn con ng­êi ë ViÖt Nam th× chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi lµ chØ sè tèt nhÊt ®­îc dïng, do ®ã chän chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi (HDI) lµm biÕn phô thuéc y. Víi viÖc ph©n tÝch ®Þnh tÝnh cña nguån sè liÖu thu ®­îc, ta cã thÓ x¸c ®Þnh c¸c biÕn ®éc lËp c¬ b¶n nh­ sau: tæng tû suÊt sinh (TFR) lµ x1, tû suÊt chÕt s¬ sinh (IMR) lµ x2. Dùa trªn hai nguån sè liÖu thu thËp ®­îc ®· ®­îc c«ng bè trong “b¸o c¸o ph¸t triÓn cong ng­êi ViÖt Nam” vµ “tæng ®iÒu tra d©n sè vµ nhµ ë 1999” ta cã thÓ s¾p xÕp sè liÖu víi 4 cét lµ tªn 61 tØnh thµnh tiÕp ®Õn lµ cét chØ sè ph¸t triÓn con gngwêi HDI lµ biÕn phô thuéc y vµ hai cét tæng tû suÊt sinh TFR - x1 vµ tû suÊt chÕt s¬ sinh IMR - x2 lµ biÕn ®éc lËp. C¸c dßng lµ thø tù 61 tØnh thµnh trong c¶ n­íc ph©n theo vïng kinh tÕ ®Þa lý. Víi nguån sè liÖu nh­ sau: BiÓu 3: B¶ng sè liÖu TØnh HDI - (y) TFR - (x1) IMR - (x2) Hµ Néi 0.798 1.72 11.61 H¶i Phßng 0.733 1.65 20.84 VÜnh Phóc 0.685 2.08 22.18 Hµ T©y 0.669 2.21 33.59 B¾c Ninh 0.682 1.92 31.03 H¶i D­¬ng 0.711 1.72 26.18 H­ng Yªn 0.691 1.73 25.95 Hµ Nam 0.695 2.15 26.09 Nam §Þnh 0.701 2.14 26.11 Th¸i B×nh 0.714 1.55 25.47 Ninh B×nh 0.663 2.31 26.37 Hµ Giang 0.503 3.77 65.81 Cao B»ng 0.576 2.79 62.12 Lµo Cai 0.559 4.23 53.68 B¾c C¹n 0.594 1.89 40.01 L¹ng S¬n 0.628 2.48 65.15 Tuyªn Quang 0.621 2.33 31.58 Yªn B¸i 0.612 2.47 41.73 Th¸i Nguyªn 0.661 1.89 30.92 Phó Thä 0.675 2.08 32.57 B¾c Giang 0.632 1.91 30.08 Qu¶ng Ninh 0.703 2.01 31.11 Lai Ch©u 0.486 3.57 46.58 S¬n La 0.549 2.61 53.34 Hoµ B×nh 0.637 1.95 57.62 Thanh Ho¸ 0.659 2.54 41.78 NghÖ An 0.669 2.56 30.73 Hµ TÜnh 0.677 3.46 30.51 Qu¶ng B×nh 0.642 3.07 45.54 Qu¶ng TrÞ 0.643 2.53 50.63 Thõa Thiªn - HuÕ 0.658 3.35 30.35 §µ N½ng 0.760 2.27 19.05 Qu¶ng Nam 0.666 2.29 34.26 Qu¶ng Ng·i 0.645 2.53 53.22 B×nh §Þnh 0.659 2.75 39.65 Phó Yªn 0.631 3.35 43.12 Kh¸nh Hoµ 0.707 2.16 38.35 Kom Tum 0.534 4.49 82.59 Gia Lai 0.546 5.53 73.52 §¾c L¾c 0.647 4.44 57.33 L©m §ång 0.662 3.33 23.86 TP. Hå ChÝ Minh 0.796 1.72 10.51 Ninh ThuËn 0.616 3.28 30.83 B×nh Ph­íc 0.632 2.65 23.78 T©y Ninh 0.666 1.78 17.98 B×nh D­¬ng 0.726 2.64 15.77 §ång nai 0.714 2.32 21.16 B×nh ThuËn 0.642 2.63 24.02 Bµ RÞa - Vòng Tµu 0.835 2.14 21.65 Long An 0.686 1.88 24.65 §ång Th¸p 0.648 2.01 45.75 An Giang 0.653 2.03 32.21 TiÒn Giang 0.684 1.93 24.98 VÜnh Long 0.695 1.78 26.29 BÕn Tre 0.668 1.81 40.84 Kiªn Giang 0.678 2.35 37.46 CÇn Th¬ 0.671 2.64 37.19 Trµ Vinh 0.656 2.13 37.07 Sãc Tr¨ng 0.654 2.27 37.86 B¹c Liªu 0.649 2.22 38.52 Cµ Mau 0.681 2.23 41.12 Ph©n tÝch ¶nh h­ëng cña tæng tû suÊt sinh TFR - x1 vµ tû suÊt chÕt s¬ sinh IMR - x2 ®Õn chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi HDI. §©y ®­îc coi lµ quan hÖ tuyÕn tÝnh gi÷a nhiÒu tiªu thøc sè l­îng víi biÕn HDI - y lµ biÕn phô thuéc cßn biÕn TFR - x1 vµ IMR - x2 lµ hai biÕn ®éc lËp. Nh­ vËy ta chän d¹ng ph­¬ng tr×nh tuyÕn tÝnh ®Ó biÓu diÔn mèi liªn hÖ nµy. B»ng viÖc sö dông ch­¬ng tr×nh SPSS ta thu ®­îc kÕt qu¶ cña m« h×nh nh­ sau: Multiple R (HÖ sè t­¬ng quan) = 0.778 R Square = 0.606 Adjusted R Square = 0.592 Standard Error (SSE) = 0.040289 Ta tÝnh ®­îc c¸c hÖ sè håi quy cña m« h×nh nµy lµ: Bi SE (B) t Sig t X1 -0.01806 0.009 -2.108 0.000 X2 -0.002604 0.000 -5.763 0.039 HÖ sè chÆn 0.799 0.018 45.599 0.000 Ta tÝnh ®­îc b¶ng hÖ sè t­¬ng quan gi÷a c¸c biÕn nh­ sau: Y X1 X2 Pearson Correlation Y 1.000 -.616 -.758 X1 -.616 1.000 .635 X2 -.758 .635 1.000 Sig. (1-tailed) Y . .000 .000 X1 .000 . .000 X2 .000 .000 . Ta cã d¹ng cña ph­¬ng tr×nh lµ: y = 0.799 - 0.01806*x1 - 0.002604*x2 Tõ kÕt qu¶ tÝnh to¸n trªn ta thÊy, hÖ sè t­¬ng quan béi R = 0.778 chøng tá mèi liªn hÖ gi÷a tiªu thøc kÕt qu¶ víi c¸c tiªu thøc nguyªn nh©n t­¬ng ®èi chÆt chÏ, c¸c yÕu tè nguyªn nh©n gi¶i thÝch ®­îc 77.8% sù biÕn ®éng cña chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi. Trong mèi liªn hÖ nµy th× c¶ tæng tû suÊt sinh vµ tû suÊt chÕt s¬ sinh ®Òu cã tû lÖ nghÞch víi chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi, bëi R1=-0.616 vµ R2=-0.758. HÖ sè chÆn a = 0.799 nãi lªn sù ¶nh h­ëng cña c¸c yÕu tè kh¸c ®Õn HDI ngoµi hai yÕu tã trªn, hÖ sè håi quy cña tæng tû suÊt sinh TFR-x1 cho biÕt khi tû lÖ tæng tû suÊt sinh t¨ng hoÆc gi¶m 1 ®¬n vÞ th× sÏ lµm cho chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi HDI-y gi¶m hoÆc t¨ng 0.01806 ®¬n vÞ. T­ong tù ®èi víi hÖ sè håi quy cña tû suÊt chÕt s¬ sinh IMR-x2 cho biÕt khi tû lÖ tû suÊt chÕt s¬ sinh t¨ng hoÆc gi¶m 1 ®¬n vÞ th× sÏ lµm cho chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi HDI-y gi¶m hoÆc t¨ng 0.002604 ®¬n vÞ. §iÒu nµy ®­îc chøng minh trªn sè liÖu ë biÓu 3, cho thÊy c¸c tØnh nh­: T©y Nguyªn, §¾c L¾c, Kom Tum, Hµ Giang, Cao B»ng cã tæng tû suÊt sinh µ tû suÊt chÕt s¬ sinh cao th× ®Òu cã chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi ®¹t møc thÊp, trong khi ®ã c¸c tØnh nh­ TP.Hµ Néi, TP. Hå ChÝ Minh, Bµ RÞa Vòng Tµu cã c¸c chØ tiªu tæng tû suÊt sinh vµ tû suÊt chÕt s¬ sinh thÊp th× cã chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi rÊt cao, cao nhÊt so víi c¸c tØnh thµnh trong c¶ n­íc. 2. Ph©n tÝch ¶nh h­ëng cña tæng tû suÊt sinh TFR - x1 ®Õn chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi HDI. Tõ nguån sè liÖu trong biÓu 3, b»ng viÖc sö dông ch­¬ng tr×nh SPSS ta cã thÓ biÕt ®­îc d¹ng ®å thÞ cña mèi liªn hÖ tuyÕn tÝnh gi÷a tæng tû suÊt sinh TFR - x1 vµ chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi HDI nh­ sau: Dùa vµo ®å thÞ trªn, b»ng viÖc sö dông phÇn mÒm SPSS ta tÝnh ®­îc kÕt qu¶ cña c¸c m« h×nh biÓu thÞ mèi quan hÖ gi÷a tæng tû suÊt sinh TFR - x1 vµ chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi HDI nh­ sau: M« h×nh 1: Ph­¬ng tr×nh ®­êng th¼ng. Multiple R (HÖ sè t­¬ng quan) = 0.61615 R Square = 0.37964 Adjusted R Square = 0.36912 Standard Error (SSE) = 0.05009 C¸c hÖ sè cña ph­¬ng tr×nh håi quy: Bi SE (B) t Sig t X1 -0.049432 0.008227 -6.009 0.0000 HÖ sè chÆn 0.782934 0.021511 36.397 0.0000 M« h×nh 2: Ph­¬ng tr×nh Hypebol. Multiple R (HÖ sè t­¬ng quan) = 0.61762 R Square = 0.38146 Adjusted R Square = 0.37097 Standard Error (SSE) = 0.05002 C¸c hÖ sè cña ph­¬ng tr×nh håi quy: Bi SE (B) t Sig t X1 0.369608 0.061274 6.032 0.0000 HÖ sè chÆn 0.500112 0.027198 18.388 0.0000 M« h×nh 3: Ph­¬ng tr×nh Parabol bËc 2. Multiple R (HÖ sè t­¬ng quan) = 0.62676 R Square = 0.39283 Adjusted R Square = 0.37189 Standard Error (SSE) = 0.04998 C¸c hÖ sè cña ph­¬ng tr×nh håi quy: Bi SE (B) t Sig t X1 -0.099859 0.045667 -2.187 0.0328 X12 0.008001 0.007128 1.123 0.2663 HÖ sè chÆn 0.854089 0.066924 12.762 0.0000 Tõ c¸c m« h×nh ®· nªu ë trªn, ®Ó lùa chän m« h×nh phï hîp nhÊt cho viÖc ph©n tÝch, ta cÇn ph¶i kiÓm tra c¸c hÖ sè cña m« h×nh cã phï hîp hay kh«ng b»ng c¸ch dïng kiÓm ®Þnh t, sau ®ã ta xÐt ®Õn sai sè chuÈn gi÷a c¸c m« h×nh vµ chän m« h×nh cã sai sè chuÈn (SSE) nhá nhÊt. Qua kÕt qu¶ tÝnh to¸n ë 3 m« h×nh trªn, so s¸nh sai sè chuÈn cña c¸c m« h×nh kÕt hîp víi sù kiÓm ®Þnh sù phï hîp c¸c hÖ sè håi quy (Sig - t) trong m« h×nh ta chän ®­îc m« h×nh 2 ph­¬ng tr×nh Hypebol lµ cã sù phï hîp, bëi c¸c m« h×nh nµy ®Òu cã sù kiÓm ®Þnh hÖ sè håi quy phï hîp v× ®Òu lín h¬n 0.025. MÆt kh¸c l¹i cã sai sè chuÈn nhá nhÊt Standard Error (SSE) = 0.05002. Tõ ®©y ta cã ph­¬ng tr×nh håi quy ph¶n ¸nh mèi liªn hÖ gi÷a tû suÊt sinh TFR - x1 vµ chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi HDI nh­ sau: y = 0.500112+ 0.369608/x Víi: R = 0.61762 §iÒu nµy cho thÊy, biÕn vÒ tû lÖ cña tæng tû suÊt sinh gi¶i thÝch ®­îc 61.762% sù thay ®æi cña chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi. Ta cã hÖ sè håi quy b mang dÊu d­¬ng (+) chøng tá tæng tû suÊt sinh t¸c ®éng cïng chiÒu ®Õn chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi. MÆt kh¸c hÖ sè chÆn a = 0.500112 do ¶nh h­ëng cña c¸c yÕu tè kh¸c ngoµi yÕu tè tæng tû suÊt sinh t¸c ®éng ®Õn chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi. Ngoµi ra m« h×nh nµy cßn cho thÊy tæng tû suÊt sinh cã tû lÖ nghÞch víi chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi, khi tæng tû suÊt sinh t¨ng th× sÏ lµm cho chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi gi¶m ®i vµ ng­îc l¹i. §iÒu nµy ®­îc chøng minh qua b¶ng sè liÖu ë trªn, ®èi víi c¸c vïng s©u vïng xa cßn khã kh¨n trong vÊn ®Ò ph¸t triÓn nh­ T©y Nguyªn, Lµo Cai, §¾c L¾c cã tæng tû suÊt cao th× cã chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi rÊt thÊp so víi c¸c tØnh kh¸c trong c¶ n­íc. 3. Ph©n tÝch ¶nh h­ëng cña tû suÊt chÕt s¬ sinh IMR - x2 ®Õn chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi HDI. Tõ nguån sè liÖu trong biÓu 3 ®­a vµo ch­¬ng tr×nh SPSS ta cã thÓ biÕt ®­îc d¹ng ®å thÞ cña mèi liªn hÖ tuyÕn tÝnh gi÷a tû suÊt chÕt s¬ sinh IMR - x2 vµ chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi HDI nh­ sau: Dùa vµo ®å thÞ trªn, b»ng viÖc sö dông phÇn mÒm SPSS ta tÝnh ®­îc kÕt qu¶ cña c¸c m« h×nh biÓu thÞ mèi quan hÖ gi÷a tû suÊt chÕt s¬ sinh cña IMR - x2 vµ chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi HDI nh­ sau: M« h×nh 1: Ph­¬ng tr×nh ®­êng th¼ng. Multiple R (HÖ sè t­¬ng quan) = 0.75847 R Square = 0.57528 Adjusted R Square = 0.56808 Standard Error (SSE) = 0.04145 C¸c hÖ sè cña ph­¬ng tr×nh håi quy: Bi SE (B) t Sig t X2 -0.003209 0.000359 -8.939 0.0000 HÖ sè chÆn 0.775382 0.014001 55.379 0.0000 M« h×nh 2: Ph­¬ng tr×nh Hypebol. Multiple R (HÖ sè t­¬ng quan) = 0.73132 R Square = 0.53483 Adjusted R Square = 0.52695 Standard Error (SSE) = 0.04338 C¸c hÖ sè cña ph­¬ng tr×nh håi quy: Bi SE (B) t Sig t X2 3.019553 0.366616 8.236 0.0000 HÖ sè chÆn 0.560328 0.013266 42.237 0.0000 M« h×nh 3: Ph­¬ng tr×nh Parabol bËc 2. Multiple R (HÖ sè t­¬ng quan) = 0.76998 R Square = 0.59287 Adjusted R Square = 0.57883 Standard Error (SSE) = 0.04093 C¸c hÖ sè cña ph­¬ng tr×nh håi quy: Bi SE (B) t Sig t X2 -0.005597 0.001550 -3.611 0.0006 X22 0.000027796 0.000017559 1.583 0.1189 HÖ sè chÆn 0.819311 0.031005 26.425 0.0000 Tõ c¸c m« h×nh ®· nªu ë trªn, ®Ó lùa chän m« h×nh phï hîp nhÊt cho viÖc ph©n tÝch, ta cÇn ph¶i kiÓm tra c¸c hÖ sè cña m« h×nh cã phï hîp hay kh«ng b»ng c¸ch dïng kiÓm ®Þnh t, sau ®ã ta xÐt ®Õn sai sè chuÈn gi÷a c¸c m« h×nh vµ chän m« h×nh cã sai sè chuÈn (SSE) nhá nhÊt. Qua kÕt qu¶ tÝnh to¸n ë 3 m« h×nh trªn, so s¸nh sai sè chuÈn cña c¸c m« h×nh kÕt hîp víi sù kiÓm ®Þnh sù phï hîp c¸c hÖ sè håi quy (Sig - t) trong m« h×nh ta chän ®­îc m« h×nh 2 ph­¬ng tr×nh ®­êng th¼ng lµ cã sù phï hîp, bëi c¸c m« h×nh nµy ®Òu cã sù kiÓm ®Þnh hÖ sè håi quy phï hîp v× ®Òu lín h¬n 0.025. MÆt kh¸c l¹i cã sai sè chuÈn nhá nhÊt Standard Error (SSE) = 0.04145. Tõ ®©y ta cã ph­¬ng tr×nh håi quy chän ®­îc ph¶n ¸nh mèi liªn hÖ gi÷a tû suÊt chÕt s¬ sinh IMR - x2 vµ chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi HDI nh­ sau: y = 0.775382 - 0.003209.x Víi: R = 0.75847 §iÒu nµy cho thÊy, biÕn vÒ tû lÖ cña tû suÊt chÕt s¬ sinh gi¶i thÝch ®­îc 75.847% sù thay ®æi cña chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi. Ta cã hÖ sè håi quy b mang dÊu ©m (-) chøng tá tû suÊt sinh t¸c ®éng ng­îc chiÒu ®Õn chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi. MÆt kh¸c hÖ sè chÆn a = 0.775382 do ¶nh h­ëng cña c¸c yÕu tè kh¸c ngoµi yÕu tè tû suÊt chÕt s¬ sinh t¸c ®éng ®Õn chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi. Ngoµi ra m« h×nh nµy cßn cho thÊy tû suÊt chÕt s¬ sinh cã tû lÖ nghÞch víi chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi, khi tæng tû suÊt sinh t¨ng th× sÏ lµm cho chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi gi¶m ®i vµ ng­îc l¹i. §iÒu nµy ®­îc chøng minh qua b¶ng sè liÖu ë trªn, ®èi víi c¸c vïng s©u vïng xa cßn khã kh¨n trong vÊn ®Ò ph¸t triÓn nh­ Kom Tum, §¾c L¾c, Hµ Giang, Cao B»ng, cã tæng tû suÊt cao th× cã chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi rÊt thÊp so víi c¸c tØnh kh¸c trong c¶ n­íc. nhËn xÐt vµ kiÕn nghÞ. 1. NhËn xÐt. Qua viÖc ph©n tÝch ë trªn ta cã thÓ rót ra ®­îc mét sè nhËn xÐt nh­ sau: - Cïng víi sù ph¸t triÓn theo tõng thêi kú cña ®Êt n­íc ta trong gÇn mét thÕ kû qua, c¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh ¶nh h­ëng ®Õn sù ph¸t triÓn còng biÕn ®éng tÝch cùc cã hiÖu qu¶ ®¸ng khÝch lÖ nh­: tèc ®é t¨ng d©n sè, tû lÖ møc sinh møc chÕt gi¶m ®¸ng kÓ, trong khi ®ã c¸c chØ tiªu nh­: møc sèng d©n c­, tr×nh ®é ph¸t triÓn, chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi ®· t¨ng lªn tr«ng thÊy. - C¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh møc sinh møc chÕt cã sù ¶nh h­ëng t­¬ng ®èi lín ®Õn chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi. - Tr×nh ®é ph¸t triÓn gi÷a c¸c vïng, tØnh trong c¶ n­íc cã sù chªnh lÖch lín vÒ kinh tÕ v¨n ho¸ chÝnh trÞ. C¸c chØ tiªu gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n, gi÷a c¸c vïng víi nhau ch­a cã sù ®ång ®Òu. 2. KiÕn nghÞ. Tõ ®Æc ®iÓm, xu h­íng biÕn ®éng vÒ møc sinh møc chÕt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña n­íc ta trong kho¶ng thêi gian võa qua, em xin cã mét sè kiÕn nghÞ nh­ sau: TiÕp tôc ®iÒu chØnh c¬ cÊu biÕn ®éng trong vÊn ®Ò d©n sè vµ ph¸t triÓn trªn c¸c tØnh thµnh trong c¶ n­íc.§­a ra môc tiªu chñ yÕu, ph­¬ng h­íng thiÕt thùc trong vÊn ®Ò ph¸t triÓn. Quan t©m s¸t thùc h¬n n÷a cho c¸c tØnh vïng s©u vïng cao cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n vÒ ®iÒu kiÖn ®Þa lý kinh tÕ v¨n ho¸ chÝnh trÞ trong sù ph¸t triÓn. Tr¸nh t×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi trong sù ph¸t triÓn, mµ cÇn ph¸t triÓn ®ång ®Òu Lu«n cËp nhËt, ¸p dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc kü thuô©t hiÖn ®¹i cña c¸c n­íc tiªn tiÕn ®· sö dông theo chiÒu h­íng tÝch cùc.Gi¶m thiÓu tèi ®a, ®i ®Õn triÖt tiªu xo¸ bá ¶nh h­ëng cña c¸c vÊn ®Ò tiªu cùc trong x· héi ®Õn sù ph¸t triÓn. Cã thÓ nãi r»ng, trªn ®©y lµ mét sè nhËn xÐt kiÕn nghÞ b»ng sù hiÓu biÕt h¹n hÑp cña em sau khi viÕt song ®Ò tµi nµy vÒ ®Êt n­íc cña chóng ta. Em rÊt mong sù gióp ®ì nhiÒu thªm n÷a cña c¸c thÇy c« gi¸o còng nh­ c¸c ®éc gi¶ quan t©m. KÕT luËn. B­íc sang thÕ kû míi, vÊn ®Ò ph¸t triÓn lu«n ®­îc chóng ta chó träng quan t©m hµng ®Çu ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng l¹c hËu vÒ kinh tÕ chÝnh trÞ v¨n ho¸ x· héi, tr×nh ®é tiÕn bé c«ng nghÖ khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i. §Ó ®­a ®Êt n­íc tiÕn lªn cïng ph¸t triÓn th× §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ph¶i ®­a ra c¸c chñ ch­¬ng chÝnh s¸ch hîp lý cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. ViÖc n©ng cao ®êi sèng cña con ng­êi còng gãp mét phÇn kh«ng nhá trong sù nghiÖp ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc, mµ chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu ®¹i diÖn cho sù ph¸t triÓn, bªn c¹nh ®ã cßn cã rÊt nhiÒu chØ tiªu t¸c ®éng ®Õn ph¸t triÓn, ngay gi÷a chóng còng cã mèi quan hÖ víi nhau. ViÖc nghiªn cøu vÒ lÜnh vùc nµy lµ cÇn thiÕt trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµ ph¸t triÓn cña n­íc ta, nh»m ®¸nh gi¸ c¸c t¸c ®éng c¬ b¶n cña c¸c vÊn ®Ò vÒ lÜnh vùc d©n sè ®Õn sù ph¸t triÓn á ViÖt Nam, tõ ®ã ®­a ra c¸c môc tiªu chÝnh s¸ch ¸p dông vµo ®êi sèng cña nh©n d©n trong c¶ n­íc. §Ò tµi nµy víi tiªu ®Ò “VËn dông ph­¬ng ph¸p Thèng kª ph©n tÝch ¶nh h­ëng cña c¸c nh©n tè ph¶n ¸nh møc sinh møc chÕt ®Õn sù ph¸t triÓn”. Trong ®Ò tµi nµy ®· tr×nh bµy ®­îc c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n sau: Tr×nh bµy c¸c kh¸i niÖm, lý luËn c¬ b¶n, ph­¬ng ph¸p tÝnh, hÖ thèng chØ tiªu cña møc sinh, møc chÕt vµ ph¸t triÓn. Mèi quan hÖ cña møc sinh, møc chÕt vµ ph¸t triÓn. C¸c ph­¬ng ph¸p Thèng kª ®· ®­îc häc. Thùc tr¹ng biÕn ®éng vÒ møc sinh, møc chÕt vµ ph¸t triÓn cña ViÖt Nam trong gÇn thÕ kû qua. Ph©n tÝch sè liÖu thu thËp ®­îc cña mèi quan hÖ gi÷a møc sinh møc chÕt vµ ph¸t triÓn. §¸nh gi¸ mèi liªn hÖ gi÷a møc sinh møc chÕt vµ ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, trong ®Ò tµi nµy cßn cã nhiÒu h¹n chÕ so víi thùc tÕ cña sù ph¸t triÓn nh­: sè l­îng c¸c biÕn ¶nh h­ëng ®Õn sù ph¸t triÓn cßn Ýt; ch­a ®­a ra ®Çy ®ñ ®­îc c¸c biÕn nh©n tè ph¶n ¸nh møc sinh møc chÕt trong viÖc ph©n tÝch ¶nh h­ëng cña chóng tíi HDI; ch­a nªu ra ®­îc ¶nh h­ëng cña sù ph¸t triÓn tíi c¸c vÊn ®Ò vÒ kinh tÕ x· héi. §©y lµ mét vÊn ®Ò cÇn thiÕt trong viÖc ®Ò ra c¸c môc tiªu chÝnh s¸ch thÝch hîp ®Ó ®­a ®Êt n­íc v÷ng b­íc tiÕn, héi nhËp vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña thÕ giíi. ViÖc n©ng cao tr×nh ®é ph¸t triÓn lµ mét trong nh÷ng môc tiªu c¬ b¶n cña hÇu hÕt c¸c quèc gia trªn thÕ giíi, ®­îc ®«ng ®¶o c¸c quèc gia h­ëng øng tÝch cùc, trong ®ã cã ViÖt Nam. Môc tiªu cña chóng ta trong vÊn ®Ò nµy phÊn ®Êu ngµy cµng ph¸t triÓn á tr×nh ®é cao h¬n. Tµi liÖu tham kh¶o: T¹p chÝ “D©n sè vµ ph¸t triÓn” sè 9 - 10/2003. (Uû ban d©n sè gia ®×nh vµ trÎ em). “Dù ¸n VIE/01/P12” - Trung t©m th«ng tin. (Uû ban d©n sè gia ®×nh vµ trÎ em). “B¸o c¸o ph¸t triÓn con ng­êi ViÖt Nam 2001”. PGS.TS.§Æng Quèc B¶o. “KÕt qu¶ ®iÒu tra chñ yÕu”, ®iÒu tra nh©n khÈu häc gi÷a kú 1994. Tæng ®iÒu tra D©n sè vµ nhµ ë 1999,”KÕt qu¶ ®iÒu tra mÉu”. Tæng ®iÒu tra møc sèng d©n c­. §iÒu tra biÕn ®éng DS - KHHG§ 1/4/2001.”Nh÷ng kÕt qu¶ chñ yÕu” §iÒu tra B§DS - KHHG§ 1/4/2002, “Nh÷ng kÕt qu¶ chñ yÕu”. Gi¸o tr×nh: “D©n sè Häc”.Tr­êng §H KTQD. Gi¸o tr×nh: “Thèng kª D©n sè”.TS.Ph¹m §¹i §ång.Tr­êng §H KTQD. Gi¸o tr×nh: “Kinh tÕ Ph¸t triÓn”. Tr­êng §H KTQD. Gi¸o tr×nh:“Lý thuyÕt Thèng kª”. PGS.TS.T« Phi Ph­îng. Tr­êng §H KTQD. Môc lôc Lêi më ®Çu 1 Ch­¬ng I: Nh÷ng lý luËn chung vÒ møc sinh, møc chÕt vµ ph¸t triÓn ViÖt Nam 3 I. C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n 3 1. Kh¸i niÖm vÒ møc sinh 3 2. Kh¸i niÖm vÒ møc chÕt 3 3. Kh¸i niÖm vÒ ph¸t triÓn 4 II. HÖ thèng chØ tiªu thèng kª 5 1. Mét sè chØ tiªu chñ yÕu ph¶n ¸nh møc sinh 5 2. Mét sè chØ tiªu chñ yÕu nh»m ph¶n ¸nh møc chÕt 9 3. Mét sè chØ tiªu chñ yÕu ph¸n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn 13 III. Mèi quan hÖ gi÷a møc sinh, møc chÕt vµ ph¸t triÓn 18 1. Mèi quan hÖ gi÷a møc sinh vµ ph¸t triÓn 18 2. Mèi quan hÖ gi÷a møc chÕt vµ ph¸t triÓn 20 3. Mèi quan hÖ gi÷a møc sinh, mø chÕt vµ ph¸t triÓn 21 IV. Ph­¬ng ph¸p thèng kª nghiªn cøu mèi quan hÖ gi÷a møc sinh, møc chÕt vµ ph¸t triÓn 32 1. Liªn hÖ t­¬ng quan tuyÕn tÝnh gi÷a hai tiªu thøc sè l­îng 33 2. Liªn hÖ t­¬ng quan phi tuyÕn gi÷a hai tiªu thøc sè l­îng 34 3. Liªn hÖ t­¬ng quan tuyÕn tÝnh gi÷a nhiÒu tiªu thøc sè l­îng 36 Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng biÕn ®éng vÒ møc sinh, møc chÕt vµ ph¸t triÓn ë ViÖt Nam 37 I. Thùc tr¹ng biÕn ®éng vÒ møc sinh 37 1. Tû suÊt sinh th« (CBR) 37 2. Tû suÊt ®Æc tr­ng (ASFR) 39 3. Tæng tû suÊt sinh (TFR) 41 II. Thùc tr¹ng biÕn ®éng vÒ møc chÕt 44 1. Tû suÊt chÕt th« (CDR) vµ tû suÊt chÕt s¬ sinh (IMR) 45 2. Tuæi thä b×nh qu©n khi sinh (Eo) 49 III. Thùc tr¹ng biÕn ®éng vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn 49 1. Thùc tr¹ng ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ 50 2. Thùc tr¹ng ph¸t triÓn vÒ v¨n ho¸ x· héi 52 3. Thùc tr¹ng ph¸t triÓn chung 55 Ch­¬ng III: Ph©n tÝch thèng kª ¶nh h­ëng cña møc sinh møc chÕt ®Õn chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi (HDI) 56 I. Nguån sè liÖu 56 1. Tæng ®iÒu tra d©n sè vµ nhµ ë 1999 56 2. B¸o c¸o ph¸t triÓn con ng­êi ViÖt Nam n¨m 2001 57 3. Lùa chän biÕn ph©n tÝch 57 II. ¸p dông m« h×nh håi quy nghiªn cøu t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè ph¶n ¸nh møc sinh møc chÕt ®Õn chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi 58 NhËn xÐt vµ kiÕn nghÞ 68 KÕt luËn 69 Tµi liÖu tham kh¶o 70