Những định hướng của chính sách công nghiệp hoá

Nh÷ng ®Þnh h­íng cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ho¸ VÒ c¸c chØ tiªu kinh tÕ, ViÖt Nam hiÖn vÉn lµ mét trong c¸c quèc gia kÐm ph¸t triÓn nhÊt khu vùc. §Ó cã thÓ v­¬n lªn ®¹t tr×nh ®é ph¸t triÓn ngang hµng víi c¸c quèc gia kh¸c, ViÖt Nam cÇn ph¶i ®¹t ®­îc mét tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ bÒn v÷ng trong thêi gian t­¬ng ®èi dµi: nÕu tèc ®é t¨ng tr­ëng trong nh÷ng n¨m s¾p tíi cña c¸c n­íc ASEAN vµ NÝe ch©u ¸ sÏ vµo kho¶ng 75 n¨m, th× ViÖt Nam sÏ ph¶i ®¹t tíi tèc ®é cao h¬n trªn 10%. Tèc ®é nµy ®· lµ thùc tÕ ë mét sè n­íc ch©u ¸, ®Æc biÖt lµ Trung Quèc. ThËm chÝ c¸c tØnh ven biÓn phÝa Nam Trung Quèc ®· ®¹t tíi tèc ®é t¨ng tr­ëng trªn 20% n¨m. VÊn ®Ò ®Æt ra cho ViÖt Nam hiÖn nay lµ ph¶i t×m ra c¸c gi¶i ph¸p thÝch hîp ®Ó ®¹t tíi tèc ®é t¨ng tr­ëng cao, Òn v÷ng. Tõ n¨m 1991 ®Õn 1995, ViÖt Nam ®· ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP b×nh qu©n hµng n¨m lµ 8,3%. §éng lùc chÝnh cña t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®ã lµ sù khëi ®éng cña c¸c c¬ chÕ thÞ tr­êng, sù gi¶i phãng cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ më cöa cho c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i... Nh÷ng nh©n tè nµy trong nh÷ng n¨m tíi vÉn tiÕp tôc cã t¸c ®éng tèt. Song ph¶i thõa nhËn lµ chØ víi nh÷ng t¸c ®éng ®ã khã cã thÓ ®¹t tíi møc t¨ng tr­ëng m¹nh mÏ nh­ ta cã. §Ó cã tèc ®é t¨ng tr­ëng cao h¬n, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam cÇn cã mét lùc ®Èy m¹nh mÏ - lùc ®Èy ®ã chØ cã thÓ cã nhê ®Èy m¹nh c«ng cuéc hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, t¹o ra mét sù chuyÓn ®æi c¨n b¶n trong c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng hiÖn ®¹i. VËy ViÖt Nam sÏ lùa chän m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ theo h­íng nµo, nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp nµo sÏ cã vÞ trÝ quan träng, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh, ngoµi quèc doanh vµ t­ b¶n n­íc ngoµi sÏ cã vai trß g× trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ? .... §ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò sÏ ®­îc bµn tíi trong phÇn nµy. 1. Nh÷ng ®iÒu kiÖn ®· thay ®æi vµ viÖc lùa chän m« h×nh. N­íc Anh ®· tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn hoµn toµn kh¸c víi hiÖn nay. §ã lµ n­íc d­êng nh­ tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ ®Çu tiªn. N­íc Anh chØ cã thÓ b¾t ®Çu c«ng nghiÖp ho¸ tõ n«ng nghiÖp; tÝch luü vèn, më réng thÞ tr­êng, t×m kiÕm nguån lao ®éng ... ®Òu tõ n«ng nghiÖp vµ ph¶i b»ng nh÷ng biÖn ph¸p t¨ng c­ìng chÕ tµn b¹o. H¬n n÷a n­íc Anh v× lµ n­íc ®Çu tiªn tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, nªn ph¶i b¾t ®Çu tõ nghiªn cøu ph¸t minh ra m¸y h¬i n­íc, m¸y dÖt.v.v... Con ®­êng tù nghiªn cøu, tù s¸ng t¹o, tù ¸p dông vµo s¶n xuÊt ®Ó c«ng nghiÖp hãa lµ mét con ®­êng võa dµi võa gian nan. N­íc Anh ®· mÊt tíi h¬n 120 n¨m, víi sù bãc lét, t­íc ®o¹t tµn b¹o hµng triÖu ng­êi lao ®éng míi ®¹t ®­îc mét nÒn c«ng nghiÖp dÉn ®Çu thÕ giíi vµo thÕ kû XVIII. N­íc Mü ®i sau ®· häc tËp ®­îc nh÷ng kinh nghiÖm c«ng nghiÖp ho¸, ®· nhËp khÈu ®­îc kü thuËt vµ ®· thu hót ®­îc mét dßng vèn tõ Ch©u ¢u chuyÓn sang, ®· cã thÞ tr­êng Ch©u ¢u hç trî.v.v.. §ã lµ nh÷ng lý do chÝnh lµm cho con ®­êng c«ng nghiÖp ho¸ cña Mü ®· ®­îc rót ng¾n h¬n, cßn kho¶ng 90 n¨m. Con ®­êng c«ng nghiÖp ho¸ cña NhËt B¶n rót ng¾n h¬n n÷a, chØ cßn kho¶ng 50 n¨m víi nh÷ng ®Æc ®iÓm næi bËt lµ: sö dông c«ng nghÖ, kü thuËt, vèn lµ thÞ tr­êng cña c¶ Ch©u ¢u vµ Mü; ®ång thêi ng­êi NhËt ®· sö dông nh÷ng ­u thÕ vèn cã cña nÒn v¨n ho¸ vµ x· héi NhËt vµo qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. C¸c NIEs ®i sau rót ng¾n qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ h¬n nöa chØ cßn 30 n¨m, do hä ®· tiÕp thu ®­îc kinh nghiÖm cña c¶ Ch©u ¢u, Mü vµ NhËt B¶n. Ngµy nay c¸c n­íc ASEAN cßn cã thÓ rót ng¾n qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ nµy xuèng cßn kho¶ng 20 n¨m. NÕu so víi n­íc Anh, con ®­êng c«ng nghiÖp ho¸ cña c¸c n­íc ®i sau rót ng¾n ®i h¼n mét thÕ kû. Nh­ng còng ph¶i thõa nhËn lµ sè n­¬cã ®· tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ thµnh c«ng cho ®Õn nay vÉn lµ mét n­íc nhá, ngoµi 25 n­íc thuéc tæ chøc OECD ra (kh«ng kÓ c¸c n­íc §«ng ¢u vµ Liªn X« cò) chØ cã kho¶ng 10 n­íc c«ng nghiÖp ho¸ trong ®ã chØ cã Hµn Quèc, §µi Loan, Hång K«ng, Singapore lµ thµnh c«ng nhÊt. Sè ®«ng c¸c quèc gia cßn l¹i, tíi h¬n 100 n­íc vÉn ®ang × ¹ch b­íc vµo con ®­êng c«ng nghiÖp ho¸. T¹i sao vµo thÐ kû XVII, XVIII chØ cã c¸c quèc gia Ch©u ¢u míi thµnh c«ng trong c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸? T¹i sao ®Õn thÕ kû XX nµy, còng cïng mét ®iÒu kiÖn quèc tÕ nh­ nhau, mµ chØ cã mét nhãm nhá n­íc tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ thµnh c«ng? §Ó tr¶ lêi c¸c c©u hái nµy cÇn ph¶i ph©n tÝch chÝnh nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ b¶n nhÊt cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. Cã thÓ nãi r»ng mäi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ thµnh c«ng nghiÖp cho ®Õn nay ®Òu ®ßi hái ph¶i cã nh­ng ®iÒu kiÖn sau ®©y: Tr­íc hÕt, ®ã lµ thÞ tr­êng,®Çu tiªn lµ thÞ tr­êng trong n­íc, sau ®ã lµ thÞ tr­êng thÕ giíi. LÞch sö nh©n lo¹i ch­a cã mét quèc gia nµo tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ thµnh c«ng mµ l¹i kh«ng cÇn ®Õn thÞ tr­êng. Vèn, c«ng nghÖ, lao ®éng, tµi nguyªn... NÕu ng­êi ta kÕt hîp chóng l¹i, tiÕn hµnh s¶n xuÊt lµm ra hµng ho¸ mµ l¹i kh«ng cã chç b¸n còng v« nghÜa. Nh­ng nÕu cã thÞ tr­êng ®ßi hái, ng­êi ta sÏ tù t×m kiÕm vèn, c«ng nghÖ, tµi nguyªn...., tiÕn hµnh s¶n xuÊt ®¸p øng c¸c nhu cÇu ®ã. §iÒu ®ã gi¶i thÝch t¹i sao nh©n lo¹i ®· ph¸t minh ra m¸y h¬i n­íc, m¸y dÖt.. tõ rÊt sím, Êy thÕ mfa ph¶i ®Õn c¶ thÕ kû sau chóng míi ®­îc ¸p dông. ViÖc më réng thÞ tr­êng trong n­íc ®· ®­îc tiÕn hµnh b»ng nhiÒu biÖn ph¸p c¶ kinh tÕ vµ c­ìng chÕ. Nh÷ng biÖn ph¸p c­ìng chÕ ®· ®­îc ¸p dôg rÊt næi bËt ë Ch©u ¢u, ®Æc biÖt lµ ë Anh trong thêi kú tÝch luü nguyªn thuû ®Î t¹o dùng ra thÞ tr­êng cho c«ng nghiÖp ho¸. C¸c chÝnh s¸ch tù do ho¸ th­¬ng m¹i, gi¸ c¶, tÝn dông, kinh doanh.v.v... lµ cùc kú quan träng cho viÖc më réng thÞ tr­êng trong n­íc. Mét quèc gia hµng tr¨m triÖu d©n, nh­ng thÞ tr­êng cã thÓ rÊt nhá hÑp, nÕu mäi ng­êi d©n ®Òu tù lµm ra nh÷ng thø ®¸p øng cho nhu cÇu cña m×nh,. Nh­ng mét quèc gia chØ cã vµi chôc triÖu d©n l¹icã thÞ tr­êng lín, nÕu mäi ng­êi ®Òu lµm ra hµng ho¸ ®Ó trao ®æi. Sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng trong n­íc lµ ®iÒu kiÖn quyÕt ®Þnh sù khai th«ng, më réng thÞ tr­êng ra ngoµi biªn giíi. Trong nh÷ng thËp kû tr­íc ®©y, c¸c quèc gia ®· ph¶i dïng ®Õn chiÕn tranh ®Ó ph©n tÝch thÞ tr­êng thÕ giíi. C¸c cuéc ®¹i chiÕn thÕ giíi I vµ II lµ nh»m môc ®Ých ®ã. Ngµy nay ng­êi ta më réng thÞ tr­êng cñ m×nh trªn ph¹m vi thÕ giíi th«ng quaviÖc tho¶ thuËn ký kÕt c¸c hiªp nghÞ th­¬ng m¹i gi÷a c¸c quèc gia trªn c¬ së cïng cã lîi. §ã lµ mét trong nh÷ng thay ®æi quan täng nhÊt trong quan hÖ th­¬ng m¹i quèc tÕ gióp cho c¸c quèc gia cã thÓ t×m kiÕm ®­îctt ®Ó tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸. Thø hai lµ, nguån nh©n lùc. Vai trß quan träng cã tÝnh quyÕt ®Þnh cña nguån nh©n lùc ®èi víi sù ph¸t triÓn nãi chung còng nh­ ®èi víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ cña mäi quèc gia lµ vÊn ®Ò ®· râ rµng. Mét s¶n l­îng cña nguån nh©n lùc cã tÇm quan träng, v× nã quy ®Þnh quy m« cña thÞ tr­êng vµ ®Æc biÖt quan träng ®èi víi nh÷ng nÒn kinh tÕ nhµ n­íc ch­a c«ng nghiÖp ho¸. Nh­ng khi tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ th× cã thÓ mÆt chÊt l­îng, c¬ cÊu vµ c¬ chÕ sö dông nguån nh©n lùc l¹i cã tÇm quan träng h¬n. C¬ cÊu lao ®éng cÇn cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ph¶i bao gåm: c¸c chÝnh kh¸ch, c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, c¸c häc gi¶; c¸c nhµ kinh doanh; c¸c nhµ kü thuËt vµ c«ng nghÖ; c¸c c«ng nh©n lµnh nghÒ.. Kh«ng cã c¸c chÝnh s¸ch, c¸c nhµ ho¹ch chÝnh s¸ch, c¸c häc gi¶ tai ba th× khã cã thÓ cã ®­îc nh÷ng chiÕn l­îc, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn ®óng ®¾n; kh«ng cã c¸c nhµ kinh doanh lçi l¹c, th× còng sÏ kh«ng cã nh÷ng ng­êi sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån vèn, nh©n lùc, c«ng nghÖ; kh«ng cã c¸c nhµ kü thuËt, c«ng nh©n lµnh nghÒ, th× kh«ng thÓ tiÕp thu vµ øng dông c«ng nghÖ mét c¸ch cã kÕt qu¶. Sù thiÕu v¾ng hay kÐm cái cña mét trong c¸c bé phËn cÊu thµnh nguån nh©n lùc trªn ®©y sÏ cã h¹i cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. chÊt l­îng cña nguån nh©n lùc thùc sù cã ý nghÜa quy ®Þnh møc ®é thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. NÕu mét quèc gia kh«ng cã ®éi ngò c¸c nhµ kü thuËt, c«ng nh©n lµnh nghÒ, th× khong thÓ tiÕp thu ®­îc c¸c kü thuËt míi hiÖn ®¹i, nguy c¬ quèc gia ®ã trë thµnh b·i th¶i c«ng nghÖlµ cã thÓ hiÓu ®­îc. ChÊt l­îng cña nguån nh©n lùc do chÝnh hÖ thèng gi¸o dôc vµ ch¨m sãc søc khoÎ quy ®Þnh. Vµ ®Ó cã chÊt l­îng cao ph¶i cã nguån tµi chÝnh thÝch ®¸ng. sù ®Çu t­ tµi chÝnh kh«ng ®ñ ch¾c ch¾n sÏ lµm gi¶m chÊt l­îng cña nguån nh©n lùc. C¬ chÕ sö dông c¸c nguån nh©n lùc cã hiÖu qu¶ nãi chung lµ c¬ chÕ thÞ tr­êng. Tuy nhiªn, mäi quèc gia ®Òu ph¶i cã chÝnh s¸ch ­u tiªn chän lùa, ®µo t¹o vµ sö dông c¸c nh©n tµi - nh÷ng tinh hoa cña d©n téc trªn mäi lÜnh vùc, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc kinh tÕ vµ c«ng nghÖ. Thùc tÕ c¸c quèc gai ®· tiÕn hµnh thµnh c«ng qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ cho thÊy lµ: viÖc x¸c lËp mét c¬ cÊu nguån nh©n lùc thÝch øng, ®Çu ta tµi chÝnh ®ñ cho c«ng t¸c gi¸o dôc vµ y tÕ. Thùc hiÖn c¬ chÕ thÞ tr­êng trong viÖc sö dông nh©n lùc kÕt hîp víi chÝnh s¸ch ­u ®·i nh©n tµi tho¶ ®¸ng - lµ nguån gèc c¬ b¶n cña nh÷ng thµnh c«ng. Thø ba lµ c«ng nghÖ vµ vãn. §Ó tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, kh«ng thÓ kh«ng cã c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµ ®i liÒn víi nã lµ nguån vèn to lín. Cã thÓ nãi hai con ®­êng ®Ó cã c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµ vèn. Thø nhÊt, huy ®éng c¸c nguån lùc trong n­íc ®Ó t¹o ra c«ng nghÖ míi vµ vèn; con ®­êng nµy ®· diÔn ra ë Ch©u ¢u víi thêi h¹n c«ng nghiÖp ho¸ tíi h¬n 120 n¨m. Con ®­êng thø hai thu hót c¸c dßng c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµ vèn tõ bªn ngoµi vµo cïng víi c¸c nguån lùc bªn trong ®Ó t¹o ra nguån lùc c«ng nghÖ vµ vèn cÇn cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. §©y lµ con ®­êng rót ng¾n cña c¸c quèc gia ®i sau. Dßng ch¶y cña c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµ vèn bªn ngoµi vµo mét quèc gia cµng lín, cµng m¹nh, cµng hiÖu qu¶, th× qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cµng ®­îc rót ng¾n. §­¬ng nhiªn, c¸c chÝnh phñ ph¶i cã c¸c chÝnh s¸ch rÊt th«ng minh míi cã thÓ tiÕp thu ®­îc c«ng nghÖ míi vµ vèn n­íc ngoµi mét c¸ch cã hiÖu qña. Ba yÕu tè quan träng nhÊt trªn ®©y ®èi víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ®· vµ ®ang cã nh÷ng thay ®æi s©u s¾c. Tr­íc ®©y thÞ tr­êng trong n­íc lµ yÕu tè c¬ b¶n cua qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, th× nay thÞ tr­êng thÕ giíi ngµy cµng trë thµnh yÕu tè quan träng ®Ó rót ng¾n qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, th× nay thÕ giíi ngµy cµng trë thµnh yÕu tè quan träng ®Ó rót ng¾n qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ cña mét ®Êt n­íc. ý nghÜa cña nã lµ ë chç tÊt c¶ nh÷ng yÕu tè quan träng nhÊt ®èi víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ rót ng¾n ®Òu ë thÞ tr­êng bªn ngoµi nh­ c«ng nghÖ tiªn tiÕn, nguån vèn, kinh nghiÖm qu¶n lý v.v.. Ngay nguån nh©n lùc còng vËy. Trong mét n­íc kÐm ph¸t triÓn ch­a cã thÓ cã nhiÒu nhµ kinh doanh qu¶n lý tµi ba, ph¶i mêi hä tõ n­íc ngoµi vµo; ®Ó cã c¸c häc gi¶, c¸c nhµ kü thuËt ... trong mét thêi gian kh«ng dµi, còng ph¶i mêi c¸c chuyªn gia n­íc ngoµi vµo, hay cö ng­êi ®i häc n­íc ngoµi... §iÒu thay ®æi quan träng nhÊt tõ sau chiÕn tranh l¹nh lµ xu h­íng ®èi tho¹i, hîp t¸c v× sù ph¸t triÓn ®· gia t¨ng vµ ngµy cµng chi phèi c¸c quan hÖ quèc tÕ. ChÝnh xu h­íng nµy ®· t¹o ra mét c¬ héi míi ®Ó c¸c n­íc ®i sau cã thÓ vËn dông ë møc ®é cao h¬n c¸c ­u thÕ cña thÞ tr­êng thÕ giíi cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ rót ng¾n cña c¸c n­íc m×nh. Bèi c¶nh quèc tÕ ®· thay ®æi trªn ®©y cho phÐp ViÖt Nam cã thÓ lùa chän cho m×nh mét m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ rót ng¾n thÝch hîp. M« h×nh ®ã sÏ kÕ thõa tÊt c¶ c¸c ­u ®iÓm cña c¸c m« h×nh ®· cã, ®ång thêi ph¶i tÝnh ®Õn nh÷ng lîi thÕ vµ ®Æc ®iÓm cô thÓ cña ViÖt Nam. Cã thÓ cã ng­êi muèn ®Æt cho m« h×nh nµy mét c¸i tªn x¸c ®Þnh, ch¼ng h¹n lµ c«ng nghiÖp ho¸ h­íng vÒ xuÊt khÈu, hay c«ng nghiÖp ho¸ h­íng ngo¹i.... T«i nghÜ r»ng mét thuËt ng÷ ng¾n gän nh­ vËy cã thÓ lµ kh«ng ®ñ diÔn ®¹t hÕt nh÷ng ®Æc ®iÓm quan träng cña m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n tíi ®©y. NÕu dïng thuËt ng÷ c«ng nghiÖp ho¸ h­íng vÒ xuÊt khÈu cã thÓ lµm cho ng­êi ta hiÓu lÇm r»ng m« h×nh nµy ®· xem th­êng thÞ tr­êng néi ®Þa, xem nhÑ, c¸c lÜnh vùc kh¸c nh­ ®Çu t­, dÞch vô ... Do vËy, cã thÓ ph¶i nªu ra nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña m« h×nh thay v× mét thuËt ng÷ ng¾n gän. T«i cho r»ng nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi cã thÓ lµ: Thø nhÊt, ph¶i coi träng viÖc më mang thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc, ®Æc biÖt xem träng thÞ tr­êng ngoµi n­íc. §èi víi mét n­íc cßn l¹c hËu nh­ ViÖt Nam, th× thÞ tr­êng ngoµi n­íc cµng cã ý nghÜa quan träng. ý nghÜa quan träng nµy thÓ hiÖn ë chç cã viÖc xuÊt khÈu vµo c¸c thÞ tr­êng ®ã mµ ViÖt Nam cã ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu c«ng nghÖ míi, vËt t­... cÇn thiÕt cho c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña ViÖt Nam. ThÞ tr­êng ngoµi n­íc cña ViÖt Nam cµng réng, ViÖt Nam cã kh¶ n¨ng më réng xuÊt khÈu, cµng cã nhiÒu ngo¹i tÖ, cµng cã kh¶ n¨ng nhËp khÈu nhiÒu h¬n c¸c c«ng nghÖ vËt t­ cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸®Êt n­íc. TÇm quan träng cña thÞ tr­êng ngoµi n­íc lín ®Õn møc kh«ng cã nã kh«ng thÓ tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ rót ng¾n ®­îc. Do ®ã cã tÇm quan träng nh­ vËy, nªn ng­êi ta ®· cã lý khi sö dông thuËt ng÷ c«ng nghiÖp ho¸ h­íng vµo xuÊt khÈu. §­¬ng nhiªn, mét quèc gia cso thÞ tr­êng trong n­íc ®¸ng kÓ nh­ ViÖt Nam th× sù liªn kÕt vµ céng lùc cña thÞ tr­êng ngoµi n­íc vµ trong n­íc sÏ lµm cho ViÖt Nam cã søc hÊp dÉn lín h¬n. §iÒu quan träng ë ®©y lµ ViÖt Nam ph¶i khai th«ng thÞ tr­êng trong n­íc víi thÞ tr­êng thÕ giíi, ®æi míi c¸c thÓ chÕ cña thÞ tr­êng trong n­íc thÝch hîp víi thÞ tr­êng thÕ giíi, liªn kÕt thÞ tr­êng trong n­íc víi thÞ tr­êng thÕ giíi, lµm sao bÊt kú mét hµng ho¸ g× lµm ra ë thÞ tr­êng ViÖt Nam còng dÔ dµng ®­îc tiªu thô trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Thø hai, ®Ó nhanh chãng n©ng cao chÊt l­îng cña nguån nh©n lùc ViÖt Nam, ViÖt Nam kh«ng cã con ®­êng nµo kh¸c lµ ph¶i hîp t¸c víi c¸c trung t©m kinh tÕ cã c¸c nguån nh©n lùc cã chÊt l­îng cao nhÊt. Tuy dÊnè biÕt ch÷ cña ViÖt Nam kh¸ cao tíi 90%, tuy phÇn ®«ng ng­êi ViÖt Nam cã ®­îc gi¸o dôc phæ thong, nh­ng tr×nh ®é tay nghÒ, kü thuËt, ngo¹i ng÷... cña ng­êi ViÖt Nam nãi chung lµ thÊp. Tr×nh ®é gi¸o viªn ë c¸c bËc häc ë ViÖt Nam cã sù chªnh lÖch kh¸ xa víi c¸c n­íc tiªn tiÕn. Néi dung gi¸o tr×nh s¸ch gi¸o khoa còng vËy. ViÖc n©ng cÊp hÖ thèng gi¸o dôc ë ViÖt Nam lµ lmét viÖc cÊp b¸ch . con ®­êng ng¾n nhÊt lµ ViÖt Nam ph¶i cö nhiÒu häc sinh sang c¸c n­íc tiªn tiÕn häc tËp, thuª c¸c thÇy giái ë c¸c n­íc tiªn tiÕn vµo dËy, kªu gäi c¸c ViÖt KiÒu cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao vÒ n­íc lµm viÖc, thu hót c¸c nhµ kinh doanh tµi ba cña n­íc ngoµi vµo lµm ¨n ë ViÖt Nam, n©ng cÊp hÖ thèng gi¸o dôc tiÓuhäc vf dËy nghÒ..v.v.. Thø ba, thu hót c¸c c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµ c¸c nguån vèn n­íc ngoµi. C¸c c«ng nghÖ tiªn tiÕn cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ cña ViÖt Nam. ViÖt Nam ch­a cã c¸c c«ng nghÖ tiªn tiÕn ®ã, chØ cã mét con ®­êng duy nhÊt rót ng¾n ®Ó tiÕn lªn hiÖn ®¹i lµ ViÖt Nam ph¶i thu hót tõ bªn ngoµi, chñ yÕu lµ tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn nhÊt. Cã nhiÒu c¸ch thu hót c¸c c«ng nghÖ tiªn tiÕn ®ã. C¸ch thø nhÊt lµ ViÖt Nam cã thÓ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thu ngo¹i tÖ, hoÆc ®i vay dµi h¹n cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ ®Ó nhËp khÈu c¸c c«ng nghÖ tiªn tiÕn. Con ®­êng nµy ®ßi hái ViÖt Nam ph¶i cã nguån nh©n lùc ®ñ hiÓu biÕt vÒ kinh tÕ kü thuËt ®Ó lùa chän ®­îc c«ng nghÖ thÝch hîp, sö dông chóng cã hiÖu qu¶ vµ lµm ra hµng ho¸ b¸n ®­îc trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, thu håi ®­îc vèn vµ tr¶ ®­îc nî, cã l·i, ®ång thêi ph¶i ®­îc c¸c n­íc tiªn tiÕn, cho vay vèn vµ nh©n nh­îng cho thÞ tr­êng. §©y kh«ng ph¶i lµ con ®­êng dÔ dµng, ®· cã kh«ng Ýt n­íc thÊt b¹i v× ®· lùa chän c«ng nghÖ kh«ng thÝch hîp, ®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc kÐm hiÖu qu¶, kh«ng t×m ra ®­îc thÞ tr­êng tiªu thô hµng ho¸ lµm ra, do vËy ®· kh«ng thu håi vèn vµ tr¶ ®­îc nî. Tuy nhiªn ®· cã mét sè n­íc thµnh c«ng, næi bËt lµ NhËt B¶n, §µi Loan, Hµn Quèc... Con ®­êng thø hai lµ thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, còng cã nghÜa lµ thu hót c¶ c«ng nghÖ tiªn tiÕn. C¸c c«ng ty xuyªn quèc gia n­íc ngoµi ®­a vèn vµo ®Çu t­ lµm ¨n ë ViÖt Nam, hä sÏ ph¶i ®­a theo c«ng nghÖ tiªn tiÕn. Hä sÏ ph¶i tù t×m lÊy thÞ tr­êng bªn ngoµi, sÏ ph¶i ®µo t¹o c¸n bé c«ng nh©n kü thuËt ViÖt Nam lµm viÖc cho hä.v.v... Song ®Ó thu hót ®­îc nhiÒu vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, ViÖt Nam ph¶i cã c¸c luËt lÖ th«ng tho¸ng, c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi hiÖn ®¹i, nguån nh©n lùc ®­îc ®µo t¹o, cã tay nghÒ tèt.v.v... Nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc ®­a vµo ViÖt Nam cµng nhiÒu sÏ t¹o dông ®­îc nh÷ng c¬ së c«ng nghiÖp ngµy cµng hiÖn ®¹i, do vËy sÏ thóc ®Èy nhanh h¬n qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸. Malaysia ®· xem viÖc thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi lµ yÕu tè c¨n b¶n cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. ViÖt Nam cã thÓ sÏ sö dông c¶ hai biÖn ph¸p: tù tÝch luü vµ vay vèn n­íc ngoµi ®Ó nhËp khÈu c«ng nghÖ tiªn tiÕn, ®ång thêi ®Èy m¹nh viÖc thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. Trong ®iÒu kiÖn quèc tÕ míi hiÖn nay ViÖt Nam cã thÓ thu hót c¸c nguån vèn trùc tiÕp n­íc ngoµi mét c¸ch thuËn lîi h¬n vµ cã thÓ ®ã sÏ lµ mét yÕu tè rÊt quan träng ®èi víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ rót ng¾n cña ViÖt Nam. Víi ba ®Æc tr­ng chñ yÕu trªn ®©y, m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cña ViÖt Nam tËn dông tèi ®a c¸c lîi thÕ cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸, c¸c ­u thÕ cña c¸c nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cao h¬n, ®ång thêi do vËy mµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc trong n­íc vÒ thÞ tr­êng, tµi nguyªn vµ nguån nh©n lùc. II. Nh÷ng lùa chän c¸c ngµnh kinh tÕ. Cã thÓ cã nhiÒu c¸ch ph©n chia c¸c ngµnh kinh tÕ, nh­ng ë ®©y t«i chia c¸c ngµnh kinh tÕ ra lµm 4 nhãm lín: a) C¸c ngµnh c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi: b) C¸c ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c vµ n«ng nghiÖp; c) C¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn; d) C¸c ngµnh dÞch vô. C¸ch ph©n chia nµy cã thÓ thuËn tiÖn cho viÖc x¸c ®Þnh c¸c lùa chän ­u tiªn cña Nhµ n­íc vµ khu vùc t­ nh©n. Nguån lùc tµi chÝnh cña mäi Nhµ n­íc dï giÇu cã nh­ Mü ®Òu cã giíi h¹n tr­íc c¸c nhu cÇu chi tiªu to lín, nªn mäi nhµ n­íc ®Òu ph¶i tÝnh to¸n, c©n nh¾c rÊt kü viÖc lùa chän c¸c ­u tiªn. Nguån tµi chÝnh cña Nhµ n­íc ViÖt Nam trong nh÷ng thËp kû tíi ®©y rÊt h¹n chÕ so víi nhu cÇu ®Çu t­ ph¸t triÓn. Do vËy, Nhµ n­íc ph¶i tÝnh to¸n rÊt kü nªn ®Çu t­ vµo nh÷ng ngµnh nµo ®Ó cã thÓ t¹o ra mét sù ph¸t triÓn nhanh, m¹nh, bÒn v÷ng cña nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. Ph©n tÝch c¸c ngµnh kinh tÕ trªn ®©y ta thÊy c¸c ngµnh c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi bao gåm th«ng tin liªn l¹c, giao th«ng vËn t¶i, s©n bay, h¶i c¶ng, n¨ng l­îng, cÊp tho¸t n­íc, gi¸o dôc, y tÕ.... lµ nh÷ng ngµnh cã liªn quan ®Õn mäi ngµnh kh¸c, lµm tiÒn ®Ò cho mäi ngµnh kh¸c ph¸t triÓn. HÖ thèng th«ng tin liªn l¹c l¹c hËu lµm chËm trÔ vµ gi¸n ®o¹n c¸c th«ng tin sÏ lµm ®æ bÓ c¸c hîp ®ång kinh tÕ g©y thiÖt h¹i cho c¸c nhµ kinh doanh cña mäi ngµnh. §­êng s¸, bÕn c¶ng, s©n bay l¹c hËu sÏ lµm t¨ng chi phÝ vËn t¶i, kÐo dµi thêi gian vËn t¶i.... cã h¹i cho mäi ngµnh kinh doanh. ThiÕu ®iÖn, thiÕu n­íc, mäi ho¹t ®éng kinh doanh sÏ bÕ t¾c. HÖ thèng gi¸o dôc, y tÕ kÐm lµm sao ®¶m b¶o ®­îc nguån nh©n lùc tèt cho kinh doanh. ThÕ nh­ng viÖc x©y dùng c¸c c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi nµy l¹i rÊt tèn kÐm vµ phøc t¹p. Thu håi vèn chËm, møc lîi nhuËn thÊp, thËm chÝ lµ kh«ng cã l·i mµ cßn lç. Do vËy, kh«ng mÊy nhµ kinh doanh t­ nh©n muèn ®Çu t­ vµo lÜnh vùc nµy. Nhµ n­íc d­êng nh­ lµ ng­êi duy nhÊt ®¹i diÖn cho x· héi, chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc x· héi ph¶i g¸nh lÊy träng tr¸ch x©y dùng vµ kinh doanh c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi ph¶i chÞu thua lç. ë ViÖt Nam c¸c c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi nãi chung cßn rÊt l¹c hËu, cã nhiÒu n¬i xem nh­ ch­a cã hay lµ cã kh«ng ®¸ng kÓ. NhiÒu h¶i c¶ng cña ViÖt Nam nh­ C¸i L©n, Hßn La, Cam Ranh, ThÞ V¶i.v.v... cã ®é n­íc s©u rÊt tèt cã tÇm cì quèc tÕ, ë vÞ trÝ cña ngâ cña c¸c vïng kinh tÕ nh­ng ch­a ®­îc ®Çu t­ x©y dùng hiÖn ®¹i. C¸c s©n bay quèc tÕ quan träng cña ViÖt Nam nh­ Néi Bµi, T©n S¬n NhÊt, c­a ®­îc hiÖn ®¹i ho¸. C¸c tuyÕn ®­êng bé, xe löa, ®­êng sèng huyÕt m¹ch nèi c¸c vïng kinh tÕ víi h¶i c¶ng cßn rÊt l¹c hËu, th« s¬. HÖ thèng tr­êng së, bÖnh viÖn ®· xuèng cÊp ®ang cÇn ®­îc ®Çu t­.v.v... Sè vèn cÇn cho viÖc x©y dùng vµ hiÖn ®¹i ho¸ c¸c c¬ së h¹ tÇng nµy lµ rÊt lín cã thÓ tíi c¶ tr¨m tû USD, thÕ nh­ng hµng n¨m ChÝnh phñ ViÖt Nam ch­a thÓ ®Çu t­ vµo lÜnh vùc nµy qu¸ 2 tû USD. Do vËy, viÖc ¸p tËp trung vèn cao h¬n n÷a cho lÜnh vùc x©y dùng vµ hiÖn ®¹i ho¸ c¸c c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi lµ rÊt cÇn thiÕt vµ cã thÓ ph¶i ®­îc xem lµ ­u tiªn ®Çu t­ ph¸t triÓn tr­íc hÕt cho c¸c lÜnh vùc: n¨ng l­îng, h¶i c¶ng s©n bay, c¸c con ®­êng nèi liÒn c¸c h¶i c¶ng vµ s©n bay tíi c¸c trung t©m kinh tÕ, c¸c khu c«ng nghiÖp vµ gi¸o dôc, tiªu häc vµ d¹y nghÒ. §­¬ng nhiªn, Nhµ n­íc kh«ng chØ ®Çu t­ cho viÖc x©y dùng c¸c c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi mµ cßn ph¶i ®Çu t­ ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh kinh tÕ lµ c¬ së cho sù æn ®Þnh x· héi. Tr­íc hÕt ®ã lµ n«ng nghiÖp, v× nhµ n­íc chiÕm kho¶ng 80% d©n sè ViÖt Nam, ph¶i ®¶m b¶o cung cÊp ®ñ cho dù tr÷ l­¬ng thùc, thùc phÈm cho toµn x· héi, lµ n¬i cung cÊp lao ®éng cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, lµ thÞ tr­êng cña ngµnh c«ng nghiÖp .... HiÖn nay, ViÖt Nam ®· tù tóc ®­îc l­¬ng thùc, cã mét phÇn dù tr÷ vµ xuÊt khÈu mçi n¨m kho¶ng 1,5 ®Õn 2 triÖu tÊn. NÕu tiÕp tôc ph¸t triÓn nhµ n­íc theo h­íng s¶n xuÊt lóa g¹o lµ chÝnh, th× sÏ cã mét sè vÊn ®Ò ®Æt ra cÇn ®­îc c©n nh¾c. §Èy m¹nh viÖc s¶n xuÊt lóa g¹o xuÊt khÈu, hay chuyÓn h­íng ph¸t triÓn c¸c c©y ¨n qu¶, rau, c©y c«ng nghiÖp xuÊt khÈu cã lîi h¬n? §Ó chuyÓn h­íng nh­ vËy, cÇn ph¶i t×m kiÕm thÞ tr­êng c«ng nghÖ, nguån vèn? §ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò ph¶i ®­îc tÝnh to¸n, c©n nh¾c trªn c¬ së hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi. ViÖt Nam cã mét sè tµi nguyªn quan träng nh­: dÇu khÝ, than, hiÖn ®¹i ho¸, ViÖt Nam cã thÓ ph¶i dµnh mét sè ­u tiªn ph¸t triÓn c¸c ngµnh nµy, b¸n tµi nguyªn ®Ó tÝch luü vèn. C¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn lµ nh÷ng ngµnh quan träng nhÊt, quy ®Þnh tr×nh ®é ph¸t triÓn vµ møc ®é c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cña mét quèc gia. HiÖn nay nh÷ng ngµnh nµy míi b¾t ®Çu ph¸t triÓn vµ cßn chiÕm mét tû träng rÊt thÊp ë ViÖt Nam. T«i cho r»ng ChÝnh phñ ViÖt Nam cÇn khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc lùa chän vµ x©y dùng nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn thÝch hîp víi ViÖt Nam. Tr­íc m¾t cã thÓ lµ nh÷ng ngµnh may mÆc, dÖt, chÕ biÕn, n«ng l©m h¶i s¶n, s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng, luyÖn kim, ®iÖn tö, tin häc.v.v... Mét sè ngµnh míi quan träng, chÝnh phñ cã thÓ ph¶i ®Çu t­ vèn x©y dùng, hoÆc quy ho¹ch vµ gäi vèn trong vµ ngoµi n­íc cïng hîp t¸c x©y dùng, hoÆc quy ho¹ch vµ gäi vèn trong vµ ngoµi n­íc cïng hîp t¸c x©y dùng. ViÖt Nam cã mét lîi thÕ lµ ë trung t©m §«ng Nam ¸ víi nhiÒu h¶i c¶ng tèi, do vËy cã thÓ ph¸t triÓn m¹nh viÖc l¾p r¸p c¸c thµnh phÈn xuÊt khÈu vµo khu vùc. C¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn xuÊt khÈu vµo khu vùc. C¸c ngnµh c«ng nghiÖp chÕ biÕn xuÊt khÈu ph¶i xem träng nhÊt, v× nh÷ng ngµnh nµy quy ®Þnh vÞ trÝ cña ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. C¸c c«ng ty xuyªn quèc gia n­íc ngoµi cã vai trß rÊt quan träng trong viÖc ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp nµy, v× hä hiÓu râ thÞ tr­êng thÕ giíi cÇn nh÷ng s¶n phÈm chÕ biÕn g×, víi chÊt l­îng vµ gi¸ c¶ ra sao. ViÖt Nam cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c c«ng ty ®Çu t­ thÝch ®¸ng vµo nh÷ng ngµnh nµy. C¸c ngµnh dÞch vô tr­íc hÕt lµ c¸c ngµnh phôc vô trùc tiÕp cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nh­: th­¬ng m¹i, t­ vÊn, b¶o hiÓm, th«ng tin qu¶ng c¸o, ng©n hµng tiÕp thÞ; m«i giíi.v.v... ph¶i ®­îc xem träng. V× thiÕu nh÷ng dÞch vô nµy c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c khã ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Sau ®ã lµ du lÞch, ViÖt Nam cã nh÷ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn, v¨n ho¸, lÞch sö thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn ngµnh du lÞch. Nh­ng viÖc ®Çu t­ ph¸t triÓn du lÞch ®ßi hái ph¶i cã mét nguån vèn to lín, cão mét nguån kh¸ch du lÞch phong phó. ViÖt Nam còng ph¶i hîp t¸c víi n­íc ngoµi míi ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu ®ã. D­íi ®©y lµ sù ph©n tÝch cô thÓ h¬n vÒ c¬ cÊu ngµnh ®· ®­îc thÓ hiÖn qua c¸c dù ¸n ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ViÖt Nam ®Õn n¨m 2000. VÒ c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi M¹ng l­íi b­u chÝnh viÔn th«ng cña ViÖt Nam ®· ®­îc hiÖn ®¹i ho¸ mét b­íc, nh­ng vÉn cßn mét kho¶ng c¸ch so víi c¸c quèc gia trong khu vùc. Trong 10-20 n¨m tíi, viÖc hiÖn ®¹i ho¸ b­u chÝnh viÔn th«ng ph¶i ®i tr­íc mét b­íc, ®¶m b¶o sù giao l­u th«ng suèt gi÷a c¸c trung t©m kinh tÕ, c¸c thµnh phè vµ c¸c trung t©m kinh tÕ trong n­íc víi c¸c quèc gia kh¸c, ®ång thêi h¹ gi¸ c­íc phÝ b­u chÝnh viÔn th«ng. §­êng hµng kh«ng ViÖt Nam tuy trong mÊy n¨m võa qua ®· cã nh÷ng tiÕn bé, nh­ng cßn l¹c hËu rÊt xa so víi c¸c n­íc trong khu vùc. Trong thêi gian tíi ph¶i tËp trung n©ng cÊp ba s©n bay quèc tÕ: Néi Bµi, T©n S¬n NhÊt, §µ N½ng ®¹t tr×nh ®é quèc tÕ: n©ng cÊp c¸c s©n bay thuéc c¸c thµnh phè, khu c«ng nghiÖp, khu du lÞch. Liªn doanh, hîp t¸c víi c¸c hµng kh«ng quèc tÕ më thªm c¸c ®­êng bay, mua s¾m thªm c¸c m¸y bay, thiÕt bÞ cÇn thiÕt. §­êng biÓn vµ ®­íng s«ng: Trong thêi gian tíi cÇn ph¶i c¶i t¹o më réng c¸c c¶ng: H¶i Phßng, thµnh phè Hå ChÝ Minh; x©y dùng c¶ng C¸i L©n, Vòng Tµu - Thi v¶i thµnh c¶ng n­íc s©u, më réng c¸c c¶ng hiÖn cã nh­ §µ N½ng, Cöa Lß, Quy Nh¬n, Nha Trang.v.v... X©y dùng c¸c c¶ng ë tÊt c¶ c¸c tØnh ven biÓn. X©y dùng mét hÖ thèng c¶ng biÓn vµ c¶ng s«ng liªn hoµn. Ph¸t triÓn vËn t¶i ven biÓn, pha s«ng biÓn. §ãng míi vµ mua s¾m thªm c¸c tµu vËn t¶i viÔn d­¬ng, ven biÓn, pha s«ng biÓn. §­êng s¾t: CÇn tËp trung c¶i t¹o, n©ng cÊp ®­êng s¾t B¾c Nam, më c¸c tuyÕn ®­êng s¾t §«ng - T©y ®Æc biÖt lµ c¸c tuyÕn ®­êng s¾t nèi víi Lµo, Th¸i Lan, Camphuchia, víi c¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm. §­êng bé: X©y dùng c¸c ®­êng cao tèc nèi liÒn c¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm víi c¸c h¶i c¶ng biÓn, tr­íc mÆt lµ c¸c ®­êng cao tèc Hµ Néi - C¸i L©n - H¶i Phßng, Hå ChÝ Minh - Biªn Hoµ - Vòng Tµu, n©ng cÊp toµn tuyÕn quèc lé 1A, ph¸t triÓn c¸c trôc ngang, c¸c ®­êng 12, quèc lé 8,9, 19, nèi c¸c c¶ng miÒn trung tíi Lµo, Th¸i Lan n©ng cÊp c¸c quèc lé trªn ®Þa bµn kinh tÕ träng ®iÓm ë c¶ B¾c, Trung, Nam nèi liÒn víi c¸c c¶ng biÓn, c¶ng s«ng, s©n bay. Ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp C«ng nghiÖp nhiªn liÖu vµ n¨ng l­îng cÇn ®­îc tËp trung chó ý vµo c¸c lÜnh vùc sau: - TiÕp tôc më réng liªn doanh hîp t¸c víi n­íc ngoµi ®Ó t×m kiÕmm, th¨m dß, khai th¸c vµ chÕ biÕn dÇu vµ khÝ, than. Dù kiÕn n¨m 2000 cã thÓ ®¹t 20 triÖu tÊn dÇu th«m 5 tû m3 khÝ, 8,6 triÖu tÊn than. - TiÕp tôc x©y dùng vµ hoµn thiÖn c¸c nhµ m¸y thuû ®iÖn Yaly, hµm ThuËn, §ami, B¶n Mai, S«ng Hinh; ChuÈn bÞ khëi c«ng x©y dùng c¸c nhµ m¸y thuû ®iÖn ë K«ng Tum, Gia Lai, B×nh ThuËn, S¬n La.. Hoµn thµnh x©y dùng c¸c nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn Phó Mü, nhµ m¸y Tua Bin khÝ hçn hîp Phó Mü II, nhiÖt ®iÖn Ph¶ L¹i II, nhiÖt ®iÖn Qu¶ng Ninh. - X©y dùng c¸c c«ng tr×nh dÉn khÝ vµo ®Êt liÒn ®Ó ho¸ láng, vµ lµm nhiªn liÖu cho c¸c nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn. - X©y dùng m¹ng l­íi quèc gia, nèi víi l­íi ®iÖn tiÓu khu vùc (Camphuchia, Lµo, Th¸i Lan, Trung Quèc) ®Ó trao ®æi. VÊn ®Ò cÇn thùc hiÖn nghiªn cøu gi¶i quyÕt lµ hiÖu tû träng thuû ®iÖn t­¬ng ®èi cao trong tæng s¶n phÈm cña c¶ n­íc, do vËy cÇn tÝnh ®Õn viÖc t¨ng tû träng cña nhiÖt ®iÖn, ®Æc biÖt lµ tû träng cña nh÷ng nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn dïng khi lµm chÊt ®èt. C«ng nghiÖp s¶n xuÊt vËt liÖu. Trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, ViÖt Nam cÇn ngµy cµng nhiÒu c¸c vËt liÖu x©y dùng nh­ xi m¨ng, g¹ch,ngãi, ®¸ vµ c¸c vËt liÖu cao cÊp nh­ sø vÖ sinh, g¹ch men sø, ®¸ èp l¸t, kÝnh..... §Ó ®¶m b¶o ®¸p øng c¸c nhu cÇu ngµy cµng t¨ng lªn, ViÖt Nam sÏ thùc hiÖn c¸c dù ¸n liªn doanh víi c¸c c«ng ty n­íc ngoµi ®Ó s¶n xuÊt xi m¨ng vµ c¸c vËt liÖu cao cÊp ë nhiÒu tØnh cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt nh­ H¶i Phßng, Qu¶ng Ninh, H¶i H­ng, Nam Hµ, Ninh B×nh, Thanh Ho¸, NghÖ An, Thõa Thiªn - HuÕ, Kiªn Giang.v.v... KhuyÕn khÝch c¸c ®¬n vÞ kinh doanh trong n­íc x©y dùng c¸c c¬ së s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng míi . §Èy m¹nh viÖc khai th¸c quÆng s¾t, thu håi s¾t thÐp vôn, t¨ng thªm n¨ng lùc s¶n xuÊt thÐp x©y dùng. Më réng liªn doanh hîp t¸c víi c¸c c«ng ty n­íc ngoµi n©ng cÊp c¸c nhµ m¸y luyÖn thÐp hiÖn cã vµ x©y dùng thªm c¸c nhµ m¸y luyÖn thÐp míi. C«ng nghiÖp ph©n bãn vµ ho¸ chÊt sÏ ®­îc chó ý vµ ph¸t triÓn trªn c¬ së c«ng nghiÖp chÕ biÕn dÇu khÝ. C«ng nghiÖp ®iÖn tö vµ tin häc. Tõng b­íc x©y dùng c«ng nghiÖp ®iÖn tö vµ tin häc thµnh c«ng nghiÖp mòi nhän. Thêi kú ®Çu hîp t¸c víi c¸c c«ng ty n­íc ngoµin nhËp khÈu linh kiÖn, gia c«ng l¾p r¸p ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc vµ c¶ xuÊt khÈu. Sau ®ã cã thÓ s¶n xuÊt mét phÇn phô kiÖn trong n­íc, gia c«ng l¾p r¸p thµnh phÈm h­íng m¹nh vµo xuÊt khÈu. Ph¸t triÓn dÞch vô tin häc ®¸p øng c¸c nhu cÇu trong n­íc vµ tham gia vµo c¸c dÞch vô th«ng tin quèc tÕ. C«ng nghiÖp hµng tiªu dïng vµ thùc phÈm. Ph¸t triÓn m¹nh c¸c ngµnh dÖt, may mÆc, da giÇy, c¸c hµng thñ c«ng mü nghÖ, sµnh sø, thuû tinh.v.v... phôc vô nhu cÇu xuÊt khÈu trong n­íc. Ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng cô chÕ biÕn n«ng, l©m, h¶i s¶n, tr­íc hÕt lµ xay x¸t g¹o xuÊt khÈu, chÕ biÕn rau qu¶ xuÊt khÈu, chÕ biÕn h¶i s¶n, chÕ biÕn gç.v.v... Nguån lùc ®Ó ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh nµy lµ rÊt lín, do cã nguån nguyªn liÖu trong n­íc, cã nh©n lùc dåi dµo, cã thÞ tr­êng. VÊn ®Ò lµ cÇn t×m kiÕm nhËp khÈu c«ng nghÖ thÝch hîp vµ thu hót c¸c nguån vèn trong n­íc vµ ngoµi n­íc. C«ng nghiÖp c¬ khÝ cña ViÖt Nam nãi chung cßn rÊt l¹c hËu. ViÖc x©y dùng vµ hiÖn ®¹i ho¸ ngµnh c«ng nghiÖp c¬ khÝ cña ViÖt Nam sÏ tuú thuéc vµo nh÷ng lîi thÕ cña ViÖt Nam vµ kh¶ n¨ng cña ViÖt Nam tËn dông ®­îc c¸c ­u thÕ cña thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi. Giai ®o¹n ®Çu sÏ lµ giai ®o¹n ViÖt Nam ph¶i liªn doanh víi c¸c C«ng ty n­íc ngoµi gia c«ng l¾p r¸p c¸c lo¹i thiÕt bÞ, phôc vô cho c¸c ngµnh kinh tÕ tõ c¸c m¸y c«ng cô ®Õn « t«, xe m¸y, m¸y kh©u, tµu.v.v... vµ cã thÓ xuÊt khÈu mét phÇn s¶n phÈm ®ã giai ®o¹n hai sÏ lµ giai ®o¹n hîp t¸c víi c¸c c«ng ty n­íc ngo·i mét phÇn linh kiÖn phô kiÖn ë ViÖt Nam vµ ®Èy m¹nh gia c«ng l¾p r¸p xuÊt khÈu vµo khu vùc vµ thÕ giíi. Ngµnh c«ng nghiÖp c¬ khÝ nµo sÏ ®­îc lùa chän lµ mòi nhän cña ViÖt Nam? §Ó tr¶ lêi c©u hái nµy cã thÓ cÇn cã thªm thêi gian ®Ó c¸c nhµ kinh doanh c©n nh¾c tÝnh to¸n hiÖu qu¶. Nh­ng t«i cho r»ng ngµnh chÕ t¹o l¾p r¸p c¸c ph­¬ng tiÖn vËn t¶i bao gåm tµu thuyÒn, « t« c¸c lo¹i xe g¾n m¸y, ngµnh s¶n xuÊt l¾p r¸p c¸c m¸y mãc n«ng cô, c¸c m¸y dÖt, m¸y may.v.v... sÏ cã thÓ lµ nh÷ng ngµnh nµy cã triÓn väng ë ViÖt Nam, v× nh÷ng ngµnh nµy cã thÓ sö dông ®­îc lîi thÕ so s¸nh cña ViÖt Nam vÒ vÞ trÝ ®Þa lý, vÒ nguån nh©n lùc. III. Vai trß cña nhµ n­íc. Trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, Nhµ n­íc ta cã mét vai trß cùc kú quan träng. Vai trß nµy thÕ hiÖn tr­íc hÕt ë viÖc ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ t«i cho r»ng nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ cña nhµ n­íc sau ®©y lµ quan träng nhÊt: chÝnh s¸ch c¬ cÊu kinh tÕ bao gåm c¬ cÊu ngµnh, c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ, c¬ cÊu l·nh thæ, c¬ cÊu quy m« c¸c xÝ nghiÖp, c¬ cÊu c«ng nghÖ ®¶m b¶o ®Þnh h­¬ng kinh tÕ më vµ h­íng vÒ xuÊt khÈu... chÝnh s¸ch thÞ tr­êng ®¶m b¶o cho c¸c quan hÖ thÞ tr­êng ph¸t huy t¸c dông trong c¸c lÜnh vùc: hµng tiªu dïng, s¶n xuÊt vµ dÞch vô, tiÒn tÖ vµ vèn, bÊt ®éng s¶n, lao ®éng, c«ng nghÖ... chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ ®¶m b¶o æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn, huy ®éng ph©n bæ vµ sö dông c¸c nguån vèn ngµy cµng cã hiÖu qu¶. ChÝnh s¸ch nguån nh©n lùc ®¶m b¶o gi¸o dôc, ®µo t¹o, sö dông c¸c nguån nh©n lùc mét c¸h cã hiÖu qu¶ nhÊt. ChÝnh s¸ch x· héi vµ m«i tr­êng ®¶m b¶o sù c«ng b»ng, tiÕn bé an toµn, æn ®Þnh x· héi vµ h¹n chÕ t×nh tr¹ng « nhiÔm m«i tr­êng chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i ®¶m b¶o sù th«ng th­¬ng quan hÖ th­¬ng m¹i víi bªn ngoµi vµ cã søc hÊp dÉn c¸c nguån vèn bªn ngoµi. C¸c chÝnh s¸ch trªn cña chÝnh phñ ph¶i nh»m vµo c¸c môc tiªu chñ yÕu sau ®©y: Thø nhÊt lµ ®Þnh h­íng qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Qu¸ t×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cña ViÖt Nam ®· ®­îc ®Þnh h­íng theo CNXH, néi dung chñ yÕu cña ®Þnh h­íng XHCN ®· ®­îc x¸c ®Þnh lµ x©y dùng mét x· héi d©n giÇu, n­íc m¹nh, c«ng b»ng, v¨n minh. §Þnh h­íng quan träng thø hai ®· ®­îc ViÖt Nam x¸c ®Þnh lµ h­íng vµo xuÊt khÈu cã tÝnh ®Õn nh÷ng nhu cÇu cña thÞ tr­êng trong n­íc. §Þnh h­íng thø ba lµ kinh tÕ nhµ n­íc ph¶i gi÷ vai trß chñ ®¹o, ®ång thêi khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n, hîp t¸c ... tù do ph¸t triÓn trong c¸c lÜnh vùc ®­îc phÐp. §Þnh h­íng thø t­ lµ tËp trung c¸c nguån vèn ®Çu t­ cña Nhµ n­íc vµo viÖc x©y dùng c¸c c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ -x· héi, c¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm .... Nh÷ng ®Þnh h­íng chñ yÕu trªn ®©y cã thÓ xem lµ rÊt míi mÎ so víi c¸c ®Þnh h­íng c«ng nghiÖp ho¸ tr­íc ®©y: ­u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng, kinh tÕ quèc doanh thèng trÞ trªn mäi lÜnh vùc, xem träng thay thÕ nhËp khÈu vµ h­íng néi.v.v... Thø hai, trªn c¬ së c¸c ®Þnh h­íng trªn ®©y, c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ cña Nhµ n­íc ph¶i lùa chän c¸c ­u tiªn cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. Nh÷ng ­u tiªn ®ã lµ c¸c ngµnh vµ lÜnh vùc xuÊt khÈu vµ khu vùc më cña c¸c thµnh phè vµ tØnh ven biÓn, c¸c c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ- x· héi phôc vô cho xuÊt khÈu vµ hîp t¸c víi n­íc ngoµi, c¸c c«ng nghÖ sö dông nhiÒu lao ®éng s¶n xuÊt ra c¸c hµng ho¸ vµ dÞch vô ®¸p øng ®­îc nhu cÇu xuÊt khÈu vµ thÞ tr­êng trong n­íc.v.v... Thø ba, ®¶m b¶o t¨ng tr­ëng, hiÖu qu¶ cao vµ bÒn v÷ng. T¨ng tr­ëng cao vµ cã hiÖu qu¶ lµ yªu cÇu cÊp b¸ch cña ViÖt Nam, v× chØ cã nh­ vËy, ViÖt Nam míi cã thÓ rót ng¾n chÆn ®­êng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®uæi kÞp c¸c quèc gia kh¸c Nh­ng t¨ng tr­ëng cao ph¶i chó träng ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng thoon mét c¸ch tho¶ ®¸ng; ph¶i ®¶m b¶o sù c«ng b»ng trong ph¸t triÓn, xo¸ ®ãi,gi¶m nghÌo; ph¶i h¹n chÕ tíi møc tèi ®a t×nh tr¹ng « nhiÔm m«i tr­êng; ph¶i ®¶m b¶o æn ®Þnh an ninh vµ an toµn x· héi... Thø t­, ®¶m b¶o cho c¬ chÐ thÞ tr­êng t¸c ®éng lµnh m¹nh trong nÒn kinh tÕ. C¬ chÕ thÞ tr­êng ®· t¸c ®éng trªn nhiÒu lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh tÕ cña ViÖt Nam. Nh­ng muèn ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸, chÝnh phñ ViÖt Nam cÇn ph¶i cã c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh, tiÒn tÖ, gi¸ c¶, th­¬ng m¹i.v.v... thÝch hîp ®Ó t¹o dùng mét m«i tr­êng lµnh m¹nh trªn tÊt c¶ c¸c mÆt: hµng ho¸ dÞch vô, tiÒn tÖ, vèn, bÊt ®éng s¶n, lao ®éng.v.v... C¬ chÕ thÞ tr­êng t¸c ®éng yÕu kÐm ë bÊt cø mét lÜnh vùc nµo ®Òu cã thÓ lµm cho thÞ tr­êng kÐm hiÖu qu¶. ë ViÖt Nam hiÖu qu¶ c¬ chÕ thÞ tr­êng t¸c ®éng rÊt yÕu kÐm trong c¸c lÜnh vùc tiÒn tÖ, vèn, lao ®éng, bÊt ®éng s¶n.... ®ã chÝnh lµ mét trong nh÷ng lý do quan träng lµm gi¶m tÝnh hiÖu qu¶ cña thÞ tr­êng, vµ do vËy ®· ¶nh h­ëng kh«ng tèt tíi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh c«ng nghiÖp. Nhµ n­íc kh«ng chØ cã vai trß ho¹ch ®Þnh ra c¸c chÝnh s¸ch ®óng, mµ cßn ph¶i thÓ chÕ ho¸ nã thµnh ph¸p luËt vµ tæ chøc thùc hiÖn nghiªm tóc nh÷ng ph¸p luËt ®ã. §Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã, Nhµ n­íc ph¶i cã hÖ thèng gi¸o dôc tèt kh«ng chØ trong nhµ tr­êng, mµ cßn cã hÖ thèng gi¸o dôc tèt kh«ng chØ trong nhµ tr­êng, mµ trªn tÊt c¶ c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng; ph¶i cã bé m¸y tæ chøc tèt kh«ng quan liªu, tham nhòng, g©y phiÒn hµ cho d©n; ph¶i cã kû luËt tèt, mäi ng­êi d©n ®Òu tu©n thñ theo luËt ph¸p. ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· ban hµnh nhiÒu luËt lÖ thÝch hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng, tuy nhiªn vÉn ch­a ®ñ, ®· cã ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch gi¸o dôc vµ ®æi míi hÖ thèng th«ng tin ®¹i chóng; ®· b¾t ®Çu tiÕn hµnh cuéc c¶i c¸ch hµnh chÝnh vµ ®· ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p kiªn quyÕt chèng l¹i nh÷ng hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt(nh­ nh÷ng biÖn ph¸p b¶o vÖ ®ª Yªn Phô Hµ Néi bÞ lÊn chiÕm, nh÷ng biÖn ph¸p vÒ trËt tù giao th«ng th¸ng 8-1995...) Cã thÓ ®¸nh gi¸ c¸c chÝnh s¸ch ®æi míi kinh tÕ mµ ChÝnh phñ ViÖt Nam ban hµnh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y vÒ c¨n b¶n lµ ®óng ®¾n vµ phï hîp víi nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ViÖt Nam, do vËy ®· cã t¸c dông tèt ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ, t¹o lªn nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ næi bËt ®­îc céng ®ång thÕ giíi x¸c nhËn. Trong nh÷ng n¨m tíi ®©y thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc ®ßi hái ViÖt Nam sÏ ph¶i tiÕp tôc hoµn thiÖn vµ ®æi míi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ theo c¸c môc tiªu trªn ®©y. V. KhuyÕn khÝch kinh tÕ t­ nh©n ph¸t triÓn. Kinh tÕ t­ nh©n ë ViÖt Nam bao gåm kinh tÕ hé gia ®×nh, kinh tÕ c¸ thÓ, doanh nghiÖp t­ nh©n mét chñ, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c¸c c«ng ty cæ phÇn do t­ nh©n gãp vèn.... Tõ n¨m 1986 kinh tÕ t­ nh©n ®· ®­îc më réng h¬n. §Õn n¨m 1991 ChiÕn l­îc kinh tÕ - x· héi do §¹i héi VII §¶ng céng s¶n viÖt Nam th«ng qua ®· x¸c nhËn: “kinh tÕ t­ nh©n ®­îc ph¸t triÓn th«ng qua h¹n chÕ vÒ quy m« vµ ®Þa bµn ho¹t ®éng trong c¸c ngµnh nghÒ mµ ph¸p luËt kh«ng cÊm.” §iÒu kh¼ng ®Þnh nµy ®· ®­îc thÓ chÕ ho¸ trong hiÕn ph¸p ViÖt Nam, trong luËt doanh nghiÖp t­ nh©n, LuËt c«ng ty vµ c¸c nghÞ ®Þnh chÝnh phñ. Do cã ®­îc mét c¬ së ph¸p lý v÷ng ch¾c trªn ®©y, khu vùc kinh tÕ t­ nh©n ®· cã ®­îc nh÷ng ph¸t triÓn næi bËt vÒ sè l­îng, ph¹m vi ho¹t ®éng ®a d¹ng. §Õn n¨n1994 tû träng cña khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh (chñ yÕu lµ t­ nh©n) trong GDP lµ 98% trong n«ng, l©m, ng­ nghiÖp, 76,5% trong th­¬ng nghiÖp b¸n lÎ, 91% trong dÞch vô, vµ 28% trong c«ng nghiÖp. ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi chÝnh phñ ViÖt Nam hiÖn nay lµ nªn tiÕp tôc ®æi míi chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi víi khu vùc t­ nh©n theo h­íng nµo, T«i cho r»ng cã nh÷ng vÊn ®Ò sau ®©y cÇn ®­îc nghiªn cøu gi¶i quyÕt. Tr­íc hÕt cÇn kh¼ng ®Þnh tÝnh chÊt l©u dµi cña khu vùc kinh tÕ t­ nh© vµ ®Þnh h­íng XHCN cña nã, ë ViÖt Nam tr­íc ®©y ®· cã nh÷ng sù ph©n ®Þnh râ rµng hai lo¹i thµnh phÇn kinh tÕ: c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh vµ hîp t¸c x· lµ thµnh phÇn XHCN, cßn kinh tÕ t­ nh©n lµ phi XHC. Sù ph©n chia gi¶n ®¬n nµy ®· dÉn ®Õn sù ®èi lËp gi÷a hai lo¹i thµnh phÇn kinh tÕ, ®· dÉn ®Õn nh÷ng gi¶i ph¸p c­ìng chÕ vµo hîp t¸c x·, so¸ bá kinh tÕ t­ nh©n. thùc tÕ ®æi míi ë ViÖt Nam ®· cho thÊy lµ sù ph©n chia gi¶n ®¬n nh­ vËy lµ kh«ng cã lîi cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang ®i theo ®Þnh h­íng XHCN (víi nghÜa lµ d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng vµ v¨n minh. ) tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu ph¶i cã tÝnh ®inh h­íng XHCN, chø kh«ng chØ cã kinh tÕ quèc doanh vµ hîp t¸c x·. TÝnh ®Þnh nµy buéc tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kªt c¶ quèc doanh, hîp t¸c x· vµ t­ nh©n ph¶i gãp phÇn lµm cho d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh. TÝnh ®Þnh h­íng XHCN nµy quy ®inh mäi thµnh phÇn kinh tÕ ph¶i lµm ¨n hîp ph¸p, t¨ng tr­ëng cao vµ hiÖu qu¶, ®ãng gãp xøng ®¸ng cho Nhµ n­íc, ®¶m b¶o lîi Ých chÝnh ®¸ng cho nh÷ng ng­êi lao ®éng v.v. Dï lµ xÝ nghiÖp quèc doanh nh­ng ho¹t ®éng ®óng tr¸i víi nh÷ng nguyªn t¾c trªn ®©y ®Òu lµ chÖch h­íng XHCN. C¸c xÝ nghiÖp t­ nh©n ®Òu ho¹t ®éng theo ®óng c¸c nguyªn t¾c trªn ®©y, chóng ®· ®­îc ®Þnh h­íng theo XHCN. §ã lµ nh÷ng nguyªn t¾c sÏ cã ý nghÜa l©u dµi kh«ng ph¶i chØ trong mét vµi thËp kû, mµ cã thÓ c¶ thÕ kû. Do vËy, khu vùc kinh tÕ t­ nh©n ho¹t ®éng theo nh÷ng nguyªn t¾c trªn còng sÏ thùc sù cã vai trß l©u dµi, viÖc kh¼ng ®Þnh tÝnh chÊt l©u dµi vµ ®Þnh h­íng XHCN. Cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n cã ý nghÜa rÊt quan träng, v× chØ cã nh­ vËy c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n míi yªn t©m thùc sù lµm ¨n vµ kh«ng bÞ mÆc c¶m vÒ chÝnh trÞ. Thø hai, Nhµ n­íc ph¶i hîp t¸c vµ hç chî cho khu vùc kinh tÕ t­ nh©n, chÝnh s¸ch hîp t¸c vµ hç trî cho kinh tÕ t­ nh©n cña Nhµ n­íc ph¶i thªt hiÖn trªn nh÷ng mÆt sau ®©y: - C¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ cña Nhµ n­íc tr­íc khi ban hµnh cÇn cã sù tham kh¶o ý kiÕn cña c¸c nhµ doanh nghiÖp t­ nh©n lµ nh÷ng ng­êi phaØ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch ®ã vµ chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c chÝnh s¸ch ®ã. Sù tham kh¶o ý kiÕn nµy sÏ t¹o ra sù ®ång thuËn gi÷a Nhµ n­íc vµ c¸c doanh nghiÖp, gióp hä chuÈn bÞ thÝch øng thuËn lîi víi chÝnh s¸ch khi ®­îc ban hµnh vµ h¹n chÕ ®­îc møc thiÖt h¹i cho lîi Ých cña hä vµ x· héi. - Nhµ N­íc ph¶i hç chî hä vÒ tµi chÝnh, ®Çu t­, ®µo t¹o c¸n bé qu¶n lý kü thuËt, c«ng nh©n lµnh nghÒ, vÒ th«ng tin kinh tÕ, vÒ t¹o dùng M«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi v.v. Sù hç trî ë ®©y kh«ng cã nghÜa lµ bao cÊp, mµ lµ t¹o ®iÒu kiÖn cho hä ®i vay vèn, thu hót vèn ®Çu t­ vµ kinh doanh v.v.. - Nhµ n­íc ph¶i b¶o vÖ quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña c¸c nhµ kinh doanh t­ nh©n: b¶o vÖ tµi s¶n hîp ph¸p cña hä, b¶o vÖ quyÒn kinh doanh tù do vµ hîp ph¸p cña hä v.v.. - Thø ba, Nhµ n­íc cÇn ®æi míi c¸c thñ tôc hµnh chÝnh g©y phiÒn hµ cho c¸c nhµ kinh doanh t­ nh©n, nh­: - xo¸ bá c¸c thñ tôc r­êm rµ, phøc t¹p trong viÖc cÊp giÊy phÐp kinh doanh, giÊy phÐp thµnh lËp c«ng ty, giÊy phÐp sö dông ®Êt vµ x©y cÊt c¬ së kinh doanh, giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu, xuÊt nhËp c¶nh v.v.. viÖc xo¸ bá c¸c thñ tôc r­êm rµ nµy sÏ lµm gi¶m c¸c chi phÝ cho c¸c nhµ kinh doanh mçi khi ph¶i ®i xin phÐp, vµ do vËy gióp hä t¨ng lîi nhuËn hîp ph¸p. - TiÕp tôc ban hµnh c¸c luËt ph¸p t­ nh­: luËt d©n sù, luËt chèng ®éc quyÒn, luËt th­¬ng m¹i vv.. t¹o ra mét hµnh lang ph¸p lý thu©n lîi cho c¸c nhµ kinh doanh t­ nh©n, vµ do vËy còng t¹o ra mét c¬ së ph¸p lý ®Ó xo¸ bá c¸c thñ tôc hµnh chÝnh phi lý. - Trõng trÞ thÝch ®¸ng ng÷ng kÎ vi ph¹m luËt ph¸p, ¨n hèi lé, tham nhòng, x©m ph¹m lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c nhµ kinh doanh t­ nh©n. Ng­êi ViÖt Nam nhiÒu n¨m ®· quen víi c¬ chÕ kinh tÕ xem th­êng kinh tÕ t­ nh©n, ®ã kþ víi ng­êi giµu cã. Do ®ã, chÝnh s¸ch nhµ n­íc cÇn t¹o ra mét t­ duy míi cho nh©n d©n – khuyÕn khÝch mäi ng­êi lµm giµu hîp ph¸p, coi träng c¸c nhµ kinh doanh t­ nh©n. VI. khuyÕn khÝch thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI) Vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi chÝnh lµ vèn cña c¸c nhµ kinh doanh t­ nh©n n­íc ngoµi, do vËy nã thuéc kinh tÕ t­ nh©n, vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cã thªt ®· chiÕm mét tû träng kh«ng lín ë nhiÒu quèc gia kÓ c¶ c¸c NIES ch©u ¸, tuy nhiªn ë mét sè n­íc ASEAN tû träng nµy kh¸ cao nh­ ë Malaysia. FDI ë bÊt cø n­íc nµo hiÖn nay ®Òu ®· cã mét vai trß quan träng. Vai trß quan träng nµy thÓ hiÖn ë chç nã g¾n liÒn víi c«ng nghÖ míi, c¸c nhµ kinh doanh n­íc ngoµi vµo kinh doanh ë ViÖt Nam ph¶i mang vµo ViÖt Nam nh÷ng c«ng nghÖ nµy míi ®Õn ®©u kh«ng chØ tuú thuéc ë hä, mµ cßn tuú thuéc vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ViÖt Nam nh­: c¸n bé kü thuËt vµ c«ng nh©n ViÖt Nam cã ®ñ trÝ thøc ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶ kh«ng: m¹ng l­íi dÞch vô cña ViÖt Nam cã ®¶m b¶o ®­îc viÖc b¶o d­ìng, söa ch÷a khi cÇn thiÕt kh«ng v v.. thø hai lµ c¸c c«ng ty n­íc ngoµi cã hiÓu biÕt s©u s¾c vÒ thÞ tr­êng thÕ giíi h¬n h¼n c¸c c«ng ty ë ViÖt Nam, do vËy hä cã thªt lµm tèt c«ng viÖc tiÕp thÞ t×m kiÕm thÞ tr­êng míi cho ViÖt Nam. Thø ba, hä biÕt qu¶n lý kinh doanh. Tæ chøc lao ®éng, sö dông nguån vèn h¬n c¸c nhµ kinh doanh ViÖt Nam. Víi ba ­u thÕ trªn ®©y nguån vèn FDI dï tû träng cßn ch­a lín vÉn cã mét t¸c dông hÕt søc quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam mµ nguån vèn trong n­íc ®· kh«ng thÓ cã ®­îc. §Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸, vai trß cña c¸c c«ng ty n­íc ngoµi vµ nguån vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cµng quan träng h¬n, ®iÒu ®ã gi¶i thÝch t¹i sao chÝnh phñ ViÖt Nam ®· cã nh÷ng chÝnh s¸ch ­u ®·i cho c¸c c«ng ty n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo ViÖt Nam tíi møc mµ c¸c nhµ kinh doanh ViÖt Nam ph¶i gen tþ. LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ë ViÖt Nam ®­îc ban hµnh n¨m 1984 ®· quy ®Þnh c¸c ­u ®·i cô thÓ vÒ møc thuÕ lîi tøc, vÒ c¸c h×nh thøc ®Çu t­, kÓ c¶ h×nh thøc cho phÐp ng­êi n­íc ngoµi ®Çu t­ 100% vèn, ng­êi n­íc ngoµi ®­îc chuyÓn vèn vµ lîi nhuËn ra n­íc ngoµi v v.. nh÷ng quy ®Þnh trong luËt ®· ®­îc d­ lu©nh quèc tÕ ®¸nh gi¸ lµ th«ng tho¸ng nhÊt trong khu vùc. Tõ ®ã ®Õn nay chÝnh phñ ViÖt Nam ®· ban hµnh hµng chôc nghÞ ®Þnh, ph¸p lÖnh, th«ng tin h­íng dÉn… cô thÓ ho¸ viÖc thùc hiÖn luËt ®Çu t­ trªn c¸c lÜnh vùc h×nh thµnh, thÈm ®Þnh vµ thùc thi dù ¸n, tµi chÝnh, ng©n hµng vµ xuÊt nhËp khÈu: cho thuÕ ®Êt, x©y dùng, lao ®éng vµ b¶o hiÓm ®Æt v¨n phßng ®¹i diÖn vv.. Nhê vËy tõ n¨m 1991 ®Õn nay tèc ®é t¨ng thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam ®· ®¹t møc kh¸ cao, b×nh qu©n hµng n¨m lµ trªn 52%. §Õn hÕt n¨m1994 tæng sè vèn ®Çu t­ lµ trùc tiÕp ®­îc ký kÕt víi c«ng ty n­íc ngoµi ®· ®¹t tíi h¬n 10 tû USD. Theo SCCI, ®Õn th¸ng 8/1995 sè vèn nµy sÏ t¨ng lªn 16,4 tû USD, trong ®ã ®· cã h¬n 30% sè vèn ®­îc thùc hiÖn. C¸c lÜnh vùc ®­îc c¸c c«ng ty ë n­íc ngoµi chó ý ®Çu t­ lµ : c«ng nghiÖp chiÕm 41%, du kÞch vµ dÞch vô chiÕm 26,6%, dÇu khÝ 12%. C¸c h×nh thøc ®Çu t­ chñ yÕu lµ: xÝ nghiÖp liªn doanh chiÕm 70,6%, vèn ®Çu t­, xÝ nghiÖp ®Çu t­ 100%, vèn n­íc ngoµi chiÕm 12%, h×nh thøc ®ång hîp hîp t¸c kinh doanh chiÕm h¬n 15% c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc hiÖn lµ nh÷ng c¬ së chÝnh thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t­ víi n­íc ngoµi, 98% sè dù ¸n thuéc xÝ nghiÖp nµy. Hång K«ng, §µi Loan, NhËt B¶n vµ australia ®· chiÕm tíi 50% tæng vèn ®Çu t­, §µi Loan ®øng vÞ trÝ sè mét. Trong n¨m 1995. NhËt B¶n ®ang v­¬n lªn vÞ trÝ sè 1. Trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam ®ang ë trong thêi kú chuyÓn ®æi sang kinh tÕ thÞ tr­êng, khu vùc ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®· ®­îc h×nh thµnh vµ më réng nh­ trªn cã thÓ xem lµ mét cè g¾ng rÊt lín cña chÝnh phñ ViÖt Nam. Nh­ng so víi nhu cÇu cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸, th× quy m«, møc ®é t¨ng tr­ëng vµ nh÷ng ®ãng gãp hiÖn nay cña khu vùc nµy vÉn cßn lµ nhá vµ cã nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ®­îc nghiªn cøu xem xÐt. C¸c vÊn ®Ò nµy cã liªn quan ®Õn c¶ chÝnh phñ ViÖt Nam còng nh­ c¸c c«ng ty n­íc ngoµi, c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi th­êng hay phµn nµn vÒ c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ – x· héi l¹c hËu cña ViÖt Nam, vÒ hÖ thèng luËt ph¸p cña ViÖt Nam ch­a ®ñ, vÒ c¸c thñ tôc hµnh chÝnh kh¸ r­êm rµ phøc t¹p, vÒ lao ®éng ViÖt Nam Ýt ®­îc ®µo t¹o nghÒ nghiÖp vv… nh­ng nh÷ng vÊn ®Ò trªn nÕu chØ tr«ng ®îi sù cè g¾ng cña phÝa ViÖt Nam ch¾c lµ sÏ kh«ng ®ñ vµ sÏ chËm trÔ. ChÝnh phñ ViÖt Nam kh«ng thÓ cã ®ñ tiÒn ®Ó ngay lËp tøc hiÖn ®¹i ho¸ c¸c c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ – x· héi, ë ®©y cÇn cã sù hç trî cña c¸c chÝnh phñ v¸c c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ. Sù hç trî nµy cho ®Õn nay nãi lµ ®· b¾t ®Çu cã hiÖu lùc, víi sè vèn vay ­u ®·i vµo kho¶ng 3,8 tû USD. Sè bèn nµy tuy ch­a nhiÒu nh­ng cã thªt gióp ViÖt Nam b­íc ®Çu n©ng cÊp mét sè c¬ së h¹ tÇng cÇn thiÕt, nh­ng vÊn ®Ò ®Æt ra lµ lµm thÕ nµo sö dông cã hiÖu qu¶ sè vèn ®ã, nghÜa lµ sö dông vµo nh÷ng c«ng tr×nh, nh÷ng dù ¸n nµo cã thÓ t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn t¨ng nguån thu cho chÝnh phñ ®Ó tr¶ nî. Trong n¨m 1994 chÝnh phñ ViÖt Nam míi sö dông ®­îc 400 triÖu USD trong sè 3,8 tû USD vay ­u ®·i. §Ó sö dông hiÖu qu¶ hÕt sè vèn vay ®ã, ®­¬ng nhiªn, chÝnh phñ ViÖt Nam ph¶i cè g¾ng nhiÒu h¬n trong viÖc nghiªn cøu x©y dùng c¸c dù ¸n ®Ó sö dông hÕt sè vèn ®ã. Nh­ng ®ång thêi c¸c nhµ tæ chøc quèc tÕ vµ c¸c chÝnh phñ tµi trî còng nªn gióp ViÖt Nam b»ng c¸ch ®µo t¹o c¸c chuyªn gia cã tr×nh ®é ®Õn gióp ViÖt Nam lµm c¸c dù ¸n ®ã. ChØ trong ®iÒu kiÖn ®ã, th× ViÖt Nam míi cã thÓ tiÕp nhËn cã hiÖu qu¶ ngµy cµng nhiÒu vèn vay ­u ®·i ®Ó hiÖn ho¸ c¸c c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ – x· héi, t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Ngay c¶ trong lÜnh vùc cã vÎ nh­ chØ do phÝa chÝnh phñ ViÖt Nam quyÕt ®Þnh ®ã lµ lÜnh vùc luËt ph¸p vµ thñ tôc hµnh chÝnh, t«i thiÕt nghÜ còng cÇn sù hç trî cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. ChÝnh c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi hiÓu râ h¬n ai hÕt nh÷ng luËt lÖ cßn thiÕu, nh÷ng ®iÒu luËt ch­a hîp lý, c¸c thñ tôc g©y phiÒn hµ… hä cã thÓ g©y kiÕn nghÞ víi chÝnh phñ ViÖt Nam ®æi míi nh÷ng luËt lÖ vµ thñ tôc ®ã. MÆt kh¸c, c¸c x· héi ph­¬ng §«ng ®· kh«ng chØ sinh sèng vµ ho¹t ®éng theo luËt mµ cßn theo sù tho¶ thuËn ®«i bªn, thËm chÝ lµ nhiÒu bªn. N÷ng g× ch­a cã luËt ®Þnh, c¸c bªn tham gia cã thÓ tho¶ thuËn víi nhau. §iÒu ®ã cã thÓ gi¶i thÝch ViÖt Nam ch­a ®ñ c¸c luËt ph¸p thÕ mµ hµng tr¨m c«ng ty n­íc ngoµi vÉn ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ ë ViÖt Nam vµ ch­a cã nh÷ng xu h­íng ®ét lín nµo. C¸c x· héi cã qu¸ nhiÒu luËt nh­ Mü còng cã mÆt tiªu cùc cña nã, v× ph¶i chi phÝ lín chi dÞch vô ph¸p lý. Vµ trong kh«ng Ýt nh÷ng tr­êng hîp nh÷ng kÎ nhiÒu tiÒn dï ph¹m ph¸p vÉn kh«ng bÞ trõng trÞ . Trong viÖc ®µo t¹o tay nghÒ cho c¸c lao ®éng ViÖt Nam còng vËy. ChÝnh phñ ViÖt Nam cã thÓ thùc hiÖn phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc, vµ sau nµy cã thÓ c¶ chung häc, nh­ng cho phÝ cho viÖc d¹y nghÒ cã thÓ cÇn ®­îc huy ®éng tõ nhiÒu nguån. Nh÷ng ng­êi ®i häc ph¶i ®ãng gãp, c¸c c«ng ty sö dông lao ®éng còng ph¶i ®ãng gãp. T«i cho r»ng trong giai ®o¹n tr­íc m¾t c¸c c«ng ty n­íc ngoµi nªn cã nh÷ng ®ãng gãp thÝch ®¸ng vµo viÖc ®µo t¹o nghÒ nghiÖp cho c¸c lao ®éng ViÖt Nam lµm cho hä. ViÖc nµy sÏ mang l¹i lîi Ých kh«ng chØ cho ng­êi lao ®éng ViÖt Nam, mµ c¶ c¸c c«ng ty n­íc ngoµi.