Thực trạng ngành sản xuất rau ở Việt Nam. Tiềm năng, thách thức và xu thế trong bối cảnh toàn cầu hóa

BÀI I Bài giảng cho học viên cao học Chuyên ngành Trồng trọt Vai trò chủ yếu của rau xanh trong đời sống con người và sản xuất nông nghiệp Cung cấp vitamin A, C và chất khoáng (canxi, phốtpho, sắt…) Cung cấp chất xơ Cung cấp các dược lý giúp ngăn ngừa và chữa trị bệnh Cung cấp nguyên liệu cho công nghiệp chế biến Là ngành sản xuất có hiệu quả cao Đáp ứng nhu cầu trong nước và tham gia xuất khẩu Sản xuất rau trên đất nông nghiệp giai đoạn 2002 - 2006 Bình quân lượng rau sản xuất/đầu người của một số nước và tổ chức quốc tế Kim ngạch xuất khẩu rau hoa quả của Việt Nam ĐVT: Triệu USD Cơ cấu rau Rau sản xuất trên đất nông nghiệp (67-75 chủng loại, trong đó có 22-28 chủng loại chính tùy theo từng vùng) Các loại quả xanh làm rau: Chuối, khế, dứa, đu đủ Các loại cây lương thực, cây công nghiệp: lá khoai lang, lá sắn, củ khoai môn, khoai sọ, đậu là giá Các loại rau mọc tự nhiên, sau không phổ biến: Rau sắng, bò khai, bình bát… Các loại nấm nuôi trồng, nấm mọc tự nhiên Phân loại theo bộ phận sử dụng: ăn lá, ăn quả, ăn củ, ăn thân và hoa Phân loại theo môi trường canh tác: rau cạn, rau nước Phân loại theo chu kỳ sinh trưởng: rau 1 năm, rau 2 năm, rau lâu năm Cơ hội Là ngành truyền thống của nông nghiệp Việt Nam. Nông dân có kinh nghiệm, cần cù, sáng tạo. Đây là lĩnh vực sản xuất có hiệu quả cao trong ngành trồng trọt Do điều kiện tự nhiên đa dạng, Việt Nam có thể trồng được hầu hết các loại rau có trên thế giới. Trong đó rau vụ đông có lợi thế so sánh với các nước sản xuất và xuất khẩu rau lkớn của châu Á và thế giới Thị trường tiêu thụ rau ngày càng phát triển và ổn định Thách thức Diện tích trồng rau mỗi hộ rất nhỏ, khó áp dụng tiến bộ kỹ thuật và tổ chức sản xuất hàng hóa với khối lượng lớn. Năng suất rau thấp, tỷ lệ hao hụt cao (20-50%) Công tác nghiên cứu tạo giống tiến hành chưa lâu, kết quả còn hạn chế nên tỷ lệ giống nước ngoài còn chiếm cao trong sản xuất (trên 50%) Mức độ an toàn của rau sản xuất ven thành phố và khu công nghiệp có chiều hướng suy giảm. Chưa phát huy lợi thế so sánh để sản xuất rau cho xuất khẩu tại đồng bằng sông Hồng và tỉnh Lâm Đồng. Hệ thống cơ sở hạ tầng cho sản xuất, chế biến và bảo quản rau còn lạc hậu Có 3 nhóm đơn vị làm công tác nghiên cứu Rau Viện Nghiên cứu: 6 viện trực thuộc VAAS, IAS, SOFRI, CLDRRI, Cơ điện và công nghệ sau thu hoạch với các nhiệm vụ sau: Chọn tạo giống và công nghệ sản xuất hạt giống Kỹ thuật canh tác Công nghệ bảo quản chế biến Thị trường và kinh tế ngành rau Các trường đại học, cao đẳng: Đại học Nông nghiệp, Đại học Cần Thơ, Đại học Tự nhiên… Nghiên cứu công nghệ canh tác và hệ thống canh tác. Các doanh nghiệp: Chủ yếu nghiên cứu chọn tạo giống Nghiên cứu về giống Chọn tạo giống rau chủ lực (F1) họ cà (Solanaceae), họ bầu bí (Cucurbitaceae) và họ cải (Brassicaceae) Thu thập phục tráng rau địa phương, rau bản địa Công nghệ sản xuất giống rau lai và giống rau thuần Xây dựng quy trình sản xuất rau an toàn cho từng vùng sinh thái Xây dựng vùng sản xuất rau theo nguyến tắc GAP Nghiên cứu ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất rau Nghiên cứu sản xuất rau trái vụ Nghiên cứu công nghệ chế biến nước uống từ rau Nghiên cứu công nghệ bảo quản rau tươi Nghiên cứu hình thức tổ chức sản xuất và tiêu thụ rau Nghiên cứu dự báo thị trường và đánh giá lợi thế so sánh các mặt hàng rau xanh, rau chế biến