Hoạt động của ngân hàng thương mại trong quá trình hình thành và phát triển thị trường chứng khoán ở Việt Nam

÷. Chøng khÕ ®­îc ph¸t hµnh víi mét lo¹i CK kh¸c, cho phÐp ng­êi së h÷u nã ®­îc quyÒn mua cæ phiÕu th­êng theo gi¸ ®Þnh tr­íc gäi lµ gi¸ ®Æt mua trong thêi h¹n nhÊt ®Þnh. 1.2 Chøc n¨ng cña TTCK a. Huy ®éng vèn ®Çu t­ cho nÒn kinh tÕ Khi c¸c nhµ ®Çu t­ mua CK do c¸c c«ng ty ph¸t hµnh, sè tiÒn nhµn rçi cña hä ®ù¬c ®­a vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ qua ®ã gãp phÇn më réng s¶n xuÊt x¨ héi. B»ng c¸ch hç trî c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ cho c«ng ty, TTCK ®· cã nh÷ng t¸c ®éng quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Th«ng qua TTCK, chÝnh phñ vµ chÝnh quyÒn ë c¸c ®Þa ph­¬ng còng huy ®éng ®­îc c¸c nguån vèn cho môc ®Ých sö dông vµ ®Çu t­ ph¸t triÓn h¹ tÇng kinh tÕ, phôc vô c¸c nhu cÇu chung cña x· héi b.Cung cÊp m«i tr­êng ®Çu t­ cho c«ng chøng TTCK cung cÊp cho c«ng chóng mét m«i tr­êng ®Çu t­ lµnh m¹nh víi c¸c c¬ héi lùa chän phong phó. C¸c lo¹i CK trªn thÞ tr­êng rÊt kh¸c nhau vÒ tÝnh chÊt, thêi h¹n, ®é rñi ro, cho phÐp c¸c nhµ ®Çu t­ cã thÓ lùa chän cho lo¹i hµng ho¸ phï hîp víi kh¶ n¨ng môc tiªu vµ së thÝch cña m×nh. V× vËy TTCK gãp phÇn ®¸ng kÓ lµm t¨ng møc tiÕt kiÖm quèc gia. c.T¹o tÝnh thanh kho¸n cho c¸c CK Nhê cã CK c¸c nhµ ®Çu t­ cã thÓ chuyÓn ®æi CK hä së h÷u thµnh tiÒn mÆt hoÆc c¸c lo¹i CK kh¸c khi hä muèn. Kh¶ n¨ng thanh kho¶n (kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi thµnh tiÒn) lµ mét trong nh÷ng ®Æc tÝnh hÊp dÉn cña CK ®èi víi ng­êi ®Çu t­. TTCK ho¹t ®éng cµng n¨ng ®éng vµ cã hiÖu qña th× cµng cã kh¶ n¨ng n©ng cao tÝnh thanh kho¶n cña c¸c lo¹i CK giao dÞch trªn thÞ tr­êng. d. §¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp Th«ng qua CK ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp ®­îc ph¶n ¸nh mét c¸c tæng hîp vµ chÝnh x¸c gióp cho viªc ®¸nh gi¸ vµ so s¸nh ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp ®­îc nhanh chãng vµ thuËn tiÖn, tõ ®ã còng t¹o ra mét m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh nh»m n¨ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn, kÝch thÝch ¸p dông c«ng nghÖ míi, c¶i tiÕn s¶n phÈm. e.T¹o m«i tr­êng gióp chÝnh phñ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«. C¸c chØ b¶o cña TTCK ph¶n ¸nh ®éng th¸i cña nÒn kinh tÕ mét c¸ch nh¹y bÐn vµ chÝnh x¸c. Gi¸ c¸c CK t¨ng lªn cho thÊy ®Çu t­ ®ang më réng, nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng vµ ng­îc l¹i gi¸ CK gi¶m sÏ thÊy dÊu hiÖu tiªu cùc cña nÒn kinh tÕ. V× thÕ TTCK ®­îc gäi lµ phong vò biÓu cña nÒn kinh tÕ vµ lµ mét c«ng cô quan träng gióp chÝnh phñ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«. Th«ng qua TTCK, chÝnh phñ cã thÓ mua vµ b¸n tr¸i phiÕu ®Ó t¹o ra nguån thu bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch vµ qu¶n lý l¹m ph¸t. Ngoµi ra chÝnh phñ còng cã thÓ sö dông mét sè chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p t¸c ®éng vµo TTCK nh»m ®Þnh h­íng ®Çu t­ ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn c©n ®èi cña nÒn kinh tÕ. 2. Mèi quan hÖ gi÷a NH víi TTCK TTCK vµ hÖ thèng NH cã mèi quan hÖ chÆt chÏ vµ g¾n bã h÷u c¬ víi nhau. Râ rµng TTCK chØ cã thÓ ph¸t triÓn v÷ng ch¾c trªn c¬ së mét hÖ thèng NH ph¸t triÓn lµnh m¹nh vµ dd­îc kiÓm so¸t tèt. Mèi quan hÖ gi÷a NH víi TTCK ®­îc thÓ hiÖn trªn c¸c mÆt sau: TTCK chØ cã thÓ ra ®êi vµ ph¸t triÓn trªn c¬ së hÖ thèng tiÒn tÖ æn ®Þnh. §Æc biÖt lµ chØ sè l¹m ph¸t, tû gi¸ vµ vÊn ®Ò l·i suÊt cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn gi¸ c¶ CK. Kinh nghiÖm cña Hong Kong cho thÊy khi c¸c nhµ chøc tr¸ch Hong Kong n©ng l·i suÊt lªn 200-300% ®Ó duy tr× tØ gi¸ ®· ¶nh h­ëng ngay ®Ðn TTCK lµm cho gi¸ CK bÞ gi¶m ghª gím vµo ngµy 23/10/1997. TTCK cã quan hÖ chÆt chÏ víi hÖ thèng c¸c thÞ tr­êng vèn ng¾n h¹n nh­ thÞ tr­êng vèn tÝn dông, thÞ tr­êng hèi ®o¸i vµ thÞ tr­êng tiÒn tÖ. C¸c thÞ tr­êng ng¾n h¹n nµy lµ ®Þa bµn ho¹t ®éng vµ qu¶n lý cña c¸c NH. Mèi quan hÖ gi÷a TTCK vµ thÞ tr­êng ng¾n h¹n lµ mèi quan hÖ gi÷a vèn ng¾n h¹n vµ vèn dµi h¹n. Râ rµng thÞ tr­êng ng¾n h¹n ho¹t ®éng æn ®Þnh vµ kh«ng ngõng ph¸t triÓn sÏ lµ tiÒn ®Ò quan träng cho sù ph¸t triÓn cña TTCK. Bëi vËy bÊt kú chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nµo cña NHT¦ sÏ t¸c ®éng ®Õn thÞ tr­êng ng¾n h¹n vµ cã ¶nh h­ëng ®Õn thi tr­êng vèn dµi h¹n. C¸c NHTM lµ nh÷ng tæ chøc ®ãng vai trß tÝch cùc trong ho¹t ®éng kinh doanh CK d­íi h×nh thøc trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp tuú theo tõng n­íc. Bëi vËy hÖ thèng c¸c NHTM ho¹t ®éng lµnh m¹nh vµ ®­îc NHT¦ kiÓm so¸t vµ gi¸m s¸t chÆt chÏ sÏ cã ¶nh h­ëng lín ®Õn tÝnh lµnh m¹nh cña TTCK. d) Ho¹t ®éng giao dÞch mua b¸n trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh cuèi cïng ®i ®Õn viÖc thanh to¸n chuyÓn giao chøng kho¸n vµ tiÒn tÖ. Qu¸ tr×nh thanh to¸n chØ cã thÓ thùc hiÖn ®­îc th«ng qua hÖ thèng thanh to¸n cña NHTM vµ c¶ NHNN. 3. C¸c nghiÖp vô cña NHTM trªn TTCK NHTM cã vai trß rÊt quan träng trong viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn TTCK c¶ ®èi víi thÞ tr­êng s¬ cÊp vµ thÞ tr­êng thø cÊp. Bëi v×, NHTM vèn lµ yÕu tè quan träng nhÊt trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh, nã gi÷ vai trß trung gian huy ®éng vµ cung øng toµn bé vèn cho nÒn kinh tÕ. NHTM víi kh¶ n¨ng chuyªn m«n vµ quan hÖ chÆt chÏ víi c¸c doanh nghiÖp cho nªn chÝnh NHTM lµ ng­êi hiÓu râ nhÊt thùc tr¹ng kinh tÕ tµi chÝnh, dù ®o¸n c¸c xu h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ. Do ®ã, NHTM lµ ng­êi t­ vÊn ®Çu t­ tµi chÝnh tèt nhÊt trªn TTCK. Bªn c¹nh ®ã víi nguån vèn dåi dµo, NHTM sÏ ®ãng vai trß quan träng trong viÖc b¶o l·nh ph¸t hµnh CK ®èi víi c¶ ng­êi ph¸t hµnh vµ ng­êi kinh doanh CK. Ngoµi ra, víi m¹ng l­íi réng kh¾p NHTM sÏ gióp cho viÖc giao dÞch CK ®­îc dÔ dµng, thuËn tiÖn, tiÕt kiÖm, tiÕp cËn ®­îc víi ®«ng ®¶o kh¸ch hµng. Cïng víi hÖ thèng trang thiÕt bÞ kü thuËt, NHTM cã thÓ ®¶m b¶o c¸c th«ng tin kÞp thêi vÒ TTCK ®¶m b¶o viÖc thanh to¸n, l­u gi÷ CK vµ c¸c quyÒn lîi kh¸c cho c¸c nhµ ®Çu t­. MÆt kh¸c, víi uy tÝn ho¹t ®éng nhiÒu n¨m trªn lÜnh vùc ®Çu t­ tµi chÝnh, NHTM ®· thu hót ®­îc sù tÝn nhiÖm cña ®«ng ®¶o kh¸ch hµng. C¸c doanh nghiÖp vµ ng­êi d©n ®Õn víi ng©n hµng kh«ng cßn bì ngì nghi ng¹i, mÆc dï giao dÞch CK lµ mét nghiÖp vô míi cña ng©n hµng. Víi vai trß v« cïng quan träng trong viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn TTCK nh­ trªn, NHTM cã thÓ tham gia tÝch cùc vµo ho¹t ®éng cña TTCK víi c¸c nghiÖp vô sau: 3.1.NHTM lµ ng­êi trî gióp ®¾c lùc trong viÖc cung cÊp hµng ho¸ cho TTCK. Hµng ho¸ cña TTCK lµ c¸c CK. C¸c CK tån t¹i d­íi h×nh thøc nh­ tr¸i phiÕu ChÝnh phñ, tr¸i phiÕu NHTM, cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty cæ phÇn, cæ phiÕu cña c¸c doanh ngiÖp Nhµ n­íc cæ phÇn ho¸.. Nh­ vËy ®Ó t¹o ra hµng ho¸ cho TTCK, viÖc ®Çu tiªn lµ ng©n hµng thóc ®Èy qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN vµ h×nh thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn. NHTM mua cæ phiÕu víi mét tØ gi¸ ®¸ng kÓ vµ trùc tiÕp tham gia qu¶n lý kinh doanh, t­ vÊn ho¹t ®éng tµi chÝnh cña c«ng ty. §Æc biÖt NHTM cßn tham gia hç trî cho c«ng ty lóc gÆp khã kh¨n. Trong tr­êng hîp nµy , tÝn dông ®­îc chuyÓn thµnh cæ phÇn ®Ó duy tr× ho¹t ®éng cña c«ng ty. NHTM thùc hiÖn b¶o l·nh ph¸t hµnh CK trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp. C¸c c«ng ty gÆp khã kh¨n khi tù m×nh ph¸t hµnh CK do h¹n chÕ vÒ kinh nghiÖm, tr×nh ®é vµ m¹ng l­íi giao dÞch. V× thÕ hä dùa vµo dÞch vô b¶o l·nh ph¸t hµnh cña NHTM - ng­êi vèn cã ®ñ uy tÝn kinh nghiÖm. Khi thùc hiÖn vai trß nµy, NHTM cã thÓ gióp cho c«ng ty lùa chän lo¹i CK ph¸t hµnh, t­ vÊn vÒ c¸c vÊn ®Ò kh¸c. Trong nh÷ng tr­êng hîp ®Ëc biÖt nh­ sè ph¸t hµnh kh¸ lín, c¸c NHTM cã thÓ cïng nhau chia sÎ viÖc dù ®Þnh sè ph¸t hµnh nµy nh»m gi¶m thiÓu rñi ro. Bªn c¹nh ®ã, NHTM cßn thùc hiÖn chiÕt khÊu c¸c lo¹i CK cho kh¸ch hµnh. Nhê ®ã n©ng cao tÝnh thanh kho¶n cña hµng ho¸ CK, hÊp dÉn c¸c c¸ nh©n vµ tæ chøc s½n sµng mua KC trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp vµ thÞ tr­êng thø cÊp. 3.2. NHTM lµ ng­êi m«i giíi cã nhiÒu ­u thÕ nhÊt trªn TTCK Ng­êi m«i giíi lµ thµnh viªn quan träng cña TTCK. XuÊt ph¸t tõ chøc n¨ng lµm thñ quü cho c¸c doanh nghiÖp, c¸c NHTM lu«n lµ ng­êi am hiÓu t­êng tËn, n¾m ®­îc th«ng tin ®Çy ®ñ chÝnh x¸c vÒ c¸c c«ng ty ph¸t hµnh CK. H¬n n÷a, NHTM cã ®éi ngò c¸n bé, nh©n viªn ng©n hµng cã nghiÖp vô chuyªn m«n liªn quan chÆt chÏ víi nghiÖp vô KC, cã s½n nh÷ng ph­¬ng tiÖn vËt chÊt kü thuËt cÇn thiÕt vµ phï hîp víi ng­êi m«i giíi. Víi ­u thÕ ®ã NHTM gióp kh¸ch hµng lùa chän ®­îc nh÷ng c¬ héi ®©u t­ cã lîi, tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ giao dÞch, x¸c ®Þnh ®­îc thêi ®iÓm mua CK tèt nhÊt. Nh­ thÕ nã mang l¹i lîi Ých cho c¶ ng­êi mua vµ ng­êi b¸n CK, thóc ®Èy TTCK ho¹t ®éng s«i ®éng h¬n, hiÖu qu¶ h¬n. 3.3. NHTM cung cÊp dÞch vô l­u tr÷ vµ qu¶n lý chøng kho¸n DÞch vô nµy ®­îc thùc hiÖn theo hai c¸ch : ng©n hµng cã thÓ gi÷ c¸c CK ®­îc sö dông nh­ vËt thÕ chÊp cho kho¶n vay cña kh¸ch hµng. Hay nh÷ng c¸ nh©n tæ chøc cã thÓ nhê ng©n hµng qu¶n lý sinh lêi tµi s¶n cña hä vµ giao c¸c chøng kho¸n cho ng©n hµng qu¶n lý . Ng©n hµng cã thÓ b¶o qu¶n nh÷ng CK nµy d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. §ång thêi, kh¸ch hµng còng cã thÓ yªu cÇu NHTM thùc hiÖn nh÷ng dÞch vô liªn quan ®Õn CK nh­ thu håi vèn c¸c CK ®¸o h¹n, thu l·i cæ tøc vµ ghi cã vµo tµi kho¶n cña hä ... Vai trß nµy xuÊt ph¸t tõ chøc n¨ng trung gian tµi chÝnh cña NHTM . Còng nh­ vai trß cña ng­êi m«i giíi, viÖc thùc hiÖn vai trß nµy ®em l¹i cho NHTM nguån thu ®¸ng kÓ ®ång thêi gióp cho ng­êi mua b¸n CK gi¶m kho¶n chi phÝ, thêi gian, t¨ng ®é an toµn vµ ®­îc h­ëng nh÷ng lîi nhuËn cao h¬n nhê vµo kinh nghiÖm vµ chuyªn m«n cña NHTM 3.4. NHTM thùc viÖc thanh to¸n c¸c chøng kho¸n §©y lµ nhiÖm vô thanh to¸n tiÕp nèi dÞch vô qu¶n lý CK cña NHTM. Ng©n hµng cã thÓ më tµi kho¶n cho kh¸ch hµng cña m×nh ®Ó theo dâi viÖc mua b¸n, chuyÓn nh­îng CK cña kh¸ch hµng bao gåm c¶ viÖc thu l·i thu cæ tøc. Nh­ vËy, NHTM ®· gãp phÇn lµm cho ho¹t ®éng trªn TTCK ®­îc dÔ dµng thuËn lîi h¬n, Bëi c¸c ®èi t­îng tham gia TTCK (ng­êi mua b¸n, m«i giíi) sÏ kh«ng ph¶i quan t©m ®Õn l­u tr÷ vµ theo dâi mua b¸n mét sè l­îng cæ phiÕu, tr¸i phiÕu rÊt lín hµng ngµy. C¸c NHTM ®· ®¶m ®­¬ng c«ng viÖc nµy cho hä . 3.5. NHTM tham gia tÝch cùc vµo viÖc ®Þnh gi¸ hµng ho¸ trªn TTCK. ë thÞ tr­êng chÝnh thøc ( së giao dÞch chøng kho¸n) vµ thÞ tr­êng b¸n tËp trung th× mäi viÖc mua, b¸n CK ®Òu ®­îc thùc hiÖn qua ng­êi m«i giíi. Cßn thÞ tr­êng v« h×nh chØ lµ bé phËn nhá. Do vËy cã thÓ nãi gi¸ CK trªn thÞ tr­êng lµ do nhµ m«i giíi quyÕt ®Þnh qua c¸c cuéc ®Êu gi¸ hay th­¬ng l­îng. KÕt qu¶ ®Êu gi¸ hay th­îng l­îng nµy tuú thuéc vµo tõng thêi ®iÓm, cung cÇu c¸c lo¹i CK ®ã trªn thÞ tr­êng vµ kinh nghiÖm, thùc lùc cña c¸c nhµ m«i giíi, mµ NHTM lµ ng­êi m«i giíi cã uy tÝn nhÊt trªn thÞ tr­êng. Do ®ã NHTM trùc tiÕp tham gia vµ cã ¶nh h­ëng tíi viÖc ®Þnh gi¸ CK trªn TTCK. Trªn ®©y ta ®· thÊy râ vai trß cña NHTM ®èi víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn TTCK ë nh÷ng n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. §ång thêi TTCK còng t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó NHTM ph¸t triÓn c¸c dÞch vô cña m×nh , ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng lín ®a d¹ng cña nÒn kinh tÕ. Sô tham gia cña NHTM vµo TTCK ®· lµm mê ®i ranh giíi gi÷a hÖ thèng ng©n hµng chuyªn doanh vµ hÖ thèng ng©n hµng ®a n¨ng. 3.6.NHTM thùc hiÖn nghiÖp vô ®Çu t­ trªn TTCK. NHTM ®· huy ®éng ®­îc vèn th× ph¶i cho vay kiÕm lêi. §©y lµ ho¹t ®éng mang l¹i nguån lîi nhuËn chñ yÕu cho ng©n hµng, nh­ng còng cã rÊt nhiÒu rñi ro (ng©n hµng cã thÓ bÞ mÊt vèn hoÆc thu håi vèn kh«ng ®Çy ®ñ, cã kh¸ch hµng kh«ng cã ý thøc tr¶ nî, hoÆc kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî...). ChÝnh v× vËy, víi môc ®Ých ph©n t¸n rñi ro ng©n hµng cã thÓ dïng vèn cña m×nh ®Ó ®Çu t­ CK ë nh÷ng c«ng ty cã triÓn väng thu lîi nhuËn cao. V× ng©n hµng cã ®­îc nh÷ng th«ng tin chÝnh x¸c vÒ t×nh h×nh lµm ¨n cña c«ng ty, kÕt hîp víi sù ph©n tÝch vµ tµi ph¸n ®o¸n vÒ triÓn väng cña c«ng ty trong t­¬ng lai sÏ gióp cho ng©n hµng cã ®­îc sù lùa chän ®óng ®¾n mua CK cho chÝnh m×nh. II. NHTM víi sù ra ®êi vµ ho¹t ®éng cña TTCK viÖt nam 1. TÝnh tÊt yÕu cña viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn TTCK ë ViÖt Nam Sau h¬n 10 n¨m ®æi míi nÒn kinh tÕ n­íc ta ®· cã sù thay ®æi c¨n b¶n, tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ cña nhµ n­íc. NÒn kinh tÕ ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu nhÊt ®Þnh, ®êi sèng nh©n d©n tõng b­íc ®­îc c¶i thiÖn . HiÖn nay, chóng ta ®ang tËp trung mäi nguån lùc ®Ó thùc hiÖn c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Nhu cÇu vèn lóc nµy rÊt lín vµ cÊp b¸ch. Nh­ng vÊn ®Ò ®Æt ra lµ cã thÓ huy ®éng vèn tõ nh÷ng nguån nµo? Cã thÓ tr«ng chê vµo vèn vay tõ n­íc ngoµi ( vèn ODA, vèn vay th­¬ng m¹i ...) vèn ®Çu t­ trùc tiÕp tõ n­íc ngoµi ( FDI ). Nh­ng huy ®éng vèn tõ nh÷ng nguån nµy cßn nhiÒu h¹n chÕ nh­ phô thuéc nÆng nÒ vµo kinh tÕ thÕ giíi vµ g¸nh nÆng nî n­íc ngoµi, sö dông vèn FDI còng chØ h­íng vµo mét sè lÜnh vùc vµ h¹ng môc c«ng tr×nh. Do ®ã ®Ó chñ ®éng t¹o ra nhiÒu vèn ®Çu t­ th× vÉn ph¶i tõ néi bé nÒn kinh tÕ lµ chñ yÕu. Nh­ng kh«ng tr«ng chê nhiÒu tõ nguån ng©n s¸ch nhµ n­íc v× ng©n s¸ch nhµ n­íc th­êng xuyªn bÞ th©m hôt. ViÖc ph¸t hµnh c«ng tr¸i kh«ng thµnh c«ng do l·i suÊt thÊp, do d©n chóng ch­a quen. Ph¸t hµnh tr¸i phiÕu kho b¹c, tr¸i phiÕu c«ng tr×nh ( nh­ ®­êng d©y 500KV) vµ tr¸i phiÕu cña c¸c ng©n hµng quèc doanh tuy l·i suÊt cao nh­ng bÞ h¹n chÕ bëi kh¶ n¨ng lu©n chuyÓn. Do ®ã ng­êi d©n vÉn cßn ngÇn ng¹i trong ®Çu t­. H¬n n÷a hÖ thèng ng©n hµng tuy ®· ®­îc ®æi míi nh­ng tÝnh ®éc quyÒn cßn cao, c¹nh tranh kÐm, dÞch vô nghÌo nµn ch­a thùc hiÖn hÕt c¸c chøc n¨ng cña m×nh nªn ch­a ®ñ kh¶ n¨ng thu hót vèn nhµn rçi trong c¸c c¸ nh©n, tæ chøc. Ngoµi ra, xuÊt ph¸t tõ mét nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp l¹c hËu, bÞ chiÕn tranh tµn ph¸, ®Ó thùc hiÖn CNH-H§H th× rÊt cÇn vèn trung vµ dµi h¹n ®Ó ®Çu t­ x©y dùng vËt chÊt kü thuËt, ®Çu t­ cho ph¸t triÓn c«ng nghÖ. Nh÷ng vÊn ®Ò trªn ®Æt ra nhu cÇu cÊp thiÕt tiÕn tíi h×nh thµnh TTCK ë n­íc ta hiÖn nay. TTCK sÏ lµ mét kªnh huy ®éng vèn trung vµ dµi h¹n h÷u hiÖu tËn dông nguån vèn nhµn rçi trong d©n c­. TTCK ra ®êi nã sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc ph¸t hµnh c«ng tr¸i, tr¸i phiÕu kho b¹c nhµ n­íc, tr¸i phiÕu ng©n hµng ...§ång thêi lµ cöa ngâ thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ MÆt kh¸c, sau khi chÊp nhËn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, khu vùc t­ doanh ®­îc më réng, luËt c«ng ty ®· ®­îc ban hµnh ( n¨m 1990 ). Theo luËt nµy, c«ng ty cæ phÇn ®­îc ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu - lµ nh÷ng mÆt hµng cung cÊp cho TTCK. NÕu cã ®­îc mét TTCK th× viÖc mua b¸n chøng kho¸n sÏ dÔ dµng h¬n, sÏ ®­a vèn vµo ®Çu t­ s¶n xuÊt tèt h¬n. H¬n n÷a, viÖc ph¸t triÓn TTCK ë ViÖt Nam g¾n liÒn víi viÖc cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc. ChÝnh phñ ®· cã chñ tr­¬ng ban hµnh nghÞ ®Þnh 44/1998- N§-CP ngµy 29/6/1998 vÒ viÖc cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ. Nh­ng tiÕn ®é cæ phÇn ho¸ diÔn ra rÊt chËm. §Õn hÕt n¨m 1999 chóng ta dù kiÕn cæ phÇn ho¸ 400 DNNN, vµ trong chØ thÞ sè 20/1998/CT-TTG qui ®Þnh ®Õn hÕt n¨m 2000 sÏ chuyÓn kho¶ng 20% tæng sè DNNN tøc lµ kho¶ng 1200 ®¬n vÞ thµnh c«ng ty cæ phÇn. §Õn nay chóng ta míi thùc hiÖn ®­îc 370 doanh nghiÖp. Do ®ã viÖc thµnh lËp TTCK sÏ gióp ®Èy nhanh tiÕn ®é cæ phÇn ho¸. Vµ ng­îc l¹i cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc sÏ t¹o hµng ho¸ cho TTCK. Bªn c¹nh ®ã, cßn cã mét sè yÕu tè thuËn lîi gióp ®Èy nhanh qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn TTCK ViÖt Nam. §ã lµ c¸c yÕu tè nh­: N­íc ta cã chÕ ®é chÝnh trÞ - x· héi æn ®Þnh. NÒn kinh tÕ tõ khi ®æi míi cã nhiÒu chuyÓn biÕn vµ ®¹t ®­îc mét sè thµnh tùu to lín, ®êi sèng nh©n d©n tõng b­íc ®­îc c¶i thiÖn, cã ®iÒu kiÖn n©ng cao tÝch luü, l¹m ph¸t gi¶m vµ gi÷ ë møc mét con sè trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. §©y lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn TTCK. H¬n n÷a, n­íc ta lµ n­íc ®i sau nªn cã thÓ tiÕp thu khoa häc tiªn tiÕn cña thÕ giíi, cã thêi c¬ vµ ®iÒu kiÖn ®Ó rót kinh nghiÖm bæ sung nh÷ng khiÕm khuyÕt tõ m« h×nh TTCK cña c¸c n­íc. Chóng ta ®ang tõng b­íc x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt: ®· ban hµnh luËt c«ng ty, LuËt doanh nghiÖp t­ nh©n, LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi cã bæ sung, hoµn thiÖn, b­íc ®Çu ®· cã søc hÊp dÉn vµ thu hót ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc. Tõ 1988, nhÊt lµ tõ khi hai ph¸p lÖnh ng©n hµng ra ®êi n¨m 1990, hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam ®· cã sù thay ®æi vÒ chÊt, tõ hÖ thèng ng©n hµng mét cÊp thµnh hÖ thèng ng©n hµng hai cÊp víi m¹ng l­íi réng kh¾p. C¸c NHTM bao gåm NHTM quèc doanh, Ng©n hµng t­ nh©n, ng©n hµng cæ phÇn, ng©n hµng liªn doanh. Ngoµi ra cßn cã m¹ng l­íi c¸c quü tÝn dông ®­îc tæ chøc ë cÊp x·, ph­êng. ThÞ tr­êng liªn ng©n hµng ra ®êi lµm t¨ng kh¶ n¨ng huy ®éng vèn, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c NHTM. C¸c NHTM ph¶i tù chñ tµi chÝnh, ph¸t triÓn c¸c nghiÖp vô kinh doanh vµ ngµy cµng cã nhiÒu kinh nghiÖm ho¹t ®éng vµ kinh doanh tiÒn tÖ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Bªn c¹nh ®ã c¸c NHTM còng ®· ph¸t hµnh mét sè lo¹i kú phiÕu ng©n hµng víi c¸c kú h¹n vµ l·i suÊt kh¸c nhau tøc lµ ®· t¹o ra hµng ho¸ cho thÞ tr­êng chøng kho¸n. Cïng víi c¸c NHTM, hÖ thèng kho b¹c nhµ n­íc còng ®· ®­îc cñng cè vÒ m¹ng l­íi vµ nghiÖp vô. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, kho b¹c nhµ n­íc ®· tiÕn hµnh ph¸t hµnh nhiÒu ®ît tÝn phiÕu kho b¹c. Nhê nh÷ng kinh nghiÖm thu ®­îc, kho b¹c sÏ lµ ng­êi ph¸t hµnh mét khèi l­îng lín c«ng tr¸i - mét bé phËn quan träng trong thÞ tru­êng tr¸i phiÕu. Còng do ®æi míi, nÒn kinh tÕ n­íc ta lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn víi sù ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u, c¸c lo¹i h×nh kinh doanh. §iÒu ®ã cho phÐp gi¶i phãng mäi n¨ng lùc s¶n xuÊt kinh doanh, huy ®éng tèi ®a vµ cã hiÖu qu¶ nguån lùc cho c«ng cuéc x©y dùng ®Êt n­íc. NhiÒu c«ng ty cæ phÇn vµ liªn doanh ®· ra ®êi víi viÖc ®Èy m¹nh tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ DNNN. §iÒu nµy cho phÐp t¹o ra ngµy cµng nhiÒu hµng ho¸ cho TTCK ( cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu c«ng ty ). Nh­ vËy , xuÊt ph¸t tõ kinh nghiÖm cña c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn vµ nhu cÇu thùc tiÔn ë n­íc ta, viÖc h×nh thµnh TTCK kh«ng nh÷ng thóc ®Èy tiÕt kiÖm trong n­íc, ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ, thóc ®Èy cæ phÇn ho¸ DNNN mµ cßn thóc ®Èy vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Dã ®ã TTCK ViÖt Nam ra ®êi lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. 2. Ho¹t ®éng cña c¸c NHTM ViÖt Nam nh»m thóc ®Èy sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn TTCK. TTCK ViÖt Nam ra ®êi lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan, ®¸p øng nhu cÇu ®æi míi CNH-H§H ®Êt n­íc trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay. Trªn c¬ së lý thuyÕt vµ kinh nghiÖm thùc tiÔn cña c¸c n­íc cho thÊy vai trß ®¾c lùc bËc nhÊt cña c¸c NHTM trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn TTCK, NHTM ViÖt Nam ®· vµ ®ang cã nh÷ng ®ãng gãp g× trong viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn TTCK ë ViÖt Nam? §øng tr­íc yªu cÇu cÊp thiÕt ®ã c¸c NHTM ViÖt Nam ®· vµ ®ang tÝch cùc ®æi míi vÒ mäi mÆt. NHTM ®· sö dông vèn huy ®éng cña m×nh mua c«ng tr¸i quèc gia víi sè l­îng lín ( 2550 tû ®ång trong ®ît ph¸t hµnh võa qua ) vµ tham gia ®Êu thÇu mua tr¸i phiÕu kho b¹c ( trong 8 th¸ng ®Çu n¨m 1999 mua trªn 2000 tû ®ång). Qua ®ã chóng ta nhËn thÊy NHTM ®· tham gia tÝch cùc vµo TTCK víi t­ c¸ch lµ ng­êi mua. Bªn c¹nh ®ã, c¸c NHTM chÝnh phñ, ng©n hµng liªn doanh ®· ph¸t hµnh cæ phiÕu ®Ó gäi vèn cæ phÇn tõ c¸c cæ ®«ng trong vµ ngoµi n­íc víi môc ®Ých t¹o vèn ®iÒu lÖ. §iÓn h×nh lµ NHTMCP A Ch©u, ng©n hµng First Vina Bank. §Æc biÖt ng©n hµng ®· ban hµnh quyÕt ®Þnh 529 TC- Q§/TCDN cã hiÖu lùc tõ 16/8/1997 cho phÐp ph¸t hµnh lo¹t tê cæ phiÕu thèng nhÊt trªn toµn quèc. §iÒu nµy lµm t¨ng tÝnh hÊp dÉn cña cæ phiÕu, t¹o hµng ho¸ cho TTCK. Theo m« h×nh TTCK mµ Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc quy ®Þnh trong NghÞ ®Þnh 48/1998/CP ngµy 11/7/1998 th× h¹t nh©n c¬ b¶n cña Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n lµ c¸c c«ng ty CK. C«ng ty chøng kho¸n lµ mét lo¹i ®Þnh chÕ tµi chÝnh ®Æc biÖt g¾n liÒn víi ho¹t ®éng CK trªn TTCK. C«ng ty chøng kho¸n võa lµ cÇu nèi gi÷a ng­êi ®Çu t­ vµ ng­êi ph¸t hµnh, võa cung cÊp mét sè hoÆc tÊt c¶ c¸c nghiÖp vô chøng kho¸n nh­ m«i giíi t­ doanh, b¶o l·nh ph¸t hµnh... tuú theo kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña m×nh. Tr­íc yªu cÇu ®ã, víi t­ c¸ch lµ c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi c¸c NHTM, NHNN cã vai trß quan träng ®èi víi sù ra ®êi cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n, thÓ hiÖn tr­íc hÕt ë viÖc ban hµnh c¸c ®iÒu kiÖn thµnh lËp c¸c c«ng ty chøng kho¸n cña NHTM. §iÒu kiÖn ®Çu tiªn lµ sè vèn ®iÒu lÖ tÝnh ®Õn ngµy nép hå s¬ xin phÐp thµnh lËp c«ng ty chøng kho¸n cña NHTM, víi ®iÒu kiÖn nµy cã rÊt nhiÒu NHTM trong tæng sè >50 NHTM cã ®ñ ®iÒu kiÖn. §iÒu kiÖn thø hai rÊt quan träng lµ tû lÖ nî qu¸ h¹n trung b×nh ph¶i d­íi 5% tæng d­ nî. §iÒu kiÖn thø ba lµ tû lÖ an toµn vèn ®¹t trªn 5% hoÆc l·i tr­íc thuÕ trªn vèn ®iÒu lÖ tõ 20% trë lªn. Cho ®Õn nay, UBCKNN ®· chÝnh thøc cÊp giÊy phÐp cho ba c«ng ty chøng kho¸n thuéc NHTM trªn tæng sè s¸u c«ng ty ®ã lµ: C«ng ty chøng kho¸n NH§T&PT ViÖt Nam ( vèn ®iÒu lÖ lµ 55 tû ®ång ), ®­îc phÐp thùc hiÖn c¶ n¨m nghiÖp vô: M«i giíi, t­ doanh, b¶o l·nh ph¸t hµnh, qu¶n lý danh môc ®Çu t­, t­ vÊn ®Çu t­. C«ng ty chøng kho¸n NHTM CP A Ch©u ( vèn ®iÒu lÖ 43 tû ®ång), vµ NHTM cæ phÇn Qu©n ®éi thµnh lËp c«ng ty chøng kho¸n TNHH Th¨ng Long cã vèn ®iÒu lÖ lµ 9 tû ®ång, ®­îc thùc hiÖn c¸c lo¹i h×nh: M«i giíi, qu¶n lý danh môc ®Çu t­, t­ vÊn ®Çu t­. §ång thêi, theo kÕ ho¹ch triÓn khai cña UBCKNN, c¸c NHTM quèc doanh kh¸c ®­îc phÐp thµnh lËp c¸c c«ng ty chøng kho¸n trùc thuéc , c¸c NHTM cæ phÇn sÏ thµnh lËp c«ng ty chøng kho¸n nÕu cã ®ñ ®iÒu kiÖn. Nh­ vËy tuy kh«ng ph¶i lµ nh÷ng c«ng ty chøng kho¸n duy nhÊt, song c¸c c«ng ty chøng kho¸n do NHTM thµnh lËp lµ ng­êi tiªn phong trªn TTCK non trÎ cña ViÖt Nam. §iÒu nµy xuÊt ph¸t tõ nhiÒu ­u thÕ v­ît tréi cña c¸c NHTM so víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c vÒ vèn, m¹ng l­íi chÞ nh¸nh vµ kh¸ch hµng, ®éi ngò nh©n viªn ®­îc ®µo t¹o quy cñ, tr×nh ®é qu¶n trÞ ®iÒu hµnh, c¬ së vËt chÊt kü thuËt t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ, thanh to¸n cËp nhËt...Trong thêi gian tíi, víi nh÷ng ®æi míi v÷ng ch¾c nh­ hiÖn nay sÏ cã nhiÒu NHTM tham gia vµo TTCK. Bªn c¹nh ®ã, c¸c NHTM ®· tÝch cùc ®µo t¹o ®éi ngò nh©n viªn yªu nghÒ, giái vÒ nghiÖp vô chøng kho¸n, kh«ng ngõng n©ng cÊp mua s¾m nhiÒu trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i s½n sµng tham gia ho¹t ®éng trªn TTCK. 3. Mét sè vÊn ®Ò cßn tån t¹i trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng TTCK ViÖt Nam. MÆc dï cßn qu¸ Ýt thêi gian ®Ó TTCK ViÖt Nam cã thÓ kh¼ng ®Þnh ®­îc vai trß cña m×nh trong ®êi sèng kinh tÕ, nh­ng dï sao còng cÇn ph¶i thÊy r»ng, nh÷ng diÔn biÕn cña TTGDCK TP.HCM thêi gian qua ®· béc lé kh¸ nhiÒu yÕu kÐm. NÒn kinh tÕ cña chóng ta ch­a thùc sù æn ®Þnh, hiÖu qu¶ kinh tÕ thÊp, tû lÖ tÝch luü ®Çu t­ cßn nhá. N¨n 1999 tû lÖ t¨ng tr­ëng GDP chØ ®¹t 4.8%. N¨ng suÊt lao ®éng thÊp, chÊt l­îng s¶n phÈm cßn kÐm søc c¹nh tranh, hµng ho¸ cßn ø ®äng nhiÒu. L­u th«ng tiÒn tÖ ch­a th«ng suèt, qu¶n lý yÕu kÐm, nhiÒu s¬ hë, ch­a ®Èy lïi ®­îc tÖ tham nhòng, l¹c hËu... HÖ thèng ph¸p luËt tuy ®· ®­îc cñng cè, bæ sung nh­ng cßn rÊt yÕu, ch­a ®ång bé vµ kÐm hiÖu lùc, trong khi ho¹t ®éng cña TTCK ®ßi hái mét hÖ thèng ph¸p luËt chÆt chÏ vµ ý thøc chÊp hµnh ph¸p luËt cao. ë n­íc ta, mét v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt cao nhÊt nh»m ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña TTCK míi ®­îc dù th¶o lµ ph¸p lÖnh vÒ chøng kho¸n vµ TTCK vµ cho ®Õn nay vÉn ch­a ®­îc ban hµnh. Ho¹t ®éng cña TTCK liªn quan trùc tiÕp ®Õn luËt ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông, luËt TTCK, luËt d©n sù , luËt ®Çu t­....ViÖc so¹n th¶o vµ thi hµnh luËt cña ta cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n do c¸c nhµ lµm luËt kh«ng am hiÓu nghiÖp vô kinh tÕ nãi chung vµ nghiÖp vô TTCK nãi riªng, ng­îc l¹i c¸c nhµ kinh tÕ l¹i kh«ng n¾m v÷ng luËt. Bªn c¹nh ®ã ý thøc chÊp hµnh luËt cßn thÊp. Ngiªm träng h¬n lµ viÖc thi hµnh ph¸p luËt kh«ng nghiªm minh dÉn tíi nhiÒu hËu qu¶ tiªu cùc vµ gi¶m sót lßng tin . TTCK lµ n¬i diÔn ra c¸c ho¹t ®éng phøc t¹p , xö lý l­îng th«ng tin khæng lå ®ßi hái sù chÝnh x¸c vµ tèc ®é cao nªn ph¶i ®­îc trang bÞ nh÷ng thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, c¬ së vËt chÊt ®Çy ®ñ, ®iÒu kiÖn cña ta ch­a thÓ ®¸p øng ®­îc. Bªn c¹nh ®ã chóng ta ch­a cã hÖ thèng kÕ to¸n hoµn chØnh theo tiªu chuÈn quèc tÕ. C«ng t¸c kiÓm to¸n cßn míi mÎ, sè l­îng c«ng ty kiÓm to¸n cßn Ýt, do ®ã viÖc ®¸nh gi¸ tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp gÆp nhiÒu khã kh¨n. §iÒu nµy dÉn tíi viÖc thiÕu c¸c th«ng tin chÝnh x¸c, kÞp thêi, nh¹y c¶m ®¸p øng cho yªu cÇu vèn rÊt kh¾t khe cña TTCK. VÒ tr×nh ®é nhËn thøc cña con ng­êi: hÇu hÕt mäi ng­êi d©n ViÖt Nam hiÓu biÕt rÊt Ýt vÒ c¸c lo¹i chøng kho¸n vµ ho¹t ®éng cña TTCK. C¸c quan chøc, c¸c nhµ kinh tÕ, nh÷ng ng­êi tham gia tÝch cùc, chñ yÕu vµo sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn TTCK th× hÇu nh­ míi tiÕp cËn TTCK vÒ mÆt lý thuyÕt chø ch­a cã kinh nghiÖm thùc tiÔn nªn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. Do ®ã yªu cÇu ®Æt ra hiÖn nay lµ ph¶i cã kÕ ho¹ch ®µo t¹o, phæ biÕn kiÕn thøc vÒ TTCK cho d©n chóngvµ ®Æc biÖt lµ n©ng cao tr×nh ®é c¸c c¸n bé, nh©n viªn tham gia trùc tiÕp vµo ho¹t ®éng TTCK. HÖ thèng ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông tuy ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn c¨n b¶n nh­ng ch­a s½n sµng tham gia vµo TTCK. C¸c NHTM ViÖt Nam hiÖn nay hÇu hÕt chØ thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô truyÒn thèng (chñ yÕu lµ huy ®éng vèn vµ cho vay) c«ng nghÖ ng©n hµng yÕu kÐm, l¹c hËu dÞch vô nghÌo nµn. §éi ngò c¸n bé ch­a hoµn toµn thÝch nghi víi c¬ chÕ thÞ tr­êng, ch­a cã ®ñ n¨ng lùc vµ tr×nh ®é tham gia vµo TTCK. Sù yÕu kÐm vÒ kinh nghiÖm vµ tr×nh ®é cña hÖ thèng ng©n hµng thÓ hiÖn rÊt râ qua c¸c ®ît ph¸t hµnh tr¸i phiÕu cña NHTM võa qua. HÇu hÕt míi chØ dõng l¹i ë môc tiªu huy ®éng vèn mµ kh«ng tÝnh tíi kh¶ n¨ng kinh doanh cña nh÷ng ng­êi ®Çu t­ ngay trong c¸c ®ît ph¸t hµnh ®ã. H¬n n÷a c¸c NHTM ch­a cã sù phèi hîp cÇn thiÕt trong viÖc lµm ®¹i lý ph¸t hµnh cho nhau nªn chi phÝ ph¸t hµnh rÊt tèn kÐm. Víi thùc tr¹ng hiÖn nay, c¸c NHTM cÇn ph¶i ®æi míi nhiÒu míi cã thÓ tham gia vµo TTCK vµ ph¸t huy vai trß tÝch cùc cña nã ®èi víi TTCK. Mét khã kh¨n n÷a ®Ò cËp ë ®©y lµ hµng ho¸ cho TTCK. Sè l­îng c¸c c«ng ty cæ phÇn cña ta cßn qu¸ Ýt. Thªm vµo ®ã hiÖu suÊt kinh doanh kÐm, hµng ho¸ kÐm søc c¹nh tranh nªn ø ®äng nhiÒu. TiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN diÔn ra rÊt chËm do nhËn thøc cña c«ng chóng, do nhËn thøc t©m lý cña nh÷ng ng­êi l·nh ®¹o DNNN, do c«ng t¸c ®¸nh gi¸ tµi s¶n gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ sù v¾ng bãng cña mét TTCK thùc sù. Kh«ng nh÷ng sè l­îng c«ng ty Ýt ái mµ viÖc b¸n cæ phiÕu cña c«ng ty còng chØ diÔn ra trong ph¹m vi hÑp ch­a réng r·i cho toµn d©n chóng. Kh¶ n¨ng l­u th«ng b¸n l¹i c¸c cæ phiÕu ®ã ch­a cã. Thªm vµo ®ã, chóng ta ch­a cã ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh chÊt l­îng c«ng ty nªn sù hiÓu biÕt kh¶ n¨ng cung cÊp th«ng tin vÒ c¸c c«ng ty lµ h¹n chÕ. V× thÕ kh«ng t¹o ®­îc c¬ së, sù tin t­ëng kh«ng hÊp dÉn c«ng chóng mua b¸n cæ phiÕu. Nh­ vËy, cæ phiÕu c«ng ty - lo¹i hµng ho¸ quan träng trong TTCK- kh«ng nh÷ng Ýt vÒ sè l­îng mµ cßn kÐm vÒ kh¶ n¨ng l­u th«ng. Nh÷ng khã kh¨n nªu trªn mét phÇn lµ do nh÷ng bÊt cËp cßn tån t¹i trong ho¹t ®éng cña hÖ thèng NH. C¸c NHTM trong nh÷ng n¨m qua ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu nhÊt ®Þnh nh­ huy ®éng vèn phôc vô cã hiÖu qu¶ cho nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n... Nh­ng do thiÕu hiÓu biÕt vµ kinh nghiÖm vËn hµnh trong kinh tÕ thÞ tr­êng nªn trong NHTM vÉn chøa ®ùng nh÷ng yÕu tè ch­a lµnh m¹nh, v÷ng ch¾c vµ an toµn. LuËt ng©n hµng nhµ n­íc vµ luËt c¸c tæ chøc tÝn dông ®· cã hiÖu lùc tõ 1/10/1998 nh­ng viÖc x©y dùng c¸c v¨n b¶n ph¸p quy ®Ó thi hµnh luËt vÉn cßn chËm, thiÕu ®ång bé, mét sè chÝnh s¸ch, quy ®Þnh kh«ng cßn phï hîp ch­a ®­îc söa ®æi bæ sung kÞp thêi còng ®· g©y nhiÒu khã kh¨n ®èi víi ho¹t ®éng ng©n hµng. Cô thÓ vÊn ®Ò nh­ thÕ nµo chóng ta cã thÓ xem xÐt trªn tõng lÜnh vùc. a. C¬ cÊu tæ chøc , c¸n bé: Sau ®æi míi n¨m 1988, c¸c NHTM ®· ph¸t triÓn víi m¹ng l­íi réng kh¾p. §Õn gi÷a n¨m 1998, c¸c NHTM ®· cã mét sè l­îng thµnh viªn ®¸ng kÓ: 4 NHTM quèc doanh víi trªn 200 chi nh¸nh trùc thuéc, trªn 600 chi nh¸nh cÊp huyÖn vµ hµng ngµn phßng giao dÞch, quü tiÕt kiÖm, chi nh¸nh cÊp 4, 61 NHTM cæ phÇn. Ngoµi ra cßn cã 4 ng©n hµng liªn doanh vµ trªn 200 v¨n phßng ®¹i diÖn, chi nh¸nh cña c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi. §©y lµ ®iÒu kiÖn rÊt tèt ®Ó ®­a ho¹t ®éng ng©n hµng phôc vô ngµy mét tèt h¬n nhu cÇu ®a d¹ng cña ®«ng ®¶o quÇn chóng ë mäi ®Þa bµn. Tuy nhiªn viÖc thµnh lËp c¸c ng©n hµng theo ®Þa giíi hµnh chÝnh ®ang lµm gi¶m tÝnh kh¸ch quan vµ ®éc lËp trong ho¹t ®éng cña nã, c¸c ng©n hµng khu vùc l¹i ch­a ®­îc h×nh thµnh. Thªm vµo ®ã c¸c quan hÖ trªn ®Þa bµn l·nh thæ ch­a ®­îc xö lý, phèi hîp cã hiÖu qu¶. C¸c chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi h×nh thµnh qu¸ nhanh vµ nhiÒu ®· c¹nh tranh víi ng©n hµng trong n­íc. N¨m 1999 chóng ta ®· cã nhiÒu nç lùc trong s¾p xÕp l¹i m¹ng l­íi gãp phÇn ®Èy m¹nh viÖc lµnh m¹nh ho¸ hÖ thèng ng©n hµng, ®iÒu nµy thÓ hiÖn rÊt râ trong viÖc ®ãng cöa vµ c¬ cÊu l¹i khu vùc NHTM cæ phÇn. §Çu n¨m 1999, NHNN ®· ®Ö tr×nh chÝnh phñ kÕ ho¹ch c¬ cÊu vµ lµnh m¹nh hÖ th«ng NHTM cæ phÇn, trong ®ã x¸c ®Þnh râ 10 ng©n hµng thuËc lo¹i yÕu vµ kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî. Trªn c¬ së ®ã, NHNN ®· tõng b­íc tiÕn hµnh s¾p xÕp m¹ng l­íi tæ chøc cña hÖ thèng nµy. §Õn nay cã 5 ng©n hµng bÞ rót giÊy phÐp ho¹t ®éng, trong ®ã cã mét ng©n hµng ®­îc mua l¹i vµ 2 ng©n hµng ®­îc s¸t nhËp víi c¸c NHTM cæ phÇn kh¸c. VÊn ®Ò con ng­êi trong c¸c NHTM hiÖn nay còng tån t¹i nhiÒu bÊt cËp HÇu hÕt c¸n bé nh©n viªn nghiªn cøu ®· ®­îc ®µo t¹o nh­ng ch­a thÓ ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn ngµy cµng cao cu¶ hÖ thèng ng©n hµng ngµy cµng hiÖn ®¹i vµ c¹nh tranh gay g¾t. Mét sè nguyªn nh©n ®ã lµ, c«ng t¸c ®µo t¹o, båi d­ìng bè trÝ c¸n bé cßn nhiÒu thiÕu sãt nªn kh¶ n¨ng thÝch øng nhanh víi c¬ chÕ thÞ tr­êng ch­a cao, tr×nh ®é nghiÖp vô cßn thÊp, mét bé phËn c¸n bé vµ viªn chøc ng©n hµng tho¸i ho¸, biÕn chÊt, chÕ ®é chÝnh s¸ch nhµ n­íc... Thªm vµo ®ã trong mét thêi gian dµi, c«ng t¸c thanh tra kiÓm tra, gi¸m s¸t ho¹t ®éng ng©n hµng kh«ng ®­îc coi träng ®óng møc, chÊt l­îng hiÖu qu¶ kÐm, thiÕu nghiªm minh trong xö lý c¸c vô vi ph¹m, ®iÒu nµy ®· t¹o kÏ hë dÉn ®Õn nh÷ng vô vi ph¹m nghiªm träng lµm ¶nh h­ëng xÊu ®Õn ho¹t ®éng cña c¸c NHTM nãi riªng vµ hÖ thèng tµi chÝnh nãi chung. b. Ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ Nh×n chung, n¨ng lùc ®iÒu hµnh kinh doanh trong c¬ chÕ thÞ tr­êng cña c¸c NHTM cßn nhiÒu bÊt cËp, nÆng nÒ nghiÖp vô truyÒn thèng, c¸c nghiÖp vô míi chËm ®­îc ¸p dông nªn sè l­îng Ýt ái vµ chÊt l­îng ch­a cao. Thªm vµo ®ã lµ sù can thiÖp hµnh chÝnh cßn nhiÒu vµo c¸c ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ cña c¸c NHTM, møc ®é ®éc quyÒn cao ( c¸c NHTM quèc doanh lu«n chiÕm trªn 75% tû phÇn trong c¶ ho¹t ®éng huy ®éng vèn vµ ho¹t ®éng cho vay. Nh÷ng ®iÒu nµy dÉn tíi t×nh tr¹ng hiÖu qu¶ kinh doanh kÐm vµ cã xu h­íng gi¶m sót. C¸c chØ tiªu vÒ tû lÖ nghiÖp vô vµ kh¶ n¨ng sinh lêi cña phÇn lín c¸c ng©n hµng trong khu vùc. VÊn ®Ò ®­îc ®Ò cËp ®Çu tiªn ë ®©y lµ ho¹t ®éng tÝn dông-ho¹t ®éng chñ yÕu cña c¸c NHTM ViÖt Nam. TÝnh ®Õn hÕt th¸ng 8/1999 tæng d­ nî cho vay vµ ®Çu t­ hÖ thèng ®èi víi nÒn kinh tÕ chØ t¨ng 7% so víi ®Çu n¨m ( trong khi møc ®Ò ra cho c¶ n¨m lµ 18%). Ng­îc l¹i, tèc ®é huy ®éng vèn th× t¨ng 10% so víi møc dù kiÕn c¶ n¨m lµ 25%. §©y lµ t×nh tr¹ng chung cho toµn ngµnh, tõ c¸c NHTM quèc doanh ®Õn c¸c c«ng ty cæ phÇn, chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi vµ ng©n hµng liªn doanh. Møc ®é t¨ng tr­ëng tÝn dông thÊp nh­ vËy kh«ng ph¶i c¸c NHTM kh«ng cã tiÒn cho vay. Liªn tôc trong h¬n mét n¨m qua tÊt c¶ c¸c NHTM vµ tæ chøc tÝn dông ®Òu liªn tôc gi¶m l·i suÊt tiÒn göi ( b×nh qu©n l·i su¸t huy ®éng vèn hiÖn nay lµ 0,6%-0,7%) nh­ng vèn huy ®éng vÉn th­êng xuyªn t¨ng cao. ë hÇu hÕt c¸c NHTM, tèc ®é t¨ng tr­ëng vèn huy ®éng gÊp 1,8 lÇn ®Õn 3 lÇn tèc ®é t¨ng tr­ëng tÝn dông trong 8 th¸ng ®Çu n¨m nay. Cã nhiÒu nguyªn nh©n dÉn tíi tèc ®é t¨ng tr­ëng tÝn dông thÊp dï chóng ta ®· thùc hiÖn mét lo¹t c¸c gi¶i ph¸p níi láng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh­ c¾t gi¶m l·i suÊt, t¸i cÊp vèn, gi¶m tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc, gi¶m l·i suÊt cho vay, níi láng ®iÒu kiÖn cho vay( c¸c hé n«ng d©n vay tõ 10 triÖu ®ång trë xuèng kh«ng cÇn tµi s¶n thÕ chÊp...) ¶nh h­ëng chung cña t×nh h×nh kinh tÕ khu vùc vµ trong n­íc, nÒn kinh tÕ thiÕu c¸c dù ¸n ®Çu t­ cã hiÖu qu¶ ®Ó ng©n hµng cho vay, s¶n xuÊt kinh doanh ®×nh trÖ khã kh¨n, do thùc hiÖn hai bé luËt ng©n hµng, t¸c ®éng cña nh÷ng vô vi ph¹m lín nªn buéc c¸c NHTM ph¶i thùc hiÖn chÆt chÔ c¸c qui chÕ vÒ cho vay, b¶o l·nh... §iÓn h×nh lµ thÞ tr­êng vèn tÝn dông n«ng th«n ®­îc coi lµ réng lín vµ nhiÒu tiÒm n¨ng nhÊt còng chØ chiÕm 205 tæng d­ nî tÝn dung ng©n hµng ®èi víi nÒn kinh tÕ. ChÝnh v× vèn huy ®éng t¨ng nhanh, cho vay khã kh¨n nªn c¸c NHTM sö dông nguån vèn mua c«ng tr¸i quèc gia v¬Ý sè l­îng lín (2550 tû ®ång trong ®ît ph¸t hµnh võa qua) vµ tham gia ®Êu thÇu mua tr¸i phiÕu kho b¹c (trong 8 th¸ng ®Çu n¨m 1999 mua trªn 2000 tû ®ång) ®Ó chèng lç tiÕt kiÖm . Nh­ng vÊn ®Ò næi cém nhÊt trong ho¹t ®éng tÝn dông hiÖn nay lµ vÊn ®Ò nî qu¸ h¹n t¨ng v­ît møc b×nh th­êng ë c¸c NHTM. Nî qu¸ h¹n hiÖn nay chiÕm trªn 10% tæng d­ nî- gÊp ®«i th«ng lÖ quèc tÕ, trong ®ã 40% thuéc diÖn nî khã ®ßi. Nguyªn nh©n chÝnh lµ do c¸c NHTM yÕu kÐm trong viÖc thu thËp th«ng tin , ph©n lo¹i ®¸nh gi¸ lùa chän kh¸ch hµng, c«ng t¸c gi¸m s¸t yÕu kÐm, vi ph¹m nguyªn t¾c tÝn dông. Cô thÓ: c¸c NHTM tËp trung cho vay ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc( do cã nhµ n­íc b¶o ®¶m). §iÒu nµy t­ëng nh­ an toµn nh­ng l¹i kh«ng an toµn v× trªn thùc tÕ cã h¬n 60% doanh nghiÖp nhµ nuøc lµm ¨n thua lç hoÆc cÇm chõng. C¸c NHTM cïng cho vay å ¹t, thiÕu lùa chän , gi¸m s¸t ®èi víi khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh. NhiÒu doanh nghiÖp khu vùc nµy sö dông vèn sai môc ®Ých nh­ bu«n lËu trèn thuÕ... hoÆc ®Çu t­ kh«ng hiÖu qu¶ (ch¼ng h¹n ®Çu t­ vµo bÊt déng s¶n...) dÉn tíi thua lç nÆng nÒ mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ quþt nî. Tû lÖ nî xÊu ngµy cµng gia t¨ng nªn g©y rÊt nhiÒu khã kh¨n cho c¸c NHTM ( lµm mÊt ®i tÝnh æn ®Þnh lµnh m¹nh, hiÖu qu¶ trong ho¹t ®éng cña NHTM. Bªn c¹nh ®ã vÉn tån t¹i kho¶ng c¸ch lín gi÷a vèn trung vµ dµi h¹n (kho¶ng 20% tæng nguån vèn) vµ tÝn dông trung - dµi h¹n( 40% d­ nî tÝn dông). §iÒu nµy ®ßi hái ph¸t triÓn TTCK ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vèn trung - dµi h¹n cho nÒn kinh tÕ. NHTM tõng b­íc ®a d¹ng ho¸ vµ n©ng cao chÊt l­îng c¸c ho¹t ®éng trung gian, dÞch vô ng©n hµng. BiÓu hiÖn lµ c¸c h×nh thøc b¶o l·nh , chuyÓn tiÒn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®ang ®­îc më réng dÇn vµ thùc hiÖn mét sè dÞch vô trung gian ®ang trong qu¸ tr×nh gi¶i ng©n, thu nî. B¶o l·nh cña c¸c NHTM ®ang trë thµnh dÞch vô phæ biÕn ë n­íc ta. Doanh sè cña c¸c NHTM t¨ng lªn hµng n¨m qua c¸c lo¹i nh­ b¶o l·nh dù thÇu, b¶o l·nh thùc hiÖn hîp ®ång, b¶o l·nh më L/C tr¶ chËm... Víi chÊt l­îc ngµy cµng cao. DÞch vô b¶o l·nh võa lµm t¨ng kh¶ n¨ng t×m kiÕm ®Çu t­ cho c¸c doanh nghiÖp võa n©ng cao n¨ng lùc gi¸m s¸t thùc hÖn hîp ®ång cña NHTM, n©ng cao uy tÝn cña NHTM. Nh­ng vÉn cßn mét sè tån t¹i: thñ tôc b¶o l·nh ch­a thùc sù thuËn tiÖn, thiÕu chi tiÕt, hµnh lang ph¸p lý cho b¶o l·nh ch­a ®ñ, quü b¶o l·nh cßn qu¸ nhá bÐ. NghiÖp vô chuyÓn tiÒn ®· ®­îc thùc hiÖn tõ khi cßn lµ hÖ thèng ng©n hµng mét cÊp, nh­ng thêi gian chuyÓn tiÒn rÊt chËm do ch­a ®­îc trang bÞ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. HiÖn nay dÞch vô chuyÓn tiÒn ngµy cµng më réng víi thêi gian chuyÓn tiÒn ngµy mét rót ng¾n ( th­êng lµ 2 ngµy, c¸ biÖt tõ 3 dÕn 5 giê) thu hót sè l­îng kh¸ch hµng ngµy cµng ®«ng. §©y lµ kÕt qu¶ cña viÖc triÓn khai thanh to¸n chuyÓn tiÒn qua m¹ng m¸y tÝnh, thanh to¸n ®iÖn tö nèi m¹ng toµn quèc, tæ chøc thanh to¸n bï trõ gi÷a c¸c ng©n hµng, hoµn thiÖn dÇn c¸c thÓ thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt qua ng©n hµng....Tuy nhiªn viÖc thùc hiÖn nghiÖp vô nµy cña c¸c NHTM cßn nhiÒu thiÕu sãt nh­ dÞch vô víi kh¸ch hµng nhiÒu khi ch­a cã sù h­íng dÉn nhiÖt t×nh chu ®¸o, thñ tôc chuyÓn tiÒn cßn nhiÒu ®iÓm ch­a hîp lý. Trong ho¹t ®éng thanh to¸n cña c¸c NHTM còng cã nh÷ng thµnh tùu nhÊt ®Þnh. Khèi l­îng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt trong tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n t¨ng: n¨m1997 t¨ng 16% so 1996. Tû träng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt trong tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n qua ng©n hµng chiÕm 60%. Trong ®ã thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi chiÕm 65%, ng©n phiÕu 17% vµ sÐc 8%. Tèc ®é thanh to¸n còng t¨ng nhanh, hÖ thèng thanh to¸n qua m¹ng SWIFT b­íc ®Çu cã kÕt qu¶. Nh­ng khèi l­îng thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt hiÖn nay ë n­íc ta so víi tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n cßn qu¸ lín (n¨m 1997 lµ 30%). §iÒu nµy sÏ bÊt lîi cho viÖc qu¶n lý l­u th«ng tiÒn tÖ, dÔ ph¸t sinh tiªu cùc, l·ng phÝ vèn. Nguyªn nh©n chñ yÕu cña hiÖn t­îng nµy lµ do c¬ së h¹ tÇng ®¶m b¶o cho hÖ thèng thanh to¸n cßn yªó kÐm, c«ng cô thanh to¸n cæ truyÒn nh­ sÐc kh«ng ®­îc ­a chuéng do ph¹m vi sö dông hÑp, phøc t¹p, h×nh thøc thanh to¸n hiÖn ®¹i nh­ dïng thÎ ch­a ®­îc phæ biÕn vµ do thãi quen thanh to¸n cña d©n chóng. Bªn c¹nh ®ã c¸c NHTM b­íc ®Çu còng tham gia c¸c kinh doanh kh¸c vÒ giÊy tê cã gi¸, mµ ng­êi tiªn phong ë ®©y lµ c¸c NHTMCP vµ ng©n hµng liªn doanh. C¸c ng©n hµng nµy s½n sµng chiÕt khÊu c¸c giÊy tê cã gi¸ cho c¸c kh¸ch hµng cã quan hÖ th­êng xuyªn víi ng©n hµng ®Ó t¹o vèn cho kh¸ch hµng vµ t×m ®Çu ra cho nguån vèn huy ®éng cña m×nh. Ch¼ng h¹n NHTMCP A Ch©u nhËn chiÕt khÊu tr¸i phiÕu kho b¹c nhµ n­íc, tr¸i phiÕu ng©n hµng vµ c¸c lo¹i tr¸i phiÕu do c¸c tæ chøc quèc doanh lín ph¸t hµnh. Bªn c¹nh chiÕt khÊu c¸c ng©n hµng cßn tham gia ®Çu t­ vµo giÊy tê cã gi¸. Ng©n hµng First Vina Bank ®· mua tr¸i phiÕu chÝnh phñ, tÝn phiÕu chÝnh phñ, kú phiÕu ng©n hµng tõ n¨m 1994. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay c¸c NHTM ViÖt Nam vÉn ch­a cã dÞch vô uû th¸c, dÞch vô mua b¸n vµ qu¶n lý hç trî tµi s¶n dÞch vô trung gian tµi chÝnh d­íi d¹ng t­ vÊn, cung cÊp th«ng tin cho kh¸ch hµng. Tãm l¹i, ho¹t ®éng cña c¸c NHTM nãi riªng vµ c¶ hÖ thèng ng©n hµng nãi chung tõ khi ®æi míi ®· cã nhiÒu c¶i tiÕn vµ ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu nhÊt ®Þnh gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Song hÖ thèng ng©n hµng vÉn ch­a ®­îc lµnh m¹nh v÷ng ch¾c an toµn. §Æc biÖt ho¹t ®éng cña c¸c NHTM cßn nhiÒu bÊt cËp. Nh­ thÕ th× nã ch­a thÓ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ®ßi hái cña c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n­íc. Nh­ vËy, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i tõng b­íc thay ®æi hÖ thèng NH, c¶i tiÕn c¸c ho¹t ®éng cña nã ®Ó ®¸p øng víi sù ph¸t triÓn cña TTCK. 4. Mét sè yªu cÇu ®èi víi NHTM ViÖt Nam hiÖn nay Víi nh÷ng ­u thÕ cña m×nh trªn TTCK, ®Ó ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, cÇn ph¶i cã mét sè thay ®æi trong hÖ thèng NHTM: Thø nhÊt, vÒ c¬ cÊu tæ chøc. - Mçi NHTM ph¶i tõng b­íc hîp lý ho¸ c¬ cÊu tæ chøc: ®¶m b¶o tÝnh ®éc lËp vÒ chøc n¨ng cña mçi bé phËn ®ång thêi ®¶m b¶o tÝnh phèi kÕt hîp ®ång bé nhÞp nhµng, tËp trung qu¶n lý. -§Èy m¹nh h¬n n÷a c«ng t¸c ®µo t¹o, n©ng cao tr×nh ®é kü n¨ng mäi mÆt cña ®éi ngò c¸n bé viªn chøc ng©n hµng, xem ®©y lµ mét kh©u then chèt trong tiÕn tr×nh ®æi míi. §Æc biÖt ph¶i cã mét ®éi ngò chuyªn gia chøng kho¸n am hiÓu s©u vÒ TTCK, mét ®éi ngò nh©n viªn tinh th«ng nghiÖp vô chøng kho¸n. §i ®«i víi n©ng cao tr×nh ®é lµ n©ng cao ý thøc tr¸ch nhiÖm, phÈm chÊt ®¹o ®øc, lßng nhiÖt t×nh cña ®éi ngò c¸n bé, sö dông ng­êi hîp lý - ph©n c«ng ®óng ng­êi ®óng viÖc, th­ëng ph¹t râ rµng. -C¸c NHTM còng ph¶i hÕt søc chó träng c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra, kiÓm to¸n néi bé, tõng b­íc hiÖn ®¹i ho¸, tin häc ho¸ trong mäi ho¹t ®éng ( trang bÞ m¹ng l­íi m¸y tÝnh, trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i phôc vô cho qu¶n lý, cho viÖc thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô nh­ thanh to¸n, chuyÓn tiÒn...). Nh÷ng viÖc lµm nµy kh«ng nh÷ng nh»m n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng mµ cßn cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh trong viÖc thu thËp, xö lý cung cÊp nh÷ng dßng th«ng tin tin cËy, kÞp thêi- mét yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu khi NHTM tham gia ho¹t ®éng trªn TTCK. Thø hai, vÒ qu¶n lý vèn C¸c NHTM ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p tÝch cùc ®Ó t¨ng vèn tù cã, t¨ng kh¶ n¨ng huy ®éng vèn. Nguån vèn dåi dµo lµ c¬ së ®Ó NHTM më réng cho vay, ®Çu t­ thùc hiÖn tèt c¸c nghiÖp vô trung gian, ®Æc biÖt lµ c¸c nghiÖp vô liªn quan ®Õn chøng kho¸n nh­ b¶o l·nh ph¸t hµnh chøng kho¸n... - T¨ng vèn tù cã: §Ó t¨ng vèn tù cã, ngoµi viÖc ®Èy m¹nh tÝch luü, c¸c NHTM cã thÓ gäi vèn cæ phÇn hay s¸t nhËp víi NHTM kh¸c tuú ®iªu kiÖn cô thÓ. - T¨ng kh¶ n¨ng huy ®éng vèn: §Ó t¨ng kh¶ n¨ng huy ®éng vèn, cÇn cã chÝnh s¸ch kh¸ch hµng mang tÝnh c¸ch riªng cña tõng ng©n hµng nh»m thu hót sù quan t©m tÝn nhiÖm cña kh¸ch hµng, mµ quan träng lµ ph¶i b¶o toµn gi¸ trÞ tiÒn göi, ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n nhanh chãng khi ®¸o h¹n, ®¶m b¶o cho kh¸ch hµng ngµy cµng ®­îc h­ëng nhiÒu dÞch vô tiÖn Ých do ng©n hµng cung cÊp. §ång thêi ph¸t triÓn m¹ng l­íi dÞch vô ®Õn tËn n¬i kh¸ch hµng cÇn ®Ó thu hót tiÒn nhµn rçi trong d©n c­ nh­ dÞch vô uû nhiÖm chi, chuyÓn tiÒn, ph¸t triÓn dÞch vô t¹i nhµ ®èi víi kh¸ch hµng cã thu nhËp cao, æn ®Þnh. NHTM còng cã thÓ cã gi¶i ph¸p nhËn tiÒn göi theo c¸c môc ®Ých do kh¸ch hµng yªu cÇu, ch¼ng h¹n nh­ më tµi kho¶n tiÕt kiÖm cho trÎ em tõ lóc s¬ sinh tíi lóc tr­ëng thµnh. Bªn c¹nh ®ã c¸c NHTM ph¶i tÝch cùc tham gia vµo thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng vµ nã cã thÓ huy ®éng vèn th«ng qua viÖc ph¸t hµnh kú phiÕu, tr¸i phiÕu. - T¨ng c­êng ho¹t ®éng cho vay , ®Çu t­. + Tr­íc hÕt cÇn ph¶i xö lý nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi nh»m lµnh m¹nh ho¸ t×nh h×nh tµi chÝnh cña c¸c NHTM, tiÕn hµnh rµ so¸t, ph©n lo¹i toµn bé sè d­ nî, ®ång thêi ph©n tÝch tµi chÝnh cña kh¸ch hµng ®Ó cã biÖn ph¸p cô thÓ: víi tr­êng hîp cã thÓ tiÕp tôc kinh doanh th× duy tr× quan hÖ tÝn dông ®Ó thu håi vèn dÇn dÇn, víi tr­êng hîp kh«ng thÓ tiÕp tôc kinh doanh th× tiÕn hµnh thanh lý tµi s¶n thÕ chÊp cßn nh÷ng tr­êng hîp trèn nî, ch©y lú cÇn phèi hîp víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng ®Ó thu håi nî + TiÕp tôc cung øng vèn cho nÒn kinh tÕ, tÝch cùc t×m c¸c dù ¸n kh¶ thi, cã kh¶ n¨ng thu håi vèn ®Ó cho vay víi nh÷ng sù trî gióp nhÊt ®Þnh vµ kh«ng ph©n biÖt thµnh phÇn kinh tÕ. Tuy nhiªn ®Ó ng¨n chÆn, h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt rñi ro, lÖch l¹c trong ho¹t ®éng tÝn dông, c¸c NHTM cÇn t¨ng kh¶ n¨ng ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ lùa chän kh¸ch hµng, t¨ng kh¶ n¨ng thÈm ®Þnh dù ¸n ®Çu t­, ph©n tÝch tµi chÝnh ®Ó x©y dùng h¹n møc tÝn dông, ph©n bæ tÝn dông hîp lý, t¨ng c­êng c«ng t¸c kiÓm tra gi¸m s¸t ®Ó ®¶m b¶o an toµn vèn ®Çu t­. ViÖc t¨ng c­êng th©m nhËp vµo nÒn kinh tÕ nh­ gãp vèn liªn doanh, mua cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty cæ phÇn víi tû lÖ ®ñ ®Ó tham gia ®iÒu hµnh còng lµ m«t gi¶i ph¸p kh«ng nh÷ng t¹o ®Çu ra cho nguån vèn cña ng©n hµng mµ cßn lµm t¨ng kh¶ n¨ng ph©n tÝch tµi chÝnh c¸c doanh nghiÖp cho NHTM. §ång thê× c¸c NHTM ph¶i kiÓm tra ph¸t hiÖn vµ phèi hîp víi c¸c c¬ quan chÝnh quyÒn, c¬ quan ph¸p luËt xö lý cã hiÖu qu¶, kÞp thêi nh÷ng tr­êng hîp kh¸ch hµng sö dông vèn sai môc ®Ých, vi ph¹m ph¸p luËt. - N©ng cao chÊt l­îng vµ ®a d¹ng ho¸ dÞch vô ng©n hµng. + C¶i tiÕn thñ tôc b¶o l·nh sao cho ®¬n gi¶n nh­ng vÉn ®¶m b¶o an toµn vµ tõng b­íc ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc b¶o l·nh: ngoµi c¸c ho¹t ®éng b¶o l·nh truyÒn thèng cÇn triÓn khai ho¹t ®éng b¶o l·nh liªn doanh, chøng kho¸n. + Ph¸t triÓn vµ n©ng cÊp m¹ng thanh to¸n SWIFT vµ m¹ng thanh to¸n thÎ. Trang thiÕt bÞ, xö lý c«ng nghÖ phôc vô cho thanh to¸n cÇn ®­îc ®ång bé vµ liªn hÖ chÆt chÏ gi÷a c¸c NHTM víi NHNN nh»m gióp cho viÖc thanh to¸n, chuyÓn tiÒn nhanh h¬n. C¸c NHTM còng cÇn ®¬n gi¶n h¬n thñ tôc ph¸t hµnh sÐc, më réng ph¹m vi thanh to¸n sÐc ra ngoµi ®Þa bµn tØnh vµ c¸c hÖ thèng ng©n hµng b»ng c¸ch më tµi kho¶n lÉn nhau ®Ó trùc tiÕp thanh to¸n bï trõ. + Tham gia t­ vÊn, cung cÊp th«ng tin vÒ tµi chÝnh ng©n hµng, ®Çu t­, c«ng nghÖ cho kh¸ch hµng + Thùc hiÖn gi÷ hé vµng, b¹c vµ ®¸ quý, chøng kho¸n... Cã ®­îc nh÷ng thay ®æi trªn, c¸c NHTM ph¶i tiÕp tôc lµm g× ®Ó t¨ng c­êng sù ho¹t ®éng cña m×nh trªn TTCK? Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, c¸c NHTM mµ tr­íc hÕt lµ NHTMQD thµnh lËp c«ng ty con ho¹t ®éng kinh doanh CK ®éc lËp. M« h×nh nµy cã ­u ®iÓm c¸c NH ®­îc kÕt hîp kinh doanh NH vµ kinh doanh CK, do ®ã tËn dông ®­îc thÕ m¹nh vÒ tµi chÝnh, kinh nghiÖm, m¹ng l­íi kh¸ch hµng. Bªn c¹nh ®ã , bëi v× cã quy ®Þnh ho¹t ®éng riªng rÏ gi÷a hai ho¹t ®éng trªn cho nªn h¹n chÕ ®­îc rñi ro nÕu cã sù biÕn ®éng cña mét trong hai thÞ tr­êng nµy. Sau khi thµnh lËp c«ng ty con kinh doanh CK, NHTM sÏ lµ thµnh viªn cña TTGDCK. Trªn c¬ së nµy, NHTM: - Gióp c¸c kh¸ch hµng lùa chän danh môc ®Çu t­ chóng kho¸n cã lîi nhÊt, an toµn nhÊt. Víi t­ c¸ch lµ ng­êi m«i giíi cã uy tÝn nhÊt trªn thÞ tr­êng, c¸c NHTM sÏ thùc hiÖn c¸c lÖnh mua, lÖnh b¸n cña kh¸ch hµng. Th«ng qua ®ã NHTM tham gia vµo viÖc ®Þnh gi¸ chøng kho¸n. - Dïng nguån vèn cña m×nh mua chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp hay thÞ tr­êng thø cÊpnh»m thu lîi nhuËn ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh kinh doanh dÓ gi¶m thiÓu rñi ro. - NHTM tham gia t¹o hµng ho¸ cho TTCK + NHTM cã thÓ trùc tiÕp ph¸t hµnh c¸c giÊy tê cã gi¸ cã kh¶ n¨ng chuyÓn nh­îng nh­ kú phiÕu, tr¸i phiªu, chøng chØ tiÒn göi, phiÕu nî chuyÓn ®æi... + NHTM më réng chiÕt khÊu CK, nh­ thÕ lµm t¨ng tÝnh láng cña c¸c CK, c¸c CK trë nªn hÊp dÉn ®èi víi c«ng chóng vµ ®­îc mua b¸n nhiÒu h¬n. + NHTM cã thÓ b¸n c¸c chøng kho¸n m×nh cã ®­îc nhê ho¹t ®éng ®Çu t­. H¬n n÷a viÖc NHTM ®Çu t­ mua chøng kho¸n cña c¸c c«ng ty cæ phÇn ®ang gÆp khã kh¨n sÏ gióp c«ng ty ph¸t triÓn, chÊt l­îng cæ phÇn cña nã ®­îc n©ng lªn, NHTM còng cã thÓ mua c¸c cæ phiÕu cña c¸c DNNN ®ang cæ phÇn lµm ®Èy nhanh tiÕn ®é cæ phÇn ho¸, cung cÊp hµng ho¸ cho TTCK. - Nhê hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ, ®Æc biÖt lµ huy ®éng vèn NHTM cã thÓ cã ®­îc nguån vèn dåi dµo, cã ®ñ uy tÝn kinh nghiÖm ®Ó thùc hiÖn nghiÖp vô b¶o l·nh ph¸t hµnh chøng kho¸n. NHTM cÇn ph¶i ph©n tÝch ®¸nh gi¸, lùa chän c«ng ty ®Ó b¶o l·nh vµ lùa chän h×nh thøc b¶o l·nh cho phï hîp. Khi ®ã , NHTM cã thÓ t­ vÊn cho c¸c c«ng ty c¸ch thøc ph¸t hµnh, thêi ®iÓm ph¸t hµnh, h×nh thøc cæ phiÕu, lîi suÊt cæ phiÕu...NHTM còng cã thÓ thùc hiÖn ph©n phèi chøng kho¸n, cã thÓ mua l­îng chøng kho¸n ®Çu tiªn trªn thÞ tr­êng. - NHTM thùc hiÖn b¶o qu¶n vµ qu¶n lý, thanh to¸n c¸c CK NHTM ph¶i kiÓm tra toµn bé néi dung, h×nh thøc cña tõng lo¹i CK ®­îc mang tíi b¶o qu¶n, lùa chän ph­¬ng thøc b¶o qu¶n phï hîp: + B¶o qu¶n ®Æc biÖt: tøc lµ xÕp c¸c lo¹i chøng kho¸n cña mét kh¸ch hµng thµnh tËp riªng + B¶o qu¶n tËp trung: tøc lµ xÕp chøng kho¸n cña tÊt c¶ c¸c kh¸ch hµnh theo tõng lo¹i chøng kho¸n. Ph­¬ng thøc nµy ®¬n gi¶n h¬n gi¶m ®­îc chi phÝ. - C¸c NHTM qu¶n lý chøng kho¸n th«ng qua viÖc thu lîi tøc chøng kho¸n, chuyÓn ®æi sang lo¹i chøng kho¸n kh¸c hay thay mÆt kh¸ch hµng tham dù ®¹i héi cæ ®«ng khi kh¸ch hµng yªu cÇu... NHTM ®¶m b¶o an toµn, quyÒn lîi cho kh¸ch hµng. §Ó thóc ®Èy sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c«ng ty chøng kho¸n cña NH, c¸c gi¶i ph¸p cÇn thùc hiÖn lµ: Thø nhÊt, æn ®Þnh m«i tr­êng kinh tÕ. T¨ng tr­ëng cao vµ æn ®Þnh, l¹m ph¸t ë møc ®é võa ph¶i, l·i suÊt ph¶i ë møc ®Ó c¸c doanh nghiÖp t¨ng c­êng ®Çu t­, môc ®Ých ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn h×nh thµnh TTCK, t¹o niÒm tin cho ng­êi ®Çu t­ vµ ®ã còng chÝnh lµ m«i tr­êng thuËn lîi thµnh lËp c«ng ty CK Thø hai , cã nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« t¹o cung vµ cÇu cho TTCK, t¹o thãi quen ®Çu t­ CK kh«ng chØ trong c¸c doanh nghiÖp mµ c¶ c«ng chóng. §Æc biÖt, cÇn thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp trong danh s¸ch cæ phÇn ho¸, tr¸nh t×nh tr¹ng n¨m 1999 s« doanh nghiÖp dù kiÕn lµ 400 nh­ng chØ thùc hiÖn ®­îc 250 doanh nghiÖp . Thø ba, NHNN nªn níi láng ®iÒu kiÖn cho phÐp c¸c ng©n hµng thµnh lËp c«ng ty CK, ®Æc biÖt chó träng NHTMQD. XuÊt ph¸t tõ vÞ trÝ vai trß cña hÖ thèng NH d­íi gãc ®é vÒ vèn, chuyªn m«n, m¹ng l­íi c¸n bé nªn trong thêi gian ®Çu, hÖ thèng c¸c c«ng ty CK chñ yÕu ph¶i cã sù tham gia cña hÖ thèng NH. Bªn c¹nh ®ã, mét sè NH cæ phÇn lín cã t×nh tr¹ng tµi chÝnh tèt, kinh doanh cã l·i, nî qu¸ h¹n thÊp vµ cã quy m« vèn lín ®ñ ®Ó tham gia thÞ tr­êng cã thÓ xem xÐt cho phÐp ho¹t ®éng kinh doanh CK. Víi nh÷ng quy ®Þnh chÆt chÏ nªu trªn th× kh«ng ph¶i NHTM nµo còng tho¶ m·n ®­îc ®Æc biÖt vÒ qui ®Þnh nî qu¸ h¹n, h¬n n÷a ho¹t ®éng kinh doanh cña NH l¹i chñ yÕu phô thuéc chñ yÕu vµo t×nh h×nh lµm ¨n cu¶ c¸c doanh nghiÖp, cho nªn cã thÓ trong thêi gian nµy c¸c hÖ thèng tiªu chuÈn trªn ®­îc tho¶ m·n nh­ng thêi kú sau NH l¹i bÞ vi ph¹m tiªu chuÈn ®ã. ChÝnh v× vËy, NHNN nªn quy ®Þnh khung cho mét sè tiªu chuÈn ch¼ng h¹n nh­ nî qu¸ h¹n. Trong thêi gian ®Çu, c¸c c«ng ty CK nªn chØ giíi h¹n ë sè l­îng nhÊt ®Þnh, theo nh­ tÝnh to¸n cã thÓ kho¶ng 5-7 c«ng ty. V× nÕu sè c«ng ty CK nhiÒu sÏ dÉn ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, trong khi ®ã chi phÝ cho ho¹t ®éng ban ®Çu lµ rÊt cao, dÉn ®Õn thu kh«ng ®ñ bï chi. Ngoµi ra ®Ó ®¶m b¶o nguyªn t¾c hiÖu qu¶ vµ an toµn nªn lùa chän c¸c ng©n hµng cã quy m« lín vµ chÊt l­îng cao, cÇn t¸ch b¹ch râ rµng gi÷a ho¹t ®éng NH vµ lÜnh vùc CK nh»m môc ®Ých gi¶m thiÓu rñi ro. Thø t­, lµ c¸c chÝnh s¸ch hç trî vµ khuyÕn khÝch c«ng ty CK, UBCK cÇn hç trî vÒ kü thuËt, thñ tôc, c¸c b­íc thµnh lËp vµ h­íng dÉn thùc hiÖn. KÕt luËn Ngµy 20/7/2000, thÞ tr­êng giao dÞch CK ®Çu tiªn cña ViÖt Nam chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh. §èi víi ViÖt Nam, ®©y lµ mét lÜnh vùc míi. Nã lµ dÊu Ên quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng non trÎ cña n­íc ta. Tæ chøc ra mét TTCK kh«ng khã, c¸i khã lµ lµm thÕ nµo ®Ó thÞ tr­êng ®ã cã søc sèng thùc sù, ph¸t huy ®­îc vai trß cña nã. Mét hÖ thèng NH v÷ng ch¾c sÏ gióp cho TTCK ®¹t ®­îc môc tiªu nµy. NHTM ViÖt Nam bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc cßn nhiÒu h¹n chÕ trong ho¹t ®éng , tæ chøc vµ ch­a thÓ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ®ßi hái cña c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n­íc trong giai ®o¹n míi, ®Æc biÖt víi ®ßi hái sím cho ra ®êi TTCK ho¹t ®éng an toµn hiÖu qu¶. Nh­ thÕ, ®æi míi ho¹t ®éng cña c¸c NHTM lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc cÇn thiÕt. §Ò tµi ®· ®­a ra mét sè yªu cÇu nh»m ®æi míi ho¹t ®éng NHTM trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh ph¸t triÓn TTCK. Nh÷ng yªu cÇu nµy nh»n x©y dùng mét hÖ thèng NHTM lµnh m¹nh, ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, an toµn vµ cã ®ñ kh¶ n¨ng tham gia TTCK. §æi míi ho¹t ®éng cña c¸c NHTM ®ang lµ vÊn ®Ò ®Æt ra hÕt søc cÊp thiÕt. Nh­ng còng cÇn nhËn ®Þnh râ rµng, ®©y lµ vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p mang tÝnh hÖ thèng, nã liªn quan ®Õn hÇu hÕt c¸c ngµnh, c¸c ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Tuy nhiªn víi nh÷ng thuËn lîi vµ thµnh tùu ®¹t ®­îc , cïng sù nç lùc cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng , chóng ta cã thÓ tin t­ëng c¸c NHTM sÏ ®­îc n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng, gi÷ vai trß tÝch cùc, quan träng trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn TTCK ë n­íc ta hiÖn nay. Tµi liÖu tham kh¶o 1.§æi míi chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ vµ kiÓm so¸t l¹m ph¸t ë ViÖt Nam TËp thÓ t¸c gi¶ - NXB ChÝnh trÞ quèc gia .N¨m 1995 2.§Ò ¸n TTCK ViÖt Nam / Ng©n hµng Nhµ N­íc 3.H­íng tíi mét TTCK ®Çu tiªn ë ViÖt Nam TrÇn Du LÞch - Hµ Néi: Trung t©m ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng vµ ®Çu t­ 4.KiÕn thøc phæ th«ng ®Ó kinh doanh trong TTCK/ NXB Khoa häc - Kü thuËt / 1995 . 5.Niªn gi¸m thèng kª/ 1998 6.NghÞ ®Þnh 48/1998/N§- CP 7.Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh ë nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi ViÖt Nam NguyÔn §×nh Tµi - Häc viÖn chÝnh trÞ quèc gia -. NXB ChÝnh trÞ quèc gia./1997. 8.TiÒn tÖ , ng©n hµng vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh Frederic S. MÝhkin- NXB Khoa häc vµ kü thuËt - N¨m1993 9.Toµn c¶nh TTCK / NXB TP Hå ChÝ Minh / 1999/ NguyÔn Ngäc BÝch. 10.T¹p chÝ - Khoa häc Ng©n hµng sè chuyªn ®Ò : §Ó tiÕn tíi h×nh thµnh TTCK ë ViÖt nam - sè15 . N¨m 1993. - Ph¸t triÓn kinh tÕ sè 49/ 1999 - Th«ng tin tµi chÝnh tiÒn tÖ :sè 1,2,7,9/ 1998 - ThÞ tr­êng chøng kho¸n : sè 1,5/1999 - Th­¬ng m¹i : sè 18/1998 - T¹p chÝ Ng©n hµng: sè 10,14.16.17,18/1999 - DiÔn ®µn chøng kho¸n : sè 37, 38,39 / 2000 - T¹p chÝ ng©n hµng: sè 7,8,9 /2000 -§Çu t­ chøng kho¸n : sè 33, 34, 35,36., 37,38,39,40,41 /2000 - Uû ban chøng kho¸n nhµ n­íc / Mét sè vÊn ®Ò vÒ tæ chøc vµ vËn hµnh TTCK ë VN / Kinh TÕ - KÕ ho¹ch / sè 6- 1998. - Sö dông c¸c c«ng cô tµi chÝnh trong viÖc thóc ®Èy vµ h×nh thµnh TTCK ë ViÖt Nam / T¹p chÝ ng©n hµng / sè 3- 1999.