Vấn đề Thị trường việc làm và thị trường lao động

CÇu viÖc lµm lµ sè l­îng viÖc lµm mµ ng­êi lao ®éng ®ang tÝch cùc t×m kiÕm trªn thÞ tr­êng viÖc lµm. CÇu viÖc lµm phô thuéc vµo quy m«, c¬ cÊu d©n sè cña mét n­íc, chÝnh s¸ch t¹o viÖc lµm cña quèc gia, chÊt l­îng cña nguån lao ®éng (tr×nh ®é v¨n hãa, chuyªn m«n, søc kháe…) 2.3) Gi¸ c¶ viÖc lµm. Còng gièng nh­ TTL§ sù t¸c ®éng cña cung cÇu viÖc lµm h×nh thµnh nªn gi¸ c¶ søc viÖc lµm. Theo em hiÓu gi¸ c¶ viÖc lµm còng chÝnh lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng, nã ®­îc thÓ hiÖn ë kho¶n thu nhËp mµ ng­êi sö dung lao ®éng tr¶ cho ng­êi lao ®éng.Thu nhËp lµ tæng sè tiÒn mµ ng­êi lao ®éng nhËn ®­îc trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, tõ c¸c nguån kh¸c nhau.C¸c nguån thu nhËp ®ã cã thÓ lµ tõ c¬ së s¶n xuÊt (tiÒn l­¬ng, tõ th­ëng, c¸c kho¶n phô cÊp, trî cÊp) trong ®ã tiÒn l­¬ng lµ kho¶n chÝnh mµ ng­êi lao ®éng nhËn ®­îc tõ ng­êi lao ®éng sau khi hoµn thµnh mét c«ng viÖc nhÊt ®Þnh hoÆc sau mét thêi lao ®éng nhÊt ®Þnh. Gi¸ c¶ viÖc lµm phô thuéc vµo tÝnh chÊt cña viÖc lµm , møc ®é gi¶n ®¬n hay phøc t¹p cña c«ng viÖc ®ßi hái tr×nh ®é cao hay thÊp, ®iÒu kiÖn lµm viÖc… Vai trß cña TTVL. Cung cÊp th«ng tin vÒ viÖc lµm ®Ó ng­êi cung cÊp viÖc lµm vµ ng­êi cÇn viÖc lµm cã thÓ gÆp gì, trao ®æi … tháa thuËn víi nhau. Ng­êi ®i t×m viÖc lµm sÏ cã nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt cô thÓ vÒ viÖc lµm ®ã ®Ó x¸c ®Þnh xem cã phï hîp víi hä kh«ng. T¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi lao ®éng ph¸t huy ®óng kh¶ n¨ng, n¨ng lùc cña b¶n th©n tõ ®ã n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng x· héi. Gióp æn ®Þnh, n©ng cao ®êi sèng cho ng­êi lao ®éng, ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò bøc xóc cña x· héi ®ã lµ t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp, gi¶m nh÷ng tÖ n¹n cña x· héi. II. ThÞ tr­êng lao ®éng (TTL§) Kh¸i niÖm vÒ TTL§ ThÞ tr­êng lao ®éng lµ sù trao ®æi hµng hãa søc lao ®éng gi÷a mét bªn lµ nh÷ng ng­êi së h÷u søc lao ®éng vµ mét bªn lµ nh÷ng ng­êi cÇn thuª søc lao ®éng ®ã. ThÞ tr­êng lao ®éng lµ thÞ tr­êng lín nhÊt vµ quan träng nhÊt trong hÖ thèng thÞ tr­êng v× lao ®éng lµ ho¹t ®éng chiÕm nhiÒu thêi gian nhÊt vµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh trao ®æi trªn TTL§ lµ viÖc lµm ®­îc tr¶ c«ng.ThÞ tr­êng lao ®éng biÓu hiÖn mèi quan hÖ gi÷a mét bªn lµ ng­êi cã søc lao ®éng vµ mét bªn lµ ng­êi sö dông søc lao ®éng nh»m x¸c ®Þnh sè l­îng vµ chÊt l­îng lao ®éng sÏ ®em ra trao ®æi vµ møc thï lao t­¬ng øng. VÒ c¬ b¶n TTL§ còng chÞu sù t¸c ®éng cña quy luËt cung cÇu, quy luËt c¹nh tranh, quy luËt ®éc quyÒn… C¸c yÕu tè cña TTL§ vµ nh©n tè t¸c ®éng VÒ c¬ b¶n, TTL§ ®­îc t¹o thµnh tõ ba bé phËn chÝnh ®ã lµ cung, cÇu cña TTL§ vµ gi¸ c¶ søc lao ®éng hay møc tiÒn c«ng, tiÒn l­¬ng mµ t¹i ®ã ng­êi së h÷u søc lao ®éng ®ång ý lµm viÖc. Cung lao ®éng Theo Samuelson, cung lao ®éng biÓu hiÖn sè l­îng lao ®éng mµ c¸c hé gia ®×nh s½n sµng ®em b¸n trªn thÞ tr­êng. Cung lao ®éng lµ tËp hîp nh÷ng ng­êi cã kh¶ n¨ng vµ cã nhu cÇu lµm viÖc. Hä cã thÓ ®ang cã viÖc lµm hay t¹m thêi kh«ng cã viÖc lµm song ®amg ®i t×m viÖc. Nguån cung lao ®éng ®­îc h×nh thµnh tõ c¸c c¬ së ®µo t¹o nh­ c¸c thÞ tr­êng ®¹i häc, cao ®¼ng, d¹y nghÒ vµ c¸c c¬ së ®µo t¹o kh¸c. Nguån cung nµy cã thÓ tõ nh÷ng ng­êi ®ang t×m viÖc lµm, tõ c¸c doanh nghiÖp, c¬ quan tæ chøc … vµ, nã ®­îc bæ sung th­êng xuyªn tõ ®éi ngò nh÷ng ng­êi ®Õn ®é tuæi lao ®éng. ë ViÖt Nam tæng côc thèng kª quy ®Þnh nguån lao ®éng lµ nh÷ng ng­êi trong ®é tuæi lao ®éng (nam tõ 15-60 tuæi n÷ tõ 15-55 tuæi) vµ ng­êi trªn tuæi lao ®éng ®ang lµm viÖc. Cung vÒ lao ®éng phô thuéc vµo qui m«. C¬ cÊu d©n sè cña mét n­íc, chÊt l­îng cña nguån lao ®éng (Tr×nh ®é v¨n hãa, c¬ cÊu ngµnh nghÒ, søc kháe… phong tôc, tËp qu¸n x· héi cña mét n­íc vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cña n­íc ®ã. CÇu lao ®éng CÇu lao ®éng lµ l­îng lao ®éng mµ ng­êi sö dông lao ®éng cã thÓ thuª ë mçi møc gi¸, cã thÓ chÊp nhËn ®­îc. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cÇu lao ®éng lµ cÇu dÉn xuÊt. Lao ®éng lµ yÕu tè ®Çu vµo cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt ra mét khèi l­îng hµng hãa vËt phÈm nhÊt ®Þnh, do vËy quy m« cña nã phô thuéc vµo møc nhu cÇu cña hµng hãa do lao ®éng s¶n xuÊt ra còng nh­ gi¸ c¶ cña hµng hãa ®ã trªn thÞ tr­êng. CÇu vÒ lao ®éng ®­îc h×nh thµnh tõ c¸c doanh nghiÖp, c¬ quan, tæ chøc… hoÆc tõ nhu cÇu lao ®éng nhËp khÈu cña n­íc ngoµi. CÇu lao ®éng phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè nh­ nguån tµi nguyªn cña mét n­íc, qui m«, tr×nh ®é c«ng nghÖ, c¬ cÊu ngµnh nghÒ cña nÒn kinh tÕ, møc tiÒn c«ng, phong tôc tËp qu¸n, t«n gi¸o… vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ. Gi¸ c¶ søc lao ®éng Sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a cung vµ cÇu vÒ lao ®éng h×nh thµnh gi¸ c¶ søc lao ®éng ®­îc thÓ hiÖn trùc tiÕp ë kho¶n thï lao mµ ng­êi lao ®éng nhËn ®­îc Gi¸ c¶ hay tiÒn c«ng lao ®éng(W0) vµ sè l­îng lao ®éng(L0) sÏ ®­îc x¸c ®Þnh t¹i ®iÓm giao nhau cña hai ®­êng cung vµ cÇu vÒ lao ®éng. E0 gäi lµ ®iÓm c©n b»ng cung cÇu lao ®éng, t¹i ®iÓm E0 kh«ng cã thÊt nghiÖp . ThÊt nghiÖp kh«ng x¶y ra nÕu cung cÇu co gi·n linh ho¹t theo ®é t¨ng cña gi¸ c¶ søc lao ®éng Møc tiÒn c«ng S E0 W0 D L0 §¬nvÞ L§ Nh÷ng ®Æc tr­ng chñ yÕu cña thÞ tr­êng lao ®éng Mét lµ lao ®éng kh«ng thÓ t¸ch rêi khái ng­êi cung cÊp, ng­êi lao ®éng. §èi víi c¸c lo¹i hµng hãa th«ng th­êng, mèi quan hÖ gi÷a ng­êi b¸n vµ ng­êi mua sÏ kÕt thóc khi tháa thuËn xong viÖc mua b¸n, ng­êi mua sÏ kÕt thóc khi tháa thuËn xong viÖc mua b¸n, vµ quyÒn cña ng­êi b¸n ®èi víi hµng hãa cña m×nh chÊm døt sau khi nhËn ®­îc thanh to¸n sßng ph¼ng. Nh­ng ®èi víi hµng hãa søc lao ®éng cña m×nh mµ ng­êi lµm thuª ph¶i tham gia tÝch cùc, vµ chñ ®éng trong qu¸ tr×nh khai th¸c vµ sö dông søc lao ®éng cña m×nh, ®Ó t¹o ra s¶n phÈm hµng hãa- dÞch vô víi sè l­îng vµ chÊt l­îng ngµy cµng tèt h¬n. §©y lµ nÐt ®Æc tr­ng c¬ b¶n, kh¸c víi thÞ tr­êng kh¸c cña kinh tÕ thÞ tr­êng Hai lµ ng­êi lao ®éng lµ ng­êi gi÷ quyÒn kiÓm so¸t sè l­îng vµ chÊt l­îng søc lao ®éng, cho nªn mèi quan hÖ lao ®éng lµ mèi quan hÖ kh¸ l©u dµi. §Ó n©ng cao n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh lao ®éng th× viÖc gi÷ v÷ng vµ ph¸t triÓn c¸c mèi quan hÖ lao ®éng lµ rÊt cÇn thiÕt. Do ®ã ng­êi sö dông lao ®éng ph¶i x©y dùng mét c¬ chÕ khuyÕn khÝch, t¹o ®éng lùc ®èi víi ng­êi lao ®éng mét c¸ch phï hîp. Ngoµi khuyÕn khÝch vÒ tiÒn c«ng, tiÒn th­ëng, phóc lîi.. th× cÇn kÝch thÝch ng­êi lao ®éng c¶ vÒ mÆt tinh thÇn. Ba lµ chÊt l­îng lao ®éng cña ng­êi lao ®éng kh«ng ®ång nh©t. Nã phô thuéc vµo giíi tÝnh, tuæi t¸c, thÓ lùc, trÝ th«ng minh vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n, kinh nghiÖm, vv… V× vËy viÖc ®¸nh gi¸ chÊt lao ®éng cña ng­êi lao ®éng trong qu¸ tr×nh tuyÓn dông, tr¶ c«ng phï hîp víi tõng ng­êi gÆp khã kh¨n, phøc t¹p. Bèn lµ, lao ®éng võa lµ ®Çu vµo cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, võa quy ®Þnh sè l­îng vµ chÊt l­îng s¶n phÈm hµng hãa vµ dÞch vô s¶n xuÊt ra. Cho nªn, c¸c chÝnh s¸ch, c¸c quy ®Þnh vÒ tuyÓn dông, tiÒn l­¬ng, b¶o hiÓmvv… võa ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c ®¬n vÞ, võa ¶nh h­ëng ®Õn c¸c chØ tiªu kinh tÕ vÜ m« nh­ gi¸ c¶, viÖc lµm. N¨m lµ thÞ tr­êng lao ®éng lu«n cã giíi h¹n vÒ ®Þa lý theo cung vÒ chuyªn m«n theo ngµnh, nghÒ. V× vËy ph¶i nghiªn cøu sù chuyÓn dÞch vµ sù liªn kÕt gi÷a c¸c thÞ tr­êng ®­îc ph©n ®o¹n theo c¸c dÊu hiÖu (tiªu thøc) kh¸c nhau gi÷a c¸c vïng, c¸c nghÒ… S¸u lµ TTL§ còng gièng nh­ c¸c lo¹i thÞ tr­êng kh¸c trong hÖ thèng thÞ tr­êng ®Òu chÞu sù t¸c ®éng cña ph¸p luËt. C¸c thÓ chÕ, quy chÕ ®­îc luËt hãa vµ c¸c quy ®Þnh thµnh v¨n b¶n cã t¸c ®éng ®Õn hµnh vi vµ ®iÒu kiÖn cña 2 chñ thÓ ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng trong qu¸ tr×nh tháa thuËn c¸c ®iÒu kiÖn vµ gi¸ c¶ cña dÞch vô lao ®éng hay TTL§ chÞu sù ®iÒu tiÕt cña ChÝnh Phñ th«ng qua quy chÕ, h×nh thøc luËt, møc tiÒn l­¬ng tèi thiÓu… C¸c d¹ng thÞ tr­êng lao ®éng Tïy vµo môc ®Ých nghiªn cøu, sù t­¬ng t¸c gi÷a cung-cÇu lao ®éng sù t¸c ®éng cña ChÝnh Phñ, thÞ tr­êng lao ®éng ®­îc ph©n lo¹i nh­ sau: Theo kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña thÞ tr­êng 4.1.1 ThÞ tr­êng lao ®éng c¹nh tranh hoµn h¶o Trong th× tr­êng cung cÇu lao ®éng ®­îc ®iÒu chØnh linh ho¹t theo gi¸ c¶ cña lao ®éng, chØ tån t¹i mét thÞ tr­êng duy nhÊt, kh«ng bÞ chia c¾t. §­êng cÇu cña thÞ tr­êng lµ tËp hîp c¸c ®­êng cÇu cña c¸ nh©n vËn ®éng t­¬ng øng víi ®­êng cung cña lao ®éng. §­êng cung lµ tæng hîp c¸c ®­êng cung cña doanh nghiÖp, tuy nhiªn tiÒn l­¬ng cã thÓ h¹ thÊp tïy ý. 4.1.2 ThÞ tr­êng lao ®éng nhiÒu khu vùc. Trong thÞ tr­êng nµy, cung-cÇu lao ®éng bÞ chia c¾t, bÞ ph©n m¶ng thµnh c¸c thÞ tr­êng riªng (ngµnh, nghÒ, tr×nh ®é ®µo t¹o, giíi tÝnh…) Mçi thÞ tr­êng cã ®­êng cÇu vµ ®­êng cung riªng biÖt víi c¬ chÕ vËn ®éng kh¸c nhau. Trong thÞ tr­êng nµy tån t¹i ®ång thêi thÊt nghiÖp h÷u h×nh vµ thÊp nghiÖp c¬ cÊu. KÕt qu¶ tiÒn l­¬ng cã sù ph©n biÖt lín gi÷a c¸c vïng, nghµnh nghÒ, giíi… Theo møc ®é t­¬ng hç gi÷a cung cÇu lao ®éng. ThÞ tr­êng d­ thõa lao ®éng: Khi tèc ®é cña cung lín h¬n rÊt nhiÒu so víi tèc ®é t¨ng cña cÇu th× sÏ dÉn ®Õn sù d­ thõa lao ®éng trªn TTL§. Trong tr­êng hîp nµy, cung lao ®éng gÇn nh­ mét ®­êng n»m ngang. CÇu lao ®éng rÊt yÕu vµ tiÒn c«ng lµ mét ®iÓm r©t th©p, kh«ng cã ph¶n øng víi møc cÇu vµ gi¸ lao ®éng Theo møc ®é can thiÖp cña Nhµ n­íc trong hÖ thèng thÞ tr­êng. - HÖ thèng thÞ tr­êng tù do: c¸c c¸ nh©n tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c quyÕt ®Þnh vÒ tiÒn l­¬ng, viÖc lµm. HiÖu qu¶ kinh tÕ trong thÞ tr­êng nµy ®­îc b¶o ®¶m th«ng qua viÖc ph©n bè vµ sö dông nguån lùc rÊt hîp lý nh­ng vÉn ch­a chó ý ®óng møc ®Õn hiÖu qu¶ x· héi: - HÖ thèng thÞ tr­êng kÕ ho¹nh hãa tËp trung: Nhµ n­íc lµ ng­êi gi÷ vÞ trÝ quan träng, trùc tiÕp trong viÖc ®iÒu chØnh c¸c mèi quan hÖ lao ®éng x· héi v¬i môc tiªu b¶o ®¶m viÖc lµm ®Çy ®ñ cho méi thµnh viªn trong x· héi. Vai trß cña ng­êi lao ®éng, ng­êi sö dông lao ®éng (doanh nghiÖp, tæ chøc) rÊt thÊp, tõ ®ã viÖc sö dông nguån lùc lao ®éng kÐm hiÖu qu¶. - HÖ thèng thÞ tr­êng hçn hîp: §©y lµ thÞ tr­êng mµ ë ®ã võa cã sù can thiÖp cña ChÝnh Phñ th«ng qua kÕ ho¹ch hãa tËp trung, võa sù ®iÒu tiÕt cña hÖ thèng thÞ tr­êng. Tïy vµo ®Æc tr­ng vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ mµ hÖ thèng thÞ tr­êng hçn hîp ë mçi n­íc kh«ng gièng nhau. IV. Mèi quan hÖ gi÷a TTVL vµ TTL§. TTVL vµ TTL§ kh«ng t­¬ng t¸c ë ®©y TTVL vµ TTL§ cã sù t¸ch biÖt, kh«ng liªn hÖ víi nhau. Nã lµ hai chñ thÓ ®éc lËp. L­îng lao ®éng trªn TTL§ kh«ng t×m thÊy hoÆc kh«ng ®¸p øng cung cÇu viÖc lµm trªn TTVL. Víi mèi quan hÖ nµy trªn TTL§ th× thõa l­îng lao ®éng ®ang cã nhu lµm viÖc cßn TTVL sè viÖc lµm ®­îc t¹o ra vÉn cßn trèng. Gi÷a TTVl vµ TTL§ cã t×nh tr¹ng nh­ vËy cã thÓ lµ do sù mÊt c©n ®èi hay chªnh lÖch vÒ chÊt l­îng lao ®éng trªn TTL§ vµ yªu cÇu cña viÖc lµm trªn TTVL, Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy lµ do nguån nh©n lùc ch­a ®­îc ®µo t¹o ®óng víi ngµnh nghÒ. Mét n­íc mµ gi÷a TTVL vµ TTL§ cã mèi quan hÖ nh­ trªn th× tû lÖ thÊt nghiÖp lµ rÊt lín, g©y khã kh¨n cho toµn x· héi, nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn chËm hoÆc kh«ng ph¸t triÓn. 2.TTVL vµ TTL§ t­¬ng ®èi ®ång nhÊt. NghÜa lµ gi÷a TTVL vµ TTL§ cã sù liwn kÕt chÆt chÏ, cã thÓ x¶y ra 2 tr­êng hîp. TTL§ lín h¬n TTVL TTVL lín h¬n TTL§ MÆc dï cã sù chªch lÖch nhau gi÷a hai thÞ tr­êng nh­ng sù chªnh lÖch lµ kh«ng ®¸ng kÓ. Gi÷a hai thÞ tr­êng cã mèi quan hÖ nay tøc lµ lùc l­îng lao ®éng trªn TTL§ ®¸p øng hÇu nh­ c¸c yªu c©ï cña c«ng viÖc trªn TTVL ng­êi lao ®éng ®­îc ®µo t¹o ®óng víi ngµnh nghÒ . Cã thÓ nãi mèi quan hÖ nµy chØ tån t¹i ë nh÷ng n­ãc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn víi hÖ thèng gi¸o dôc- ®µo t¹o vµ h­íng nghiÖp kh¸ hoµn chØnh. Mét n­íc gi÷a TTVL vµ TTL§ cã mèi quan hÖ nµy th× tû lÖ thÊt nghiÖp lµ rÊt nhá th× TTL§ lín h¬n TTVL; vµ kh«ng x¶y ra t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp khi TTVL lín h¬n TTL§ mµ lóc ®ã x¶y ra t×nh tr¹ng d­ thõa viÖc lµm. 3. TTVL vµ TTL§ cã sù t­¬ng t¸c nh­ng ch­a chÆt chÏ. §©y lµ mèi quan hÖ t­¬ng ®èi phæ biÕn ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn khi mµ hÖ thèng gi¸o dôc ®µo t¹o h­íng nghiÖp cßn thÊp. NÒn kinh tÕ ch­a ph¸t triÓn sè viÖc lµm t¹o ra cßn thÊp.Víi mèi quan hÖ nµy chØ mét phÇn lùc l­îng lao ®éng ®¸p øng ®­îc mét sè l­îng c«ng viÖc nhÊt ®Þnh, cã hiÖn t­îng thõa viÖc lµm vµ thõa lao ®éng nh­ng l­îng lao ®éng nµy l¹i kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña c«ng viÖc dÉn ®Õn t×nh tr¹ng l·ng phÝ nguån nh©n lùc x· héi. TYr lÖ thÊt nghiÖp cña ®Êt n­íc cßn kh¸ cao. Ch­¬ng II. ph©n tÝch mèi quan hÖ thÞ tr­êng viÖc lµm vµ thÞ tr­êng lao ®éng ë viÖt nam I. Thùc tr¹ng thÞ tr­êng viÖc lµm §­êng lèi ®æi míi, ph¸t triÓn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn do §¶ng ta khëi x­íng vµ l·nh ®¹o ®· t¹o ra nhiÒu ®iÒu kiÖn thuË lîi ®Ó ng­êi lao ®éng cã c¬ héi t¹o viÖc lµm vµ cã viÖc lµm ®¸p øng nhu cÇu bøc xóc vÒ ®êi sèng, gãp phÇn æn ®Þnh ®êi sèng t×nh h×nh kinh tÕ x· héi. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lao ®éng viÖc lµm trong 15 n¨m ®æi míi võa qua ®· cã nh÷ng b­íc tiªn v÷ng ch¾c, cã thÓ cã ®¸nh gi¸ kh¸i qu¸t nh­ sau. Mét lµ, sè viÖc lµm míi ®­îc t¹o ra ngµy cµng lín, theo sè liÖu b¸o c¸o chÝnh thøc cña tæng côc thèng kª: viÖc lµm ®· t¨ng tõ 30,2 triÖu trong n¨m 1990 lªn 40,6 triÖu trong n¨m 2000, b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng thªm 1 triÖu.Trong thêi gian 5 n¨m (1996-2000) sè ng­êi cã viÖc lµm t¨ng tõ 34,6 triÖu lªn 40,6 t¨ng 6 triÖu ( 17,6%) b×nh qu©n h»ng n¨m t¨ng kho¶ng 3,2%. N¨m 2001-2003 t¹o ra 4,3 triÖu viÖc lµm vµ n¨m 2004 t¹o thªm 1,59 triÖu viÖc lµm. Theo sè liÖu trªn nhËn thÊy sè viÖc lµm ( cung viÖc lµm )®­îc t¹o ra trong nÒn kinh tÕ quèc d©n cã xu h­íng gia t¨ng ®¸p øng sè lao ®éng t¨ng thªm hµng n¨m trªn TTL§. Víi tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña n­íc ta trong 5 n¨m qua (2001-2005) lu«n gi÷ ë møc trªn 7% ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó thu hót lao ®éng vµo c¸c ngµnh kinh tÕ.Tõ ®Çu n¨m 2000 ®Õn th¸ng 9 n¨m 2003 cã 76 601 doanh nghiÖp ®¨ng kÝ víi sè vèn kinh doanh qui ®æi lµ 9,5 tû USD gÊp 1,7 lÇn vÒ sè doanh nghiÖp vµ h¬n 4 lÇn vÒ sè vèn ®¨ng kÝ so víi giai ®o¹n 1991 -1999. N¨m 2002 tæng sè lao ®éng lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp ®· lªn tíi 6 triÖu ng­êi chiÕm 16% tæng sè lao ®éng. Trong 4 n¨m (2001-2004) c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi tõ viÖc sö dông c¸c nguån vèn ®Çu t­ theo c¸c ngµnh , theo c¸c lÜnh vùc ®· t¹o chç viÖc lµm míi cho 4,429 triÖu ng­êi, trong ®ã ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹o viÖc lµm cho 1,977 triÖu ng­êi ( th«ng qua c¸c dù ¸n ph¸t triÓn träng ®iÓm thu hót 849 000 lao ®éng; ®Çu t­ cña Nhµ n­íc vµo c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt thu hót 233 000 lao ®éng; c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng theo luËt doanh nghiÖp thu hót 895 000 lao ®éng), c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn N«ng nghiÖp- n«ng th«n t¹o viÖc lµm cho 2,077 triÖu ng­êi, c¸c dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi ph¸t triÓn vµ më réng s¶n xuÊt t¹o ®­îc 245 000 chç viÖc lµm míi. Hai lµ tØ lÖ thÊt nghiÖp gi¶m tØ lÖ sö dung thêi gian lao ®éng t¨ng. Trong 4 n¨m(2001-2004) c¶ n­íc t¹o viÖc lµm cho 5,9 triÖu lao ®éng, h¹ tØ lÖ thÊt nghiÖp ë khu vùc n«ng th«n lªn 79%( dù kiÕn kÕ ho¹ch n¨m 2005 lµ 80%). quü vay vèn quèc gia vÒ viÖc lµm gãp phÇn quan träng trong viÖc hç trî lao ®éng thÊt nghiÖp cã viÖc lµm, ng­êi thiÕu viÖc lµm cã viÖc lµm ®Çy ®ñ, t¨ng tØ lÖ sö dông thêi gian lao ®éng n«ng th«n.Tuy nhiªn tØ lÖ thÊt ngiÖp ë thµnh thÞ gi¶m chËm, thêi gian lao ®éng ë n«ng th«n t¨ng chËm. Ba lµ cã sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu viÖc lµm gi÷a ngµnh c«ng nghiÖp – n«ng nghiÖp – dÞch vô. C¬ cÊu lao ®éng trong c¸c ngµnh kinh tÕ chuyÓn dÞch theo h­íng tÝch cùc, tØ lÖ lao ®éng lµm viÖc trong nhãm ngµnh n«ng l©m ng­ nghiÖp tiÕp tôc gi¶m tõ 62,8% n¨m 2001 cßn 57,9%b n¨m 2004, trong khi ®ã tØ lÖ nµy trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp –x©y dùng vµ th­¬ng m¹ip dÞch vô t¨ng ®¸ng kÓ, t­¬ng øng lµ 17.4% vµ 24,7%. Trong giai ®o¹n 1996-2000 khu v­c n«ng l©m ng­ nghiÖp ®· æn ®Þnh viÖc lµm cho 23,5 triÖu lao ®éng vµ thu hót gÇn 2 triÖu lao ®éng míi. Khu vùc c«ng nghiÖp –x©y dùng vµ dÞch vô th­¬ng m¹i thu hót thªm 2,2triÖu lao ®éng. Khu dÞch vô cã b­íc ph¸t triÓn m¹nh t¨ng thªm 2,3 -2,4 triÖu lao ®éng. MÆc dï ®· cã sù chuyÓn dÞch viÖc lµm gi÷a n«ng l©m ng­ nghiÖp ,c«ng nghiÖp – x©y dùng vµ dÞch vô – th­¬ng m¹i nh­ng sè viÖc lµm ë n«ng nghiÖp vÉn ch­a ®¸p øng sè lao ®éng d­ thõa , vµ viÖc lµm ch­a cã tÝnh æn ®Þnh cao(chñ yÕu lµ viÖc lµm theo thêi gian ng¾n, t¹m thêi) tØ lÖ thÊt nghiÖp tr¸ h×nh cßn kh¸ cao. Bèn lµ c¸c h×nh thøc cña TTVL. §Ó gi¶i quyÕt mèi quan hÖ cung cÇu viÖc lµm, TTVL ®· cã sù vËn ®éng m¹nh mÏ víi sù ra ®êi vµ ho¹t ®éng cña c¸c h×nh thøc sau - C¸c héi chî viÖc lµm. Héi chî viÖc lµm lµ mét ho¹t ®éng míi vµ h÷u Ých trong viÖc th«ng tin TTVL ë n­íc ta. ViÖc tæ chøc héi chî viÖc lµm trong thêi gian võa qua ®­îc tiÕn hµnh kh¸ phong phó vµ ®a d¹ng víi nh÷ng ho¹t ®éng chÝnh lµ Ho¹t ®éng giíi thiÖu vµ qu¶ng c¸o vÒ sù ph¸t triÓn cña doanh ngiÖp qua b¨ng h×nh, biÓu ®å, tê r¬i… Ho¹t ®éng trao ®æi trùc tiÕp b»ng h×nh thøc diÔn ®µn gi÷a ng­êi sö dông lao ®éng, doanh nghiÖp, c¬ së d¹y nghÒ vµ c¬ quan nhµ n­íc víi ng­êi lao ®éng, häc sinh, sinh viªn. Ho¹t ®éng pháng vÊn, tuyÓn lao ®éng trùc tiÕp t¹i héi chî viÖc lµm. Tõ n¨m 2000 ®Õn nay, c¶ n­íc ®· tæ chøc 20 lÇn héi chî viÖc lµm ë c¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c nhau: TP.HCM, TP.§µ N½ng, TP. Hµ Néi , tØnh Qu¶ng Ninh…C¸c ho¹t ®éng cña héi chî viÖc lµm b­íc ®Çu ®· ®em l¹i kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ. Mét lµ n©ng cao nhËn thøc cho c¸c ®èi t­îng x· héi, ®Æc biÖt cña ng­êi lao ®éng, ng­êi sö dông lao ®éng vµ céng ®ång vÒ quúªn vµ nghÜa vô cña m×nh vÒ viÖc lµm. Hai lµ héi chî viÖc lµm lµ n¬i cung cÊp vµ trao ®æi th«ng tin vÒ viÖc lµm nghÒ nghiÖp, ®µo t¹o nghÒ vµ ®em l¹i c¸c kÕt qu¶ tÝch - Trao ®æi vµ cung cÊp th«ng tin nhiÒu chiÒu tõ phÝa ng­êi sö dông lao ®éng , ng­êi lao ®éng , c¬ së d¹y nghÒ, trung t©m dÞch vô viÖc lµm vµ cña c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc, c¸c tæ chøc chÝnh trÞ x· héi. - Cung cÊp c¸c quy ®Þnh vµ t­ vÊn ph¸p luËt vÒ lao ®éng – viÖc lµm vµ d¹y nghÒ cho ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng. Ba lµ héi chî viÖc lµm ®· thu hót nhiÒu ®èi t­îng tham gia, theo sè liÖu b¸o c¸o cña 10 ®Þa ph­¬ng ®· tæ chøc héi chî viÖc lµm n¨m 2002 cã kho¶ng 722 ®¬n vÞ tham gia. Tp.HCM nhiÒu nhÊt víi 215 ®¬n vÞ. C¸c ®¬n vÞ tham gia héi chî viÖc lµm gåm: c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c c¬ së d¹y nghÒ. §èi t­îng tham gia phÇn lín lµ ng­êi lao ®éng phÇn lín lµ ng­êi lao ®éng vµ c¸c sinh viªn tr­êng cao ®¼ng, ®¹i häc… Bèn lµ ho¹t ®éng ®¨ng kÝ vµ tuyÓn lao ®éng ®· ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ tÝch cùc. Theo sè liÖu th«ng kª b¸o c¸o th× sè ng­êi ®Õn ®¨ng kÝ t×m viÖc lµm ë mçi héi chî lµ 12.500 ngõ¬i. Sè lao ®­îc pháng vÊn ngay t¹i mèi héi chî b×nh qu©n lµ 7.572 ng­êi chiÕm 60% sè ng­êi ®Õn ®¨ng kÝ t×m kiÕm. Vµ qua héi chî viÖc lµm c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc ®· tuyÓn ®­îc nh÷ng ng­êi lao ®éng ®¸p øng yªu cÇu cña m×nh (t×m ®óng ng­êi ®óng viÖc ). Ngoµi nh÷ng kÕt qua ®¹t ®­îc ë trªn héi chî viÖc lµm vÉn cßn nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. - Quy m« tæ chøc cña héi chî viÖc lµm cßn hÑp, ch­a ph¸t triÓn réng r·i trong ph¹m vi toµn quèc mµ míi chØ tËp trung ë c¸c thµnh phè lín cña c¶ n­íc (Tp.HCM, HN, §µ N½ng…) - Ch­a thu hót hÕt lùc l­îng lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng vµo tham gia, viÖc tiÕp xóc trao ®æi trùc tiÕp gi÷a ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng cßn Ýt. -Trung t©m dÞch vô viÖc lµm Trung t©m dÞch vô viÖc lµm ®· ®­îc h×nh thµnh tõ nh÷ng n¨m 1992 qua qu¸ tr×nh ho¹t ®éng tõng b­íc ®· ®­îc hoµn thiÖn c¶ vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch c¶ vÒ tæ chøc thùc hiÖn. §Õn nay ®· cã kho¶ng 140 trung t©m dÞch vô viÖc lµm trong c¶ n­íc, bao gåm c¶ c¸c trung t©m thuéc héi phô n÷, Tæng liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam, Héi n«ng d©n, T¦ ®oµn. C¸c trung t©m nµy ho¹t ®éng theo chøc n¨ng cña ph¸p luËt quy ®iÞnh, ®ång thêi cßn tæ chøc d¹y nghÒ vµ tæ chøc s¶n xuÊt. HÖ thèng trung t©m dÞch vô viÖc lµm ho¹t ®éng tõ n¨m 1992 ®Õn n¨m 2000 ®· t­ vÊn cho 2 triÖu l­ît ng­êi , d¹y nghÒ g¾n víi viÖc lµm vµ bæ tóc nghÒ cho 70 v¹n ng­ìi, giíi thiÖu viÖc lµm vµ bæ tóc nghÒ cho 70 v¹n ng­ìi, giíi thiÖu viÖc lµm vµ cung øng viÖc lµm cho 87 v¹n ng­êi. Trong giai ®o¹n 2001-2004 hÖ thèng trung t©m dÞch vô viÖc lµm h»n n¨m ®· t­ vÊn nghÒ vµ t­ vÊn ®µo t¹o cho 20 v¹n l­ît ng­êi, giíi thiÖu viÖc lµm vµ cung øng viÖc lµm cho 8 v¹n ng­êi, ®µo täa ng¾n h¹n vµ bæ tóc nghÒ cho 10 v¹n ng­êi. MÆc dï ®· gi¶i quyÕt ®­îc mét sè l­îng ®¸ng kÓ viÑc lµm cho ng­êi lao ®éng nh­ng hÖ thèng trung t©m dÞch vô viÖc lµm ch­a cã mét cÊu tróc tæ chøc thµnh lËp râ rµng, quy m« ho¹t ®éngcña hÖ th«ng cßn h¹n chÕ, nhá bÐ, ch­a ®¶m b¶o trng bÞ v¹t chÊt cÇn thiÕt vµ ®é ngò c¸n bé kh«ng ®ång bé chØ míi phôc vô ®­îc mét tØ lÖ nhá sè ngõêi cã nhu cÇu viÖc lµm. C¸c trung t©m cßn ch­a thiÕt lËp ®­îc mèi quan hÖ chÆt chÏ víi c¸c doanh nghiÖp nªn ch­a cã sù gÆp gì kÞp thêi gi÷a cung cÇu lao ®éng trªn TTL§. II. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh thÞ tr­êng lao ®éng ë ViÖt Nam. Mét trong nh÷ng ®Æc tr­ng chñ yÕu cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam lµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Tõng quen víi quan niÖm coi lao ®éng lµ mét gi¸ trÞ x· héi vµ tinh thÇn cao nhÊt, søc lao ®éng kh«ng ph¶i lµ hµng hãa ®em trao ®æi mua b¸n. ViÖc h×nh thµnh TTL§ t¹i ViÖt Nam kh«ng ph¶i lµ mét qu¸ tr×nh dÔ dµng. V× ®­îc thõa nhËn t­¬ng ®èi muén h¬n, nªn TTL§ h×nh thµnh chËm vµ yÕu h¬n vµ tr¶i qua c¸c giai ®o¹n sau. 1. Giai ®o¹n tr­íc n¨m 1986 Còng nh­ nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn, sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng lao ®éng ë ViÖt Nam g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh ph©n hãa tù nhiªn cña nÒn s¶n xuÊt nhá. Tõ nh÷ng n¨m 70 vµ ®Çu thËp kØ 80, chñ yÕu lµ h×nh thøc thuª muín lao ®éng theo kiÓu tháa thuËn miÖng, thêi gian ng¾n, mang tÝnh t¹m thêi, vµ kh«ng æn ®Þnh. Tr­íc n¨m 1986TTL§ c«ng khai chØ xuÊt hiÖn trong khu vùc kinh tÕ, nhµ n­íc vµ khu vøc kinh tÕ tËp thÓ. ViÖc sö dông lao ®éng mang nÆng tÝnh kÕ ho¹ch hãa tËp trung. VÒ mÆt nhËn thøc, lao ®éng kh«ng ®­îc coi lµ mét thø hµng hãa ®Æc biÖt vµ do vËy kh«ng ®­îc “mua” vµ “b¸n” trªn thÞ tr­êng . Sù chuyÓn dÞch lao lao ®éng ®éng cßn Ýt gi÷a c¸c vïng, gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n còng nh­ trong n­íc vµ n­íc ngoµi: Lao ®éng trong khu vùc kinh tÕ Nhµ N­íc vµ khu vùc kinh tÕ tËp thÓ ®­îc tuyÓn dông theo h×nh thøc biªn chÕ. ViÖc sö dông lao ®éng theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung mét mÆt ®· dÉn ®Õn Nhµ n­íc ph¶i chi nguån kinh phÝ lín ®Ó gi¶i quyÕt sè lao ®éng d«i d­, mÆt kh¸c t¹o ra t©m lý vµ ý thøc phô thuéc ng­êi lao ®éng trong chê vµo Nhµ n­íc, kh«ng tù lo viÖc cho m×nh. Trong thêi k× nµy kh¸i niÖm thÊt nghiÖp còng nh­ thÞ tr­êng lao ®éng ch­a ®­îc ®Ò cËp mét c¸ch chÝnh thøc vÒ mÆt x· héi. Nh×n chung, tr­íc n¨m 1986 thÞ tr­êng lao ®éng ë n­íc ta cßn manh món, ph©n t¸ch chia c¾t. 2. TTL§ thêi k× 1986-1993 Chñ tr­¬ng chuyÓn dÞch nÒn kinh tÕ hµng hãa tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®­îc khëi th¶o víi NghÞ quyÕt cña ®¹i héi ®¶ng lÇn thø VI (1986) cïng víi mét lo¹t nh÷ng c¶i c¸ch lín vÒ thÓ chÕ vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ cô thÓ nh­ sau: - Sù söa ®æi HiÕn ph¸p n¨m 1992 trong ®ã kh¼ng ®Þnh râ quyÒn cña mäi c«ng d©n trong viÖc lùa chän h×nh thøc viÖc lµm hîp lý. Vµi trß cña Nhµ n­íc tËp trung chñ yÕu trong qu¶n lý lao ®éng vµ ph¸t triÓn hÖ thèng c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®Ó ph¸t triÓn hµi hßa c¸c mèi quan hÖ lao ®éng. - Ph¸t triÓn ch­¬ng tr×nh quèc gia xóc tiÕn viÖc lµm vµ c¸c chÝnh s¸ch khung. Nhµ n­íc tõ vai trß t¹o viÖc lµm trùc tiÕp nh­ thêi k× tr­íc ®©ysang hé trî víi tÝnh ­u ®·i ®Ó khuyÕn khÝch tù t¹o viÖc lµm. - Thõa nhËn lao ®éng nh­ thø hµng hãa ®Æc biÖt ®­îc trao ®æi trªn thÞ tr­êng vµ tiÒn l­¬ng ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së gi¸ trÞ søc lao ®éng. - Quy ®Þnh møc tiÒn l­¬ng tèi thiÓu(n¨m 1993) cho c¸c khu vùc kinh tÕ trong n­íc, tõng b­íc h×nh thµnh m¹ng l­íi an toµn x· héi cho ng­êi lao ®éng trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ th­êng. C¸c c¶i c¸ch kinh tÕ vµ thÓ chÕ trªn ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho TTL§ dÇn dÇn ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. H×nh thøc viÖc lµm ®Çy ®ñ ®ang mÊt dÇn trong thêi k× nµy vµ thay b»ng hÖ thèng ho¹t ®éng kinh tÕ míi cña d©n c­, c¸c quan hÖ x· héi lao ®éng víi sù cã mÆt cña hÖ thèng viÖc lµm ®éc lËp , sù kinh doanh, lao ®éng lµm thuª vµ thÊt nghiÖp. 3. TTL§ ViÖt Nam thêi k× 1993 ®Õn nay. Trong thêi k× nµy, TTL§ ViÖt Nam chuyÓn sang mét b­íc ph¸t triÓn míi, ®Æc biÖt sù ra ®êi Bé luËt lao ®éng (1994) ®· thÓ chÕ hãa c¸c quan niÖm vÒ viÖc lµm còng nh­ c¸c quy ®Þnh cã liªn quan ®Õn thÞ tr­êng lao ®éng, sù can thiÖp cña chÝnh phñ ®èi víi TTL§, nhµ n­íc tiÕp tôc hoµn thiÖn hÖ thèng c¬ chÕ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ, t¸c ®éng ®ång bé ®Õn cung-cÇu lao ®éng: hîp ®ång lao ®éng, tháa ­íc lao ®éng tËp thÓ, an toµn vÖ sinh lao ®éng, tiÒn l­¬ng vµ chÕ ®é tr¶ l­¬ng, BHXH, xuÊt khÈu lao ®éng.. Bé luËt lao ®éng còng ®· cô thÓ hãa c¸c quy ®Þnh cña hiÕn ph¸p nhµ n­íc Céng Hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam n¨m 1992 vÒ lao ®éng, qu¶n lý lao ®éng, vÒ mèi quan hÖ gi÷a ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng vÒ nghÜa vô, quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn tham gia TTL§. Bé luËt lao ®éng ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ mÆt ph¸p lý cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn mét thÞ tr­êng lao ®éng thèng nhÊt, linh ho¹t trªn ph¹m vÞ c¶ n­íc. TTL§ ViÖt Nam ®­îc c«ng nhËn chÝnh thøc tõ khi Bé luËt lao ®éng cña n­íc CHXHCN ViÖt Nam ®­îc th«ng qua ngµy 23/6/1994 vµ cã hiÖu lùc thùc thi hµnh tõ ngµy 1/1/1995 Bé luËt lao ®«ng ra ®êi nh»m ®iÒu chØnh c¸c mèi quan hÖ lao ®éng, ®Æc biÖt lµ c¸c quan hÖ lµm c«ng ¨n l­¬ng trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ . III. Thùc tr¹ng vÒ TTL§ ë ViÖt Nam Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc 1.1 Nguån nh©n lùc dåi dµo ViÖt Nam lµ n­íc cã nguån lao ®éng dåi dµo. N¨m 1995 lµ 41,29 triÖu ng­êi, n¨m 1998 lµ 45,2 triÖu ng­êi t¨ng 3,91 triÖu ng­êi. N¨m 2000 lµ 46,2 triÖu ng­êi t¨ng so víi n¨m 1998 lµ 1 triÖu ng­êi. Nh­ vËy tÝnh trung b×nh tèc ®é t¨ng hµng n¨m lµ 1,2 triÖu ng­êi. Cã ®­îc tèc ®é t¨ng nh­ vËy lµ do kÕt qu¶ cña tèc ®é t¨ng d©n sè t­¬ng ®èi cao vµ æn ®Þnh tõ nh÷ng n¨m tr­íc ®ã. Theo sè liÖu thèng kª mçi n¨m n­íc ta cã 1,8 triÖu ng­êi b­íc vµo tuæi lao ®éng vµ 0,35 triÖu ng­êi b­íc ra khái ®é tuæi lao ®éng. §©y lµ mét tiÒm n¨ng, c¬ héi lín ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ nh­ng còng t¹o ra kh«ng Ýt khã kh¨n vµ thö th¸ch cho x· héi ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò viÖc lµm. 1.2 T¨ng cÇu vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng 1.2.1 ThÞ tr­êng lao ®éng trong n­íc Tû lÖ lao ®éng lµm c«ng ¨n l­¬ng trong tæng sè lao ®éng cã viÖc lµm ngµy cµng t¨ng, ®Æc biÖt lµ c¸c tØnh, thµnh phè träng ®iÓm. N¨m 2004, c¶ n­íc cã 25,6% trong tæng sè lao ®éng cã viÖc lµm ®ang lµm c«ng ¨n l­¬ng, t¨ng 6,6% so víi tû lÖ ë n¨m 1998 b×nh qu©n hµng n¨m (1998 – 2004) tû lÖ lao ®éng cã viÖc lµm t¨ng thªm 11%/ n¨m. 1.2.2 ThÞ tr­êng lao ®éng ngoµi n­íc Bªn c¹nh sù t¨ng cÇu cña TTL§ trong n­íc, cÇu cu¶ TTL§ ngoµi n­íc còng ngµy cµng gia t¨ng nõa t¨ng vÒ sè l­îng c¸c n­íc xuÊt khÈu, võa t¨ng vÒ sè l­îng lao ®éng ®i xuÊt khÈu B¶ng1. Sè lao ®éng ViÖt Nam ®Õn lµm viÖc ë n­íc ngoµi theo hîp ®ång chia theo khu vùc vµ c¸c n­íc. 2000 2001 2002 2003 I. Ch©u ¢u 2915 5300 29 - II. Ch©u ¸ 27793 28898 45548 74095 1. Hµn Quèc 7316 3910 1190 4226 2.Lµo 10698 13731 9000 - 3.NhËt B¶n 1329 3249 2202 2264 4.Singapore 84 203 - - 5.Malaysia - 23 19965 39624 6. §µi Loan 7865 7782 13191 27981 7.C¸c n­íc kh¸c 501 - - - III. Ch©u Phi, Trung §«ng 326 700 381 - IV. Ch©u Mü - 545 - - V. C¸c n­íc kh¸c 935 725 164 1605 Tæng céng 31468 36168 46122 75700 Theo b¶ng trªn n¨m 2000 tæng sè lao ®éng xuÊt khÈu lµ 31.468 triÖu ng­êi, n¨m 2001 t¨ng 4.700 ng­êi, n¨m 2003 tæng sè xuÊt khÈu lµ 75.700 ng­êi, gÊp 2,4 lÇn so víi n¨m 2000, trung b×nh hµng n¨m thêi kú 2000 – 2003 t¨ng 36 %/ n¨m víi quy m« t¨ng lµ 14.744 ng­êi / n¨m. Khu vùc thÞ tr­êng lao ®éng ®­îc më réng nh­ng cÇu ë khu vùc Ch©u ¸ vÉn chiÕm tû lÖ lín ®Æc biÖt lµ Malaysia chiÕm 53,47%. T×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi cung cÇu trªn TTL§ ngµy cµng ®­îc thu hÑp KÕt qu¶ ®iÒu tra lao ®éng – viÖc lµm 1/7/2004 cho thÊy lùc l­îng lao ®éng tõ ®ñ 15 tuæi trë lªn ë khu vùc thµnh thÞ cã 5,4 % thÊt nghiÖp; khu vùc n«ng th«n cã 1,1% thÊt nghiÖp. so víi thêi ®iÓm 1/7/2001 tû lÖ thÊt nghiÖp cña lùc l­îng lao ®éng nãi chung ë khu vùc thµnh thÞ gi¶m 0,73%, ë khu vùc n«ng th«n gi¶m 0,55%. Tû lÖ thµnh thÞ cña lùc l­îng lao ®äng trong ®é tuæi lao ®éng ë khu vùc thµnh thÞ còng gi¶m ë hÇu hÕt c¸c vïng l·nh thæ. Tû lÖ thÊt nghiÖp cña lùc l­îng lao ®éng ®· qua ®µo t¹o nghÒ gi¶m tõ 3,54% ë n¨m 2001 xuèng cßn 1,8% so víi n¨m 2004. Tû lÖ thÊt nghiÖp cña lùc l­îng lao ®éng tèt nghiÖp trung häc chuyªn nghiÖp t¨ng tõ 3,5% ë n¨m 2001 lªn 4,4% ë n¨m 2004. Tû lÖ thÊt nghiÖp cña lùc l­îng lao ®éng t«t nghiÖp C§, §H t¨ng tõ 3,3% ë n¨m 2001 lªn 3,8% ë n¨m 2004. 1.4 Thu nhËp cña ng­êi lao ®éng lµm c«ng ¨n l­¬ng ngµy cµng ®­îc c¶i thiÖn. Cïng víi sù gia t¨ng vÒ tû lÖ lao ®éng lµm c«ng, ¨n l­¬ng trong tæng sè lao ®éng cã viÖc lµm nãi chung, thu nhËp cña lao ®éng tham gia TTL§ còng ngµy cµng ®­îc c¶i thiÖn vµ t­¬ng quan gi÷a thÊt nhiÖp víi chÊt l­îng lao ®éng ngµy cµng chÆt chÏ theo h­íng lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt cµng cao th× thu nhËp tõ viÖc lµm còng cµng cao. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra lao ®éng – viÖc lµm 1/4/2004 tÝnh trung c¶ n­íc tiÒn l­¬ng b×nh qu©n th¸ng cña mét lao ®éng lµm c«ng ¨n l­¬ng h­ëng lµ 845.000 ®ång, t¨ng 9% so víi n¨m 2003, gÊp 1,4 lÇn møc thÊt nghiÖp b×nh qu©n th¸ng cña mét lao ®éng cã viÖc lµm nãi chung. ThÊt nghiÖp b×nh qu©n th¸ng cña mét lao ®éng lµm c«ng ¨n l­¬ng tèt nghiÖp C§,§H gÊp gÇn 2 lÇn lao ®éng ch­a qua ®µo t¹o. Nh­ vËy, viÖc tr¶ c«ng cho ng­êi lao ®éng ngµy cµng ®¸nh gi¸ ®óng víi tr×nh ®é chuyªn m«n, cã vai trß tÝch cùc trong viÖc khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng n¨ng cao tr×nh ®é cña m×nh. Cã sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng theo nghµnh kinh tÕ vµ khu vùc Víi sù chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN th× sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng gi÷a c¸c nghµnh kinh tÕ lµ rÊt quan träng. Nh×n chung, n­íc ta sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng theo nghµnh vµ khu vùc kinh tÕ ®· cã sù chuyÓn biÕn tÝch cùc. Tuy lùc l­îng lao ®éng vÉn chiÕm tû lÖ lín (>50%) nh­ng ®· cã sù t¨ng lªn cña lùc l­îng lao ®éng trong nghµnh c«ng nghiÖp – x©y dùng vµ dÞch vô. B¶ng 2. Lao ®éng cã viÖc lµm chia theo nhãm ngµnh kinh tÕ 1996 - 2003 sè l­îng c¬ cÊu n¨m n¨m 1996 2002 2003 1996 2002 2003 C¶ n­íc 33,978 39,29 39,585 100 100 100 N«ng-L©m –Ng­ nghiÖp 23,431 24,023 25,099 68,96 61,14 58,35 C«ng nghiÖp- x©y dùng 3,698 5,912 6,713 10,88 15,05 16,96 DÞch vô 6,849 9,355 9,773 20,16 23,81 24,69 Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra lao ®éng viÖc lµm th× c¬ cÊu lùc l­îng lao ®éng trong n«ng – l©m – ng­ – nghiÖp n¨m 2003 lµ 58,35% gi¶m so víi n¨m 2001 lµ 2,79% so víi n¨m 1996 lµ 7,08%. Trong ngµnh c«ng nghiÖp – x©y dùng n¨m 2003 lµ 16,96% t¨ng so víi n¨m 2001 lµ 1,91% so víi n¨m 1996 lµ 4,17%. Ngµnh dÞch vô còng cã sù gia t¨ng ®¸ng kÓ n¨m 2003 lµ 24,69% t¨ng so víi n¨m 2003 lµ 0,87%. Tuy nhiªn sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng theo ngµnh vµ khu vùc kinh tÕ cßn chËm ch¹p. Hµng n¨m trªn 60% sè viÖc lµm míi ®­îc t¹o ra chñ yÕu trong khu vùc n«ng nghiªp. Khu c«ng nghiÖp – dÞch vô tuy cã tèc ®ä t¨ng viÖc lµm cao song còng chØ thu hót kho¶ng trªn d­íi 30% sè viÖc lµm míi hµng n¨m. Nh×n chung c¬ cÊu lao ®éng cña c¶ n­íc chia theo nhãm ngµnh vÉn lu«n chuyÓn dÞch theo h­íng tÝch cùc gi¶m tû lÖ ë khu vùc N«ng - L©m - Ng­ NghiÖp t¨ng ë khu vùc C«ng nghiÖp – X©y dùng – DÞch vô. §iÒu ®ã ph¶n ¸nh xu thÕ C«ng nghiÖp hãa - HiÖn ®¹i hãa trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ cña n­íc ta. 1.6 XuÊt khÈu lao ®éng lµ mét h­íng ®i c¬ b¶n nh»m gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. Trong thËp niªn 90, chóng ta ®· ®­a ®­îc gÇn 90.000 ng­êi ®i lµm viÖc t¹i kho¶ng 40 quèc gia vµ vïng l·nh thæ, thÊp h¬n nhiÒu so víi 300.000 trong thËp kû 80. Tõ n¨m 1996 nhiÒu thÞ tr­êng còng cã dÊu hiÖu phôc håi, ®ång thêi më thªm ®­îc mét sè thÞ tr­êng míi. N¨m 2003, ViÖt Nam ®· ®­a trªn 75.000 lao ®éng vµ chuyªn gia ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi, b»ng 163% n¨m 2002. NhiÒu c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®· ®­îc th¸o gì t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ng­êi lao ®éng vay vèn ®i lao ®éng ë n­íc ngoµi. N©ng cao n¨ng lùc cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng vµ viÖc t¨ng c­êng c«ng t¸c tuyªn truyÒn còng lµ mét trong gi¶i ph¸p cho sù thµnh c«ng cña xuÊt khÈu lao ®éng trong thêi gian qua. Tuy nhiªn chÊt l­îng lao ®éng ViÖt Nam vÉn cßn h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n, ngo¹i ng÷ vµ ý thøc nªn gi¶m tÝnh hÊp dÉn so víi nguån nh©n lùc cña c¸c n­íc kh¸c: Trung Quèc, Philippin, Indonexia. Nh÷ng mÆt h¹n chÕ trªn TTL§ 2.1 ChÊt l­îng lao ®éng cßn thÊp Thø nhÊt vÒ mÆt søc kháe, thÓ lùc ng­êi lao ®éng ViÖt Nam cßn kÐm xa so víi c¸c n­íc trong khu vùc vÒ c©n nÆng, chiÒu cao, søc bÒn… Thø hai lµ chÊt l­îng n­íc ta cßn thÊp thÓ hiÖn râ qua tr×nh ®é v¨n hãa vµ c¬ cÊu tr×nh ®é ®µo t¹o cña lao ®éng tham gia ho¹t ®éng kinh tÕ. B¶ng 3. C¬ cÊu lao ®éng tõ 15 tuæi tham gia ho¹t ®éng kinh tÕ theo tr×nh ®é v¨n hãa(%) 1996 1997 1998 Ch­a biÕt ch÷ 5,8 5,1 3,8 Ch­a tèt nghiÖp cÊp I 20,9 20,3 18,5 §· tèt nghiÖp cÊpI 27,8 28,1 29,4 §· tèt nghiÖp cÊp II 32,3 32,4 32,1 §· tèt nghiÖp cÊp III 13,5 14,1 16 Qua sè liÖu b¶ng trªn, tû lÖ ng­êi ch­a biÕt ch÷ ®· gi¶m, sè lao ®éng ch­a tèt nghiÖp cÊp I mÆc dï gi¶m nh­ng vÉn cßn cao, trong khi c¬ cÊu lao ®éng theo tr×nh ®é cÊp I, II, vµ III chuyÓn biÕn chËm, c¬ cÊu theo tr×nh ®é chuyªn m«n ch­a ®¸p øng yªu cÇu kinh tÕ ph¸t triÓn. §¹i bé phËn lùc l­îng lao ®éng n­íc ta kh«ng cã chuyªn m«n, nghiÖp vô tËp chung chñ yÕu ë n«ng th«n. Sè l­îng c«ng nh©n ®­îc ®µo t¹o nghÒ gi¶m sót nghiªm träng, chØ cã 42% ®éi ngò c«ng nh©n ®­îc qua ®µo t¹o, sè c«ng nh©n kh«ng cã tay nghÒ hoÆc thî bËc thÊp chiÕm gÇn 56% vµ kho¶ng 20% lao ®éng kh«ng cã chuyªn m«n. Quy m« vµ møc ®é tham gia TTL§ cßn thÊp. ë ViÖt Nam, hiÖn nay TTL§ chñ yÕu tËp chung ë khu vùc ®« thÞ lín nh­: TP Hå ChÝ Minh, Thñ ®« Hµ Néi, c¸c trung t©m c«ng nghiÖp míi. §iÒu tra møc sèng d©n c­ ViÖt Nam cña tæng côc thèng kª gÇn ®©y cho thÊy cã 21,45% lao ®éng so víi tæng sè lao ®éng trong tuæi cña khu vùc n«ng th«n lµm c«ng ¨n l­¬ng, trong ®ã lµm c«ng ¨n l­¬ng chuyªn nghiÖp lµ 4,29%. Con sè nµy ë thµnh thÞ lµ 42,81% vµ 32,75%. Lao ®éng lµm c«ng ¨n l­¬ng ë n­íc ta tõ ba th¸ng trë lªn trªn n¨m nh×n chung cßn chiÕm tû lÖ nhá (17% trong tæng sè lùc l­îng lao ®éng x· héi, trong khi ®ã ë c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn tû lÖ nµy th­êng chiÕm tõ 60%®Õn 80%). HÇu hÕt c¸c lao ®éng ë n«ng th«n ®Òu lµ lao ®éng tù do. HÖ thèng tiÒn l­¬ng cßn kÐm linh ho¹t. TiÒn l­¬ng trong khu vùc c«ng cßn chËm ®­îc ®iÒu chØnh, kÐm linh ho¹t, lµm h¹n chÕ sù vËn ®éng cña TTL§. TiÒn l­¬ng trong khu vùc trø¬c tiªn bÞ ¶nh h­ëng cña møc tiÒn l­¬ng tèi thiÓu. TiÒn l­¬ng tèi thiÓu chËm ®­îc diÒu chØnh, ®· h¹n chÕ tÝnh linh ho¹t cña TTL§, Ngoµi ra ®Æc biÖt tiÒn l­¬ng ë khu vøc c«ng cßn ch­a thùc sù g¾n víiquan hÖ cung cÇu lao ®éng, do viÖc sö dông cßn k¸h cøng nh¾c hÖ thèng b¶ng l­¬ng quy ®Þnh cña Nhµ n­íc, bÞ s­ cøng gi¶m khu vùc ®iÒu tiÕt cña TTL§. Mét sù h¹n chÕ n÷a ®ã lµ sù can thiÖp cña Nhµ n­íc trong c«ng t¸c tiÒn l­¬ng cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc vÉn cßn rÊt lín nh­ viÖc giao ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng hµng n¨m cho c¸c doanh nghiÖp, x¸c ®Þnh møc gi¸ trÇn, khèng chÕ møc tiÒn l­¬ng b×nh qu©n. §iÒu ®ã t¹o ra sù biÕn t­íng tiÒn l­¬ng tèi thiÓu d­íi nhiÒu d¹ng kh¸c nhau nh»m hîp lÝ hãa thu nhËp dÉn ®Õn tØ lÖ phÇn mÒm trong tiÒn l­¬ng cña nhiÒu ®¬n vÞ cßn qu¸ lín. IV. Mèi quan hÖ gi÷a TTVL vµ TTL§ ë ViÖt Nam. Qua ph©n tÝch thùc tr¹ng cña TTVL vµ TTL§ ë n­íc ta nh­ trªn cho thÊy gi÷a TTVl vµTTL§ cã mèi quan hÖ qua l¹i lÉn nhau.TTVL ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn gióp gi¶i quyÕt l­îng kh¸ lín lùc l­îng lao ®éng. Hµng n¨m ®· t¹o ra gÇn mét nghing chç lµm viÖc cho nÒn kinh tÕ quèc d©n.víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c lo¹i h×nh kinh tÕ ®Æc biÖt lµ c¸c lo¹i h×nh doang nghiÖp ngoµi quèc doanh vµ kinh tÕ hé gia ®×nh ®· t¹o ra nhiÒu viÖc lµm míi tï viÖc lµm mang tÝch chÊt gi¶n ®¬n ®Õn phøc t¹p phï hîp víi trinhg ®é chuyªn m«n cña lùc nl­îng lao ®éng. Tuy nhiªn, sè viÖc lµm moÐi ®­îc t¹o ra vÉn ch­a ®¾pngs ®Çy ®ñ cho lùc l­îng lao ®éng dåi dµo. Hµng n¨m sè ng­êi ch­a cã viÖc lµm vÉn cßn kh¸ cao, tû lÖ thÊt nghiÖp lu«n dao ®éng tõ 5 – 7%. B¶ng 4: Lao ®éng cã viÖc lµm vµ ch­a cã viÖc lµm c¶ n­íc n¨m 1996- 2003 l­c l­îng lao ®éng lao ®éng cã viªc lµm lao ®éng ch­a cã viÖ lµm 1996 35,87 33,978 1,892 2002 40,717 38,878 1,839 2003 41,313 39,585 1,728 Dùa vµo b¶ng ta thÊy sè lao ®éng cã viÖc lµm qua c¸c n¨m 1996-2003 lu«n t¨ng lªn n¨m2002 t¨ng so víi n¨m 1996 lµ 4,9 triÖu ng­êi n¨m 2003 t¨ng so víi n¨m2002 lµ 0,707 triÖu ng­êi. Sè lao ®éng ch­a cã viÖc lµm gi¶m qua c¸c n¨m nh­ng vÉn cßn t­¬ng ®èi cao.Tû lÖ thÊt nghiÖp ë thµnh thÞ vÉn cãn kh¸ lín ®Æc biÖt tû lÖ thÊt nghiÖp ttr¸ h×nh cao mµ phÇn lín lµ ë n«ng th«n vµ nh÷ng ng­êi n«ng th«n ra thµnh thÞ t×m viÖc lµm.§ã chØ lµ nh÷ng c«ng viÖc t¹m thêi, b¸n thêi gian. N­íc ta tû lÖ thÊt nghiÖp cßn cao lµ do lùc l­îng lao ®éng trªn TTL§ ®­îc ®µo t¹o cßn thÊp ch­a ®¸p øng yªu cÇu viÖc lµm trªn TTVL. Trong sè lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n ®­îc ®µo t¹o vÉn cßn ch­a phï hîp víi ngµnh, nghÒ, c«ng viÖc, sinh viªn ra tr­êng th­êng lµm viÖc tr¸i ngµnh, nghÒ ®µo t¹o. HiÖn nay, mèi quan hÖ gi÷a TTVL vµ TTL§ ®· chÆt chÏ h¬n. Gi÷a hai thÞ tr­êng ®· cã sù liªn kÕt th«ng qua nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau trong ®ã quan träng nhÊt lµ hÖ thèng th«ng tin ®· ph¸t triÓn, gióp ng­êi lao ®éng trªn TTL§ cã ®Çy ®ñ th«ng tin vÒ viÖc lµm trªn TTVL, ng­îc l¹i TTVL còng ®· b¾t kÞp diÔn biÕn vÒ TTL§ tõ ®ã cã c¸c biÖn ph¸p ®Ó t¹o viÖc lµm ®¸p øng yªu cÇu cña x· héi. V. Nguyªn nh©n thùc tr¹ng cña TTVL vµ TTL§ ë ViÖt Nam Nh÷ng kÕt qu¶ vµ h¹n chÕ trªn TTVL vµ TTL§ ë n­íc ta lµ do mét sè nguyªn nh©n sau: Mét lµ chñ tr­¬ng, ®­êng lèi ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ n­íc vÒ ®æi míi trong lÜnh vùc lao ®éng vµ viÖc lµm. Thùc chÊt ®ã lµ thay ®æi vÒ ®æi míi trong lÜnh vùc lao ®éng vµ viÖc lµm phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. §iÒu chñ yÕu cña sù ®æi míi t­ duy trong lÜnh vùc lao ®éng vµ viÖc lµm lµ b»ng mäi gi¶i ph¸p gi¶i phãng søc s¶n xuÊt, gi¶i phãng vµ ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng søc lao ®éng, kh¬i dËy tiÒm n¨ng cña mçi ng­êi vµ cña c¶ céng ®éng d©n téc, coi träng gi¸ trÞ lao ®éng, më réng co héi cho mäi ng­êi cïng ph¸t triÓn, ®· thay ®æi c¨n b¶n t­ t­ëng bao cÊp vµ c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung tr­íc ®©y ®Ó chuyÓn sang nhËn thøc, quan niÖm míi vÒ lao ®éng vµ viÖc lµm. Hai lµ c¸c chÝnh s¸ch c¬ chÕ phï hîp, t¹o m«i tr­êng nguån nh©n lùc. Nhµ n­íc t¹o ra hµnh lang ph¸p lý vµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ kÜ thuËt ®Ó cã m«i tr­êng ®Çu t­ lµnh m¹nh cña toµn x· héi, khuyÕn khÝch mäi ng­êi ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh t¹o viÖc lµm cho m×nh vµ thu hót lao ®éng x· héi. Ng­êi lao ®éng ®­îc tù do hµnh nghÒ, tù do liªn doanh liªn kÕt, tù do thuª m­ín lao ®éng theo ph¸p luËt vµ sù h­íng dÉn cña Nhµ n­íc ®· gióp cho TTVL vµ TTL§ ph¸t triÓn vµ cã mèi quan hÖ chÆt chÏ h¬n. Ba lµ ng­êi lao ®éng ®· n¨ng ®éng vµ chñ ®éng tù t¹o viÖc lµm cho m×nh vµ cho toµn x· héi, kh«ng thô ®éng tr«ng chê vµo sù bè trÝ cña Nhµ n­íc, ®Æc biÖt lµ hinh thøc kinh tÕ hé gia ®i×nh ph¸t truÓn gi¶i quyÕt viÖc lµm cho lao ®éng d­ thõa mµ chñ yÕu lµ ë n«ng th«n.Ng­êi lao ®éng ®· tÝch cùc tham gia cac ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o ®Ó n©ng cao tay nghÒ, tr×nh ®é chuyªn m«n. Ng­êi sö dông lao ®éng ®­îc khuyÕn khÝch ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch vô t¹o viÖc lµm t¹o nhiÒu viÖc lµm ®· t¹o nhiÒu viÖc lµm cho TTVL vµ gi¶i quyÕt cung lao ®éng dåi dµo trªn TTL§ tõ ®ã t¨ng thu nhËp n©ng cao chÊt l­îng cuéc sèng. Bèn lµ c«ng t¸c gi¸o dôc ®µo t¹o nguån nh©n lùc ch­a ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ trong bèi c¶nh ®æi míi, ®Èy m¹nh CNH-H§H vµ héi nhËp. Lùc l­îng lao ®éng ®· qua ®µo t¹o ch­a ®¸p øng yªu cÇu cña TTL§, kh¶ n¨ng c¹nh tranh yÕu ®Æc biÖt lµ TTL§ cã chÊt l­îng cao. Theo sè liÖu thèng kª ®iÒu tra lao ®éng-viÖc lµm 1/7/2004 n­íc ta cã tØ lÖ ®· qua ®µo t¹o nãi chung cña lùc l­îng lao ®éng c¶ n­íc lµ 22,5 %, tèt nghiÖp THCN lµ 4,4%, tèt nghiÖp C§, §H trë lªn lµ 4,8%. - HÖ thèng ®Þnh h­íng nghÒ nghiÖp ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i phèi hîp kh«ng ¨n khíp víi c«ng viÖc cÇn lµm dÉn ®Õn sù mËt c©n ®èi trªn TTVL vµ TTL§ nãi c¸ch kh¸c ng­ê lao ®éng kh«ng ®¸p øng yªu cÇu c«ng viÖc dÉn tíi t×nh tr¹ng thõa viÖc lµm thiÕu lao ®éng. - C¬ së h¹ tÇng gi¸o dôc ®µo t¹o cßn h¹n chÕ, chñ yÕu lµ lý thuyÕt, thùc hµnh cßn Ýt hoÆc cã thùc hµnh th× chØ trªn thiÕt bÞ l¹c hËu dÉn ®Õn chÊt l­îng lao ®éng kÐm .N¨m lµ quü quèc gia gi¶i quyÕt viªc lµm h×nh thµnh tõ n¨m 1992-2000 cã kho¶ng 2.000 tØ ®ång hç trî cho ng­êi thÊt nghiÖp, thiÕu viÖc lµm nh­ng vÉn ho¹t ®éng ch­a cã hiÖu qu¶. Nh÷ng bÊt cËp trong chÝnh s¸ch lao ®éng vµ viÖc lµm hiÖn nay cßn nhiÒu bÊt hîp lý, chÝnh s¸ch cßn thiÕu ®ång bé, viÖc so¹n th¶o chiÕn l­îc ®æi míi c«ng nghÖ kh«ng ®Çy ®ñ vµ sù chËm ch¹p dÞch chuyÓn cÊu tróc ngµnh kinh tÕ dÉn ®Õn sù mÊt c©n ®èi nghiªm träng cÊu tróc viÖc lµm ë ViÖt Nam. NhiÒu ngµnh (c«ng nghiÖp rõng, ®¸nh b¾t thñy s¶n, du lÞch, dÞch vô) cã nhiÒu tiÒm n¨ng rÊt lín trong viÖc t¹o viÖc lµm míi nh­ng thiÕu vèn, c¬ së h¹ tÇng, kÜ thuËt vµ c«ng nghÖ l¹c hËu… HÖ thèng th«ng tin trªn TTVL vµ TTL§ vÉn ch­a ph¸t triÓn nªn h¹n chÕ viÖc trao ®æi, gÆp gì gi÷a ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng, gi÷a ng­êi lao ®éng vµ c¸c tæ chøc, doang nghiÖp, c¬ së. Ch­¬ng III Nh÷ng gi¶i ph¸p kh¾c phôc vµ ph¶t triÓn TTVL vµ TTL§ ë ViÖt Nam Gi¶i quyÕt viÖc lµm lµ nhiÖm vô cÊp b¹ch vµ l©u dµi lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸nh x· héi c¬ b¶n, lµ xu h­íng ­u tiªn trong toµn bé chÝnh s¸ch kinh tÕ – x· héi cña mçi quèc gia trªn thÕ giíi, trong ®ã cã ViÖt Nam, ph¶i thÊy søc Ðp vÒ lao ®éng viÖc lµm vÉn v« cïng gay g¾t, ®ßi hái vÒ nhu cÇu viÖc lµm rÊt lín. V× vËy cÇn cã mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu sau. I. Môc tiªu kÕ ho¹ch 5 n¨m 2006 – 2010. Tèc ®é t¨ng tr­ëng viÖc lµm trong kÕ ho¹nh 2006 – 2010 lµ 14% ­íc sè l­îng lao ®éng lµm viÖc trong nÒn kinh tÕ quèc d©n lµ 44 triÖu ng­êi th× sè lao ®éng ®­îc gi¶i quyÕt viÖc lµm trong 5 n¨m 2006 – 2010 lµ 6,2 triÖu ng­êi, céng víi c¸c gi¶i ph¸p kh¸c gi¶i quyÕt viÖc lµm cho 1,8 triÖu ng­êi, tæng sè lao ®éng ®­îc gi¶i quyÕt viÖc lµm trong 5 n¨m 2006 – 2010 lµ 8 triÖu ng­êi, n©ng cao thêi gian sö dông lao ®éng ë khu vùc n«ng th«n lªn 82% vµo cuèi n¨m 2010. Gi¶m tØ lÖ thÊt nghiÖp ë khu vùc thµnh thÞ xuèng d­íi 5% vµo n¨m 2010. Thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng ngµnh N«ng – L©m – Ng­ NghiÖp xuèng 50%, c¸c ngµnh phi n«ng nghiÖp lµ 50%. II. C¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu. Thø nhÊt: n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc, ®Æc biÖt lµ n©ng cao chÊt l­îng vµ thay ®æi c¬ cÊu d¹y nghÒ theo yªu cÇu cña thÞ tr­êng lao ®éng, ph¸t triÓn m¹nh gi¸o dôc tiÓu häc, THCS vµ THPT ë c¸c miÒn, vïng cña ®Êt n­íc nhÊt lµ vïng nói, trung du vµ h¶i ®¶o. Thùc hiÖn tèt viÖc quy ho¹ch m¹ng l­íi c¸c tr­êng §H, C§, c¸c tr­êng d¹y nghÒ theo h­íng x· héi hãa, ®a d¹ng hãa h×nh thøc ®µo t¹o, linh ho¹t, n¨ng ®éng vµ thiÕt thùc kÕt hîp d¹y nghÒ chÝnh quy vµ kh«ng chÝnh quy gi÷a c¬ së d¹y nghÒ nhµ n­íc víi doanh nghiÖp t­ nh©n cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c c¬ së d¹y nghÒ trong c¸c doanh nghiÖp, ­u tiªn t¨ng tû träng ®Çu t­ cho viÖc ®µo t¹o nguån nh©n lùc ë n«ng th«n ®Ó c¶i t¹o c¬ cÊu nguån nh©n lùc ®· qua ®µo t¹o. Nhanh chãng ®æi míi c¬ cÊu kiÕn thøc, trang bÞ c¸c kiÕn thøc cÇn thiÕt cña CNH, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, kinh tÕ tri thøc nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ®µo t¹o. Tõng b­íc g¾n ®µo t¹o víi sö dông, thùc hiÖn x· héi hãa c«ng t¸c ®µo t¹o. Coi träng viÖc n©ng cao chÊt l­îng ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o, ph­¬ng ph¸p, ®iÒu kiÖn vÒ c¬ së vËt chÊt, ®éi ngò gi¸o viªn ®¹t tr×nh ®é khu vùc vµ tiÕn dÇn ®Õn tr×nh ®é quèc tÕ ®Ó nguån nh©n lùc ViÖt Nam cã thÓ tham gia mét c¸ch cã hiÖu qu¶ vµo thÞ tr­êng lao ®éng thÕ giíi. Thø hai: TËp chung nguån lùc vµ sù chØ ®¹o cña TW, sù nç lùc cña c¸c nghµnh c¸c ®Þa ph­¬ng thùc hiÖn thµnh c«ng chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi trong thêi gian tíi. Tæ chøc triÓn khai cã hiÖu qu¶ mét sè ch­¬ng tr×nh träng ®iÓm cã kh¶ n¨ng t¹o nhiÒu viÖc lµm míi nh­ ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn N«ng nghiÖp – N«ng th«n, ph©n bè x©y dùng d©n c­, x©y dùng c¸c vïng kinh tÕ míi, ph¸t triÓn nu«i trång ®¸nh b¾t chÕ biÕn thñy h¶i s¶n, ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn C«ng nghiÖp – DÞnh vô du lÞch, ch­¬ng tr×nh më réng, ph¸t triÓn nang nghÒ, x· nghÒ, hç trî ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp nhá vµ võa t¹o ra nhiÒu chç lµm viÖc gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. Thø ba: Hoµn thiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch theo h­íng gi¶i phãng søc s¶n xuÊt, gi¶i phãng søc lao ®éng, khuyÕn khÝch mäi ng­êi ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt t¹o viÖc lµm. Hoµn thiÖn c¸c c¬ së t¹o ®éng lùc ph¸t triÓn s¶n xuÊt nh­ khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi th«ng qua luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi víi c¬ chÕ th«ng tho¸ng, nhanh gän, hç trî ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc vµ d¹y nghÒ t¹o ®iÒu kiÖn cho mäi ng­êi häc tËp th­êng xuyªn suèt ®êi , ®æi míi chÝnh s¸ch di d©n vµ ph¸t triÓn vïng kinh tÕ míi, khai th¸c tiÒm n¨ng c¸c vïng ®Êt n­íc, ®¶m b¶o ph¸t triÓn thÞ tr­êng lao ®éng th«ng tho¸ng, kh«ng bÞ chia c¾t vÒ mÆt hµnh chÝnh, c¹nh tranh lµnh m¹nh , nhiÒu ng­êi cã viÖc lµm. Më réng ®èi t­îng tham gia b¶o hiÓm x· héi, thù hiÖn b¶o hiÓm thÊt nghiÖp ®Ó hç trî ng­êi mÊt viÖc lµm cã ®iÒu kiÖnæn ®iÞnh ®êi sèng, ®µo t¹o l¹i gióp hä sím trë l¹i thÞ tr­êng lao ®éng. CÇn tæ chøc thôc hiÖn tèt chñ tr­¬ng x· héi hãa gi¶i quyÕt viÖc lµm, huy ®éng tæng hîp c¸c nguån lùc trong n­íc t¹i chç vµ sù trî gióp quèc tÕ ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lao ®éng – viÖc lµm. Thø t­: N©ng cao hiÖu qu¶ thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh gi¶i quyÕt viÖc lµm b»ng c¸ch x©y dùng hÖ thèng h­ìng dÉn, gi¸m s¸t, kiÓm tra ®iÒu chØnh chÆt chÏ tõ TW ®Õn ®Þa ph­¬ng. CÇn n©ng cao vai trß cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng trong gi¶i quyÕt viÖc lµm bao gåm tr¸ch nhiÖm vÒ ®ãng gãp tµi chÝnh, h­ìng dÉn thùc hiÖn, h­ìng dÉn kÜ thuËt, gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸. Kh«ng nªn thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh gi¶i quyÕt viÖc lµm mét c¸ch dµn tr¶i, nªn ­u tiªn cho c¸c vïng, miÒn cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn. Thø n¨m: TiÕp tôc hoµn thiÖn khung khæ ph¸p luËt cho nã vËn hµnh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Cô thÓ lµ hoµn thiÖn khung khæ ph¸p luËt vÒ tiÒn c«ng, tiÒn l­¬ng, c¸c chÕ ®é ®èi víi ng­êi lao ®éng ( khi chuyÓn viÖc, th«i viÖc, ®iÒu kiÖn lao ®éng) §Æc biÖt lµ c«ng t¸c tiÒn l­¬ng, nªn gi¶m sù can thiÖp cña nhµ n­íc trong c«ng t¸c tiÒn l­¬ng nhÊt lµ víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc. CÇn hoµn chØnh chÕ ®é tiÒn l­¬ng theo h­íng thÞ tr­êng, tiÕn tíi thèng nhÊt chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng cho mäi lo¹i h×nh doanh nghiÖp. Nhµ n­íc kh«ng cÇn ban hµnh thang b¼ng l­¬ng nh­ hiÖn nay ma h­íng dÉn ®Ó doanh nghiÖp tù x©y dùng vµ tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng, kh«ng nªn duyÖt ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng vµ khèng chÕ møc tiÒn l­¬ng b×nh qu©n. CÇn cã chÕ ®é ­u ®·i kh¸c ®èi víi ng­êi lao ®éng lao ®éng lµm c«ng viÖc nÆng nhäc, ®éc h¹i. Thø s¸u: s¾p xÕp , chÊn chØnh hÖ thèng Trung t©m dÞch vô viÖc lµm tr­íc m¾t lµ th«ng qua quy ho¹nh m¹ng l­íi c¸c Trung t©m dÞch vô viÖc lµm trong c¶ n­íc vµ n©ng cao chÊt l­îng cña c¸c Trung t©m dÞch vô viÖc lµm nh­: cung cÊp th«ng tin cho nhµ lao ®éng tr×nh ®é qu¶n lý ®µo t¹o viÖc lµm… Ph¸t triÓn hÖ thèng th«ng tin lao ®éng vµ viÖc lµm qua viÖc tæ chøc héi chî viÖc lµm h»ng n¨m ë c¸c thµnh phè ®¶m b¶o môc ®Ých râ rµng. T¨ng c­êng nhËn thøc c¸c cÊp c¸c nghµnh, c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n vÒ lao ®éng viÖc lµm vµ d¹y nghÒ. Cung cÊp th«ng tin ®Êy ®ñ vÒ lao ®éng viÖc lµm, d¹y nghÒ cho ng­êi lao ®éng ng­êi sö dông lao ®éng, c¸c c¬ quan, tæ chøc, c¬ së d¹y nghÒ, c¸c tr­êng §H, C§, trung häc chuyªn nghiÖp. - T¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi lao ®éng tiÕp xóc, trao ®æi trùc tiÕp víi ng­êi sö dông lao ®éng vµ c¸c c¬ quan tæ chøc vÒ nhu cÇu tuyÓn dông lao ®éng, gióp ng­êi lao ®éng t×m ®­îc viÖc lµm th«ng qua héi ch¬ viÖc lµm. - Gióp cho c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, x©y dùng kÕ ho¹ch vµ ®­a ra c¸c biÖn ph¸p thÝch hîp vÒ lao ®éng viÖc lµm vµ d¹y nghÒ trong tõng thêi kú. Thø bÈy: Chó träng vÒ c«ng t¸c xuÊt khÈu lao ®éng, tr­íc tiªn cÇn ph¶i t¹o ®­îc nhËn thøc ®óng ®¾n trong c¸c cÊp vµ toµn x· héi vÒ xuÊt khÈu lao ®éng. N©ng cao chÊt l­îng nghÒ cña lao ®éng ®i xuÊt khÈu ®µo t¹o ngo¹i ng÷, gi¸o dôc v¨n hãa, ph¸p luËt, phong tôc tËp qu¸n cña n­íc mµ lao ®éng xÔ ®Õn. T¹o ra tÝnh liªn th«ng gi÷a thÞ tr­êng lao ®éng trong n­íc víi thÞ tr­êng lao ®éng ngoµi n­íc, nh­ cung cÇu, gi¸ c¶ søc lao ®éng. Coi träng viÖc më cöa tõng thÞ tr­êng søc lao ®éng ®Ó ng­êi lao ®éng ViÖt Nam tiÕp cËn dÇn víi tr×nh ®é chuyªn m«n, kÜ n¨ng, kÜ x¶o, vµ ý thøc tæ chøc kØ luËt… cña c¸c n­íc c«ng nghiÖp. kÕt luËn ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­ênh sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo®Þnh h­ìng x· héi chñ nghÜa, ViÖt Nam ®· x¸c ®Þnh sù cÇn thiÕt cña viÖc thiÕt lËp vµ n©ng cao hiÖu qu¶ lao ®éng viÖc lµm. Nh÷ng n¨m g©nd ®ay ®­îc sù quan t©m vµ ®Çu t­ cña Nhµ n­íc, c¸c cÊp, c¸c ngµnh c«ng t¸c lao ®éng viÖc lµm ®· cã nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh. TTVL vµ TTL§ trong n­íc ®ang ph¸t triÓn võa cã nh÷ng ®ßi hái kh¾t khe ®èi víi ng­êi lao ®éng. NÕu kh«ng tù ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i tù n©ng cao vÒ tr×nh ®é, ph¸p luËt lao ®éng, kØ luËt lao ®éng, th× ng­êi lao ®éng khã kh¼ng ®Þnh m×nh trong TTVL. Gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ ph¸t triÓn TTLD kh«ng ph¶i lµ c«ng viÖc cña mét Bé, ngµnh nã chØ ®em l¹i hiÖu qu¶ khi nh÷ng chÝnh s¸ch ng©n quü, hÖ thèng gi¸o dôc ®µo t¹o ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Toµn x· héi vµ céng ®ång ph¶i cïng nhau tham gia gi¶i quyÕt viÖc lµm. . Danh môc tµi liÖu tham kh¶o Gi¸o tr×nh kinh tÕ lao ®éng PGS. TS nhµ gi¸o ­u tó Ph¹m §øc Thµnh PGS. Mai Quèc Ch¸nh ThÞ tr­êng lao ®éng ViÖt Nam ®Þnh h­íng vµ ph¸t triÓn Th¹c sü NguyÔn ThÞ Lan H­¬ng T¹p chÝ lao ®éng x· héi T¹p chÝ thÞ tr­êng lao ®éng T¹p chÝ kinh tÕ ph¸t triÓn T¹p chÝ ngiªn cøu kinh tÕ Niªn gi¸m thèng kª lao ®éng viÖc lµm 1999- 2004 Môc lôc Lêi më ®Çu……………………………………………………………………1 Ch­¬ng I………………………………………………………………………2 I. viÖc lµm 2 1. Nh÷ng kh¸i niÖm vÒ viÖc lµm 2 2.Hµng hãa viÖc lµm 2 3.Ph©n lo¹i viÖc lµm 3 4.Tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ viÖc lµm 3 II. ThÞ tr­êng viÖc lµm. 3 Kh¸i niÖm vÒ thÞ tr­êng viÖc lµm 3 C¸c yÕu tè cña TTVL vµ nh©n tè t¸c ®éng 4 Vai trß cña TTVL 4 III. ThÞ tr­êng lao ®éng 5 Kh¸i niÖm TTL§ 5 C¸c yÕu tè cña TTL§ vµ nh©n tè t¸c ®éng 5 Nh÷ng ®Æc tr­ng chñ yÕu cña TTL§ 7 C¸c d¹ng TTL§ 8 IV. Mèi quan hÖ gi÷a TTVL vµ TTL§. 9 TTVL vµ TTL§ kh«ng t­¬ng t¸c lÉn nhau 9 TTVL vµ TTL§ t­¬ng ®èi ®ång nhÊt 10 TTVL vµ TTL§ ®· cã sù t­¬ng tac nh­ng ch­a chÆt chÏ 10 Ch­¬ngII. ThÞ tr­êng lao ®éng vµ thÞ tr­êng viÖc lµm ë ViÖt Nam 12 I. Thùc tr¹ng TTVL ë ViÖt Nam 12 II. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh TTL§ ë ViÖt Nam 15 1.Tr­íc n¨m 1986 16 2. Tõ n¨m 1986 ®Õn n¨m 1993 16 3. Tõ n¨m 1993 ®Ðn nay 17 III. Thùc tr¹ng TTL§ ë ViÖt Nam 18 Nh÷ng b­íc ph¸t triÓn 18 Nh÷ng mÆt h¹n chÕ 21 IV Mèi quan hÖ gi÷a TTVL vµ TTLD ë Viªt Nam 23 V. Nguyªn nh©n cña thùc tr¹ng trªn 24 Ch­¬ng III. Nh÷ng gi¶i ph¸p kh¾c phôc vÒ TTVL vµ TTL§ ë ViÖt Nam 27 Môc tiªu kÕ ho¹ch 5 n¨m 2006- 2010 27 C¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu 28 KÕt luËn………………………………………………………………….......31 danh môc tµi liÖu tham kh¶o………………………………………………....32